tur in géhennam. Et Salvator inter cetera ait : Nuncprinceps A ' c o l l e t t i s autem» qua fiutit i* fanttos, ficut ordinavi
hujus mundi mittetur deorfum. Et tunc ergo & frequenter 'J L / Ecclefu Galatia» ita & vos facitc. Per unam {abbati
vidus eft , ficut Eiàias propheta dicit : Quomodo cecidit de unufquifque veibrum apud fe ponat > thejdurizsms quodcumque
■calo Lue fe r » qui mane oriebatur. voluerit » ut non cùm venero» tunc colletta fiant. Dominico
Canetenim tuba» & mortai refurgent incorrupti» & not die colledam fieri pr*cipic, ficut 6c ceteris Ecclefiis difpoimmutabimur.
Surgentibus enim peccatoribus & impiis -, fuerat ; ut eo d ie , quo refurrexit Dominus , plebs ejus colfan
d i immutabuntur in claritate ; ut caro fiat fpiritalis
cum gloria, quafi plumbum, fi fiat aurum. Saniti enim in
adventu Domini furgent, ficut fuperiùs ait : Ini turn Chrif-
stus : deinde hi qui funt Chrifti in adventu ejus » ficut in
Apocalypfi continetur ; peccatores enim non iunt Chrifti,
•qui audiunt à Domino : Non novi vos. Quia & in piàlmo
primo fcriptum eft : ideo non rtfnrgent impii in judicio » neligatur
ad laudem & gloriam Dei, dévida morte : tunc
fumt 11 s congregandos ad minifterium fandorum , qui propter
nomen Domini preffuram patiebantur zelo gentilium
five Judæorum , qui non finebant eos prædicare gratiam
Dei Tub nomine Chrifti ; ut haberent refrigerium ab ii s>
propter quos tribulantur. Omni ergo die dominico jubet
colfigi plebem, & congregari illos , prout voluerint ,
que peccatores in concilio juftorum. Ab impiis' enim non eft B dona D e i , & hoc apud fe unumquemque reponere quafi.in
t-i3-
I ohm. 3.18.
14.
X.ThtJf.4.6.
Crftq.
quod requiratur : fed ad hoc furgent, ut pereant, videntes
verum e(re,quod credere noluerunt : perire autem eftàDeo
eflè alienum , ficut ait ad Romanos : Quicumque enim extra
legem peccaverunt ,finc lege peribunt •» & qui in lege pec-
caverunt » per legem judicabuntur : ac per hoc peccatores ju-
dicabunt \ indigni etenim fune refurgere cum fandis, ficut
ait : Neque peccatores in concilio juftorum.
Oportet enim corruptìbile hoc induere incorruptionem » &
thefauro j ut veniente Apoftolo, inveniatur ad ufus neceflà-
rios pneparatum ; quia quod paulatim colligitur, nec grave
e ft , & invenitur multum.
Cum autem venero » quos probaveritis per epiftolas » hos
mittam perferre gratiam veftram in Jerujalem. Coniòlatio
h* c duplici genere profedum habebat, ficut Se nunc habet
i ita ut Se fandis proficeret iupra memoratis, Se pau-
peribus in Ecclefia conftitutis, qua: & modo & ufibus mamortale
hoc induere immortalitatem. Supra dixit, & mortui jorum natu proficit, &egenis. Per epiftolam mittere fe hos,
refurgent incorrupti, id eft , immortales erunt , non ta- quos idoneos ad diipeniacionem elegerint,dicit: qua epiftomen
impaflibiles ; hi enim, quos dicit, pcenas patien- teftimonium pra:bent miflis •> ut cum gratia excipiantur.
tur pro qualitatibus delidorum fuorum ,ita ut exeant inde C Quod f t dignum fuerit» ut ego quoque earn, me cum ibunt.
