Chriftus eft fecuiidum carnem ; quia Judxi veceres fperan- 1
do futurum Chriftum redemtorem, chriftiani erant : nam
Rhaab meretrix dicit exploratóribus miffis àJefuNave, qui
prius Auxes dicebatur : Audita funt bìc virtutes & plaga,
qua fatta funt in Aìgypto a Deo veftro, 't í conterriti Junt ni-
tnis timent enim afacie vefira. a Àd hoc ergo fervatus eft
PharaOjUt multa figna & plaga: oftenderentur in illum quali
jam mortuum. Suicitatus autem diZus eft ; quia cùm apud
Deum mortuus effèt, modicum tempus accepic, ut vivere
videretur ; utenètin cujus pcena & vario tormehcorum genere
ufque ad mortem , omnes qui fine Deo erant, meni
territi, hunc iolum Deum eflè cum admiratione maxima fa-
terentur, à quo ha: vindiZx Hunt. Hoc edam genere an- ;
tiqui medici in hominibus morte dignis , vel mortis ienten-
tiam conlèquutis, requircbant quomodo prodellènt v iv is ,
qux in homine latebant ,apertis j ut his cognofcerent 'caulas
xgriuidinis -, Se pana morientis proficerec ad ialutem
viventis.
1 gì tur cui vult miferetur. & quem vult indurai. Dicis
itaque mihi. Ex perfona contradicentis loquitur, qui quali
putet Deum , negleZà juftitia, alicui gratiofum •, ut unum è
duobus paribus accipiat, alterum rélpuat, hoc eft , unum
compungatjUt credat: alterum induret, ne credat. Cuiqui-
dem exauZoritate refpondit, fervatà ramen-juftitia, ex fu-
pra memorata prxfcientia dicens <
Quid adbuc quaritùr f Voluntati enim ejüs quii refiflit ?
Priniùm dicir, quia réfifti ei non poteft ; eft enim poten-
tiilìmus ultra omnes. Deinde quia Deus omnium eft Se
parens, & ideo nulli male vult.; qux ferir enim , incolu-
mia vult manere. Nec enim competit e i , ut injuftusfit,
cujus benevolentia tanta apparet, ut non iòlum faceret
-elle, qua: non erant ; verum ea ipla vita aeterna donaret
& gloria ,u t opus ejus aliqiiid majeftatis ejus limile habere
t. Qui ergo tam providus & bonus eft, ambigi non deber
quia juftus eft.
O' homo , tu quis es, qui refpondeas Deo ! Magna eft, in-
quit jindignitas & prxfumtio,-hominem relpondere Deo in]
advprfis, iniqnum jufto, málum bono, imperitum perfeZo,
infirmum fortillìmo ,-corruptibiIem incorrupto , :mortalem
immortali, lèrvum neqiam domino , creàturam conditoc
i . Numquid dicit figmentìtm ei,qui je finxit : Quid me fe -
■ cifti fic ? Hoc de Eiaià propheta eft , quod Hìc quali proprium
ponit, quo oftendit Contra audorem opus ejus queri
non pólle ; in poceftate enim audoris eft qualem velit
-condere creaturam.
Annon habet poteftatem figulus luti ex eadenì mafia fa-
cere alitid quidern vas in honorem , aliud vero ad contumelia/
»? Manifeftum eft vaia aliqua fieri ad honorem, qua-
ad ufus honeftos fine neceflaria :alia vero ad contume-
Ham, qua: inftrumento lint culinarum ; unius tamèn elle
fubftantix, fed diffèrre volúntate opificis in honore. Ita
& Deus, càm omnes ex una atqUe eadem malia fimus in
Ìubftantia , & cundi peccatores , àlii miferetur, Se alterum
defpicit non fine juftitia. In figulo enim fola voluntas
eft: in Deo autem voluntas cum juftitia ; feit enim cujus
debeat milèreri, ficut' fiupra memoravi.
Qkod' fi*Uolens Deus 0fendere, ir am, & manifeßare po-
ientiam fuam ,fußinuit in multa patientia in vafis ira pra-
paratis in interitum. Iple lènfus eft , quia volúntate &
Jonganimitate D e i , qu* eft patientia, prxparantur infideles
ad pcénam ; diu enim exlpedati converti noluerunt.
