X X X ) XXX1>
Y I T A S A N C T I A M B R O S I I
M E D I O L ANENS I S E P I S C O P I
E X EJUS P O T I S S 1 M U M S C R 1 P T I S COLLECTA,
& fe cu n d ùm c h r o n o lo g ie o rd in a r i dig e fta.
¿¡ renim geítalum tmsnituäihe, d o c -A 3 V8. vohint-l v iv ís èxceififfe {àn&urft Àntiilitèm : totius
. fffiarrag A .................... - w •
Ü i flw l trinz ac librorum cditorum celcbntate
H m fanftitatis denique & virtutum epifcopalium
H n t a rerui g o , , •__ „ „»m Aiffi/-i,irn-i'c rardn nrca numerum annorum quos
I trina: libro:
i fanftitatisdéni«,-- x
é?j£¿S®s [au(ie ciaruit fanélus Ambrofius ; ut inflar
jaU(je c ].aruic inftar
cujufdam eflct miraculi, fi defuiflènt eruditi homines
à quibus ejus hiftoria litterarum monumentis commit-
teretur. Exftiterunt itaque non pauci tum Gre ci tum
L a tin i, qui hanc ipfam fpartam ornandam fufeeperunt,
•in quibus ordinem ducit Paulinus fan a i Antiftttis no-
tarius atque diaconus, cujus, fidem ac diligentiam in
-dubium revocare nequaquam licet. Verum tarnen illud
in eo defideratur, quod vix ullam in rebus enarrandis
chronologiz habuit rationem , & nullum feriptorum
D o d o r is nóftri catalogum cürayit contexere, quod non
omifit in Auguftini vita Poifidius. Vitium illud repa-
rare eruditiflimus cardinalis Baronius conftituerat, cum
eam Ambrofii vitan? elucubravit, quz in Romana Am-
brofianorum Operiim editione illis przm iüa, poftmo-
dum cum iifdem toties rccufa fuit. At vero hic tanti
v ir i labor uique adeo non tulit omnium approbationem,
u t proprio au fto r in on fatisfecerit; quippe qui poft annos
aliquot, cùm in ingenti iuo Annalium Ecclefiafti-
corum Opere defudarct, a pronuntiaverit de eadem v ita :
Quam ad feripta de eodtm v( Ambrofio fcilicet ) in Annaautem
difficultatis cardo circa numerum annórum quos
ille v ix i t , in hoc v ertitu r, quod cùm V ir fanftus epifto-
la Lix. qua: ad Severum deftinata eft,annum agere fe lui-.
teftificetur, illic etiam hzc verba fcribat : ^No/ autem,
inqu it, objeilt barbaricis motibus , & bellorum procellis » in
medie verfarndr omnium rnolcftiarum. Enim vero qui locum
ilium cum Baronio de bello adverfus Maximum
tyrannum gefto interpretantur, Ambrofium inde colli-
gunt perveniffè ad annum v itz L iv.e o quod anno 38?.
idem hoc bellum trepidatione ac terrore compleverit
lam in tcdus cnaua imo omnem Ita liam, fanftus vero Przful non ante annum
, & nullum fcriptorumB Ì S 7 - f e o fenftus fit. (^ U u t cm citata Verba.dc bello
Eugeniano, quod anno 3^3 • vel 35*4. patratum c i t , m-
telligenda effe defendunt,iidem Ambrofium annos naturò
x v ii. mortem obiiflè nullo modo ambigunt. Fatemur
quidem in hac fecunda opinione majorem quamdam ve-
ritatis fpeciem elucere 1 fed in hac quzftione magnum
ineflè opere pretium non arbitramur. Etenim hos fep-
tem annos, ae quibus hic controvertitur , ad vitam ab
Ambrofio ante baptifmum & in fzcularium rerum commercio
exaélam pcrtinere in confeffo eft : de annis vero
quos vixit epifeopus , & ad quos precipua quzqufi
ipfius fafta referuntur , auélores ferme inter fe conc.
