
XIX Vita faníti Ambrofii. xx
j* icari£ß/.v dìi vi^v tAevOtyL M* A
(c Kà'><r'mvtr§J d i i K«v<j,'»w.v'7ÍríS rrt? p u y a A y q« v
d i o 7ntfa a u / onuoiv àxi/g^TDV ¿Afepauunpfyiav, (c Owct-
Amtjvicu« 7n¿Áiv oliò ¿ixeíw ß& a u ^S ò v io i tv a iG S n v, to
í a o v op&ptM, 7n>M.a^ò0M tÍco AúGlui l à v d w iSb^noo
■¿Tra AAt£cU'<fy¿tfl4 7T&TZ£fV c o p ^ n p d fU v , (c 'é^í &
irQpou jjí«-0oiv*
io . Taoféo /i*v J ín rpctTiewv otc/g-vtoS I>ívítd . eTrt/JVt
tS ¿jtávoí em 7 n \ s f i o t i c c p i o T t v u v , <c -^¿Aijí ota-
<pgpva5 t í (£ ìfìfsiiaS ÌQùvav , l £ '{ÄtSvAiJ* ÉTeAeoTMcrí,
Traías /¿ » j(5t^tA<7roi' xAHQpvófiyi tíjS ßcLaiAuag , ¿ÍÍÁ- ^
<pb» o x o p u ^ íj vio» 0(jbóvu[¿ov o y J*b{?o5 2^cf.Sbyoy of¡g
‘ Má£;/fá)5 t »4 tm5 OóctAw'ni’/aíV iyiTit-
<pgpv>)ffa,5 mA/ju«<, a v'iU v a p T iá ^ o h v tjjs ¿cnrépctg y \y tfiovirtf.
ir. Kctr cfcso'ov á T ^;69»o» iv o n ta > OúrtAwTiyJcwV
f t au (Joyos t v (J&yctAy > tV* 3 v?» f ^ r t i p , ÒL TicC^cy r >15
«^’acwjxMí áiíáaxaAi«i4 ««ré^at-n» azrepfuafgc, SìiAct, Tea
wa/íi onoro ty\rAt . o y /* y^¿ ¿ p u> (ú yx 00 Oíftuov Tjfèi
T¿a> ój>0¿Jl>£oy -tÍot/v ’G kluonpftpt] , Art0áy o,7rciy& t
^ 5 » o » écar5/J«0íV ’ TV <^5 irct/<A>$ t o t^c/* <ppív«v ciraAoy^
(c gu'&^Sjiyaypy , izn£j<n'/í[iLtí> 'd io t^ r n ta o L u
»9¿ppnújt * ó <T¿ tm5 /wi$o5 ^ t5 *\l33o9>n(si4 5..wj0*<popv$
Al^roArtCav > & •7Tgpí to tvÍ5 <p¿cre «ai ¿.Tn&üV jVAec^p,
rt0gpoy èfOTn'Trlai jra y y . o p ii y a i o o ^ u v AH&Qjf oíos
¡TOOCCV juf (c ZZfÚltV (KfeiCUlxUÒ '7Ú\b\uJ Obi pUOTi 17Ct—
Aiotí orvituai, «tiíí.í'm i¿ f vio» OCaAevTjy/cti'ójt < z ^ 7 rt-
üi?» o J t ? p«i0o/, ecnrfcv&Vj ¿5 oÍovtí , tZoü t vgV 4 ° ^ ^ °
ouJr»ii-Ä7fltA\ot.£6t|. ^¿ o5 T ai'S'ftoioim (c arrÍ7raAov Ú7rt'
$A¿7tí70 , (ícartf cu « *7re?5 o'ptoAo[¿/dfacv 77oA¿puov
•7Trt^pí (TXíOtf-O'TDi
i . O'iV, Tíí? t v 7iaTpb$ aJrov ¡úí/xi/ii^av.vi evoiGucu^
<C ov •nr6t^>gjA«(P6» xAne^V j aonAov (puAo/flav íi^Í5<.éÍI-
íHoxe <í: T¿tü 7^/* oorfMLouv c^g-(po^v, x, 07ra5
7rav^t, /^u TM TV ¿iíkaxaAíet j¿ t í <5 7^ / •¿7^1 a-t&-
A«v «TUjftCcqygt XAipú r/zcíoi. oa. fb cútiy^i^ ’6%t th 7ivív-
