C a p . IV .
I Lidern.
Senatum eft, & renàtum non eft. Nunc autem propofito- A unitatem in Trinitate veneratìtes, 8c Trinitatem in unitate
•rum memores , fìngiliis jam rebus fubftantias defignemus. confitentes. Tota ergo à nobis fanóta Trinitas adorand«
Quod ergo neque' natum , neque faótum'eft , Pater eft j eft ; quia tota regalis eft , quia unius poteftatis e f t , 8c
non enim ab aliquo eft. Quod autem natum eft faóUim unius gloria: eft iiipra.-mundiun, fiipra tempora, increata,
non eft, Filius e ft , qui à Patre genitus eft. Quod vero ne- invifibilis , incompreheniibilis , inveftigabilis : qua; quo
que natum neque fadhiiq eft , Spiritus fanótus eft , qui à ordine apud fernet ipfam f i t , ipfa fola coenofcit ; à nobis
Patire a procedit. Quod etiam fa ¿bum eft, & natum non eft, autem zqualiter adoratur. In qua invifibili & ineffàbili
czlurrì, 8c terra, & cetera quas funt. Quodautem faótum fanólaTrinitate nihil tarn proprium , tarn fixum intellige-
eft , & natum eft, & renatüm eft , homo eft , qui primo re debemus , quàm pacem 8c quietem. Neque enim diffen-
nafeitur carnalis , 8c in baptiimo renafeitur fpiritualis. fio ulla in natura Dei eft, quia nec diifolvi polle fèntienda
Quod vero faótum è f t , Sì. natimi e l i , 8c reriatumnon e f t , eft,u tp ote qua: pax lèmper & caritas eft. Si enim quaanimalia
funt. tuor fubftantiz, id e ft , c calor , fanguìs, ilegmal 8c humor,
(Jt ergo lingula doeeamus exemplis ; de Patre enim ita ß Jiominem faciunt, & unus homo eft-, tu in imitate Trinita-
fcriptum eft : Unus enim Deus Pater, ex quo omnia ; de Filro rem , aut in Trinitate unitatem quomodo nonrintelligis ì
autem : Unus dominus JeJus Chriftus >,per quem omnia &
iterum-: Unus enim Deus, unus & mcdi.itor D e i (fr haminum
homo Chrißus Jefits ; de Spiritu vero fandfco : Nemo enim
novit cjuafiunt hominis > qua. in ipfo fitnt, nifi fpiritus hominis
, qui in ipfo eft: ha & q iu Dei fitnt, hominum nemo no,
v i t , niß Spiritus D e i; & iterum : Spiritus autem ferutatur
etiam alta Dei. Quod autem. Pater & Filius & Spiritus
fanctus initio careat , exinde demonftratur , quia quod
Pater eft, eile noncospit5.6c fi non ccepit, nec Filius ccepit
: Spiritus autem fandbus , b qui a Patre procedit , nec
Deus ergo Pater omnipocens, omnipptens Verbum & Spiritual
habens , fupra humanam intelligentiam e f t , 8c ultra
quam cogitaci poteft, incompreheniibilis 8c zternus : quem
.tune, quantum fas imbecillitatis nollrz permittit, poflu-
nms agnolcere -, .quando dominum Chriftüm , qui ejus
f forma , & unicus filius eft , noverimus ; quia ficut ipfe
ait : Qui v id it Filium , vidit (fr Paltem, qui mißt eum -, &
qui in eo efi, (fr qui in eo mattet ; & iterum : Htec efi autem
vita eterna, ut cagnofiant te Dturn verum * (fr qitem fnififti,
Jefum Chriftum. Ergo omnipotens Pater nomen Patris per
Iohan.tf. 5.