Efift. 'spi
num. 3 »
MbH, , mm divtrfim in u « natta ( f u d pofmerts cogi- Cftntiunt,
Mimes mlivreiyJfe-Sfolennt ) confnmnn'dnm <»«%«■
■Quocirca preterquam quod eadem vita longiufcula e i t ;
illam prxlo fubjicere fine correftionibus mutationibuf-
’que neutiquam poflemus, quod noluitnus iti opete alie-
no nobis licere. ■ - .
z. Hermannus forbonicus do&or poll Baronmm no-
■vam Ambrofii Vitam evulgavit, quam quidem tanta
5. Quod potto ad lo cum , qui eumdem nafcentcm
exceperit, iatis cognofcitur ex verbis Paulini earn ur-
bem fuiflc ,d in qua fedem habere confueverat Galliarum *»/<•
prafeaus. Verum ilia ipfa urbs qtanam cenfenda f i t , h *
hand parva l i s e l l ; a l i i enim A re la t i. alii Treviris aut r „ u „ . M
etiam Lugduno hunc honorem deferunt, finguli videli- v. Ambr.
cet harum urbium nobilitati ac prarogativis antiquisni- Ó*
xi:fed revera nullum argumentum quoceteris in fioc anverum
etiamfi vernáculo teponenda liqmdo demonftremr, m medmm promeu-
idiomate quo cdha eft, fcripta non fuiffet ; ciim res Am- tes. Non défunt praterea qui Romam ipfam voûtent
b rT a n o « o B taipetio , & in Ecdefia geftas com- D Ambrofii patrian. : fed pama n.hll aliud apud eos his lo* ¡■ I — SbBh eft H moles i quàm ut ipfam“ cis fonar 8 quam familia: atque pnginis felum natale,
m a M M B i i capetet. * M non foìitum parentum lanft, v . r . , & ipfius etiam
j Itaque optimum nobis illu d v ifum e ft ,ut vitisdua- non modico tempore domicilinm. HHR|
bus' quamm alteram edidit Paulinus , alteram Gr^cus Í . In ■ ig.tur harum urb.um ub. prafeft. gallu-
^u fto? con&rcinavit , pramiffis , tertiam infuper ad: rum pm o r .um erat I in lu ^m editus eil noftçr Am-
— ü i ad ch ron o lo g ic^ rationem a c c u r a to brofius :ubi &
■defeétum fuppleret illarum utriufque. Ipfam , quoad
c In vtta
Aml/rofn.}.
cjus fieri potecit, ex Ambrofii libris haurireconabimur,
cujus partes fingulas ad eam concinnitatcm a c propor-
tionem pro noftra virili cogere fatagemus; ut illius beneficio
lcélor non modo faélorum fcriptorumve Am*
brofianorum ordinem capere nullo negotio v a le a t , veruni
etiam ad ftudium eorumdem Operum lcélioni cum ^
fru iiu impcndendum evadat paratior.
• 4 .T 7 Xtra controverfiam eft natum in Galliis eflè nof-
Jttrum Ambrofiumjejus parentem,Ambrofium etiam
nomine, in iifdem provinciis przfeéli dignitatem ob-
tinuiife j -ipfumque antequam ederetur fan&us Ambrofius
, duobus jam liberis , Marcellina fcilicet ac Satyro,
b. Di Excef- fuifife auéhim , b atque adeo fanótum hunc noftrum or-
fi* satyri, ¿ jne nafcendi tertium exftitiflè. A t non tanta eft de
4».i. n-s +. tempore & loco in quo primùm lucem adfpexit, fcrip-
torum confenfio. Nam quod adtempus ,qui Ambrofio
X x 1 v. vita: annos tribuunt, annum 333. ei natalem eflè
AN N
340.
tigiflè i quo apiculz in os infantuli alternatim intran-
tes atque exeuntes, fummam illius in dicendo, & in ho-
minibus ad Chrifti obfequium alliciendis fuavitatem
v ifz fu n t pertendere.
7 .T ) Atre mor'tuo, Ambrofius cum matre Romam re- An n
JL verfus eft ,qua in urbe Marcellinam ejtu virginità- 3J.}.
tem ut Paulinus teftatur, I jam fuerat profejfa, cum alia f. ibidem
item facra virgine habitantem reperit. Cùm autem ex »»»»• 4-
ipfomet Ambrofio cognofcere fit eamdem g Marcellinam g Lib. j. de
Liberii pontificis manibus natali die Chrift1 domini flam- vitg. cap. 1.
meo virginali fuiflè confecratam : aliunde vero non du- num. 1.
bitetur quin ille pontifex x 1. Kal. junias anni tantum
351. fuffeélus fiierit in decefiforis fui Julii fedem , hinc
fit compertum Marcellina: confecrationem non nifi vm .