fiaLTiXM vofioQtoiq, [¿ayo[j¿v(L . o Sb n o í oTa. ìy. ve05, y:
«¡T^JÍ pi^ é í í?l&T71f^(í« í QgA^f^OOS} y /xÁvov Ó ns>a-
o ííto od Xtyipdjja. t S ctspyiípsai > aAAa <c 0üfcV
'Tfr.íipHS 8>»e7o,<C A s y p ií a>'7tAi^gTí, 5¿ vrfA^ff7a.í5 tv'^
gx>9 v.»)irJe(.<Tr/)cJ<5 •©&</3oAtf$ C-kJxAíí‘
[3' ¿ttejÍVi <íí t (Áy io’n'i cateívo» c c ^ to r íe t r Oetov
A fiß p 'c n w tfífev »(po^ojjcí 7^ /* ú t t ’ ocotí' yvo(j&/¡’a i . /M f-
[xoAúvxx y ^ f av'(g¿ yyeiov nrcqSiw . ^«tAgTrivctí ayi^lco
CxétvoS r $ f V‘f u v ‘i t a '0£ßßvvcq öopav t où'fycc ò n i -
'A tv o iv . ó <T¿ gJiàv t£f>} ®(P«, V7i j y a a a i x* Trgp^veM
t í <4 Awxoi? «ria; 7^ / /3e9toctTtav (mxóv cuß/XTOi
Cìhc ctve^ofistf • ¿M à et odi «Jfexei cweAe7»e*<íb» -íírEifgyy-e“
f itti <p«cn, r ò ?i(po5 5j rito « j£ /4 o o , «5 w fo o fa d to 00100-
d w a tp a y ito gyjà to o tw . ß o Setos ¿ V
/3g/cno$.
14 . XgpW tTfe oii^v» Tg^Co fjß x . I p f t á 0>jxe ß l M á -
^ / p 5 ttä PJ^AoCptsV» xrfpuXOi TMS ¿.AíI0«ít<
to \(jx i/A /jo .. ’bírío’TÉMst í t OùaAe»rt»ta»5 > t XX' tmS
evoíGeÁat, orÓAtfoov yjio a .Á vo cL i o r c iftr y u a v t *) K tf^ iiv a y
fjJi vr&i<&OJi o li v 7ia$(¿tu> etlo z ß u a » . etJV p t oretöo/Ti,
/3ccpüTaTiV a v T a -oroAtfoov v&reiAei. y¿ fiévo o i tj; tío»
x$xtÍ<v> gygigjt« , ’íW TÍa» Me<hoAá»aV iydf& ■ o¡¡¡Sb
0 ¿ctAí»r»»iewós gAey«TO ^JcffííGw. ó i t , tI«Ì ¿xet»«
ptGàv è^oit», et4 IA\U£¿&$ <Pèo^ùi)V , a v o ri oreiptst
fta.0à» OTTOtov agjt tmS P|?/}Lm4 ÄTravetTi oiiptGvAietf
15. Ö /3oiaiAeo4 is ©goibtnos on oe )£*? r Vgov
7ft>0 óf$oo4 OvttAurificuoVf^ oW »laAt» ¿ M á ? / p >4 TrgjiS
oJto'v ’gTTEo-rgtAs, y^ácpet t ¿ ¡ intywrpTi ú u yjxA
c a p á ^et» > et t » /a jScttnAét ro i^os* tw i í Tvgjtvvw
to xgj*7í 4 ouos^tvySlouj. TM euffiCíí«,, tp>/oi, Tre^íAé-
p i x e o ß n o iA t v i • ó i ¿ o v f o w o t gvnyoypijot » ^ ó / ?
eflent. Nam Conftàntino atque Conftante Conftantini
Magni fìliis paternam fidem intemeratam conferYami-
bus , & rurfus Valentiniano pietatem domefticam neu-
tiquam prodentc, Orientalis portio variis «locis hanc
luem admifit, qus cùm Alexandria: prius ccepiilet, in
ulteriores plagas progrediebantur.
