2 9 9
nuptias rei
xmulx fanCtillimas Anna: ,4110: “ ■ — — ,
Deo -ferviebat notte dieque , unius viri experta concupì
i m i
f-9-
f i . io .
Commentarla 300
- , r P Ì I S S sS Ì H H B H B R n B I ttmul* fai.aiflim* Annæ ,<p * ¡ejumi * ------ ^ f c i]ltèrim «enea«* «, q u a d r ile « temerarram
e-fle profited, quod ad hue juvenili ¿taci credi non debet.
Damnation! enim fit obnòxius , qui ab hoc déclinât, quod
rette foce rat. Quantum enim laudabile eft, fi impleat quod
ultra vires ejus credicur -, tanto magis puniendus e r i t> fi
hoc audeat fibi imponere præfumtione temtritatis , quod
ferre non -polTit : nec ad veniarn débet pettinere , qui eft a
primordio infidelis inventus. . . • .
Stmul autem & otioft diftunt circuire : non folum mttm
otto fa , fed. & verbo/* , & curiof* , loquentes qu* non oportet.
~ ■ • • 1 ‘ 1 commendante profeffione
Si qua autem vidua filiosvel nepotes habet , difcatpnmum
domum fuam pic trattare , & mtuuam v iccm grattarurn redden
parentibus | hoc enim acceptum efi coram Deo. Viduara
prius in hac vira 8c converfatione dich probandam ; ut tunc
demum digna fit vidua Ecelefiz nuncupari, qiix non quxl-
tus cauia magis , quam defenfionis , ecelefia ft icx fuccum-
batdifciplinx. Prxire enim debent merita » a ut accedenti
debitus honor tribui videatur ; qua enim affettus fuos pie
JMtr^
étâvk, & ^ em^ rvav' t * ^ (^^rfofum vocabulum) acceptabileS funt U
digna effetta rémunérât ^ & ¿0°mibus divitum i quJ id agunt -, ut pareant voluntatibus *
Nam qu* vere vtdua e f t& {flios auc nepotes eorum , ambulantes ôc quærentes quæ perferant ad lllos,
rnftat ft¡ dia £ccl^ ia. . quibus déledentur > ut otiof* muneribus afficiantut : & f . t.
M H — ■ ■ necelTe malo more plus quxrant fabulis, quam qu* operantur ma
V eft “ reddi W illi . * vicem . ■ à > fuis * . n , ficut i &: ilia m reddidit » n propinqui*i b u s -, urelatæ procédant & compofitæ contra-profef- m .%.
f i autem, ut adfolet, impietas fuerit operata , tit anus de-
fionem fuam agentes. Quæ res folet illis etiam in hac vita
-fpiciatur à fuis, quos pie trattavi: ; dignum elle hanc lufcf
elle contraria ; revelatur enim id , quod ièmper occultum
b i ab EccÌefia* ^òma in Domini lege fideliter converfata eft, putant. Quid eft enim , ut ea loquantur , qu* non oportet»
Vidua igitür defedata j & à MS ■ cenerata , iperat in Deo ■ ODE empi funt proximo NMgffi feccetotum p. -
videos H nulla patte fe habere fufftagium, tbto ara- C ticipes , adulatilo», fetvoruni _
tuo devota eft D eo , de quo ß lö auxilium vita: falutifque m . ,'aqm ¡mtorts mbert .JUm , " * f " £
f n milias effe, nullam occafionern dare adverfarto maledette gra- rasi 1 UBI IH HI ■ m m fBBBÈ j j ~ 4;t-imr ralpm pile debere ficniificat » qu* fiip ra dixit de hu ufmodi, contraria oc ulicitalunt, per-
« ■ dqu c e „ t L ad mottetti ; ideiteo confilium d a r. & pt^cipit
viens nofte dieque • ut-oftendatfe ideireo nuptifs fecundas ea-fieti , qute licita funt. Melius eft enim domus curam fila:
H ü — m M D ótninici Si enim. fub getete, W M in ¡ | i | M | B | l i i W i i
nomine vidùte ddiciis vacet aut lan u te . vivens mortuà p e to nàbete , quam fub bona & pia pioteihotie notaraiihabenda
eft ■ * quia impattata: genus éft , H H H H H ter in malo incedere : plus autem eft cuoi pudore M i t e
aliud ntofiteri - non bìsfequia & devotionem Dei,, fed ho- vidtum qusrere, quam inverecunde cum otio_ aliena titen-
norem vidtité volentes habere ; ciWnominis ipf.us profeffió filia exfpeaare. Sic enim invemt H ^ O D D
hoc indicet • quia fpreto viro , Deum elegit, cui ferviat tocaD modo fubvertat ammas inconfultas , cum pia proheentes
.P -i-r injufte verfantuc j nihil enim tam penculoium eft, quam fi
mente, propter vitam promilTàm.