ìplè ccepit ; quia proceffio ejus continua e f t , & ab eo eft, q Filium fortitus eft ; quia nemo fine filio pater effe vél dici
qui non ccepit :aion enim Pater ccepit eile , & qui^i non
ccepit ,inec Spiritus ccepit eile; ea ratione quia de in ipfo
e ft, & ejuseft. De Filio iterum quod non ccepit , evange-
lifta teftatut dicens : Jnprincipio erat Verbum , & Verbum
erat aptid Deum , & Deus erat Verbum. Hoc erat in princi-
pio apud Deum. Ergo quia erat, -non ccepit ; & quia apud
Deum erat, non ecepit; 8c quia Deus erat, non ccepit : &
quia hoc erat in principio apud Deum * non ccepit :quia ita
Peus ex Deo natus e f t , ut ccepifle nefeiar. Neque ergo
fraudatus eft Pater, eo quod ingenitus eft, aut quia.genuit
Filium: neque Filius defraudatus , eo quod. generatus eft,
poteft , rieque . filius fine patire. Unigenitum vero Dei
Filium, Verbum., & fapientiam, ac Spicitum ejus fandtum
fubftantialiter squales per omnia Pàtri confiteri hónorifi-
cum eft. Nam quis revera aut colorem, aut babitum, aire
magnitudinem Verbi Se iàpientùe , juxta quod lapientia
eft, ac Spicicus 1 amiti coaptavit ; ut gradus illic requirat,&
ordines faciat, ubi omnia invifibilia 8C unita ac pacifica
ièmper-permanent ?
Primilm ergo omnium credendufn eft urium elle Deum, C a p . VE
qui cunita ex nihilo per Verbùm fuum fecit, & per Spiri- ' ‘
turn lanétun^ànimavic : qui cùm univerFa capiat, ipfe à
aut quia ex ingenito generatur : neque Spiritus lànétus de-j-j nemine capitur. Quod ita elle uno verficulo David pro.
fraudarus eft., quia, utrorumque, id eft , Patris 8c Filii eft, pheta compre;hendit dicens i Verbo Domini cali firmati fìtnr,
Sic tarnen eorum eft, ut neque in P atre, neque in Filio re- & Spiritu oris ejus omnis virtu's eorum. lite eft Spiritus
fundatur -, quia Deus e f t , neque initium ,: neque ullum fi- fandtus , qui in principio 8c fabricà'mundì férebatur fupet
nem habens, utpote qui Pàtri 8c Filio c &. coaiternus eft ; a quas. Ifte-eftinquo Moylès & Aaron coram Pharaoné
C a p . T .
Ruta. Si- 15-
quia u b i vult > 8c quos vult , & quantos vulc, 8c quantum
v u lt , infpirat Hia propria volúntate. Replet ergo gra-
tiá fuá quos vult, & quantos v u l t & quantum vult j non
ipfe repletur: perfeótionem praftat, non accipit :• farnfti-
ficat, non autem ipfe íandtificatur.
Hic ergo ficut Patee ac Filius 8c vita eft 8c vivificans,
rege ^Egypti Ugna fecerunt, & de quo Magi dixerunt :
Hic digitus Dei eft. Ifte eft qui in M o yle , & in omnibus
fanétis patriarchis 8c prophetis atque apoftolis loquutus
eft ; de quo Apo’ftolus dicit : Et nos omnes uno Spiritu potati
fiumus. Ifte e f t , qui carnem Verbi Dei in làcrum Vir-
ginis uterum fabricavit siile eft , quenvpoft baprilmutn
Extd.s. o'.
i.Pelr. i. tij
& lux eft 8c illuminans, & bonus 8c bbnitas, & fandtus & Pater fuper Filium milit : ifte e f t , cujus virtute Jefus pie.
fan£litas; hic eft Spiritus adoptionis , hic eft quidona fua £ nus reverfus eft ä Jordane, & regrelliis eft in Galilieam:
dividit lingulis , prout vult : hic eft Spiritus fapientia &
intclleclus, feientu & pietatis, confilii & virtutis ac tirno-
ris D e i : hic eft Spiritus fanbtus, per. quem Pater agnofei-
tur , 8c Filius glorificatur; & a quibus folis ipfe eognofei-
-tur, 8c qui fo.lus omnia eorum per unitatem naturz novit:
hic eft de quo Filius dixit: Et -Pater meus dabit bonapettn-
tibus f t , hoc e ft , aut ipfum, aut omnes gratias ejus. Sicut
ergo dominus Chriftus & Verbum, & virtus , & fapientia,
ifte eft , quern Parer petentibus fe dat : ifte e f t , qui a
Filio advocatus nofter apud Patrem , Sc alius paraclitus
appellatur, quern Filius ad nos miffurum ie elle promifit.
