f . Ht
- 15 .
tle
$ . 1 6 ..
#.17.
Chrifti, 8c cùm ccepilTet prædicare, fuiflè qui capere«: A
verbum fidei : led quia folatium Tici defuic , intolerabilis
erat labor perftrepentinm caula. Quamvis enim quidam
eorum apcruerant corda fua ad recipiendum fermonem Dei ;
a camen impudencia infidelium non minima exiftebat, in-
fiirgens in Apolïolum zelo credentium : & hxc duo ab uno
impleri non poteranc, nempe 8c fideles inftcuere, & incre-
dulis repugnare. Ideoque, vale illis fa t to , qui fufccperanc
eum, profettus eft in Macedoniam.
Deo a ut cm grattas, qui femper triumphat per nos inChrif-
tx> Jefu. Hoceft Deum per apoftolos' triumphare in Chrifto,
vittores illos facere in fide Chrifti - ut calcati perfidia, tro-
phæpm habeat fides, dum ex perfidis fiunc fideles, 8c ma- B
evoli non proficiunc in prolequendocredences.
E t odorcm notifia fua manifeftare per nos in omni loco ;
quia Chrifli bonus odor fumus Deo in bis, qui falvifiunt , &
in bis qui perenni. Odor notitiæ Dei in Chrifto , 8c per
Chriftum eft. Odorem aucem ideirco dixit, quia ficut qu®-
dam res, quæ cùm non videantur, per odorem tamen co-
gnofcuntur , 8c intelligis in loco aliquo elle, quod non
vides : ita & Deus, quia invifibilis eft, per Chriftum fe vo-
luic incelligi ; ut prædicatio Chrifti ( quæ ucique invifibili-
cer, ficut ad nares odor , ita ad aures pervenir ) Deum Pattern
b infìnuaret creatorem > & F ilium ejus unigenitum.
Cujus rei legatione fungentes apoftoli ( ficut dicit Domi- q
nus ad Deum , JFilius ad Pacrem : St cut me mifiBi in hunc
mttndum, ita & ego tos mirto in hunc mundum ) odorem notiti
® Dei & Chrifti per figna & prodigia manifeftarent.
Vera hxc efle de Deo & Chrifto prædicatio virtutis tefti-
monio probatur : qux ideo in odore lignificata eft , quia
cùm Deus non videatur » per hanc quæ invifibiliter opera-
tur, in apoftolis elle intelligitur, ut veritas dottrinx mani-
feftetur. Qui ergo rede adlèrit Chriftum, bonus odor eft
Deo, laude dignus in eo q ui credit, nec vicuperabilis in ilio
qui non credit : qui vero non reifte adferit Chriftum,
malus odor eft D e o , tarn in his qui fidi funt, quam in illis
qui diffidunc ; pro utrifque enim reus eric. Qui enim dim- q
dit, idcirco videtur non credere j quia perverfum eft ,quod
audit : 8c qui credit, male credit. Apoftolus ergo tationem
Legis loquucus e f t , ut ficut iu Lege qui hoftias bono voto
oflfèrebac, bonus odor erat Deo & acceptabilis : ita
8c nunc prxdicationis virtus dottrina; odorem przftat
; flagrantem Deo. Quam ob caufam auxiliis luis c tutos
prxftabat Deus apoftolos, ut verba cognitionis ejus infunderen
t patentibus auribus, five Judæis, five gentilibus, addito
his facramento nativitatis domini Jefu lecundum vo-
luntatem Dei 8c Parris ejus in unitate fidei lalutaris ad fa-
lutem credentium, 8c perditionem diffidentium.