Kal. januarias anni, ut minimum, 353• aut potius 354. fieri
potuiife. Porro cùm ad tempus Ambrofiano in Urbem
reditu pofterius referatur à Paulino fzpius hic citando ^
quod idem Ambrofius manus fuas tamquam futuri epif-
¡ffi mant : qui autem autumant ipfum non u}tra annum copi exofculandas p u e lk porr.gcret memora« ex lufu
X V ™ v i t a l produxilfe , ortum eìnfdero non doliti-, ilio fane puerili t o c d l.g .tq r paulimana verba , « »
giffè nifi anno 340. piane contendunt. Dtrique harnm W g L n o * n ,a™ ° ,XI1' ■ B
f p i i o l u r a illud commune e ll , quod anno 3,7.. v e l inteUigt, quam d e x .x .a u t x x .U n d c .U u d nonleviter.
xxxiij Ex ejus potiffimum fcriptis colleéla, 5tc. xxxiv
poteft confirman i quod Ambrofii ormm anno 340. A dmm me fz cu b U ic : f id grniia tm fum q u o d firn. È ’t
adfignavimus. . .
8. Educatus in contubernio harum virginum nofter
Ambrofius , inde tantoerga virginitatem atque cceliba-
tum amore affeftus eft j ut illud v itz genus non modo
ipfe femper coluerit quam ftudiofiflime, verum etiam
totis viribus longe dateque propagaverit, quemadmo-
dum edita*abeo ic ripta, virgines ejus manibus folem-
ni ritu Chrifto confecratz , monafteria demum variis
in locis ab ipfo inftituta palam faciunt. Inter virgines
autem qu z a fanfto Przfule ad profeifionis fu z per-
fedionem informare funt ,nullam infignioribus virtufum
quidem minimus omnium epifcoporum, & infirmus merito.
In epiftola quoque ad Vercellenfes ita loquitur : 1 Quam
reßftebam ne ordinärer. , . . Sed non valuit praferiptio, pra-
valuit imprejfto. Certe quidem ex iis quz Paulinus hac de
re narrat, 111 planiffimum eft fanétum hunc noftrum , ut
huic oneri fubduceret humeros, nihil non tentaflè. V e rum
tarnen ubi Valentiniani Czfaris allatz funt litterz-,
divinz voluntati quam poft tot indicia in dubium revocare
jam non poterat, morem gerere coaélus fuit. Eam
ob rem fequutis temporibus, cùm atrociflìme impete-
retur ab A rrianis, Valentinianum fecundum his verbis
i Wrn è) *
num. 6¡.
m TA P.
& f eïi
l\b. )■ de
de Virg. captum
omnium fulfifiê documentis, quàm Murcellmam , B compeüebat : » o lm , in q u i e n s ,™ 1 « ipfi rpulns ¡«dia
íC n 'o o X fr*A..a j iv il/ . ohinvoflál r / l n \ . t ■ftz.i-.tt~ n s m t / i f u m ylUlffl y ld tb ß C , ¿IE tJ S ttrC Cs CC!flCìlt'1/iSi tU O .
b Vaulin, in
V. Ambr.
num-i.
e ï>e T.xcejf
Satjri n>tÿ.
d ibidem
num.'¡-S,
e( Ibidem
num. 38.
A N f
)7 4*
f Paulin, i
y. Ambr.
g ibidem
n.6. &feq,
h Num. %.
& 4-
mm. 67.
ipfius effigies à pio fratre fly lo expreflà dare demonf-
trat. Romz quidem commorabatur eadem virgo , fèd
fratri femper intimo quodam animorum nexu conjunéla
fuit j ita u t cjus, fi quando ipfum in Urbem traheret
«eceflìcas , confpeéfcu frui minime contenta, fubinde
Mediolanum itaret ad aim invifendum : quoties autem
ab invicem locorum diftantia ièparabantur, crebris ep it
tolis iifque de virtute ac religione potiflìmum fcriptis,
mutuum fui defiderium confolarentur. At preterea fi
quid anxium follicitumve reddebat Ambrofium, aman-
tilfima foror fraternam follicitudinem^ cùm eo partiri
numquam deftitit > quoad ille vixit >
ftitem ei fuiflè dubium non eft.