Ideo ergo exipedari funt, ut inexculàbiles deperirent. Sci-
vit enim Deus hos non ¿redimios.
E t ut oßenderct divitias gloria [ut, in vaßs rnifericordia,
qua prsparavìt adgloriam. Patientia & longanimitas Dei
ipfa eft , qu$ ficut malos preparar ad interitum , ita &
bonos prxparat ad coronam -, boni enim funt in quibus
ipes fidei eft. Omnes enim fuftinet, feiens exitum fingu-
lorum ; ac per hoc patientia eft , qua: illòs qui ex malo
corriguntur , aur in bono perlèverantes funt, prxparat ad
glor-iam. D ivitix autem gloria: funt dignitas multiplex preparata
credentibus. Eos autem qui ex bonis fiunt mali, Se
in ccrpto malo perdurant, preparar ad interitum. Hoc eft
àutem manifeftare potentiam luam in multa patientia •, quia
computa tur non 'vindicaturus , quia diu dilTìrr.ulat : cùm cce-
perit vindicare, apparebit efus potentia ; quia cùm pofiìt
^ftatim vindicare. diu fuftinuit, ut perfidi queri non polfint,
cùm damnantur. Preparare autem unumquemque eft pra?-
feire quid futurum eft.
a. Rom. edit. fola, ^4d hoc tergi ruaf, i.im mortimi fervano eli Pharao. u t . . . . cßmdcretir in ilio. Siifiiiatvsxi. 1
Quos & vocavit nos, non folum ex Judais ,fed etiam ex jp 2 ■
gentibus. Hos quos vocavit, prxparavit ad gloriam , live ’
eos qui prope erant, live illos qui longe, feiens perman-
furos in fide.
Sicut in Ofee dicit : Vocabo non plebem vie am » plebem 25-
me am ; & non dilettam , dileflam. Et erit in loco, ubi voca- g‘
buntur non plebs mea ibi vocabuntur filii Dei vivi. Aper- ‘ '■
tum eft iftud de gentibus elle prxdiCtum , qua: prius non
erat plebs Dei : poftea autem ad opprobrium Judxorum
milericordiam accipiences vocatx flint plebs Dei : Se qui
i dile£ti ante non erant, abdicaris Jud xis , adoptati in filios,
Se diledi funt ; ut in loco ubi non vocabantur plebs D e i ,
ibi vocarentur filii Dei vivi. Prius enim nufquam vocabantur
filii Dei , nifi in Judxa , hoc eft , Hierofolymis , ubi
domus D e ie ta t , ficut dicic in Plàlmo feptuagelimo quinto
:Notus in judaa Deus. Poftea autem in ptophetia Z a - ffii. 7j.*.
charix : Fon ani , inquit, Hierufalem in omnibus gentibus> zneh. u. lm
quia ubique futuri erant filii D e i, Se domus Dei in omnibus
locis ,q u x eft Ecclefia. Hinc Dominus ait Judxis :
Quia tolletur a vobis regnum Dei , <& dabitur genti fadenti 5.
fruEtus ejus.
EJaias autem clamat pro ifirael. H o c jiir it, quia Elàias "fr. 17,
clamat pro i i s , qui credunt in Ghriftum. Hi enim vére £fai-lo - n .
funt Ifraelitx, ficut dicit Dominus ad Nathanàel : Ecce iohan.i.^j.
vere Jfraelita , in quo dolus non efi.
Si fuerit numerus filiorum Ifrael tamquam arena maris ,
reliquia falvafient. Recedentibus Judxis à merito & pro-
milfione patrum , dum illam non recipiunt , hi reliquix
funt, qui credendo in fide promillìonis patribus f a d x per-
fiftunt, fideles effèdi ; à Lege enim recedunt, qui in eum
quem Lex folum ad falutem fufficere promific, non credunt.
Igitur apoftatx habeantur necelle e ft , qui dum C h r it
tum npn recipiunt > rei funt violatx Legis. De maxima itaque
multitudine folos credentes dicit fai vari , quos prx-
> feiit Deus.