E t hac pracipe, ut trreprehenfibilesfìnt. Tantam diligen-
tiam a£tüum ac morum viduam vult habere, ut reprenen-
di non poifit •, amota enim à ipe mundan* converiationis,
& corporis curandi officio , propter hoc le ad Deum con-
tu lit, ut probabilem agat vitam. Sublatis enim occafioni-
bus , qu* aditus folent aperire peccatis , poteft bona con-
veriatio incolumis permanere.
d Si quis autem fuorum , & maxime domef icorum curam
non habet, fidem negavit, & efl infidelt deterior. Hanc viprofeifioni
gefta répugnent. Apertum enim malum non ze-
latur fatanas ; quia gaudet in illo : h iftum vero quem vider
fallere, id agit , ut manifeftet ilium fuum filium efle,
non Dei : quod fiuftum non difplicet Deo.
Si quisfidclis , vel f i qua fidelts habet viduas , fiufficienter
fiubminifiret illis ; ut eorum alimonies non gravetur Ecelefia t
ut veris vidais fiufficiat. Quid mirum fi Apoftolica poteftas
futuca potiiit prævidere ? Nam àpparet quod dixit, quia
fidelium vidu* nunc multum gravant Ecclefiam , & eorum
duarn qu* negligens.fuit' circa fuos affedus , ut educaret qui locupletes videntut mundi ; quia per M M i M
ì in difciplina & corredione Domini, inhonorandam di-' E defiftentes eas ab opere lanifici! 8 retrahunt eis & veftimen-
-eie ;• qquuiiaa lfiiccuutt ppeerrfhiddii,, lleeggii Duoommiinnii nnoonn ooDbeedcuivviict ,, uutt ppeejjoocc tum & v id um , non totum tarnen, led ex parte , ut ili* ìpla
habeatur. Necefte eft enim ut deterior f it , qui fub lege &
timore Dei agens contemtor eft » quam qui non iubjedus
eft legi -, hic enim nefeit, ille autem feiens contemhit.
inopia ad Ecclefiam convertantur , ut v iv an t: quos opor-
tebat non folum fuis indigentibus largiri, verum. etiam alias
inopes pafcere 6c contegere. Quod multum obeft j cum
enim his datur , ceteris aut minus , aut non datur , qui-
bus magis dandum e ft , qu* dign* funt Ecclefi* fumtibus
miniftrari. Sic autem gravatur , cilm cogitur veftire mul-
tos , qu* deberet veftire paucos: 8c plebs qu* libenter &
frequenter poifit miniftrare paucis , cogitur. plures dimit-
tere ; ut aut murmuret - aut tardius eis occurrat. Nara
Vedua eligatur annorum non minus fexaginta , qua fueret
unius viri ùxor, in operi bus bonis tefiimonium habens , f i f i -
lios enutrivit f i hojpitio recepii , f i fanttorum pedes lav it,
f i prejfuram patientions fubminifiravit, f i omne opus bonum
fubfequuta efi. Si prærogativâ præteritorum öperum vidua
commendatur , eligendam hanc docet j domini enim judicio - - , ....... .
adferibitur nomen efus ecclefiafticis monimentis , quam cùm pr*cipiat unius viri uxorem eligi viduam , nunc 111-
dignam vetus vita declarat. Imbuta enim divinis obfequiis, F veniuntur inter eas non tantum duum afft tnum maritorum
8c in his vitam adterens, fufeipienda eft in finu Ecclefi*,
cui olim fe vovit legitimis fervitiis.