Si zrgo unius waturz non ellet cum Patre 8c Fil'io num-
quam-alius a Filio paraclitus. diceretur : idcireo ergo alius
paraclitus dicitur, uc a^ualitatem naturz ac poteftatis ag-
nofcamus. Alius ergo a nobis ad Patrem adfceridens, alius
ad 110s a Patre veniens , paternum erga lios lemper ac
& juftitia , 8c margarita, & lux , & v ia , & re fu r re£ tio p iilfim um affèólum-declarat. Qui numquam nos in tenta.
& cetera quz de eo fcripta flint, appella turita & Spiri- tionibus iftius mundi & miferiis nee'fine advocato nec
Xus fanftus fapientiz , intelleéfcusconlìlii, fortitudinis, fine conlòlatore èffe patitur. Ifte eft , qui una cum Patre
Icientiz , pietatis ac timoris, ut jam diiftum eft, nuncupa- p Filium pro lalure generis bumàni m ifit , fictft Elàias prom
„ . . . j j ; ..... e.. 1:. :....... JA-, : pheta ex perfona Filii loquentis teftatur dicens : Dominus: .
mißt me, (fr Spiritus ejus. Ifte eft , in quo Jelìis dzmohia
ejiciebat : ifte eft, quem dominus Jefiis Chriftus poli ter-
tiam diem refurgens à mortuis , dedit difeipulis fuis dicens:
Accipite Spiritum fitnilum -, quorum remiferitis peccata, re-
mijfa fiunp -• quorum autem retinueritis , retenta funt. Ifte eft
qui die penrecoftes fuper apoftolos defeendens , diverlàs
eis impertitus eft linguas 8c gratias , fan&ijohel prophet®
vaticinium complens. Ifte e l i , qui in fanólis martyrib'us
loquens , diabolum & adverfarios Chrifti vicit : ifte eft
qui Paulum implevit, & S in apoftolatunr lègregavit. Ifte
e f t , qui diverfa dona fua in lìngula membra domini Chrifti
ufque in finem mundi operatur. Ifte eft , qui non foluni à
nobis triftitias & meerores- & malas turpitudinum coejca-
tiones expellitj verum etiam Dei in nobis memoriam.tribuic
e. Eadcm Rom. cdii. hUii atra & fla-u* , fangnis ( r flegma hominem cmt
f. Eadcm Rom. edic. charaitef & figura. '
g. Eadcm Roiu. «die. in afoftolaiut miniflenum.
tur. Non tamen quod .diverfus fit juxta diffèrentias notni-
num, led quod unus atque.idem cuniSfcarum virtutum fons
fit atque principium, qui in domino C b r illo , utpote iu z
naturz conforte, lèmper inhàbitavit. Ifti jfiint feptem ocu-
l i , qui in Zacharia propheta in uno lapide , id e ft , domino.
Chrifto dicunrur inefle. Proprietasd ergo, unicuique ini-
mobilis :‘ièd unus cultus , una venerado , úna ían£lifica-
tio lèmper Patris & Filii & Spiritus lànibi eli. Neque
enim dignum eft aut Filium defuiffè Patri , aut Spiritum
fandlum defuilfe Filio , licuc impii hzretici mentiuntur.
Nos ergo h zc przeaventes, lèrvemus bonum propofitum,
quod à lànilis patribus fufcepimùs. Adoremus Patrem 8c
Filium 8c Spiritum fanèlum, in Filio Patrem, in Spiritu autem
lañólo Patrem 8c Filium intelligentes : dividentes an-
tequam conjungamus , & jungentes antequam dividamus:
b. Eadcm Rom. edit. t¡ui ab utroque.
,c. Eadcm Rom. edit, confubßantiatis & coalemai eft.
d. Eadcm Rom. edit, unicuiqtie eft, ut fit immobilis ; quia unni cultiis SCCTftl.
7«■ 4-
Ibiitm il-
Ubati j. ij..