j iliis quidem fumus odor mortis in mortom. Hoc dicit , E
quia increduljs prædicatio crucis Chrifti odor mortis eft j
audientes enim verbum Dei, fic accipiunt quali peftem, ex
qua oritur mors : & necefie eft ut juxta fidem iìlorum fiat
eis. A liis autem odor vita ad vitam. Verum e ft , quia d fidis
fermo auditus Dei nuntius eft fitlutis. æternæ , & lecundum
fidem illorum continget eis. Sive ergo in his, qui pe-
reunt, five in his , qui falvi fiunt, Chrifti bonus odor Deo
erant apoftoli j quia fincericer 8c fine adulacione prædica-
■banc. Qui enim non credebant, ipfi libi laqueum circum-
dabant, his liberis, ficut dicit Dominus ad Ezechielem pro-
phetam : Tupradica. f i te auditrint> lucraberis animas eo?
rum: Jìn quorninus, ipfi fibi vider in t tutamen liber tris à p
perditione eorum.
E t ad bac quis idoneus ? Non enim fumus ficut plurimi
adulterantes verbum Dei : fed ex fìnceritate, ficut ex Deo ;
coram Deo in Chrifto loquimur, Pieudoapoftolos tangit hic
vertus, qui corrupta dottrina, verba Dei per malam in-
terpretationem adulcerabanc, & tollentes divinum lènfum»
ponebant humanum. Ex quibus quidam zelum habentes
tradicìonis Judaìcx, nec de Chrifto bene docebant, ideo minus
idoneos hos dicit : apoftolos autem finceriter prxdi-
cafle, ficut ex Deo datum eft, ante Deum , id eft, quomo-
do Deus dedit, ipfo tefte, in Chrifto loquebantur, non fuam
quzrentes gloriam, lèd Dei. Hoc eft in Chrifto lo qui ejus
honorem 8c potentiam prædicare.
a. MIT. »onnülli, MM» imprudentia inßdelium.
b. Vet.eJit. Be cod. Corb. infinitarte creatura.
c. Codex Laud, toeus pr*ß*b*t Dim apojioUs. ut •vette ite.
•d. £dic. quedam Paiif. cura uoo.auc -aljero'miT. quia fidtlìrfernet : tníT. n
nuUi.> quia filiti firme ■. rsliqui mlT. 8i edit. melius, quia fidei ite.
INcipimus itérant nofinet ìpfos commendare. Quoniam
pieudoapoftolos notât , prava eorum commenta defi-
gnans , le autem verum prædicatorem teftatur ; videtur
icerum commendare fe , ficut in prima epiftola. Etne hoc
verfutiâ aliquà terreftris lucri gratià faceré viderecur, adjc-
cit : Numquid indigemus , ficut quidam, commendatiti* ! epif-
tolis ad vos ,aut exvobis. Hoc dicens, fuum lènfum purgar,
& adhuc pieudoapoftolos notât, quos proprii honotis 8c
quæftuscaufa circuire Ecclefias probat,ad auferendam, non
ad crihuendam falutem. Ex his erant quibiis dicit Dominus :
Come dit is domos viduarum & pupillorum, oratione longa
orantes, propterca accipietis majus judicium. Hi enim & res
eorum, & animas invadebant : Apoftolus autem nec res eorum
tangebat, & veritate dottrina: animas eorum falvabat.
Non ergo carnaliter , lèd fpiritualiter fe commendabat ad
profettum fitlutis illorum, 1 ut de ilio hoc crederent, quod
erat ; quia qui de bono male fèntit, peccar : ac per hoc
commendano hæc iftis magis proficic.
Epiftola noftra vos eflis y ¡cripta in cordìbus noftris. Epiftola
Apoftoli fàlutis indicium eft. Rette ergo ait quod falus
Corinthiorum in corde erat Apoftoli, 8c eorum qui cum ilio
erant ; fèmper enim de falute eorum cogitabant. Cùm ergo
in corde fint Apoftoli, 8c eorum qui cum ipfo erant,
epiftola funt fcripta in cordìbus eorum quia qui fempçr
aiicuius memor eft, fcriptus eft in animo ejus.