loluto debito : impii autem sterna posna torquentur j ait Hoc dicit, h fuerit copiofa colledio , poffe etiam fe ire •,
enim : Qu i non credit, jam judicatus eft. Unde & Efaias
•propheta arc : Ignis ear urn non extingue tur. & vermis eorum
non morietur. In adventu tarnen Domini & iandi re-
furgent, Sc qui vivi fuerint inventi, obviam rapientur Domino
in aera , mortem quafi foporem paffuti •, in ipio enim
raptu Sc mortem & reiurredionem habebunt , ficut ad
Theflàlonicenfes idem Apoftolus fcribit.Tempore enim An-
'tichrifti aut apoftatæ erunt, aut rei, aut in latibulis, aut in
dignum enim eft , & iic opus, ut fi ipfe eat, multum fecum
perferat ad refrigerium iàndorum, Hoc eft, quod lignificai
ad Romanos dicens : S i enimJpiritalium eorum commu-
nicaverunt gentes » debent hi in carnaltbus miniftrare eis »
ex Judaris enim erant, de quibus dicit Dominus ,quiafalus
ex Judaris eft, qui Jerofolymis in magna invidia erant apud
Judaeos non credentes.
Feniam autem ad vos» cum Macedoniam tranfiero : apud
pama pofiti ceteri gentiles, quos dominus Jeíus cum duce vos autemforfitan remanebo»aut etiam hyemabo -,utme deuThcjf.
1.8. ipíorum Antichrifto in adventu fuo interhciet Jbiritu or is ducatis quocumque iero. Poft omnem inftrudionem »ut 1* -
f u i , id e f t , jullii ejus igni exurentur per Angelos virtutis p tos illos faceret, adventum fuum illis promifit, pro quo
CJUS; & omnes admoniciones fuas, quibus illos corrigit., magis
- j m Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem» tunc fiet firmat. Qui audit venturum eum, á quo legem. accepic,
fermo, qui feriptus eft : Abforpta eft mors in vittoria. V bi follicicior erit,ne adveniente illo erubefeat..
'tnorsy vittoria tua ? ubi eft, mors ,ftimulus tuusl Poft re- Piolo enim vos modo in tranfttu videre. Scions multa
furreélionem enim impiorum & peccatorum abforbebitur íe habere, qua ageret cum illis , non vult illos per tranmors
in vittoria. Infultantis etenim verba funt ,dicentis : fitum videre , Se ne contriftarentur, mulcum tempus ,íé
f-í7-
V b i eft » mors » vittoria tua ? ubi eft , mors . aculeus titus ?
Viatoria enim devi&a: mortis refurre&io mortuorum eft :
mors autem diabolus e f t , cui iniultatur ; & contentiofus
-dicitur,quia per fuperbiam, cum impar viribus effet, re-
lìftebat. Cùm ergo fuperatus perimitur, Se ipolia illi de-
trahuntur-, fucceniètur i l l i , qui contra ie pugnavit.
Aculeus autem mortis peccatum eft. Aculeum auétorita-
tem fignificat, quia mors per peccatum au£fcoritatem acce-
pi t, qua fi peccatum non eflèt, diabolus obtorpuiflèt, Se mors
non eflèt. Virtus autem peccati lex. Ideo virtus peccati lex
eft , quia peccatum non imputaretur, fi lex non eflèt.
Deo autem gratias , qui de'dit nobis vittoriani per Dominum
noftrum Jefum Chriftum. Triumphum .. . C CT tV v I Salvatorist* in nobis —— wìi j Luiiiu Liiu^ld
dicit protutuej qua: enim gelfit Salvator, non fibi utique non deerant, qui zelarentur; contradicentes Se repuenantes
•geilit , fed nobis. Quamobrem noftra vigoria eft ; ideo dottrina: Domini.
enim homo faftus eft, manens Deus ; ut .vincens diabo- Si autem venerit Timotheus » vide te ut fine timore f it apud
lum , dum peccatum non fecit, nobis viétoriam adquite- vos ; opus enim Domini, ficut & ego, operatur. Ergo ne quis
r e t , qui peccati causa detinebamur in morte ; ut viófcus p illum Jpemat. Quamvis enim ea predicaret Timotheus
diabolus, occiio Chrifto, qui ^peccatum non fecerat, om- qua ab Apoftolo acceperat, Se eflet idoneus evangelifta *
5&
nes quos peccati causi detinebat, amitteret. Dum autem
infultat homini, reus -faftus e f t , Se fic deletum chirogra-
phum ,id eft, deletâ fententia, qui tenebatur genus huma-
num in mortem, fieret ereptus, & animabus in cælum in-
duélis ; ut non per potentiam illi tollerentur,ièd per iufti-
tiam à Deo per dominum noftrum Jefum Chriftum.