CAP.vir.
fati- }• M-
b
S/f. 7.
i
Uto.l7. \
(
s
ut merito Cum David propheta dicere póffimus 1 Memor Afanóbus, qui m Ecclefia catbolica totò òrbe tertatum
fu i Dei , & deleSlatus fum ; & iterum : Memor ero mirabi- diffulà omni iè gratiarum fonte diffiidit. Ifte e l ih Spiritus
Hum tuorum. Ifte è li, qui nobis reóte credentibus, 8c bene
Jefii, qui in fine mundi anrichriltum potentià fui
eperantibus adveniens , tenebras 8c anguftias ac pulìllani-
interficiet. Ifte eft Spiritus làniftus, quem hullus hzretì-
tnitatem cordis & fua nos luce illuminans , milcet lènliii
corum habet j qpi licet omnes habere le Chrifti bapti'fi
poltro fenfum Chrifti ; ut vitam noftram, quz in Chrifto
ma putent, tamen nifi veniant ad Ecclefiam Chrifti-, Spiritum
eli ablcondita, cogitemus ; & in zterhis & fuper venturis
non potecunt habere Chrifti. Quod ita effe comprobat
izculis , qui noller llacus fit , conlideremus , fequentes
beatus Paulus apoftolus dicens : Si quis Spiritum Chrifti
Jefum filium D e i, qui penetravi! c z lo s , & in dextera Dei
non habet, hic non eft ejus j Et iterum : Nemo poteft dicere,
fèdens , 8c in omni confillens loco , nihil fuz przièntiae
dominus Jefùs, nifi in Spiritu fitnSlo. Quod confirmans beatus
vacuum dereliquit.a Si tamen non eum unius loci fpatio
Johannes apoftolus & evangelifta, dicit : In hoc cognofi
contineri pro difpenfatione corporis pro noftra falute fufdomini
citur Spiritus Dei , omnis fpiritus qui vortfitctur Jefum Chrif-
IbiJtmy.
'..Thejfix. è.
I. Iohan. 4
x.&ì.
cepti pucemus, aut circumlcriptum iecundiim divinitätis & B turn in carne veniffe., ex Deo eft j & omnis fpiritus > qui f i l -
incorporalitatis fuz naturam. Diverfitate locorum divini- vit Jefum, ex Deo non eft: & hic eft antichriftus, quem autas
non poteft feparari; quod ita eile ipfe Salvator com- diftis quoniam venit, & nunc jam in mundo eft ; 8c iterum:
probavit, dicens : Nemo adfeendit in calum, nifi qui de calo Quis eft qui vincit mundnm, nifi qui credit quoniam Jefits eft
defeendit , Filius hominis, qui efi in calo. Non ergo ad ex- filius Dei. Hic efi qui venit per aquam & fanguintm jefits
plenda öpera fua loco indiget Spiritus , Verbum, virtus, Chrißus , non in aqua folum , fed in aqua & fanguine. E t
fapientia , fplendor , imago, vapor , & fplendor Dei fine Spiritus eft > qui teflificatur quoniam Jefits efi veritas j quia
macula: quz omnia fine dubio perfonam Filii demonftrant. tres funt , qui tefiimonium dant in terra, fpiritus, aqua &
Nullum ergo exftitjc rempus,quando Pater fine Filio,aut Filius
fine Patre,aut Spiritusiànólus fine Patre ac Filio fuerit.
Proprium ergo Dei eft non empiite, fed femper idem
effe , quod lèmper eft. Quod ita effe de lèmet ipfo comprobat
Deus loquens ad Moyfen : Vade, & diefiliis Ifiraelfanguis,
& tres unum fitnt.
