■ i r
I l
I ! U l i
f . ¡g.
f . 18.
ïphef.y .j.
f . l J?.
ftr.iv.
ir. h.
fit di ¿lam audientibus, fi ita intelligatur, ut di ¿bum eft : fi
auteni jadlanter putetur diébum, velue infanum Deo dimic-
tendum ; ornnis enim fuperbia velue iniania habetur.
Caritas ertivi Cbrifti itrget nos ,hoc indicantes, quad f i units
fro omnibus mortuus eft. Quoniam Chriftus djligens genus
humanum, ut eos redimeret, morti fe dedit ; ideo apoftoíi,
ut vicem ei reddant, homines ex aliqua parte eriiortancur ad
ejus obfequium:& ut eos adtrahant, necellé efb ut verum fé
predicare teibentur, aliis prava docentibus -, nec fuum me-
ritum taceant, ut malorum doéborum panarci defignent.
Non ergo eiatione mentis h®c agebant , fed ut donum
Chriibi intelligeretur ab omnibus, Se fideliter devoti,ei gra-
tiarum aibiones referrent. a Propter Chrifti ergo carita-
rem , qua:,& quanta dona ejus circa diligentes eum fin t,
. non tacent : nbn ja¿lanti® cauta , (od ut invitent audiences
ad ejus devotionem; ne mors Chriibi infruibuofa videretur,
non ut laus apolbolorum agnofcere’tur. Per meritum enim
& gloriam apolbolorum agnofeitur Chriibi gratia,& benefi-
cium Dei.
Ergo omnes mortui funt,&pro omnibus mortuus eflChriftus,
ut & qui vivum» jam non fìbi vivant, fed ei qui pro i f fes mor-
tiiUs eft, & refurrexit. Quia omnes neceile eft mori causa.
Ada:, pro omnibus mortuus eft Chriftus ut eos à íécun-
-da morte liberaret ¿ ideoque qui vivunr in corpore, feientes
Chriftum mortuum elle pro le , fint ei fùbditi, profitentes
hunc Dominum. Quia enim prodelb eis mors ejus, tcllimo-
nium perhibet refucreótio ejus. Igitur hic libi non v iv it ,
•qui patatús eft domini fui facere voìuntatem.
I taque nos neminem ex hoc tempore novimus fecundum car-
nevi. Et f i cognovirnus fecundum camera Chriftum, nunc jam
non novimus. Verum e ft , quia Chrifto refurgente à mor-
tuis,jam celiac in eo cacnalis nativitas, cellar infirmitas corporis
, celiar Se b pallio mortis. Ufque ad crucem enim fu-
ipicio fuit infirmicatis in Chriftorpoftea autem apparuit elle,
quod non credebarur, ficut & ipiè a it : Cum exaltaveritìs
E ilium hominis, tunc cognofeetis quoniam ego fum. Hoc ergo
idcirco Apoftolus memorar, ut oftendat qua devotione ob-
fequendum eft Chrifto. Pro faiute enim hominum non fo-
lùm hominem fe nalci non dedignatus eftrlèd & injuriis agi,
& mori voluit -, ut intelligentes quam pretiofa fit mors ejus,
p topen fius illi férviant, non quali homini vicem reddentes,
led Deo ; quia unicuique pro perfona ejus Sc mentis refun-
denda obiéquiafunt.
Qstate f i qua eft in Chrifto nova creatura ve ter a tranfie-
runt, & ecce omnia f aña funt nova. Manifeftum eft quia per
Chriftum renovata fune omnia, fi animadvertant dignitatem
Cjus. Novus enim fit his , quibus prius homo tantum vi-
debatur, cùm intelligicur elle Deus : ut recedente infirmita-
te, agnofeatur divinitas, Se celiarne errore veteri, qui intro-
du£ba multorum deorum opinione, ab unius veri D ei fide
tranfduxerat gcnus humanum, revertantur omnia ad fimpli-
citatis-profeffiònem, unum Deum adorancia in Trinitate.