1 taque fratres mei diletti » ftabiles eftote & immobiles,
abundantes in opere femper, {ciernes quod labor vefter non
eft inanis in Domino. Omnibus qua; ad doùrinam Eccle-
'fiafticam ordinandam neceflària funt expofitis, & aut quid
vitandum, quidve icquendum fit demonftratis, fixos jam
illos eflè hortatur in bono, Se in operibus quæ fruäum fe-
ciunt apud Dominum, ièmper proihtos Se copiofos ; quia
per hæcquæ expofita iùnt, de cetero accepturos iè boni
«péris mercedera à Domino, ne pravis colloquiis poilènt
■everti.
tarnen quia non eratauthoritatis ejufdem,commendat illum;
ne ab his forte, qui diflentiebant in .plebe, non, ut erat
dignus, reciperetur: Sc nihil proficeret adventus ejus faluti
illorum. Poflent enim & gentiles excitari ad ieditionem
& difcordiam plebis, accepta occafione irruendi in Timo-
theum; ldeo oequis illum fpernat, quia opus Domini ope-
ratur, inquit , ficut & ego » hoc e f t , ut mea authoritate
fufeiperetur, qua erat apoftolus; erat enim ipie epifcopus.
Deducite illum in pace»ut veniat ad me > exjpetto enim illum
cum {ratribus. Tantum meritum Timothei memorat : ut
non Ibium inter eos honorandum illum prxcipiat ,.£ed ut
apoftolum Domini cum obiequio deducendum eum often-
d i t ; ut etiam ipie illum exfpeftaret cum fratribus proprer
Evangelium Cnrifti.
De Apollo autemJratre fignifico vobis»quia multumillum
rogavi »ut venirct ad vos cum fratribus; & utique non finit
■< X
m
jr. t.
m m
promittit commoraturum apud eos ; quia qux a g it, cum
providentia agir. Spero enim me aliquantulum temperis mature
apud vos , f i Dominus permificrit. Si Dominus , tunc
enim Dominus permittit, ut commoretur apud eos : ait
permiftrit > fi dignos fe pnebcant .emendantes vitia, qiue in
eis argüit.
Permanebo autem Ephefi ufque adpentecoften ; oftium enim
mihi magnttm apertum eft & operofium» & adverfitrii multi.
Qua caufa remanfiflèt Ephefi oftendit *, invenerat enim illic
fitientia pedora D ei gratiam , quibus infunderet myfterium
Chrifti. Sed quia diabolus inquietus eft ièmper, Se his qui
Deum defiderant, invidus. Adjecit : E t adverjarii multi ;
quanto enim idonei inveniebantur ad fidem, tanto magis
f . S.
f . 9.
y . io.
f . ü.
ÿ.13.
y . «4 -
y-lsir.
16.
tr. 17.
f . 18.
A i. I.
t l .
voluntas ejus » ut nunc venirti. Feniet autem cùm opportu- A dere vicem, ficut dicit Dominus • Dionu, „a
rum fuertt. Hoc dicens, & voluntati illorum vel petitioni mercede fua. Domum enim ^ W 4 c ik .
fatisfeciflè oftendit,cùm votumfuumeis exhibuit,& Apollo devotam , & in minifterio fanftorum S eZ °h^ d e f e f
excuiàvit. quando cur non iret ad illos , non declaraverit ; viebant Eeclefiis; ita ut Aooftnln c
1 B f f l i omnin<> T ' Ì f ufaverit >,fed n PoKft * Achaico fa “ ibus ! uc '* hi W M HIHi W i ^ ^ Se fic intelhgi, ut per Apollo tangat illos, fignificans ideo Unde dicit : Refecerunt enim & a
noluifle ire ad illos Apollo , quia diflidebant ; ut audito Et cùm Apoftolus negat fe ab his accepturum* diri?