9. b Ambrofius dum egit Romz, Ubtralibus difciplinis
operam dedit, magnofque, ut ex ejus lucubrationibus
licet cognofcere, & in leélione bonorum auétorum, &
in grzearum litterarum cognitione progrefiiis habuit.
Inde cùm orandis in foro caufis animum adjcciflèt,
tantum prz fe tulit ingenii, eloquentiz , & gravitatis ;
ut eum Probus prztorio przfeélus ad confilium tribuen-
dum eligeret. Satyrus quoque, peraéto ftudiorum fuo-
rum curriculo , forum ièquutus, c incredibili admiratione,
ut Ambrofii verba ufurpemus, in auditorio prafettura fitä
Pauliñ.h
V\ Anibr.
cavit: omit to quia eum quern habet zde patre Clementia «<**
pojlulavit : taceo quia pater pietatis tus. quietemfuturamfpo-
pondit.fi eleilus fufaperet j'acerdotium. Hanc fidem fequutus
/urn promijforurn.
i i . Poltquam igitur divinis paruit imperatis, rege-
nerationis lavacro epifcopi catholici manibus voluit ex-
piari :0 BaptizAtus autem fertur omnia ecclcfiafiica officia
imp/ejfe, atque oBava die epifiopus ordinatus eft. Nihilomi-
nus tamen ut Ecclefiz leges , quz neophytum vetant
coniecrari ,aliquatenus obfervarentur jannifuseft viri-
bus omnibus, p utfait cm or din at io protelaretur.yerum cum
ipfam enim fuper-C non alia de caufa hujufmodi prohibeatur inauguratio,
quam nc in fitperbiam elatus , in judicium incidat diaboli,
eique periculoobnoxia nonvideretur Ambrofiana humi-
litas.urgente E cclefiz utilitate,non diutius differri opor-
tcre judicatum eft. Et fane illam ordinationem occidentales
epijcopi judicio j orient ales etiam exemplo probarunt, quern-
admodum teftatur ipfemet Ambroiius ‘Lqui 8c fubjungit: 1 1
Si dilatio ordinchioni defuit, vis cogentts eft : fit non deefi
humiliras competent facerdotio, ubi caufa non h&ret, vitium
non irnputatur.
n . Verifiable eft confecrationem illam v 1 1. idus
mentis Decembris faftam fu ifle ; quandoquidem hoc
W m mUmt. Et re vera ambo illi fratres v'irt'utumfua- D jp fo die mentio ejus fit cam apud Gracos p o m i
rum fuffragio clariffimas qu/que djgnitates adfequuti U o n oatgum
fun t, quas quo animo iidem adierint, clare fignificavit
Ambrofius, ubi h z c dixit : d S&culi hujus bonores, in q u it,
quos ideo adepti fianus > non qtlia fuit expetenda eorum
percepito, fed ne vilis dijfimulatio videretur. Quemadmodum
autem Satyrus provinciam adminiftraverit fuz cure
creditam, non aliunde meliiis quam ex hoc fraterno
teftimonio difcere lic e t : c Qualis in univcrfos fitem , ait
ille , provincialium quibus prafuit ,ftudia docent > qui pa.
rentern magis proprium, quam judicem loquebantur, gratum
pit, necejjitndinis arbitrum , confiantem tqut juris difcepta-
torem.
i° . / V Uam regionem Satyrus regendam acceperit,
minime c o n f ta t : quod vero ad Ambrofium,
Probus jam ante memoratus eum przfecit Liguriz atque
yEmiliz , quibus provinciis archiepifcopatum Me-
aiolanenfem ,Liguriarum,Taurinenfem , Genuenfem ,
atque Bononieniem comprehendi vulgo exiftimant.