10. Ha:c quidem Gratiano adhuc fuperftite ageban-
tur. Poftea vero cùm ipiè indolem fuam in rebus bel-
licis jam oftenderet, ac civitates cum modeftia atque
juftitia reg e re t , per infidias vita exce flìt, filios quidem
qui regno fuccederent, nullos relinquens , fratrem v e ro
admodum juvenem , & patri cognominem , iùc-
ceiTorem imperii faciens. T u rn vero quidam Maximus
, fpreta Valentiniani pueritia, Occidentalis imperii
thronum ufurpavit.
i l . Per id ctiam temporis Juftina, magni quidem
Valentiniani conjux,mater autem juniorisj qua: dotìrins
ariana: ièmen dudum exceperat, illud fìlio manifella-
v it. Zelum enim mariti lui erga fidem órthodoxam
peripeitum habens , quoad ille in v iv is fù it , latere conata
eft : cùm vero mentem filii teneram elle atque
mobilem non ignoraret, fraudem fuam in medium pro-
ferre non dubitavit. Hic vero fuggeftiones matris utiles
putans ; & propter a:tatem efeam iilecebrolam naturse
intuitus s derepente incidit in laqueum. Quapropter
magnus Ambrofius , qui omnem quidem arianam fal-
laciam ex Italia jam pridem expulerat, cùm acciperet
puerum quoque Valentinianum in ipiàm incidere , ju-
venis animam ab ea liberare , quantum in ipfo erat f
làtagebat. Hic autem virum illum fufpeélum habebat
quafi adverfarium > 6c adverfus eum perinde ac pró-
feifum hoftem paratus erat.
12. Hic porro in memoriam ei revocabat paternani
pietatem , 8c ut quam acceperat hereditatem, integram
confervaret , obteitabatur : docebat autem quodnam
dogmatum difcrimen e f le t , & quemadmodum hxc quidem
omnia Chrifti doétrinse, apoftolorumque pra:dica-
tioni apte congruerent , illa é contrario Ipiritualem
oppugnarent legillationem. A t vero puer > utpote qui
pper eflet , & a matre décepta blanditiis illedtus •, &
verbis armabatur, 8c militibus armatis Ecclefix ambitus
circumcingebat.
E 13. Poftea vero quam maximum illum pradiatorem,
divinum Ambrofium eorum qua: ab illo fiebant, nihil
d e te rruit(is enim ifta tamquam puerorum terricula-
menta exiftimabat) ille impendió molefte feren s , ipfum
extra templorum limina exire juflit. Hic autem, Spon-
te mea, in qu it, illud facere , atque ovium caulas lupis
prodere, etiamfi fanguis profunaendus f i t , miniroe fe -
ram. Verüm íi tuse voluntatis eft intus me interfici,
gladium, inquit, v e l fecurim mihi admovc ; hujufmodi
necem ego ampleAar quam libentiifime. E t ifta quidcm
divus Ambrofius.
14. Exafto autem fpatio temporis non ex igu o , cer-
F tior faétus eft Maximus eorum conatqum, quos contra
clariflimum veritatis prseconem adtentarant. Mittit igi-
tur Valentiniano, qui eum á bello adverfus pietatem
ipfam fulcepto difcedere moneret, hortareturque paternam
ne abjiccret religionem. Nifi autem morem g e -
f e r e t , graviflimum eidem bellum minitabatur. E t re qui-
dem ipfa colledto exercitu,Mediolanum verius promo vit;
hanc enim ledem Valentinianus elegerat ad habitan-
dum. Hie vero irruptionem ejus cum accepiflét, in
Ulyriam fuga fe c o n íu lit , hac ipfa experientia comper-
tum habens, quantum materna confiliaipfiprodeflént.