Omnia autem ex Deo. Quamyis Chriftus nos redemerit,
omnia tamen ex Deo ; quia ab ipfo eft omnis paternitas :
ideoque necellèeft prefer ri perforarci Pariis.
c Qui reconciliavit nos fibi per Chriftum, & ded t nobis mi-
niftenum reconciliatio'nis ) quoniam quidem Deus er at in Cbrìfi
to, mundum reconcilians fib i, non reputans illis deliña ipfo-
rum,& ponens in nobis verbum reconciliations pro Chrifto,
pro quo legationefungimur, tamquam Deo exhortante per nos:
orantes pro Chriflo reconciliari Deo. Eum enim qui non noverai
peccatum , pro nobis peccatum fecit , ut nos, ejftmus
ptftiiia Dei in ipfe. Deus omnipotens genitor . Chrifti
( cum omnia, qua: per Chriftum fecerat , errore’caduca
fuiflent effé¿ta, creatoris fui oblita ) ¿ Chriftum dominum
notturni de iàcris fedibus ad terrena venire dignatus e f t ,
A Se fadtum carne in ipecie hominis ; ut forma elfec hòminibus
quemadmodum libi-Deum creatorera fuum pacificum Face-
rent. Deus ergo erat in Chrifto. Quomodo ? Quali in vicar
io aur legato, ficiit fuit in prophetis ,aut alicer? Non ficut
fuit in prophetis ficintelligi poceft fuillé & in Filio -, Filius
enim c naturaliter legatus eft Patris Dei. Unde dicit : Quia
Pater in me eft, & ego i.A Patre-, Pater enim per id intelligicur
eflèin Filio, quod una eorum fit fubftancia. f Tbi enim eft
únicas, ubi nulla eft diffèrencia : ac per hoc inviderei fune •,
quia & imago Se fimilitudo eorum una eft 5 ut videns Filium,
vidillè dicacur Patrem, ficut Se iple Dominus aie : Qui me
vìdet, videt & Patrem. Reóte ergo dicitur : Deus erat in
Chrifto ; hoc eft. Pater in Filio , mundum reconcilians fibi • j
g non reputans illis deli¿ta eorum ; quoniam creatura pecca-
vic in Deum , nec pasnituic, ut reverterecur ad eum : Dèus
opus fuum nolens perire, mifit Filiutn fuum, per quem
predicata eis remilfione peccatorum , reconciliaret eos fibi
peripfùm, per quem nos creaverat. 8 Sive ergo per Filium,
live per iérvos Deus exhortatur populum ; quia ad ip-
fum omnis fumma referenda e f t , cujus volúntate & providencia
Chriftus incarnatus eft ad (alutem hominum redimen-
- dam : qui cùm reverti vellec ad Patrem, diipenfàtionem ac-
ceptam à Patre dedit difcipulis.
Orantes pro Chrifto vos reconciliari Deo. Hoc e ft , quod
dixi, qui pro Chrifto vicarios dedit apoftoios ; ut pro ipfo
predicacene reconciliari Deo.
C Eum qui non noverat peccatum ,pro nobis peccatum fecit.
Deum dicit Patrem peccatum fecilFe Filium fuum Chriftum
, eum utique qui peccatum neiciebat,id elt,q u in on
peccaverat ; quia fuclus caro non immuta tus , fed incarnatus
fa ¿bus eft peccacum -, ficut qui fit prefe¿bus , non amitele
, quod et||: fed adfumit utique , quod non erat. Homo
ergo fa¿bus eft Chriftus causà peccati, quem non cange-
bat iòrs, neque digniras nafei hominem. Propter quod autem
omnis caro fub peccato eft , ideo fa¿bus cai o , Fi ¿bus
eft etiam peccatum. Et quoniajn oblatus eft pro peccacis,
non immerito peccatum fa ¿bus dicitur j quia Se holbia in
Lege, qu£ pro peccatis ofFerebatur, peccatum nuncupaba-
tur. XJt nos ejfemus h juftitia Dei peripfùm , qui peccatum
D nelciebat, dicente Efaia : Qui peccatum non fecit , nec do-
lus inventas eft in ore i;«-»', quali peccator occifus eft, ut
* peccacores juftifi’carentur apud Deum in Chrifto. Zeluili
enim palliis eft iàtanas. adverfus Salvacorem, videns eurn
docere homines quomodo fibi propitium facèrent Deum ,
abrenuntiantes diabolo : Se propter hoc occidic eum, ne-
iciens futurum adverfus fe j Chriftus enim poft crucem de-
feendens ad inferes, devi¿fca morte -, quia qui peccatum ne-
•• feiebat, teneri-à morte non poterat ; quia mors‘ ‘ per pec^
catum inanivit infernum, ut mors jufti peccatoribus pro^.
