451 Sermones fan¿to Ambrofio 452
sxf.j.u.
IW . 7 7i
•poflèt, quattum ftdhuc éflè quod non valeret agnoftere : Â poflè cognofeere. Nunc ergo de fingulis rebus iftis quid di-;
Vfiigia Aquila volantts, vias firpentis Jùper petram , & camus, audice.
femitas navis navigantis, & vias viri-in juventute. Hxc fe 5. Aquilani in hoc loco Chriftum dominum noftrum de-
-nefcire teftatur ille propheta Salortibn, qui ut primùm bemus accipere, qui poil venerandam refurre&ionem , qu*
-crania&is infanti« rudimentis , annos juventutis ingreflus docuit humanum genus in vitam redire pofiè poft mortem,
.eft, in quibus polita adhuc infirma «tas , quem curfum velut aquila revolavit ad Patrem , prxdam fecum referens,
‘Vit« deligat, nutat incerta-;nihil aliud à D e o , quàm fa- id e f t ,hominem, quem rapuerat defaucibus inimici. H«c
pienriam poftulavit : inter ipfa , ut dixi, vita: tentamenta eft aquila, quem Ezechiel propheta in illam quadriformem
'.jam fapiens,qui in dilezione rerum, quod omnibus prxirec, federn & Cherubim vidille le retulit inter ammalia > quai,
^elegit. Sic enim ipfe in libro Sapienti« fu« le Dominum myfticum vehiculum rotis jun£la portabant;unum enim aniomnipocencem
deprecatum fui lie commémorât : Da mihi, mal limile vituli, aliud leonis, tertium hominis, quartum
inquit,/¡Mia»* tuarum adfìftricem fitpientiam ; ut fciam difpo- aquil« , ficut in Apocalypfi Johannes fe vidiilè confcripfic.
fitionem orbis terrarum, virtuces elementorum , initium g Primum , inquit, animai fimi/e vituli , fecundum leonis, ter-
8c conlummationem Se medietatem omnium rerum, divifio- tium hominis, & quartum aquila. a Sed de hac animalium
nes & mutaciones temporum, anni curfus, Se difpofitiones «qualitate alter locus ad traófcandum neceflàrius eft. Nunc
Zi(f. 8.10.
C ap . I I .
& ftq.
ftellarum, tìaturas animalium, & iras beftiarum, vim ven-
torum , Se cogitaciones hominum , diffèrentias arborum ,
Se virtutes radicum j-omnium enim artifex, a ie, docuit me
fapientia. Et alibi ipfe in eodem libro : Invocavi, inquit,
& venit irnne Jpiritus fapientia.
interim quod coipimus, explicemus.
$■ H«c èft aquila ,de qua fcriptum eft : Sicut aquila tegit
nidumfiuum, id eft, Chriftus Ecclefiam. Et iterum inquit:
In umbra alarum tuarum Jperabo. Et iterum : Renovabitur
ficut aquila juventus tua. Nam ut aquila Colona, quafi ita
M B S 1
¡ B U
1. Et quid eft , dilediifimi fratres, quod ram locuples mater nidi femper unius eft , nec ad procreandam lòbolem
poflèflbr fapienciæ Salomon, cum omnia cognoviflèc, qu* aliud aliquando cubile perqu irit,& ehm prim um calidis
in arcanis abditarum difpofirionum tenebantut abfconfa, ovis maturo ortufoetus eruperit interior, pullos educitim-
'|« c fibi impoffibilia effe præcendit ? Quippe qui à Deo effet plumes, hos contra faciem fervidi folis opponit, & qui
«pienriam confequutus , qui noverat mundan« difpofitio-Q «gram & invalidarti coruico radiorum appùlfu aciem fub-
tiis incroitum , qualiter eflèt hoc c«lum omne quod cerni- miferit oculorum , macerno-damnatus arbitrio , Se à fratrum
mus, ardua iublimirate fufjrenfum, quemadmodum fieret confortio ièparacus dejicitur in terram. Et ficut avis ifta
aeris iftius circumjeftus & fufus «quo moderamine libratus inimica ferpentum e f t , quos dum in aere alarum remigio
-in medio, quibus modis pigro ad imum dilapfà pondéré fubve£tando fupportat, hos obunco roftro, & armatis quafi
terra lubfifteret , qua ratione intra certas litcorum metas quibufdam telis, pedibus fuis lacérât ac divellic ; quos cùm
•liquidi elementi impatiens ftuitus lapfus exæftuet : quod devorat, calore fuo interno noxium illud virus extinguit :
principium rerum, quis finis, Se qu« effent media. Quem ita ergo Se Chriftus dominus unam diliait Ecclefiam , ut
•iterum divifiones & mutationes temporum non latebanr, aquila nidum fuum; quam ab «ftu perfecutionum alarum
'qui comprehenderat qualiter fibi annorum mutua viciffitu- fuarum défendit umbraculo : fic quoque extra Ecclefiam
-do , redeunte orbe, fuccederet, qua caufa varios ftellarum projicit, in quibus fidei lumen infirmum e ft, qui ioneam
ageret curfus, precedendo fe nonnumquam, aut fubito fub- Evangeliorum.lucem vitiis iæcularibus inquinati ferre non
fequendo, unde earum effet ortus aut obitus , Se alia mul-^ politine.