Adoleficentulas vero viduas devita ; cum enim vitam in
deliciis egerint-, in Chrifto nubere volunt. Prohibet adolef-
centulas viduas in häc fufeipi profeffione , lubric* enim
a;tati fides facile haberi non debet ; quippe cum quarum-
dam exempla pr*cedant, qu* poft profeflionem vit* deli-
ciacum obledatione nomen, non opera viduitatis habent,
& converi* nuptiis lollicitantur. Qoi enim • putat ie in
Chrifto vitam deliciis agere, , minime innocens perieverat;
luxuria enim trahit iUum ad fua membra , ut fubjiciatur
peccato; delici* enim janux funt peccati. Non enim quo
tendat, ignoratur, qui fluidam amat vitam.
Habentes damnationtm j quia primam fidem trritam fece-
4. Rem c ! it. ul acccdenti me itni lionor.
b. Codex Vall. Suäfrofltr -uidu^ Dei ulem figmfeet.
c. Idem codeX, non obfequio & devotione Dei. fed hont
letnts hdbttt.
d. Rom. edit. Si qu* autem■ i t InFra , qui* ficul perfidu.
\ <; . n nes edle. Sc mfl' ali juut, qui* dicit tememrium.
uxores , fèd 6c qu* turpius vixerint : quod àliquando per
negligentiam f it , ' aliquando potentati! infinuantis.-
Qui bene prafunt presbyteri , duplici honoré habeantur
digni : maxime qui laborant in verbo & dottrina. Boni dii-
penfatores ac fideles non iolum honore fublimi debenc
digni judicari, fèd 8c terreno ; ut non contrifténtur indi-
lentia fumtuum , fed magis gaudeant fide fua Sfi do ¿trina.
Inftantior enim fit , fi non humilietur inopia : & creicit in
illo auétotitas , k cùm videt Ìè etiam in prsfènti laboris
fui fruitum percipere ; non ut abundet i fed ut non deficiat.
Dicit enim Scnptura : Non infranabis bovent tritar antemj
& ‘ Dignus eft operarius mercede fisa. Tanta merces debet
eflèt evangelizanti regnum D e i, qua neque concriftetur ,
neque extollatur.
f. Codex Vali. & alli nonnulli, mnnej f*mHi*s ejfir, domum regere._ ^
b. Omnes edit. 8e ijuidam ioIT. juftum vero : melius ali! mff. iftiim vero.
i. Nonnulli mfl'. *ltqn*ndo fotematu infinH*nte.
K. Codex Vall. cong*udel fe tli*m Sta.
' % ai
Deut- H-4*
Lue. 10.7-
301 in Epiftolam ad T im o th e um primam. 302
pbemetar. iervorum obiequiis dominos Deo gratias vult
cum enim per Dei difciplinam fidelia illis exhicarii
Chrifti funt ) idcirco non focile de hac perfona accu-
latio debet admitti. Incredibile enim debet videri iftum,
qui Dei andftes eft,criminofe verfotum, ficut credibile eft
fCenicum efle tuipiffimum.
Delinquentes autem eoratn omnibus argue, ut ceteri metnm
habe ant. a Quomodo non facile credi debet de presbytero
crimen •, fi probetur tarnen, aut fit manifeftum quia irre-
verenter verfatus e ft , publice prarcipit arguendum, ut 8c ce-
teri terreantur : guod non folum ordinatis proficit, fed &
plebi ; quando enim vident dignitofum virum erroris caufa
corri p i, necelfe eft ut fibi caveant.
Teftor coram Deo , & Chrifto je fu , & elettis Angelis ; ut
hac cufiodias, fine prajudicio nihil faciens in partem aliam
declinatis. Manus cito nomini impofiueris , b neque communi-
caveris peccatis alienis. Temet ipfitm caftum cuftodi. Contef-
tationem deponit apud Deum Fatrem, 8c Chriftum filium
ejus 1 8c eleitos ejus Angelos , quos Dominus in Evangelio
fonftos appeHat. Hi ergo eledti funt, quia funt alii reprobi
, qui funt non Dei Angeli , fed diaboli, adièntientes
apoftafix ejus. Sub teftatione ergo e a , qu* ad ordinati0»
nem Ecclefi* mandat cuftodiri, pracipit nihil fieri fine
buerint fervida , forte huic etiam ipfi Ìè fubjicient diici-
plin*. •
Qui vero fid,eles habent dominos, non contemnant | quia
fratresfiunt :jed magis ferviant \ quia fideles fiunt & diletti \
qui beneficia percipiunt. Si profonis dominis fervien-
dum tota ibllicituaine imperat , quanto magis fidelibus ?