Ciim porro Ambrofium illuc abs fe Probus dimitteret,
cum hifce verbis fertur alloquutus : t V*de, inquit, age
non ut judex ,fed ut eptficopus; niniirumut potius clemen-
tiam epifcöpalem, quam judicis feveritatcm exhiberet
provincialibus,pulcnerrime admonens.
i i . Hujus przcepti haud immemor exftitit Ambrofius
■, populorum enim animos tantopere fibi devinxit
comitate fua8c manfnetudine,utextindo Auxentio,pe-r-
fido illo Arriano (qui fedem occuparat Mediolaneniem,
unde eje<ftus 8c in exfilium amandatus erat fandtus Dio-
nyfius) in ejus locum ipfemet fuffeftus fuefit ad eum
modum,quiä Paulino eleganter defcribitur. g Ambrofius
, hac in cleitione vim fibi illatam fuifle frequenter con-
queritur ; namque in primo libro de h Ofiiciis modo fibi
refugienti impojitam fitcerdotii necejfitudinem d o lc t , modo
fe raptum d trtbunalibus atque adminiftrationis infinite ad fa .
, cerdotiurn. Et alio in lib ro : » Dicetur, in q u it , Ecce ille non
in Ecclefit nutritus finu , non edomitus a puero '.fed rap tus
4 trtbunalibus. abdttblus de vanitatibus ftculi hujus > a prt-
conis voce ad pfalmiftt adfuefailus canticmt. Et poft pau-
c a : Cuftodi donum quod contul'fii etiam refugienti. Ego enim
fciebam quod non fium dignus voeari epifcopus, quoniam de-
Appendix Tom. / /.
cùm agens de Felicis Comenfis epifcopi ordinationc,
quz in exordio ipfo Kalendarum novembrum redibat, fie . ,
eum alloquitur:1 Natalem tuumprofequemur noftris orationi- ’
bus, & tu noftri in tuis votis non oblivifcaris. Etenim fi
diélio no f r i afficiat vocem natalis, admodum probabile
fuerit virum fanétum non aliunde ad h z c fcribenda in-
duétum effe, nifi quia initi abs fè epifeopatus anniver-
farium cogitabat tunc imminerei Atqui confènfus chro-
nologrftarum de anno coniècrationis ejufdem fànéti
multo major e f t , eorum enim peritiifimi anno 374. eam
£ collocant -, quamquam non de fìn t, qui eamdem in annum
infèquentem differre volu erint, non fatis nimirum
adtendentes Valentiniani, quem fuperftitem fuiflè conftat
quo tempore ad epifeopatum Ambrofius cooptatus
eft,ODÌtum'evenifiè anno 375. menfe Novembri. Quam-
primum vero fanélus Antilles eleéhionem fiiam epilco*
pis cum orienralis Ecclefiz tum occidentalis , ut moris
erat, fignificavit ; exftatque etiamnum epiftola magni
Bafìlii perqùàm eg re g ia ,! qua litteris Ambrofianis ille ‘
refpondet, 8ccui epiftolz Dionyfii quem in epifeopatu
excepit Ambrofius reliquias adjunétas fuiflè quidam
exiftimant. Mortuus autem eft in exilio fanélus Diony-
c fìus v 11 1 . Kal. aprilcs ejufdem anni 374-
13, Ceterum Ambrofius noftér ftatim atque ad tantam
dignitatem adlùmtus fu i t , omnem aliam curam przter-
quam implendi muneris fui à fe removit. Is enim bona
teinporalia , quibus ipfius- familia locuples e ra t , cum
Satyrum fratrem opibus pauperem fuiflè V ir fanélus
n eg e t, | univerfa abdicavit, auroque 8c argento in ege- t d*
nos collato, predia fiia , refervato forori iòlo ufufruélu, s*9 tl n s *•
Ecclefiz u tribuit. Inde eft quod tempore Arrian* perfe- u Faul >»
cutionis refponderit tanta cum fiducia s* S ia me peteret „um'”
( imperator ) quod meum ejfet, id eft ,fitndum meum, argen- x Bfp f 0i
tum meum, quidvis hujufmodi meum , me non refragaturum ; num_ g,
quamquam omnia qua met funt, ejfent panperurn. Patrimonium
cùm fratribus partiri n o lu it , fed ejus curam, non
fecus ac aliarum r-erum izcularium , iìcut etiam fer-
vorum ac familiz .direétionem in Saryrum rejeciti Fra-
ter ille dileéliflìmus ad eum venerat Mediolanum, adeo
enim alter ab altero divulfus vivere non poterat, ut ea
* * * iy