hceret j ut de cerero1 mors eos, qui fignum crucis habent ,
tenere non polEt.
E A Djuvantes autem & obfecramus, ne in vacuum gratiam
E .V Dei recipiatis. Duplici genere Apoftolus humanae
falutis * curam ifubire contendit -,ut & Dei providentiae de-
votus exifteret > Se hòminibus caritatis officium exhiberet.
In tempore accepto exaudivi te , & indie falutis adjuvi
te : hoc ieriptum eft in Eiàia propheta. Predeftinacam do-
Cet gratiam Dei in tempore Chrifti -, fic enim decrevit
Deus affluerc miièricordiam fiiam, 1 ut in nomine Chrifti
pofeentibus auxilium largiretur.
Ecce nunc tempus asceptabile, ecce mne dies falutis ; nomini
dantes ullam offenfionem , ne vituperetur rninifterium
P noftrum. Tempus adelledicit, quo poflint ad indulgentiara
proficere peccatores : tempus. adetlè d icit, quo morbis mor-
talibus medicina poífit infundí \ Se ideo ie follicitum elle
C a p . VI.
f . i.
f . 1.
E{“‘. 4?- sa.
“Prof ter Cbrijli ergo, ab his verbis ufque ad , Ergo omnes mortui funt,
hiatus exllat in cod. Corb. ceccri autem, acque edit, fatis inter fc confen-
tiunt , i! ttaafpolitionem excipias. qua; fic faifta eft in Rom, edit.. . . taccut,
ut Ians nfofiolornm nofceretnr, non jaBantix etuifa infrnRuofn •vidcrctur.
per meritnm enim &c.
b. Cotb. cod. faflio mortis. Hoc non utique propter Chrifl-.tr» , quem fori
non tange bat, human* frngilitatis : fed propter not, quibus cxemplum durum
eji, ut ftvtftigU ejus JiqiiHti fuerimus , qus pro nobis mortuus eft. Simili mode
e>~ in nobis poft exitum -vit/e hujus refurgentibus promijfo tempore cejfebit om-
5 t * X r n f j ' -
'^rc^Jux'&c'.1' “f tU °mmbUS tro'U'n,Tt' l ul , " “ rltHr‘
c- Mil. aliquot.: £/ui reform-tuit rjos fibi: teliqui 8c edit, parum admodum
difcrepant ab invicem, excepto quod Rom.edit, ultitnam hujus loci partem in
infefiora fcjccctac.
V d. Ita vet. edit, ac m(T. i quibus hoc taatum differc Rom. edit, quod hacc
tnaluic , Chriftum dominum . . . . mitt ere dignMus eft, & cernem in .ffecit ho- 1
minis fieri • at mf. Corb. fic locum exhibet, Chriflnt' dominus noflcr de facris
fedibus venire dignntus eft ad terrenn, faflus Jecunuum earner» in fpeeie hominis
iut forma He.
e. Vet. edit, cum uno aut altero mff. naturaliter nattts eft Pattis Dei: Rom.
naturaliter eft "Patris Dei : mil', veto ptope ad unum uobis fufFragantui.
f. MfU nonnulti, lbi enim veritas.
g. Cotb. cod. nos creavcrat, ponens in nobis verbum reeonciliationis. Pro
a , i f . . . . , , „ , a D » , D..m c u / m M , # . h i .:,, ,
‘‘ to regrejfo ad cxlos cum tnumpho, tnvscem ejus pradttarent gentibui donum
gratia Dei , ut f ia t per Chriftum > ita & per apoftoloa ft pr«dieartt Dtut.