hoc, paci ftuderent i Se ideo de Timotheo dixerit : Ftdete ut Non infrinretur in me oloriatin ' » ■ -l . . ‘
f a ' , im r .f i, afud v , f ¡quia aUqm miffi non bene fnerunc -quomodo rcf'crum & & S u Z s f i ere*
— “ f " h° C ™turum Apollo .cilrn concord« ¡ M
BtM i i l n t . - , . ... . , . . <fibi enim dicit datum, quod proficit his , quibus voluit SlZZll ■ mrz ,‘' as”‘!arnk‘r'm,m:m- W W W m m m m ¡ h s b b h ì ! veftra tn cantate fiant. Figliate » a it, ne circumveman-B Salutant vos Eccitila Afa Hnmm Al,.»,.;« « H i H i eft H H fi"' ^ circa ea , qua: fibi tradita erant : non ut puen, qui quod ciac. Salutant vos in Domino Aquila & Prifcilla cumdomeC-
fequantur , ignorant. Confortamtm ut tam voce quam tica (ita Ecclefia Dna« Prrlofi,» » li- ,
opere ròbufti fint i quia p/ofeffio & born »dus p e r f^ o s ~ ’n ^ “ r d f
^ I UnrC; U t auce'n 1 cant^te. Y t *Pfa fiant » mon« ; quia mefticam , in qua per amicitiam colligitur. Ubicumque
qu^ cùm carnate t a De, habent nmorem & s e t a ; prelbyteri folemnia Ìelebrant, EcdeSi & UbICUm'Jae
qmdqmd emm cum offinfione fratrrr f e , fruftum non ha. Stima», v . , fr *m , RdeVat animos illorum
■ m B B B B i H B?°Ln C° quando òmnes hos aemores horum ipXorum oftendit Satandi
, ut puta fi mifencordiam non facias dehortatione lutate invìcem in oftulo {antto. Ofculum fandum fiónum
altetms, aut .nhumanus .fis , auralreros notes, aut ali- pacis e f t ,in q u o .u t ad in,icem fibi” dha®a„T S S
quid comedas, infultans e i , qui ab hoc abftinet, ut facias difeordià, docet. luDlaw
illi fcmpulum. Omnia ita agenda Cuti,, ut hortario fe ad c Salma’,io m i mam Pm li. Se in epiftola ifta fubretio
tuehora, non mfeltano. & tunceft-pax. Unde dicit D o - fiiTe oftendit & ima v eA . «... ii.lT,,' ■ - r !
minus, ex hoc cognofcìtut, fi difcipuli mei eftis, f i yos dfeens ’ 9 fitòtipuoms , febjedt
a m S ° L ÌneftCen,:UbÌ ■ & di®nf,° ’ |
Fortuna,,, qmmam firn,«ma», Achma,& , » mtmfitrim nus venit, fignificat. Hoc proptet Judsos qui lefem non
f,»Uor»m.ri.„av<rm,fe ,r J Ì ,-H ,& v o s fa b d ,,,fi,,,c]«f- Wniffe dicegant, hi etgp a n a tW V u n t à f e o , qfe
modi » & omm cooperanti & laboranti. Achaici Connthii venit. ’ ^
fenti ideoque defes ad eos loquitut, per quos ptovoCat Gratta domini nofiri %Jk cb riìli volifym Cari,a, ma
tlios ad hujufmodi opus; funt emm ex b s . Hocemm m nm omnib», v o t i ,, in Chrifto J,%. l i e o t Z n febtopdÓ
. chnfttams magnum eft, quia calcata avarma , de labotlbus nem pofuit proptet h o s , qui d in
feu n o u febenubus latgrantut ;mitatoresfeaipams Dei,D do.bnumJefimnon dilig?bant ; ■ H i
qu. in mifencotdia d .y « eft. Cnm autem dicit : V , / M i , iU E i o f ir n r itU ^ o S fo llo , ooov,io C ,p Z O f e e n t C bt f
fm , lalibus , magis illos hottatut ; ut armali -feil. opens , „m ailigit , non dat homiSbus glotiam .q u ia nulla eft
hoj«,airos habeanttpfifubditos. ip » feboofedbns. Orati* d m h U ^ r i
H ,& cnm ; & febanditut, qui dilgitis doiiimun Jefem Et q u i
hiam non fe invicem diligebant, ideo hoc dicit : Caritas
mea cum omnibus vobis in Chrifto Jefiuyut amare fe difee-
rent eà gratia, qua diligébantur ab Apoftolo, non carnis
affèdu , lèd in Chrifto Jefu.
arayi oisyrjeinK , sv fo r tu n a t i , c r
•Achaici , quoniam id quod vobis deerat, tpfi Jùppleverunt.