Tunc enim probat fe timori Dei fubje&um, ft fideli 6c temporali
domino toto animo fuerit obièquutus. Ne contem-
B nendum pucet, quia frater dicitur causa communis fidei j
quia magis corripiendus e t i t , qui fidelem dominum con-
temnendum putaverir.'
Hac doce, &. exhortare. Doilrinam Dominicam mani-
feftari vult, ut obtredhttores videant j quia non eft , quod
reprehendantur, in ea : confiderantes pariter qu* in focris
eorum fint occulta turpia , 6c erubeicant per quod inexcu-
fabiles erunt.
St quis aliter aocet, & non adqniefcit fanis firmonibus
domini nofiri Jefis Chrifii, & ei qua ficundum pie intern eft,
prajudicio; « facile a.iquia
ut dignus approbatus , minifter aut iàcerdos conftituatur, qui corrupti Junt mente, Cr qui veritate caruerunt , extftiut
non poftea fi reprehenfibilis videatur , pccniteat forte
principem populic non ad liquidum pnxjudicafle quid me-
reretut, quem improbabiliter ordinavit ; nec illuni cuius
peccata ad fuipicionem veniunt, ordinandum, ne comma-
culetur ordinator vitiis 6c delidli^ cjus. Si ergo omnino la-
tentia funt deli ita .immunis erit rpélor; quia confcientia
ejus libera eft. Suipicio enim trepidum focit ; peccat enim
fi non probat, & fic ordinat. Meli or enim ceteris debet
probaji, qui ordinandus eft ; non enim fufficit, fi fine cri-
mine fit ; quia merita ejus debent prxire bonorum operura >
mames qtuftum effe pieutem , & Dei cultuxam ; di/cede ab
hujufmodi. Difcrepantes à difciplina catholica fpernendoS
prxcipit, maxime qui convitti 6c corretti adquiefcere no-
lunc perturbatione mentis pra v * , qui contentionibus de-
lettantur 8c pafeuntur. Elatus enim vinci fe non patitur,
quippe cùm ad fovorem quxrendum in confiittum prorum-
p a t , qu,od à manfuetis & bonis viris- virandum eft. Con-
tentip enim numquam eft fine lite, Se parum eilet fi lis fola
oriretur , fed blafphemi* 8c inimiciti* , quod à Dei fèr-
1 . . ^ f vis alienum eft. Ab his «auuut.esmu uquuii Lcournruuppctii mmeennttee,, vveenrittaattee
nus habeatur oriinanoneiq. cpifcopus euftq-D privasi funt, utile' judicatut ; Dai enim cultutam Se pietà.
diens ,, ccaafittuumm llee eexxhhiibbeebbiitt rreelliigg iioonnii •: cmuijnu«s rr*e»ii iinn ffuutmurmo mm m n i in m BShSEbHH ___ 1. r . B *
prxmium conièquetur.
Noli adhuc bibere aquam , f id vino modico utert propter
Slomachum tuum, Cr crebras tuas infirmitatts. Nunc ipe-
ciale confili um dar, ut ìè ipffim folubri regat dottrina ,
prudenter enim Deus fibi ièrviri vu lt, non ut nimierate lua
debiles fiapt , Se poftea medieprum fuffragia requirant.
Tetnperandum enim e f t, ut fi fieri poteft , ccpptum obfe-
quium gradatim provehatur, quam per inconfiderantiam
minuatur. Intcmperantia enim ipfom animam inquietam
foci' i ut cùm de infirmitate follicita eft , non tantum detem
quæftum exiftimant, non de futuro aliquid iperantes ;
fed quomodo in præfenti fe rranfigant providentes, ficut 8c
mundanæ fe t t * , quas conftat propter proefentia lucra inventas
; non nefeii quoiHam hoc libenter audire, quod in
hac vita ftorendum fit y ideoque defiftendum ab liujuf-
modi....
Efi autem quafius magnus {pietas cum fiufficientia. Magnas
divicias 6c adquifitionem in eo dicit, fi quis fidelis fuo
contentus fit -, pius enim 6c in femet ipfo & in ceteris e f t ,
8 qui mifericordia Dei adquifttus ad futuram vitam , ad
r j ■ ■ . r M K " - ■ — ----- -- proefens fufficere fibi putat,quod habet,non dubrtàns’ ex
dira litdivims lervitiis.Damnum emmafFert improvidentia; E eo ipfo largiri. Omnis enim avarus dm pius eft 6c fibi 8c
anima in tranquillitate pofita, totum cor extollit ad Deum, ceteris nocens,
integro cpnfilio oblecrans, d qu* petenda funt.