Qua cognofcitur & legitur ab omnibus hominibus : mani-
feftati quia eftis epiftola Chrifti, miniftrata à nobis. A per tum
eft quia cùm dicuntuc chriftiani, epiftpla Chrifti funt, indicantes
falutem, quam dedit Deus in Chrifto omnibus hominibus,
fcribentibus apoftolis • dum enim docent, fcribunt.
Scripta non atramento ,fed Spirita Dei vivi. Quoniam quæ
promiffa funt, «terna funt ■, idcirco Dei Spiricu fcripta di-
cuntur, qui fèmper eft : temporalia autem atramento, quod
obfòlefcit 8c perdit memotiam. Non in tabulis lapidéis, fed
in tabulis cordis carnalibus. Nunc legem veterem pulfat,
quæ primum data in lapidéis tabulis abolita e f t , frattis tabulis
fub monte à Moyfè. Nova autem lex in animo fcri-
bi tur, hoc eft > in corde , non per calamum, fed per Spiri-
tum > quù fides æterna res e ft , ab Spirjtu fcribitur, ut ma-
neat : vetera autem præcepta, deficiente mundo, cellabunt.
Quombdo ergo difivrt lex à lege •, ita diifèrunt dilpenTaco.
res illius legis à difpenfatoribus legis fidei.
Fiduciam autem talem habemus per Chriftum ad Deum.
Quanta dignitas fit in apoftolis, manifeftat, cùm dicit : F i duciam
autem talem habemus ad Deum per Christum. U t of-
tendat vetcres non hanc habuifiè fiduciam ad Deum ; quia
minor fuit adminiftratio.
Non quod fìifficientes ftmus aftimare ali quid à nobis , tarn-
quam à nobis f it : fed fitfficientia noftra ex Deo eft, qui & idoneos
nos fecit tninifiros novi Tefiamenti, non lit ter a , fed¡pirita.
Litt era enim occidit, ¡piritas autem vivificai. Quamvis
præferat apoftoMcam dignitatem , in Dei tamen lau-
dem prorumpit, non iftud meritis humanis adfcribens, fed
ejus gratiæ, qui dignacus eft pro vita humana fàlutarem
præiicationem ordiaare, quæ quos lex vetus reos tenebat,
làlvarec, data remiffione pcccatorum per Jefum Chriftum
dominum noftrum. Litteræ enim ad noe dntæ funt Moyli,
ut contemnentes Legem occideret fecundùm jus naturæ.
Spiritus autem, id eft, lex fidei, quæ non fcribitur, fed anir
mo continetur, vivificai reos mortis j convertentes tamen
f é , ut juftificati, de cetero non'pecccnt. Rette ergo data
fìierat Lex, ut timor elfet peccandi : fed quia fragile eft genus
humanum, mifèricordia Dei data eft in prædicatione
apoftolis $ ut donatis peccatis , evaderent mortem creden-
tes in Chrifto. Hæc eft prædicatio novi Teftamenti ,'quod
promiferat Deus per prophetas.
Quod f i adminiftratio mortis litteris formata in lapidibus,
fuit in gloria -t ita ut nonpojfent intueri filli Jfìrael infaeiem
Moyfi, propter gloriam val tus ejus, qua evacua tur : quomodo
non magis adminiftratio Spiritus erit in gloria ì Manifèftum
eft e majoretti elle gratiam legis fidei, quam legis Moyfi j
quamvis enim ad hoc data fit lex Moyfi,ut prodellèc :conr
tcrnra tamen, fatta eft lex mortis. Ergo quia peccatorìbus
providere non pocuit, venit lex fidei, quæ hos falvaret, non
lblum ignofeens, fed 8c juftificans eos. Multum ergo intec-
C a p .HI.
f . X.
i. Corb. cod. Tra-v* t< Madata, quitas pfcadoafofltlts
“ f. r t d t ilio b
g- Mf, Cotb. i
crtdtrint. . . . magli frtficit, dsfutic in e<
itrim ijji gltriam.