if . A t imperator Theodofius ubi r e fc iv it& qua: Maximus
adverius juniorem Valentinianum moliebatnr,
& rurfus qusenam ad eum idem íc ripfifíét, litteris fig-
nificat juveni fugicnti non effe quod quis admiraretur,
fi regi tih iö r , tyranno robur conjun&us eflet : Nam
pietati, inquit , rex bellum intulit, tyrannus vero auxi-*
liatus ©ft j 8c ille quidem ipfam deferens, nudus aufuxx)
Vita lanósi Ambrofii. xxij
g i t : hic é contrario illa arraatus, viiftoriam refert ex
aenudato; pietati enim ipfius Legiílator adjutor fuit,
i í . Hsecigitur per epiftolam , cüm iongo traftu eilét
difíitus , n u n tiav it: poftquam vero in auxiliüm Y enit,
& illum , proprio quidem reliéfco imperio., in fiio pra:-
íentem viait j primum quidem medicinara adhib.uit ejus
an im x,& impietatis, qua laborabat, morburn expellens,
in pietatem patriara ipfum reduxit. Deinde illum con-
fidere jubens, 8c contra tyrannu.n inferens figna , illi
quidem fine fanguine reddit imperium , tyrannum autem
fupplicio aificit. Enim vero violare fe credidit
inita paóta cum Gratiano , nifi ab illis , qui hunc prin-
cipem trucidaverant, peenas repeteret. Atque idem imperator
fidelifiimus, etiam adverfus gentilium errores
omnem contulit diligentiam , legeíque promulgavit,
quibus idolorum templa deftrui prxcipiebat.
17. Etenim Conftantinus Magnus , omni laude ac
praedicatione quam digniflìmus, pietate ornavk imperium
: ac totum orbem etiam tunc iniànientem videns,
dsemonibus quidem facrificare omnino prohibuit, eorum
autem lana ftare permifit, ab eis arceri quemlibet <
jubens. Et quidem hujus filii paternis inftitere vefti-
giis : Julianus vero renovavit impietatem, nec non er-
roris jam exfoleti vehementiorem flammam accendit.
A t Jovianus adeptus imperium , rurfus idolorum cultura
profcripfir. Et magnus quoque Valentinianus
iiidem plane legibus u iù s , Europam rexit* Quod vero
ad Valentem, cun&is quidem aliis adorare permifit,
quomodo vellent , & qua: adorabant-, palam colere :
in hos autem folos , à quibus dogmata apoftolica pro-
pugnabantur , bellum gerere non intermifit. Omni ergo
tempore quo is regn a vit, ignis altari fuperpofitus ac-
cendebatur, & libationes-atque hoftias idolis offerebant,
& in plateis convivia publica celebrabant, & qui per-
agebant Bacchi orgia , cum caprinis pellibus curré-
bant , canes fecum trahentes , & infanientes , &
debacchantes , & committentes alia hujufmodi, qua:
nequitiam magiftri fui palam facerent.
18. Fideliflìmus aütem imperator Theodofius ifthxc
omnia è medio ita iu ftu lit , ac fi ab initio non exfti-
tiflènt : in quorum vicem chriftianis inftituit alia plura.
Sed enim ejus qui à primis retro temporibus hoftis
hominum e f t , omnia retia non nifi a:gre effugiuntur j
fsepius enim aliquis cùm luxuriz morbum evaièrit, ava-
ritise laqueo forlàn capitur : fi autem illa fuerit major,
aliunde rurfus livoris vorago fubnafcitur : & licet hanc
denuo tranfilierit, plagas iracundia: offendei pra:para-
tas : & fexcentas alias hominibus tendiculas inftruit
malignus i l le , qui in hominum venatur pernitiem. Sane
quidem corporeos motus machinis adverfus animam
ab eo fabricatis habet cooperantes : mens autem ilia qua
vigilans fu er it, fola fupcrat, propenfione in res divinas
ftiachinationum illius malitiam reprimens. Quapropter
cùm human* natura: particeps eflèt imperator ille ad-
mirabilis , pcrturbationum illius expers non femper
fuit. Verum exceflùs nefeio quis ir* legitim* conjunc-
tu s , crudele quiddam parturiit , atque injuftum ; de
quo videlicet ftatim dicetur. Neque enim tantum re-
prehenfionem habet admirabilis imperatoris, fed etiam
pr*dicationem memoria admodum dignam : maxime
vero generofi iliius Ambrofii libertatem hue iùcceden-
tem , ac multum illum , quo utebatur in rebus ad pietatem
pertinentibus, animi fervorem. Quidquid illud fit,
tarnen declarabit oratio.