Jufte ergo eis qui eum fine Spiritu fànólo Dcminum
confitentur, dióturus eft injudicio : Quid autem vocatis me,
Domine,Domine, 8c non feciftis quz dixi j 8c mecum non
C À ì» u t
V i l i .
colligentes iparfiftis populos & membra mea, pro quibus
Qui eft, mifit me ad vos. b Ifte eft Spiritus lànóbus , qui ne- Q ego fanguinem fudi meum .» Et ideo oblatio hzreticorum,
que natus , neque fa&us eft : fed eft infedlus, ficut Pater
ac Filius. Ifte eft Spiritus ländlus, qui lapfos erigit, & ja-
centibus occalionem tribuit refurgendi, fingulaque juxta
varietatem meritorum , & voluntatem Pacris ac Filii dif-
penfat , quorum omnia non per inveftigationem , fed per
unitatem naturz novit. Ipfe eft, de quo propheca a i t .c Spiritus
Domini multiplex, mundus , incoinquinatus, & fanc-
tus eft. Sicut ergo lumen tenebras non recipit, fic & Spiritus
fanflus per naturam habet , ut omnium lordium incapax
fit. Ifte e f t , qui fe transfert a cogitationibus, quz
fine Deo funt. Ifte eft , qui fe in animas fandlas infundit,
qui Spiritum fandlum non habent, non in Dei cultum ,
fed * in cultum dzmonum proficit. Quidquid enimin fyna-
gogis fuis hzretici, ideft, in conventiculis fäcanz loquun-
tur , non eft doärina Domini, ^ led ululacus & przftigia
dzmonum funt. Ifti enim funt, quibus Spiritus fanflus
per Efaiam prophetam dicit populum Judzorum parafle '
menlam,dicens : 1 Et parabatis menfam Fortuna 5 & ideo tarn
ipfos quam peccatores , qui lernet ipfos non judicantes,-
audailer ad facrofan&um corpus 8c ianguinem Chrifti ac-
cedunt, increpat Apoftolus dicens :iVe» poteftis menfit Domini
participes effe , (fr menfit damoniorum : non poteftis cali-
& amicos Dei atque propbetas conftituit/Nifi ergo quis£> cem Domini bibere & calicem damoniorum.™ H z c de oblatio.
Spiritum fanftum habuerit , nec Pater nec Filius, quorum
e f t , & cum quibus unus eli Deus , ad eum veniunt ; ut
apud eum manfionem faciant. Ifte eft fpiritus fapientiz,
qui ideo multiplex appellatur ,'eo quod multa in fe habeat,
d 8c qu z habet, hoc 8c eft , 8c per omnia unus eft, nec
in aliquid,eorum, quz operatur, ipfè mutatur j ficut imago
ex anulo, quz in ceranvtranfit, & anulum non reljn-
quit. Quod ita eile Dominus comprobat, ad Moylèn dicens
: Auferam igitur de Spiritu , qui efi in te j c<fr dabo
illis feptuaginta, quali fcilicet ignis de igniculo- rransfera-
tur, abfque detrimento ejus, unde fumitur. O b hanc ergo
ne hzreticorum diófca fufficiant j nunc autem ad ordinem
revertamur.
Quidquid ergo de Spiritu fanóto diximus, hoc fimilicer Cap. IX .
8c à Patre & à Filio fieri intadla & indilcuffa dimifimus ;
licer pro certo noverimus quia fanóta & inlèparabilis Trinitas
numquam aliquid extra fe noverit operari. Et ut ita
eile clareant quz dixi, breviter infinuabo. Incarnationem A"suft- M.
Verbi Trinitas fecit, 8c tamen non pertinet incarnatio nifi Jrria,,.'™.
ad Verbum. Vocem de czlo fuper Filium poll baptifmum
Trinitas fecit, & tamen non pertinet nifi ad Patrem.n Ad- n
ventum Spiritus lan^i fupra Filium in ipecie columbzTri- £mc'3' 11-
incommutabilitatem 8c diverfam opeiationem diólum eil à E nitas fec it, & tamen non pertinet nifi ad Spiritum lane-
Domino de fànólo Johanne Baptifta , quod in fpiritu ac ' tum. 0 Quam trinam. operationem in unitate manentem
virtute Eliz venerit. Ifte e i l, quem Deus mifit in corda ( comprobat beatus Apoftolus dicens -.Divifiones enim granoftra
clamantem : Abba pater j & in quo clamamus : Abba tiarum fitnt, unus autem Spiritus (fr divifiones minifterio-
pater ; utrumque enim diólum eft , f & 'accanile nos Spiri- rum, funt unus autem Dominus ; & divifiones operationum
tum clamantem : Abba pater ; & accepiffè 110s Spiritum in funt> rtnus autem Deus , qui operatur omnia in omnibus.