Hi. 1.
* . J.
m è t-*-
ir- 7•
Ï 7 7
eft inter legem 8c legem •, tune, enim maculati peccàto in A Sed ufqug in hodiertiutn di'em j cum legitur Moyfes, veld-
vultum Moyfi, defeendentis de monte cum lege accepta in men eft pofitum Jkpra cor eorum. Manifeftum eft , quia cüm'
tabulis, intueri non poterant ; quia gloriofa fatta erat facies legitur hæc pars Legis, iènçenfiâ illorum recitacur, qüi func
ejus,ne à peccatoribus polïèc adfpici, qui digni erant ntorte. fub Lege.
Quæ nunc gloria evacuatur per legem Spiritus, cùm accepta Cum autem ebnverfitsfuerit ad Domintim, auferetur velamen.
remillione peccatorum fatti jufti, digni funt adfpicere 8c
polTunt gloriam Dei, ficut viderunt inmonte Petrus 8c Johannes,
& Jacobus gloriam Chrifti. •
Si enim in adminiftratione damnationis eft gloria, multo ma
gis abundabit adminiftratio juftitia in gloria. Hoc dicit, quia
Converti ad Dòminum , hoc eft, credere in Chriftum \ ut
agnofeens Dominum , veniam mereatur accipere. Hoc eft
auferri velamen, fententiam evacuari, qua tenebaeur reus
fub Lege*
Dominus autem Jpiritus efti Z)bi autem Spiritus Domini» ibi
iplius eft donunt jufiitix Dei pet fidem Chrifti, cjuam le- libertas. Quoniam Deus Spiritus e ft ; per Chriftum legem
gis veteris j quia magis gloria in falute eft* quam in mor- dedit Spiritus: non litteris utique feripeam, fed per fidem
te i quamvis jufte damnet, tamen ad laudem proficic magis, B animis intimatam : non qu® vifibilia doceat, led invifibjii
indulgeat j ut pollit reus corrigere le. lia credi fuadeat: qux animus fpiritaliter colligät, non qu®
Nec enim gloriofumfattum eft id,»quodgloriftcatum eft in hac oculus cernat. H®c lex dat libertatem,folam fidem p^feens ;
parte, propter excellentem gloriam. Manifeftum eft non eile üt quia qu® non v id e t, credit , de conditione erui mefattum
gloriofum , quod vifiim eft in Viileu Moyfi glorio-
fum. Quando enim nulli profuit gloria viiltus ejus, lèd
magis obfuit, non habuit fruttum glori®, licet non fuo vitio,
fed peccantium j tamen in hac parte gloria non eft. Illa
autem eft magis gloria, qu® abundat in gratia •, Ut purificati
homines dono D e i, abfterfa caligine, polllnt videre glo-
riam Chrifli.
Si enim quod evacuatur, fu it in gloria \ multo magis quod
permanet, in gloria eft. Non negai gloriam fuiflè in lege
Nos itaque omnes , revelata facie gloriam Domini ¡p icul
antes , d ad eamdem imaginem formdmur a gloria in gló-
riam,ficutk Dtìmini Spirita.Nos dicit omnes,qui libertaterri
fumus conlèquuti dono gratiæ Dei, gloriam Domini per fidem
fpeculantes* ad eamdem imaginem transformad, quam
fpe’ramus : id eft, ut fimiles inveniamilr, iranlàtta hac v ita ,.