hV et. edit, ac mfi. aliquot, jiftitm Dei in ipfo.
iM'f. Cotb. per peccatum inolevit in-infermtm. .
kRom. edit, curam fe agere: vet. cuth mil", non paucis, cur am full j ¡cere:
meli veto alii, curam Jubire. At feq. verfu oadcm Rom. edit, repofuit, ciri.
tatem ixhiberet, ubi alie cum roll' omnibus cifctunt , taritatis offieium, exhi-
1. Omnes edit, ut nomen Chrifti pofcentibus: mil. veto potcim , nt nomine i
partim , ut in nomint Chrifti pofcentibus.
circa xgrorum falutem ,n e forte liegligeiitiâ aliquâ medi- A bant. Nec hoc odio cedit,ut fuperducat fucum vericati.
cinx gratia a'e f l^ u careret bon® voluntatis fu®. Fide ergo
Sc vigilantia fiia omnfem offenfionem negligentibus ampu-
tat j ne horum forte fcgnitia oftenfionis occafionem pare-
ret diicipulis: ac pet hoc liberos fe fignificant j quia quod
ialutare eft fimpliciter omni inftantia predicant. Unde fub-
jecit : JSle vituperetur tniniftcrium noftmm i vituptraretur
enim minitterium ipibrum, fi ea qu® verbis docebant,ope-
ribus fois, ut fierent, exempla nofi darent.
Sed in omnibus commcndemtts nofntet ipfej nt Dei rhiniftros.
Dei miniftri fine adulatione docent , ut ei cujus miniftri
iu n t , placeant, noil ficut pleudoapoftoli, qui Icientes non
ZJt ignòti,& qui cognofeirhur. Malis ignoti crant, bonis noti
; agnofeebant enim in his veritatem.
V t morientts , & ecce vivimus. Odio illos habentes,
quòtidie putabant non evadere minas iniquitatis : ifti autem
, quia Deó propitio doc'ebant, auxilio Chrifti tuti pre-
ftabantur à morte prefenti & futura. Quafi tentati, fed
morti non traditi. Tentati videbamur, quando fic tra ¿la-
bantu r , ut cedete putarentur : Se quia norPvincebantur,
morti non addicebaiitur. Hic enim addicicur morti, qui in
fide non pefiiianet ; Se morti non htìic, fed futur®. Poteft
Se de prxiènti morte intelligi tentari enim eos patiebatur
fe à Deo rnilfos , b pfariènti Utilità fi ftudebant. In multa B Deus, ut prefluris’ erefeerent merito: non tamen permitte-
paticntia. Patientia eft,qu® lalvat homines ;nifi enim pa- bac eos occidi.
tienria abüfäs felTet, quomodo falvälTet Corinthios, quos V t triftes, femper autem gaudentes. Verum eft, e quia
poft predtcatiortefn fuattì tantis vitiis morum , Se erroribus triftitià hæc gaudium operatuf, Se qui eos imuriis contrif.
dfverfarum fcAarurn invenerat involutes , quos patientià tabant, gaudium eorum exaggerabant. V e pauperes , multos
fiia paulatim ad veratri dodkrinam revocat ? In prejfuris. autem dit antes. Quantum ad prelentem vitam pertinet,
PrefiuràS pettulit, fcienS quid à Deo prò his fit promif- pauperes videbantur : ièd Ipiritales divitias credentibus larfum.
Irt neceffitalibus. Necefiì\tas erat etiam in pteifura gfebântür j egeni in terris, in cælis divites. V t nihil hapófiturfì
docère ; quia a Domino" erat millus. In angttfiiis, ' ventes, omnia autem pojfidentes. Hoc fuit in apoftolis glo-
Spe futuri angüftiafus , perfido'rum oppofitionibus non riofum, ut fine follicimdine Se nomine poflìdendi non foceiht.