quo clamamus : Abba pater. Expofuit ergo quod dixit, Tria ergo hzc unam credentibus tribuunc gratiam•,Pquia
clamantem , hoc e li, clamare nos facientem. Ifte eft Spiri- non alia atque alia eft fubftantia fanólz & inlèparabilis
tus , qui gemitibus inenarrabilibus pollulat pro nobis, Trinitatis. Cùm ergo ^ lìngula & Pater 8c Filius 8c Spiquando
quid orare oporteac , humana fragilitas ignorat. ricus lanólus dicantur operari, omnia tamen pariter ope-
Quod in le ipfo lànóhus Apoftolus non tantum verbo nos rancur. Sapienti^ condidic, Spiritu animavic, 8c jufto oredoeuit
, verum etiam fiio nobis demonftravit exemplo, dinavic judicio. Ipfe ergo iuftitia fua mundum in varias
bine quando contra utilitatem luam ac perfeólionem ne- F formas diftribuic, 8c gratia fua ordinante, tanta illius mem-
feiens orabat, ut difeederet ab eo (limulus carnis, qui eum bra incomprehenfibiliter dilpenlac, continet & gubernat :
colaphizabat : quem poftea ab ipfo Spiritu lànóloS eruditus^ * cujus providenriz gubernatio tarn jufta, r tarn arcana, tarn
idcirco eum dixit datum lib i, ne magnitudine revelario- occulta eft 5 ut qu z putatur pcena, medicina fic patienti.
num fuarum extolleretur , 8c a||^uod boni damnum pate- Unus ergo Deus in fànóla Trinitate confillens hz c operaretur.
Sed quia eum Dominus diugebac, qui lèmper divi- tur : quod ipfè de le compro bans, perEfàiam prophetam
nitatis fuz potentiam per infirma quzque confuevic ollen- dicit : Ego Dominus , & non eft camplius extra me, hoc e li,
¿ ere, non fecic quod ignoranter petebat. Iplè eil Spiritus przter Verbum & Spiritum meum, virtutem ac lapientiam
Ibidem.
i. Cor.,.
a. Rom. edit. Licet eum hi
b. Rom. .edit. Ifte rnrfnm ej
inter, nec Filius. Ifte tic.
' c. Eadcm Rom. edit. Sfirii
incorporalitatis fu* nal hi
fanaus, qui non eft faaH.
: telligens
projpic,
d. In eadem Rom. edit, dcfunt, qua
t. Eadcm Rom. edit. & ponamfuper illoj, ut
f. Eadem Rom. edit. £r Deum mifi/fe in
gibbet puter, &■ in quo clamamus , *4bhn "P.
g. Eadem Rom. edit, erudiiut diSit ad vin
h. Eadem Rom. edit. Spiritus oris Domin
i. Eadem Rom.edit. in eLtmonum abomin
multiplex
ficm
, hoc dr eft.
Jiiflincanl impctum populi.
noftra Spiritum clamante*.
k. Eadem Rom. edit, fed blafphi
1. Eadem Rom. cdic. & parant
m praftigia funt.
Im , Qr implen!cs
corra» diña fufficiant.
s d.leaus..Ad-jcntum tic.
is finBus corporali fptcie.
m. Delimt in Rom. edit. Hat de oblatione ban
• n. Eadem Rom. edit. Inquit enim: Tu es filius m
o. Eadem Rom. edit. Et defcendit, inquit. Spir.
fitbt colnmba in ipfum. §uam tic.
p. Eadem Rom. edit. Sjuia non ex alia atque alia fubftantia funt fanBet.
1]. Eadem Rom. edit, fmgillatim . . . . aliqua operari Spiritus animavit ■
Or juflo Pater Scc.
r. Eadcm Rom. edit. ' Tam provid..
f. Eadcm Rom. edit, amplim. Ego qui fabricavi luctm See. quoniam non
eft Deus prater me.