imagini glori® Chrifti, ficut dicit Johannes apoftolus : Sci-
inquit. quia cum apparuerit, fimiles ei erimùs■
vel in vultu Moyfi, fed. non permanfir 5 quia futura erat in C A gloria in gloriam, ficut a Domini Spinta ; id eft, c fdbla(i
Moyfè, non vefìtas. Ideo advenience Salvatore, ceilàvit fi- xa«.tìS-.- **nc*
gura j quia apparuic veritas manens femper ; ut quantum
intere!! inter imaginem & veritatem , tantum interfit inter
gloriam vultus Moyfi, & gloriam Chrifti. Ideo fupra dixit :
Propter excellentem gloriam. Illa enim tanta erat gloria,
quanta debuic credi fervo : hxc véro tanta,quanta eft geni-
toris ejus ;-quia dominus Jofus Chriftusin gloria eft Dei Pa-
tris. b Sicut enim vefpere ftellx gloriofx funt, oriente aU-
tem fole evacuatur eàrum claritas ; ita & Moyfi gloria
evacuatur,-apparente gloria Chrifti. _
Habentes igitur talem Jpem , multa fiducia utamur. Spem lius glori® , quam promlfit
habere nos dicit videndi gloriam, non talem qualis fuit in D
vultu Moyfi : fed earn quam viderunt tres apoftoli in monte
, revelante lè Domino. Hinc igitur conjicere debemus ,
quantum nobis contulerit divina dementia, qùantumqùe nòs
fuperioris gratix dono ditare dignata eft, quam dederat Ju-
dxis. Judxi eriim , cùm minor ellèt gloria vultus Moyfi
Q Vare habentes hanc ddminiftràtionem > prout mifertcoï-
dìam confequuti fumus, non defteiamus. Tantam ipem
dicit habere adminiftrationis hujus, ut non deficiac in prsfiu-
ris, confortatus fide promiflìonum. Unde fuperius dixit :
Adulta fiducia utamur ; fidentes enim in his , quæ promiflà
funt, quidquidadverfùm acciderit, tolerant. Qiiod non humanis
meritis députât, lèd milèricordi® Dei, qiix hominem
earn fpeculari non poterant : nos veroiion Moyfi gloriam,
qu® inferior e ft , led excellentem Salvatoris gloriam vifunobis
ros nos credimus. Judxi ergo fervi gloriam non mertierunt * primo ablult,deinde juftificat,adoptans Filium Deo;ucdon$t
videre : nos autem Domini communis gloriam fumus viluri. eum glòria limili gloriæ-Filii proprii Dei.
Ideoque & nos vicem reddere, in quantum pollumus, debe- Sedrenuntiamus occultis de decori s U t illius glori® dignus
mus benevolentix Dei \ ut prbpenfiores fimus iu ejus amo- fit homo$ omnia turpia & polluta , qu® fieri & cogitati
re, qui nobis fiduciam dedit, abluens nos à peccatis , vi- E poflunt, amovenda docet -, ut non folum de opere, fed 8c de
dendi gloriam Dei. Nunc itaque opüs eft , ut efefeatin cogitatione pellantur. Invitantis verba funt j'fub fua enim
fiducia bonis attibus parata', tantum enimvidebimus,
qùantum credimus.
E t nonficut Adoyfes ponebat velamen fitper faciem fuam, ne
intnerentur filii IJrael in faciem ejus, quod evacuatur. Quoniam
digni fatti fumus per gratiam Dei videré gloriam
Chrifti ; idcirco aie : Et non ficut Adoyfes ponebat velamen
¡uper faciem fitam, ne intuerentur filii ffrael. Ideo ponebat
vçlamcn, quoniam fplendbrém vultus ejus ferre non poterant,
caufa peccati, quo fublaco poteftas datur videndi gloriam
Dei ulque ad finem ejus ; quia tamdiu non revelarur,
f . \6.
f A j i
y . 18*
beneficio Dei à gloria Moyfis,quam reatus Caufa cernere ne-
quibamus, transformamur ad gloriam, quam credimus dar!
nobis à Domini Spiritu. Tantum enim dabicur glorixj
quantum dignum eft dare Deum per Spiritimi fuum ; ideò
enim dixit : Sicut à Domini Spiritu • ut oftenderec talem
gloriam dari, qu® fublimitati congruacdantis. Moylìsenim
glòria nec tanta fu it , nec perennis ; pro modo enim Legis
8c gloriam accepit ; ita & pro modo legis fidei, in qua Spiritus
Dei eft, dabitur gloria credentibus. Tantum enim con-
ceffit Deüs fidelibüs, ut Spiricum fuum det eis, f pignus il-
C À pu t
IV .
y,i.