•ta, qu« fapientia docente, cognoverat. Mirum quod ifta 6. Et ut aquila feïpentes devorat,& eottim vefteha càloie
qu« fibi impoffibilia effe dicit, aur feire non potuit , aut coquit interno : ita & Chriftus dominus nofter, perçu fio dra-
•videre. cone , id e f t , diabolo lacerato > quod humanum fibi corpus
j.Sed quia omnia qu« in libris divinis prophetarum afi- adfumit, peccatum illud quod hominem tenebat obnoXium,
mundatione congefta font, ibis funt temporibus refervara, tamquam perniciofum virus extinxit, ficut Apoftolus ait :
meritò Salomon ante adventum domini npftri Jefu Chrifti, E t de peccato damnavit peccatum in carne fisa ; 8e alibi : Quìi
•quid aquila volans, quid ferpens in petra, quid navis na- cùmpeccator non effet,pro nobis peccatum fecit. Ad hoc quoque
"vigans, qu« juvenis via in juventute eflè t, feire non po- Moyfes ferpentem xneum in eremo fufpendit in Iigno, qui
luit : adhuc non erat tempus, quo de umbra corpus fieret, proprius erat typus corporis Chrifti, ut quicumque in eum
aut vericas de figura. Nobis v e ro , quibus dominus nofter adfpiceret, non periret ; corpus enim hominis per tranfgrefl
Jefus Chriftus oftendit quod omnia de ipfe efiènt in Lege fionem vas fuerat ferpentis effèdum. Sic & alibi ipfe
■confcripca, quibus nihil eft occultum quod non reveletur ; Moyfes virgam projecie in terram , qu« in fimilitudinem
& pofteaquam fignatum illum feptem figillis librum nemo eft corporata ferpentis : b qu« & ipfa imago erat corporis
alter potuit referare,quam Chriftus*, permiflum & induhum Domini, ideo tant« virtutis in fe typum gerebat, is qui
eft nóbis ,u t omnia & videre poflìmus Se noflè , ficut ipfe abforbuit^omnium Ægyptiorum poteftatem.
Dominus ait : Pater .confiteor tib i, quia abfcondifii hac afa- 7. Hoc eft ergo quod ait : Tefiigia aquila volantis ; quia
pienttbus, & revelaftt ea parvulis. Et iterum : Vobis, in- etfi poft paflionem Se refurre&ionem fuam , prxfentibus
q u it, permijfum eft feire myfieriutn hoc. Qu« ideo renili, u t apoftolis, Dominus nofter adfeendic in cxlum , tamen cunon
tam Salomonemquod non potuifièt icire reprehende- jus hominis ram altus fenfus Se tantus eft , ut explicare
rim, quam quod non fuifiet temporis, ut fri ree.
4. Sed jam ne propòfita leriio diutius differatur ,pauca
vobis-qu« ita in qu«ftionem veniunt, propitio Deo noftro,
•cogitavi exponere : Tria jun t, inquit, impoffibilia mihi feire,
& quartum quod non cogno/co : veftig'a aquila volantis, &
poffit quomodo illa tanta majeftas de c«Io aut venire
dignata fuerat, aut redire ; cùm hoc folùm nobis feire li-
ceac* quod aut venie, aur rediit ? Quis enim cognofcere po-
teli quemadmodum Verbum in Virginem venerit, ut repente
conciperet, ut tam felicem fostum partus virginali*
ferpentis fiuper petram, & femitas navis navigantis , p efFùnderet, ut hominem Deus induerec, quem totuf mun-
& vias viri in juventute. Quis enim umquam , dile&iflì- dus non poeeft, nec fufferre, nec capere ì id eft quod ait t
mi fratres , potuit ifta cognoicere 1 Quafi vero fit facile ut Veftig'a aquila volantis : id eft , Chrifti domini advenientis
lufpenla aquila inaltum celerielacione pennarum, plaufius ad terram, ac redeuntis ad c«Ios veftigia comprehend!