Refecerunt enim & meum {pintura & veftrum. Cognofiite
ergo eos »qui ejufìnodi {unt. Aliud enim effe collationem ,
quam dicit, fieri in fan&os, Se aliud miniftris Evangelii red-
IN E P I STOLAM BEATI PAULI
a d c o r i n t h i o s s e c u n d a m-
P R O L O G U S . *
^ E c u n d a m epiftolam Apoftolus fcribit Corin-
$ thiis, cujus hare principalis eft caufa. Quoniam
p piima pro quorumdam peccatis dodores eo-
rum przcipue corripuerat, & mu.!tum fuerant
contriftati; nunc eos coniblatur, fuum eis proponens exem-
plum, Sc docens non debere sgre ferre,quod pro aliorum
funt falute Correpti; cum -ipfe pro aliena falute periculis
quotidie & morti fubjaceat.
P Aulus apoftolus Jefit Chrifii. Jam iecurus de his con-
fidcnter ie apoftolum Domini pridicat. In prima enim
epiftola vocatum ie apoftolum > dicit, eis tamen non pro -
batum , qui a traditione ejus abdudi erant. Ter voluntatern
Dei. U t ratum probet apoftolatum fuum,Domini voluntate
Chrifti fadum ie apoftolum dicit : ita enim Dominus ait
Judffiis , quoniam qua placita {unt e i, id eft , Deo Parri
fidcio femper. E t Timotheus {rater. Cftm hoc fcribit, per
quern epiftolam miflt primam ad eo s, id eft,cum Timotheo
j ut oftendat eis ab hoc ie audifle de bona voluntate
eorum, qua corripiendos fe fubdiderunt. Ecclefia qua eft Co-
rinthi cum omnibus{anttis,qui {unt in Achaia. Nunc iociac
iftos fandis ceterarum Ecclefiarum, ut iciant ie profecifl^.
*• Non l»abetut iHe prolugus in Corb. cod. uci jam 1 iiobis obfervatum
e ll: vcrum cum in aliis omnibus } & cunUis edit, rcpetiatur, ncc cxftct in
fir.ip.
f . t o .
itr. u .
ir -V -
fir. m
A Gratia vobis & pax d Deo patre noftro, & domino Jefit
Chrifto. Quoniam unum donum eft Dei & Chrifti, idcir-
co participes illos optat efle gratia: Dei, qu* eft & Chrifti.
Benedittus Deus & Pater domini nofiri Jefu Chrifti. Semper
in omni epiftola myfterii ordinem tradit de Deo Patre
Ioquuturus, & de dono ejus. Pater mifiericordiarwn & Deus
totius confilationis. A b ipia ccepic ratione , multum enim
refrigerii dat e is , qui correptionis cauia fuerant contriftati
; audientes enim Dominum non folum totius ociginis
{»atrem , fed & miiericordiarum, relevati fiint fpe, ac certi
a d i ad hoc ie correptos,ut converfi Dei mifericordiam
invenirent. Quare aqtem miiericordiarum patrem dixie, nifi
B ut agnoiceretur per miiericordiam rurfum,regenera re Sc re-
formare pcenitentes, ut non fola -fic venia., led ftacus prifti-
ni reftauratio ? Et ideo mifericordiamm ait propter diver-
la peccata; uc confolaretur contriftatos cauia delidorutti
hoc e f t , ipem non negate converfis. -
Qu i confilatur nos in omni prejfura noftra. Hoc eft, quod
dixie: Deus omnis confilationis ,qui adeft in ¡omni prtjfura;
ut peftimus & nos confilari eos, qui {unt in omni prejfura
per exhortaritmem, qua exhortamur a Deo. Duo genera cqn-
folationum induxit; unum quo confolantur , qui injufte
preffuram pariumur propter rromen Chrifti, ut liberentur ;
. alcerum eorum qui peecatorum cauia contriftati confola-
| | PfcuJohicronjmi Commtntatio > cum duximus eflc rccincndum.
f . X.
MÈ
J i l