Verbum enim confitmmans & brevians in aquitate 3 quia f ’.iS.
ver bum brevidturn faciet Dominus fuper terram. Sai vari hos
promittit , qpos reliquos dicit per verbum , quod jufte
definiens, breviavit Dominus fuper terram j convenir énim
ut in folo nomine domini conditoris confequatur falutem
creatura, hoc e ft, per fidem; quia fublatis omnibus neo-
meniis , Se fabbato , circumcifione, Se Ìege efearum, Se
oblationibus pecorum, fola fides polita eft ad falutem.Qux
abbreviata ex Lege eft ; quia quod in fide e ft, in Lege habetur
quali principale Legis,dicente Salvatore : De me enim 4«-
fcripßt Moyfes. Abbreviata ergo L e g e , reliquix Judxorum
: ialvantur : cetèri vero falvari non pollunc, quia per de-
finitipnem Dei ipernuntur , per quam genus humanum
falvare decrevit.
E t ficut pradixit Efaias : Nifi Dominus fabaoth reliquijfet 19.
nobis fernen > ficut Sodoma fitijfemus, & ficut Gomorrha fi- *•?-
miles fuijfemus. Hoc ièmen, quod de omnibus folum reli
dum Se reièrvatum eft ad reformationem generis humani,
Chriftas eft , Se dodrina ejus, ficut Se ipfe dicit : Semen efi u.
verbum Dei. Hoc ergo nobis olim promiflum, fublatis qua:
oneri erant Le g is , reliquie, ad redemtionem ; ut data remifi.
fione peccarorum, b non punirernur à Lege , ficut periit b
Sodoma. Salyatorem ergo relrdum nobis dicit ad fuffra-
' gium v i r e , quam Lex providere non potuit, quem ab ini-
tio Deus nafei decrevit : qui propterea quod folus fine peccato
inveniretur, devido humani generis hófte , omnium
peccata delerer. Hoc & in Apocalypfi Johannis habetur : ¿ t0'-*-*
Quia nemo, ait -,dignus inventus e ft , Ave in c x lo , live in
terra , qui aperiret libcum , Se fignacula ejus ; nifi Salvator
, qui vicit mortem. Hoc ergo eft lèmen, quod olim
promilfum relèrvavit Deus , ut tunc frudificaret, quando
omnium tam Judxorum quam gentilium peccata repleta
erant. Frudus autem ejus eft indulgentia peccatorum ;nifi
enim Chriftus fuillèt refervatus ( quem iddrco lernen dicit,
quia per ipfum reparatum eft genus humanum ) interiflfèt
progenies Abrahx -, eo quod peccatis obruti erant, Se Lex
eis prodellè non potuit. Idcirco Tiunc lequendum "dòcet,
qui prxfidjum contulic vicx.
Quid ergo dicemus ? Quod gentes qua non fettabantur
jufiitiam, comprebenderunt jufiitiam : juftitiam autem qua ex
| b. Omjics cilit. non ftrirtmui à Lege : omnes mff. pon fnnircmur 8cc.
fide efi. Quoniam juftitia eft in L e g e , qux eredita mundo
clt ,q u x prohibet peccari -, idcirco genres non hanc juftitiam
dicit comprehendillè, qux natura magiftrà dignolci-
tur , led eam jufticiani qux ex fide eft Chrifti ; Deo enim
hx c vera juftitia eft , & permanens , fi àgnofeacur. Quid
enim eft tam juftum , quam cognofcere Deum Pattern, ex
quo funt,omnia : Se Chriftum Filium ejus, per quem lune
omnià ? Prima ergo hxc juftitia eft agnofeere Creatorem »
deinde cuftodire qux prxcepit. Gentes ergo qux prius non
requirebant juftitiam, id eft, Legem, qux Creatori cefti-
monium perhibebat, veniente Chrifto , invenerunt juftitiam
fuperabundantem plus quam fcribarum & pharifxorum.
Qui enim tunc quod minus eft, non lèdabantur, compre-
henderunt poftea quod majus eft : Judxi autem in Lege politi
, qui proficere magis debuerant, deterioraverunt.