8c fuorum perlbna ad meliorem vitam horcatur, propter
fupraditta vitia , S qu® in his fiçpe reprehendit. Poflurit
8c hæc Occulta dedecoris eflè , qu® pravo fenfu ad pr®dj-
candum meditantur, ut fallant 5 unde lubjecit : Non ambulantes
in aftutia , neque adultérantes verbum Dei. Ad dede-
cus enim 8c deformationem ejus proficit, qui fubdola mente
confingit dottrinam ad decipiendum corda fimplicium i
turpis enim inveniètur ili die judicii Dei. Nam aftutia md-
1® mentis , ut id quod libi libitum eft, expleat-, verba
Dei adulterar, Ut lènfum invertat.Adulterare eft autem vequamdiu
relitta Lege, convertantur ad gratiam fidei, & fic f rum lènfiim per fallum velie excludere. Sed in manifeft»
evacuatur. Accedente enim dignitate per fidem, evacuatur
indignités.
Sed obtufi funt fenfus eorum ufque in hodiemum diem.
Tamdiu obtufos dicit, quamdiu non ctedunt. Quæ obtufio
infidelitatïs causâ obver.it ; ideo converfis ad fidem acuitur
acies mentis ,ut videant divini luminis iplendorem.
c Hoc ipfium velamen in leBione veteris Teftamenti manet,
dum non revelatur ; quia in Chrifto evacuatur. Obtufio, ait,
h®c in lettione Exodi manet, quamdiu credane. Non enim
revelatur, nifi credant ; in Chrifto enim evacuatur, hoc eft,
per fidem Chrifti aufèttur velarían j amoto enim delitto ,
incipient videre, quod obftanfe pçcÇato, Videre non poterant.
a. Rom. edit, quod cl,trail in bac parte.
b. Cod. Corb. Sian enim per noBcm . ...apparente Chrißo
Rom. edit. fola. Hac ip fa obtttfu '
d. Eadem R
e. Nominili r
f/Mff.
mir. fitblalo benefit
nleSione. _
naginem eransfornutmur.
io Dei gloria Mojfi.
ne veritatis commendata es nofinet ipfits ad Omnem confciert-
tiam hominum coram Deo. Hoc dicit, quia in pr®dicatione
evangèlica h nulli lè fecit fufpettum , addens amplius, cùm
dicit , Coram Deo; ut hoc ipfum non folum hominibus manifeftum
probet j lèd etiam D e o , cui nihil occultum eft.
T eftimonium ergo Dei implorai, 1 ut vel fibi credatur ,
quia ita prsdicac, fictit datum eft ab Auttòre : & Deus hoc
modo teftis eft,dum dat figna 8c prodigia fieri per manus ejus*
Sed & f t adhuc opertum eß Evangelium noftrum , in his
qui per (un r. Verum eft, quia increduli non vident, perfidia
obc®Caiite , iplendorem virtutis Dei ; velamen enim eft fupra
cor eorum, 8c obtufio infìdelitaris ,in Ju lxis maxime.
In quibus Deus fecali hujus k obcacavit fenfus infiddium ;
g. Rom.edit, qua in.bis cpiflolis.
h. Co.l. Corb. nullum effiiit mnfiBtm.
■ I. MIT. aliqu0*»- «Ì vol. ipfi eteiatm. . . .
It. Cod. Vali; folus, obcaeavit erga [dem Chrifii [tny.il infidelium. i t cum m(T.
quibjfdani, lumen gloria Chrißi, .. , .
V.J.