flui -Ac la'pfus veftigià maiiifefta conftituat, aut viam fignet enarrarique non poflè.
in vacuo, & linea m fui volatus ducat, figatque in liquiefev? g. Et vias, inquit, ferpentis fitper petram. Dixi jam ca-
-Quis curfum navis deprehendat in fluiftibus ì quis indicium ritati veftrx quod finuofis labens membris nitidus & vo
ejus per quos aggeres & limites feratur, intelligat ? Cre- lubilis coluber tradì bus fuis veftigium aliquod in petra"
fbra iemper 5c inquieta mutatio, dum undis fequacibus, aut quia res eft dura, non faciat. Indicium enim monftri huius
obruitur qood .prxceiut, aut opprimitur quod fequutum non nifi molli feriptura fignatur in pulvere. Nunc ergo vi-
%eft. Qöis in petra fignum aliquod ferpentis agnovit, cùm deamus quis fit ifte ferpens, aut qu« petra, in qua ferpen-
& materia fit dura fajtorum , & lubrica natura ferpentum} tis veftigium non apparet. Hanc petram Dominum nof
Aut quomodo poflunt vi« viri in juventute cognofci, qui trum effe ambigere non debemus. Sic enim Apoftolus ait *
•unde venrat, & quo eat non poteft deprehendi ? H x c -Bibebant autem de fpiritali fequemi petra, petra autem er de
lant qua lapientillimus Salomon propheta dixic fe non Chriftus ; & Pfalmographiw : In petra, inquit, exaltafii me '
C ap. IH.
t.prxcec Rom. ubi legitur ; Sed dt hemm anin
«qui* fr iff * imtfp erat cerf tri! Chrifti, (r t* Îin fe tyfum gerch
ab ea mfl. acque ¡
quem te fcquimu:
m v£gjftiorum foteftetem *hf»,bnit. Nec multum
lavetbis diftccunc, fed potius in yerbocum oitiinc..
4Î3 hadenûs adfcripti. 454
tf„l. iji- ?•
& Moyfes in (amico Deùteronómii : n , mil a l t « ' : Viri I fru liu , Anditi hic verbi : Jifim N i tir imi»
f i r n , a- oleum do f o h d i f i r n , id eft, quod dulcem da- virnm ì Dii, ihilnm in vobit, virmibu, & firn ,& fo r tcm i,
niras ils ellet Evangeli] fuavitatem, aut Spititum fanftum ippnbuüm-, * Ap'oftòlùs:O t omnes invìrnm pirfcOnm ocf
! matis un& ionem' Et *1101 : Beatus qui tenet,& currerepojfimks, in menfitram Chrifti ; & alibi : Défttnavi vos
alltdet infantes tuos ad petram : quod utique in religiofis uni viro virginem caftàm exhibere Chrifto. Hic eft Vir cui
pamcidium erat, fi petra ifta figuram Chrifti corporis non jus vi« cognofci in juventute non poflunt. Quis enim «ftihaberet.
Nemo enim beatüs in funere e f t , qui infantes mare animo poffit, aut capere quanta ille opera exercuèluos
allidit ad petram : led ideo beatus eft , quod illos con- r i i , 'cùm fecundùm hominem moraretur in terris ? qu* itijungit
ad petram. nera virrutum duxerit ? in quas vias beneficiòrum circa hu-
• et§ ° Pe^ram Dominum Se Salvatorem noftrum manum genus fuerit ingreiTiisdum claudis pedum reftitufe
in Scripturis omnibus inveniri. Setpens autem ex ipfe firmitatem, dum c«cis lumina amilfa reddìt, aut imporne
nomine, a quod fit diabolus, apparet ficut callidiot ora- condita,dum eloquium prxftat mutis, Se fùrdis iniinuac
mum beftiarum , qu* funt fupra terram, id eft , diabolus : B auditum, dum largura fanguiriis fluxùm ficcar ih Martha v
. ju i ideo ferpens dicitur,quod occulte ferpat, & quod fenfus dum dæmones pellit ex Màtia , dum corpus redivivi ipiri-
J,hM. 14 je.
Pfal. SS-, ij. -
Pin, I; 14s
>¡0.47. 8.
lfd . i. xi.
hominis cenuiter illabendo pertentet i quos fi convicerit,
medullis fe hominum atque ofiìbus implicai & immergic.