Quorum dam hominum peccata manifefia fu n t , pracede*-
tia ad judicium, quofdam vero & fiubfequuntur. Pari modo
& opera bona manifefia funt : & qua aliter fe habent, a b f
candi non poffunt. Nullam exeufationem vult intelligi fore
eorum, qui his adhxrent , quorum peccata e propalam
funt y ut cùm evitandi fint, tpagis honori fint- Hoc ergo
fignificat, ut horpo Dei ab his fecernatur , maxime dif-
penfotor Chrifti, qui etiam corripiendi eos habet auttori-
tatem : qui fi fe emendare pEomittunt, retinendi funt. Alios
veto fubièqui mala opera illoriim oftendit ; quia cùm vi- F
ventes zftimantur b on i, mortui deteguntur ; ut qui prius
oftendebant iè idoneos, poftmodum declarentur impofto-
rcs. Sqperiorj ratione ficut mala , ita 6c fotta bona mani-
fefta funt) bona enim vita & attus modefti abfcondi non
pcduint, qu* adjiibita pietate, fociunt perfettos : fed ficut
quædam mala occulta ad prxfens funt > ita 6c bona ; nemo
enim pmnia in hominibus ppteft feire : fed ex iis quæ videt
8c audit, probat & judiçat. Perpendit enim an ea quæ
dicuntur, convenient e i, de quo dicuntur , five bona, five
mala : qu* aufiem occulta fucrint hominibus, in die judicii
palam fient. Propter hoc ergo ditta funt, ut fciant hujuf.
modi graviore n fe catifom habere pr* ceteris. Pejor eft
enim qui fe, cùm fit malus, bonum oftendk.,'qyaip ille qui
apette eft malus.
a. E<lit. If quidan) mfl*. Suom*m enim ]
alii mfl. ut in contextu.
b- Rom. edit, ne aut te coutm4Cul*vetis i
c. Eadcm Rom, edit, nen *d liquidum pr«
Nih il enim intulimus in mundunt, verum quia nec auferre
poffurnus quidquam | habentes autem alimcntum, & quibus
tegamur, his contend fimus. Fruftra mprtales homines co-
p^* ftudere, & locupletes fieri velle aperta voce declarar
cum fciant nihil fe proprium habere in mundo. Cui rei prb-
ficit humana cupiditas, nifi quia ipfo fibi inimica exfiilit J
Nihil enim intulit mundo , nihil auferre potent. Quid fibi
incutit follicitudinem, & qusrit congregare > Tails hfnc
exiet, qualis venit. Quod etiam fcribit J o b , 8c in fua paffio-
ne fotetur, dicens : Nttdus exivi de utero matris mea, nudus
revertar in terram. . . . f i t nomen Domini tnedittum. Quod
fi avari non retinerent in perniciem fuam , pauci conderenc
quod pluribus pofler proficere cum eorum ipforum emo-
lumento.
Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem &
laqueurn, & defidtria multa inutilia (fi nociva , qua demer-
gunt homines in cxitium & interitum. Radix enim omnium
malorum eft avaritia, quam quidam appetentes, erraverunt
a fide, & infiruerunt fe dolonbns multis. Nihil tam afpe-
rum , tamque perniciofum e ft , quam fi ecclefiafticus , ma-
xime qui in iublimi loco eft, divitiis hujus fxculi ftudeat;
quia non folum fibi ipfi.,fed 8c ceteris obeft. Contrariam
enim formam dat hominibus j neceile eft enim multos imi-
tatores ejus exiftere ad perditionem. Quanto enim hono-
rificentior ordine eft , tanto magis fuadet imitandum i e ,
maxime in hac re , qu* in ifta vita proclivis eft j avaritia
! I I dd.. MMrl.. CCaarmn. qu* fucificand*fxr.t. Il s El BB DB b> \mT‘ B
I I E- Eraf. St feq. edit, cum mil'.aliquot, qui miftricorJi*.
C a p . V I .
1.
ÿ . I.
f - 3*
ir. 4"
5-
6.
t - 7-
fi- 9 -
fi. 10.