, lum e a , qii® in pollèllìonibus erant, fed Se ipfos eorum
In plagis. A Judæis Se gentibus cæfus frequenter, nonC dominos ^oífiderent ; omnia enim necetïë erat ante eorum
tacuit gracia fn Chrifti. In car ceri bus. S®pe in catcerem poni pedes causa vircucum, ficut legimus in A¿tibus apofmifius
contemta fàlute fu a , etiam illic donum Dei predi- tolorutri.
cavit. In perturbationibus. In tantiim Deo devotus erat;
ut hec perturbatio fidugam, quam in Deo habebat, minue-
ret. In Idboribus. Laborare non deftitit manibtis fuis •, ne
cui gravis eilet, certus hoc fibi proficere apud Deum. In
vigiliis. Tarn follititus erat circa officium fibi delegatum,
Os noftrum patet ad vos, o Corinthii. Hòc' libertatis cau-
sà loquitur, Se pure confidenti® ; male enim libi, confida
mens loqui trepidar, lenfum perdit, in verbis errat. Cor
noftrum dilataturn eft. Eórum cor. dilatatur , qui fiducia
bore® eonverfationis gàùdent in Ce Ce , i aut certe futuri
ut nèc no ¿le cellàret. In jejuniis. Aliquando voluntaria, fpe prsmii in tribulatione non anguftanturj quia ficut in
aliquandó néCeifitafis jejunia pertulit causà penuri® , & hac vita nifi preceflérit labor , redditus non lèquitur : ita
Deo gratias egit fpiritaliter fe pafeenti quia ideo Cònten- & in rebus divinis fi non exitia anteicrinc, prsmium non
tus erat, ne ventris causa inclinaretur. fequetur.
In Caftitate. Caftitatem five corporis, live Evangeliio Non anguftiamini in nobis, anguftiamini autem invificeri-
vindicans , non pducos fecit inimicos. In feientia. c Legis bùsveftris , eamdem habentes mercedis retributionem. Hoc
& Evangèlii fciéntiam non in iapienria humana, neque in dicit, quia non oberar magiftris, fi difcipuli male vgrterenlìmulatiòne
adférens Deo fe fidelem difpcnfatorem Chrifti tur , concemfientes vigorem doilrin® ; quia unufquifque
e^ibuit. Inmdgnanitnitate. Grandis -animi erat in baju- pro operibus fuis mercedem accipiet ; quia quod ad magif-
^fendis infirmitatibus fratium , & in contemtu mundi hu- tros pertinet, non tacuerunt, dicente Domino ad EzechiejuS
-, unde alio loco dicit : Mihi mùndus crucifixus eft , & lem própheram : Exalta vocem tuam, & loquere ad plebem ;
ego mundo. In benigni tate. Benignus erat, quia ficut argue- f i te audierint, lucraberis eos : f i quomihus, tu animam tuam
b a t , ita Se blandiebàtur •, ut poft correptionem leni exhor- falvabis.
tatione coniòlaretur. In Spiritu fanBo. Spiritus fanBus Sfeut filiis dico, dilatamini & vos , & nolite jugum ducere
efiugit fiBurn. Quoniam ergo finceriter docebat , in Spi- cum infidelibus. Ad bonam cònverfationem & fpem eos
ritu fan ¿lo Dei donum t rade bat. In cantate non fimulatd. hortatur j ut fidentes Se purgantes confcientias fuas, poffint
d Simulata caritas in his e ft , qui in necetlìtace deiérunt E in fernet ipfis gaudere,habentes fiduciam puf® mentis, ficut
fratres j unde hic femper neceflìtates fratrum fuas faciens, & eorum magiftri, feparantes iè ab infidelium focieta'te in
fimplex erat in caritate. Compatiebatur enim omnibus, operibus malis. Et bene ergo agendo, & futura fperando ,
ficut alio loco dicit : Qufe fcandaliz.atur, & ego non uror ? dilatari vult illos animo ; 8 qui enim laborat, & futura non
H®c enim vera caritas e ft , fi fua utilitate contemta, ejus credit, ficut infidelis, angufti animi eft defperatione futuri,