Qui in corpore hominis, quod omnipotens Chriftus Deus
induecac , nulla maliri* fu* potuit imprimere veftigia ;
quamvis illud aufus fuerit fitpe tentare, ficut ipfe Dominus
•in Evangelio ait : Ecce venit princeps mundi hujus , (ir nihil
in me invenit j Sc alibi : N ihil proficiet inimicus in eo , & f i lius
tniquitaiis non nocebit ei. Hx c eft ergo petra id eft
e-^rr, „„lift __ __r. S» __ r
tus calore conftringit in La za ro, & quod mors fibi vindi-
ca'ret a'd p ce nam, lux denub recepit ad vitam ? Quid illé
folidus greflus in flu&ibits, quid reliqui* de paucis pani-
bus plus fupereffè, fatufara mnltitudine , quam Fuiftè ?
Qjiid inopem in vino Galilxi córtjugis apparatùm, fed Domini
operibus pretiofum» Et alia m ulta, ficùt in Evangelio
diéfcum e f t , q tix fi omnia fcripta efiènt, mundus ea capere ìihkirìt.%
non poflèt. Aut quid poftremo defeenfus ad inferos, auc
C a i». IV .
caro Chrifti nulla inimici iniquitate refperfa, in qua fer- adfcenfus ad cxlum ? Quid illud quod in paffione ipfius ih-
pentis , id e f t , peccati alicujus veftigium non apparel, uc tegram lucis Confuetudinern fol habere non potuit j ut tà-
feriptum eft c Qui peccatum non fe c it, nec dolus inventus eft C ceam ruptum veltim, làpidem revolutum ? H x ergo v i* funt
in ore ejus, . _. in juventute, quas non cam deptehendere propheta, quatti
10. Adhuc quid filbjungat, audice: Et femitas , inquit, enarrare fe non poflè teftatus eft.
■toavis navigantis. Navem adxque Ecclefiam debemus ac- 1
’cipere in falò mundi iftius conftitutam , qu* crebris ven-
torum fluilibus, id eft,tentatÌonum plagis Se verberibus fa-
: tigatur : quam turbjdi fluiftus, id eft , hujus fxculi po-
.tèftas, conantur ad faxa perducerfe. Q u * etfi undarum
fluilibus aut procellis fxpe vexatur, tamen numquam
poteft fuftinere naufragium ; quia in arbore ejus, id e f t ,
in cruce, Chriftus erigitur , in puppi Pater refidec, gu-
bernator proram paracletus fervat Spiritus. Hanc per
15. Tales hic etiam dicit vias meretrîcis > qua pofteaquam '■
àbluta eft, dicit fe nihil malifeciffe. Meretrix ifta Ecclefiæ
typus eft, aliquando in gentibus conditura , idolòrum cuji
tibus vitiata, quam vàh* fuperftitibnis ftùpra pollueranc-j
quam falforum deoruni adulterarti fecerat multitudo : laf-
civofque ac turpes incompofitis motibus faltus nemoruni
Se lucorum inculta luftrabat, dedita luxurix, pomp* gert-
tilium mancipata. Hanc pofteaquam dqmiilus nofter JeiuS
Chriftus puro baptifmatis fonte perfudit .ablutionem Se
àngufta hujus mundi fréta duodeni inportum remiges d u -D criminis accepit & nominis per gfatiam fidei. Poft mére-
cunt, id e f t , duodecim apoftoli, Se fimilis iiùmetus pro- tricem fit virgo, quia uni fe deftinavit Sponfo. Nam Se
phetarum. \ . Raab illa meretrix Hierichuntis ,, qu* ipeculator’es Jefù ;
11. Inde Montarii anlra latratu ralfi càrminis refonarit 3 Nave excepic hofpitió, Se quod figno cocci fignata eÜ:,qui
qui duabus feminis prophetiffis , Prifcill* Se Maximill* color figuram Chrifti iàriguinis indicabat , & qùòd evertamquam
alicujus Scyll* rabidis fuccinilus eft canibus. In fionem civitatis evafit, Ecclefi* typum h a b u itiq u * per
ifta nave Écclefi* ea feliciter praèterimus. Inde in photi- fanguinem Chrifti ruinam mundi iftius fecura nori metuiti
nianam Charybdim non incidimus. Inde nullo modo in Sic eftìrii àie propheta : Acctpe, inquic .tibi uxorem forni- {
illud barathrum, quafi Dathan & Abiron, id eft, -in pro- cariam,& fdc filios fornicationis. Ubique enim, dileóliffii
fundum mortis Urfacii & Valentis non incurrimus. Inde mi fratres, cultura idolorum fornicatio huncupara e f t , ut
Arrium archipiratam , qui nos per mare f*culi ad inftàr in Apocalypfi fcriptum eft : E t finis fornieari ftrvos meos , .