19. Theflàlonica civitas magna e f t , ac populis fre-
quens, adtributa quidem Macedonibus , Theflàli* autem
, atque Achai* caput , quemadmodum 8c aliarum
multarum , quotquot fubjiciuntur Illyri* pr*fe<fto. Sedinone
igitur illic exorta,quidam magiftratuum lapidati
fu n t , & per vias t r a i l i , vitamque turpiflìmo exitu fi-
nicrunt. Rex igitur eorum qu* acciderant, nuntiis
■Octuo otgßi t (£f)o$ '¿Tnhtyicr/.V • ó ravTtj
■){ciMu'7rhicMyo6 t v yv y j/o v u ß ifijX H f c m ì . tS t v m -
ßelqL ¿ 0 TouionivoftoBénis oiUijoon'Kjt.
16. f i oy» ¿ 4. oro p p um o a sL&ydi to t io rn i -
Aéi . toniiy 0 «4 ' O r ccQixoit í , xj olio ß oiymm
féc. A e A 0 vm ßa.<nAtlcu/ 4 0 dio m o9 fCìffey.yìyó /3¿joV
l ib i . oapu'fe. pi t» 4 °^ ? don oí0cf.or¿ÍM
d) d u i ’(drtytvop&ului oHí onGúctb tFeÍAeov vóovy, -9 e<5
oho 7to-(fq)M/ tvmGuttv í7iwiY,yx.yby • S on Qccppéìv ornpty-
yun^fy (c Tu f i ou&ívvcf> 'Qsiafnrtvowz, ròi ß áitq,-
I puúoi <z&^Scjdiiuax oho ßnolÄtinv , o o cumpd,
niutuv úortAa&i m i /Qgjt Fpnotctvh yivo/fyjaí
ouov íiX5t5 , el [di onivvrtvn 0%$ otynyñi i v 'f a»eA-;vfétS
eíWgji^oiTB . o{jó@^ Sbi ouo ó TncTofétT®-' ßnenAtvi
IAAmv<x«4 ajT'-dSUo Sum rxs-oo mZuv.Vy
<C vojai/4 6^g0£TB , m d $ f u$t¿AaV rn[xi'>y xstTttAuSjjycq
« A ÍVUY.
17 . Köt'iaV’n»©-' pi o puyas ¿ 7iámí citriafgc-
r^ - ' tvQvpúaty tv ffiGéía, o lß ßaoiA&iav wuyJ/i-
01X.4 , (c obo oMVpúvlioíp-i pupitiVijcu ¿piúv 3 to ß To7g
; iocfpuKTi Quew 71a.von7ra.01v cton'.yéfívoé • ov'í Sb ojotov
átpMxe raíU, ¿CáiVí uvcLf o a mito) <T3£ß<pyZcu,. (c ptíroit
<C o» TV iV o rájhí odií 7iapáo/f yixoA.it9»aa.y fyvtor/.ix--
Aiä»o4 o cú>ítiú<moo oh¿ nuiGúcLV yXf ~n¡s mAcucig a.71a -
T>íf 0tp)ÍQpobQ?v avyi4 « lía» tyAoya. obo ßcboiAelcLV
fQr^y.AaGù'i I oGicuot mÍAiv dot» T § f eidiÍAcav $\ìkiIA'.j<tz
Qegftoreiour. ^ OvaA gyrinaios á ó piiyat ~ro7í 0075/5 xe-
»3/ao/5>»0üve oho Hvfúorliv " ¿ i i OoáAvtbnaai
ß ooib aAAo<5 Ì7rÉ^e4 4 ^pnàxvja» £ ßxAoivoi>)<c on 0 PW-
axivop&fict 9't^.ortvBiv * puaoit 0 onAt/o^f SiedAgi ooit