curam ag a t, quem diligere fe profìtetur : quod femper Fe- h Q u t enirWparticipatio juftitia eum iniquitatei aut qua f i d
i Apoftolus. cietas lumini cumtenebris ? quave confenfio Chnftir cum Bein
verbo veritatis. Verbum veritatis erat in ejus do&ri- hai f aut qua pars fidili cum inftdeli ■ vel qua conventio temna
; quia non aliud rràdebat, quam à Domino acceperat. pio Dei cum idolis ? Manifeftum eft h®c qua enumerat ellé
In viriute Dei. Virtus in co Dei erat ,qu® per.figna atque contraria j ac per hoc fugiendum ad his docet,quia dicit
prodisia hunc idoneura miniftrum probabat. Per armajuf- Dominus : Nemo poteft duobus dominis fervire. Lex enim
tùia a drxtris & fìniftris. Liberum fe lignificar fuilfe à n- juftitiam predicar, ut fiigiatur iniquitas : lumen òftendit,
delibus Se increduiis. Arma enim juftiti® perflnunt iniqui- p quod eft veritas j ut ab ignorantia , qu® tenebre funt rece-
tatem. datur ; Chriftum in Dei myfterio annunciat; ut à diabolo
Per gloriam & ignobilitatem His qui Evangelium Dei qui fe Deum mentiti vult, abfcedatur : credentibus vitam
gloriam ®ftimabanc,manifefte integrum fé & hdelem pre- pollicetur zternam ; ut perfidia exuri, ab omni infidelium
dicatorem dicit. Simili modo 8c eis qui verba divin® doc-
trin® ignobilitatem & deformationem putabant , fidelem
íé Dei miniftrum cxhibuit j dum non terretur, neque pu-
dorem patitur ea illis loqui, qus horrent audire. Per infa-
miam & bonamfamam. Etiam his integrum íé Dei diípenfatorem
pr*bu it , qui fidei bonam opinionem faciebant, ambulabo, & ero Ulorum Deus, & ipfi erunt mihi populus.
Xr g | g | g . Anm nr.1, rr.«M»v C*A m i,. Quaproptcr exite de. medio eorum , & feparamini, dicit Dominus,
& immun dum n olite tangere} & ego fufeipiam voi &
ero vobis in patrem, & vos eritis mihi in fi/ios & filias, dicit
Dominus omnipotens. Interim prim® cauf® fenfum explic©.
Se qui malam ;dum non metuit hanc invidiam, fed con-
ftans eft.
V t feeduBores , & veraces. Increduli iedu£fcores eos vo-
cabant: fideles e contra veraces eos & .fimplices pronuntiaa.
Mfl". 8c edit, hic nihil difcrepant, nifi quod in edit. Sc m(T- quibufdam
hahctur , cffcBu carertl (y bona Sec. plures vero fctipti cod. non agriofcunt
conjunriionem: at Cofh. leg it , tjfctlum caperet borne, Ubi clarum ell ncgatio-
nem defiderari.
b. Corb. cod. prafenlium litts odtrant ; abfurde. Idem vero cum ceteris
cod. 8c edit, paticntia abufus ejfet, ubi Rom. patientiam habuiffet fed verba
uti 8c aburi apud a*¿tores frequenter idem fonaht; '
c. Rom. edit, trucidavcrat, Lcgis, Evangthi: quod tamen in alifs omnibus,
atqùc mfl". repctiuntur.
d. Gratiauus luco eie. ad marg. F¡Ha carità.
e. Mf- Corb. quia friftilit gaudium eorum
f. Kunniilli mfl". aut certi futuri fpe &c.
g. Ómnes cdic. Se quidam ni il", qui enim
crtdìt: apeius reliqui mfl". omittun: oper-tur,
anguilatur animus ejus defferatione.
h.. Rom. edir. Sjuà portio juftitia Sic.
ÿ .r z -
y . 14.
y . ij.
y . i 6.
errore fint alieni : idola prohibuit coli j quia tempio Dei
iunt inimica. Vos enim templum eftis Dei vivi. Nihil tam
inimicum homini, quam idola } quia ab unius Dei fide co-
gunt eum recedere.
Si cut d ixìt Deus : Quoniam inhabitabo in illis, & inter eos
Efai. C-.i'l.
#.1$.
eft , qua defer it in adverfttate.
exaggerabant.
pera tur, laborar , (y futura non
quibus Cotb. tantum fubjuugit,