Pbaràonis infequitur, non timemus ; illam ftellam fervali- & manducare idolis immolata. Denique Hierufalem civitas
tes in cælo, qu* Magos perduxic ad Chriftum, per quam E illa quondam riobilis Hebræordm, quócicfeumque à veritarios
regnum D e i, qui malorurit omniiim futurus eftportus, té deflexerat, & idojis ferviebar,P* ftatim meretricis voc«-
cxipeélat. Inde numquam nos de hac navi Eccleiix prx-
cipitatos Marcion ille cetus abforbuic. Iride Sàbellius pirata
hon cepit. Inde nobis aquilo nocere nòn poteri:,
quamvis inde fint antichrifti violenta flabra ventura ,
ficut fcriptum eft : E x aquilone exardefeent mala. Inde
iyrtes gentilium , Se peticulofas hxrefes & feopulos evi-
ramus, quos fuperjacens aqu* tenuis occultar allapfus 3
quia hxretici fub prxrextu nominis chrifiiani , abfconià
perfidi* iàxa fallaci confeffiohe oris obducunt, in qux homines
, dum illis quod chriftiani fint 3 fides habetur, impinguii.
12; H* c ergo havis Ecclefia eft ,q u * etfi quotidie f*cu- E
liim iftud tamquam aliquod pelagUs fortitur infeftdm, numquam
eliditur ad faxum, nec mergitur ad profuridum. Navem
autem Ecclefiam eflè divinis teftimoniis probamus 3
ficut ait : Ulte tranfierunt naves Tharfis; Se alibi : Adverfùs
omnem navem marts ; quia fune Ecclefi* ixculi ; qu* totam
fibi fpem, quod fit in hoc tempore, non cam de Deò, quam
de poteftatibus hujus {«culi reptomitcunc.
• ij. Sed quod alt , Vtas nàvìs navigantis, ptoprié figni-
cat quod in tempore miro modo perfecutionis comprehendì
òmnino non pollec, quemadmodum vivida per intericum,&
dives per damila reddatur 3 ficut ait ex perfonà ipfius Pfal-
mographus : In tribulatione dilatafti me. Q u i ob liòc rriul-
tis in loris aut foli comparacur, aut lùn« : qu* etfi tundi-
tur,non movetur : Se f i moveatur,irefurgic.-
14. Et vias, a ie , viri in juventute. Vir iftè , Chriftus
dominus nofter eft 3 ficut in A ¿tibus apoftoloruin feriptum
buio nominabamr , ficut clamat Efaias : Quomodo fatta eft Efd.x.u:
meretrix civitas fide Us Sion l Inde eft ergo quod ait Salomon
■> Rom. locum ita uanffOfucut ¡ §¡uod fit UUiditr 1
\Talis autem via mulieris meretricis , qua pofteaquam
ablùta eft, dicit fe nihil malifecijfe.
S E R M O X L V I I ;
In càp i $ó. P r o v e rb , d e diiFerentia S äiö ftion is è t
a lio rum p ro p h e ta rum .
Hoc fermonis fragmentum, ftatim atque in idit. Rotei, pròda
t in lucem, Ambtofii non ejfe nemo non adv er t it : at vera
ejus auttorem è tenebris ertlcre non tarn pronum eft ; nifi
quis ex eo quod locus d'è meretrice in hoc & in Juperiori
fermone Etclefid àccohmoddìus, eodem quoque modo èxpo-
fitüs rep’eriatur in fermone i . de Eleemofyna, quem M d x i-
mi ejfe in fermonutn putehnijforum cenfurd probdvimus 1
omnes eos eidem auttori conjettet adftgnandbs. A d hat illud
adjiciemus huic fermoni d. Romanis editoribus multa fuiffo
partim adjetta, partim Mutata , qua hós è Vati tod. refti-
tuimus.
!• A Nte adventum Chrifti lai valóri s noftri 3 prtìphèf*
x \ riiulti, concepto Spiricti fàn&o, futura riiintiarunt*
inter qiios Sc Salomon loco fuo Sc ordine pro temporibus
numeratiir : fed inter alios. Sc ipfum eft aliqiia diffantiài
Ideoejiie ceteri folb Spiricti loquuti fiint , Salomon aiiterri
& de Spiritu Sc de adjuriifta fapientia eft loquutus. Deniqud
: i *pf*rct quad eft dUbilns : qui See.