) T § f dorouovAjxäv v7rfppuc%x0i ibr/inouv. oroufgc y>uo
r t >4 ChSw ßamAuag ^ okov,(c td ’(ddòupuàv M « -
70 odp. X) auoySbii xj Öooi04 ibis tiiüAoii
gp», 59 Tap jSiaoöo/vict« 3¿5' odi ion oiA iuv. (c of
m A loiivaü ’ófyict oíotAtujúi'013 pitia d i i (¡¿¡yiiuvifo-
yov tv 'ì jo)vä4 ’Qrtemavotb, ^ pitpiyvoiib, ^ ß a x^ tv o»7í f ,
<C mXAa jyS»TV5, n oliò T¿ hSHoxáAií onvìitiou é^A^;
18. ©£0<h)cn@-' o' « ßoiuiAtvS ravage
d&iuÄe orav'fa. a c d p àt> S puiib oliò ccßyho yvfpvoovy
(c tcKSo fáiTtavoiSàvosiowirn#.i‘o £Tggpt.áM.¿ y^f i v
: xonü out cirQfáiZáv cLVa^tv oro At ¡An odi afyjui QJrg.<pvrüv
annual ¿ póóáiov. ortM.áiM y áf r /5 C^lcpJ^áuai oí{4
aoiAyeictí ~n> 7rct0@“' , t» t >)4 'Trhtovs^íag ¡otoí ¿A iW to j
7raylSí. S i i (c oavoTií xpeíoluv <pa.v&jti, I t tpaSbv 'Sjzm -
<póíT«3 7tnÁiy oS' <p0o»» 70 ^cepctOgp» . x ¿ v y tu ib 7iá-
ÀIV ÚdpTHliVuel 3 70 TV QuplS HzovOV tvpíiUtl ‘XB&XÚ-
ptíYov. (c ÍAAcLi, ai [Avviai, 10ib «»9pffl7roi5 Ti'öncn
o orovYfoh, ay^iuaY ug oAgögpy, x¡ m ß oráQn oy mópui,-
djzüoup,)puom 760/5 ojíi oexoouvopúvMfi
ùoe ovov fui^o6»ct)-5. fto'y^-' ¿ i èy^nyifà^ ó voo5
■néay.yíTcq tm d s ,ì "d déìn ouy pu^ynviípiáouv
¿ieA¿y^a>y oUo yct.xxpyieui. "ni^dvQfuoreicigJ^ óuo<pvuta4
<c o Qou)fiáoi&> ßaoiÄtvb piAonycùV st@-' , vJV ouv
Ox6í'>j5 7ra0«y n y t u u r ^ tpieivtv • ¿ M ¿ r /5 ¿ / ó $ ín o u
Sixc¿¡a 00/2a fZir&uy&ofiívyi y á<7rnvU n a h v t (¿
vopcov, ucauif ouS avoíxst pH^yaiicy ' oú x jtiy -
yptiav'tyii [wov oy oavpmqov ßctoiAeai,n^An ^tvcpn-
púa v pivíi/Mi5 ¿ fy um d jo ß i piaAupz oliv oy ytvxjv oyoy
d p iG p c u io v of cpSb^& junv 08007«. ornfpuaicLV ,59 r 770-
Aùv CK£<yoy a d & ì oliò tvuiGúnv c x t fö a r o QiAov. Sbt?
Aáuei ß òtto 0piai o Aoy@^. '
19. ©scvrrtAoyijui -^oA/5 pi&ytAìi (c.TioAvávüpa'n'og
oiAoZua ß e<5 'Ma.YjtSbvdg • riypvpttini 39 ©iàldÀÌrti ¿
Áffiiag <c abAuV 7H)AA5v £0»ay,oaa 'vl^aa o a d i i {AAo-
C/»y ¿TT/tp^cí xétocii, <¡auiu5 ooívuo ov aòrfi ygvo/a-
v>)5yXgtitAevqyuuv oí 19 j&.wopíjffai' ouv cupy^voav t / ^ í ,
xßiTov ßlov còfu^^oifOura o bu^ ßadiAtui
* * l i j