Nam Ifrael fett andò Legem juftitia, in Legem juftitia non
pervenit. Perfedio I^egis fides eft,quam gentes apprehenden-
tes , totani Legem implere videntur. Judxi autem dum
per invidiam Salvatori non credunc, juftitiam qux in Lege
mandata eft, vindicantes, id eft,- fabbatum, circumci-
fionem , & c in Legem non pervenerunt , .hoc eft , Legem
non perfecerunt : Se qui non perficiunt Legem , rei fiint
juxta .1 egem. Hic enim implet Legem , qui à lege Moyfi
pervenir ad fidem Chrifti.
Queir e ? Quia non ex fide, fed quafi ex operibus: Sper-
nentes enim fidem q u x , ficut dixi, perfedio Legis eft , ex
operibus Legis juftificari fe dicebant, id eft, per fabbatutn,
neomenias, cìrcumcifionem». & c. immemores Scrip:urx dicenti
s , quia Juftus ex fide vivit. Juftitia autem Legis idi.
circo dicitur, quia jufto judicio Dei hxc Judxis data funt
propter duritiam cordis illorum j ut fi muftelam forre quis
mortuam calcallèc, aut tetigillèr aliqua morti cinia , aut fi
forex in vas ruiilèc, immundum diceretur : quod magna
cum lollicitudine oblèrvantes, ex quacumque caula incur-
rebanc , ut immundi ellent. Si autem fanguis muftelx pa-
'vimentum maculallèt, non levi cura expiandum erat, Se
ut à cibis melioribus abftineretur. Sabbatum vero Se cir-
cumcifio propriam habuerunt juftitiam tempore fuo -, quia
in figura data flint. Hoc Dominus per Ezechielem prophe-
tam oftendit, inter cetera dicens : Propterea dedi tllis pra-
cepta non bona 5 quia erant irreverentes & infidi. In adven-
ru autem Chrifti, quia falutare donum erat daturus, per
Hieremiam prxdicat, dicens : Dabo illis Teftamentum novum>
non quale dedi patribus illorum.. Hoc teftamentum Legem
vocat, in quam non pervenerunt, ficut fupra memoravi.
Nam cùm gentibus qux crediderant, hanc làrcinam oblèr.
vationis Judxi credentes vellent imponere, tunc apoftolus
Petrus ait : Quid imponitis jugum Jùper cervicem fratrum,
quod ncque nosncque patres noßri portare potuerunt ? A
tempore enim Chrifti indulgentia data eft promi Uà in Lege ;
ait enim Elàias propheta : Veniet ex Sion qui eripiat, &
aver tat impietatern ab Jacob. Et hoc illis a me teftamentum,
cum abftulero_ peccata e or um , hòc eft, novum teftamentum
à Deo promidùm in Chrifto.
Offendermi in lapidem offenfionis, ficut feriptum ejl : Ecce
pono in Sion lapidem offenfionis, & petram fcandali ; & qui
crediderit in illum, non confundetur. Hoc in Elàia habetur.
Multorum relatione compertum eft in petra.vel lapide
Chriftum elle figni,ficatum ; Daniel enim propheta lapidem
hunc dicic, qui abfcilTus à monte fine manibus perculfit Se
comminuic omnia regna , Se replevit omnem terram, quod
evidenter de Chrifto dirium eft. Et in Lege petra de qua
fluxeruiit aq u x , Chriftus a eft appellacus : Petra autem,
inquit, erat Chriftus. Et Petrus apoftolus inter cetera ad
. Judxos aie : Hic eft. lapis , qui reprobat us eft a vobis adifi-
cantibüs. OfFenfio ergo polita in. Sion Chriftus eft. Sion
vero altitudò eft , five civitas ipfa Hierufalem, qux propter
notitiam Dei non immerito excella didta e f t , in qua
Salvator à Deo Patre filo pofitus prxdicator, offènfio fac-
.tus eft Judxis, dum le Filium Dei prxdicat, nacus de Spi-
ritu fanfto ex muliere. Per corpus autem ejus fcandalum
palli lunt, & dicebant : Nonne rnater & fratres ejus apud
nos funt ? Quomodo ergo hic dicit : Qtùa ' de calo defeendi.
Nolebant enim verba geftis comparare, ut. perinde agnofa.
MIT.non pauci,nec infariorit note, efi Appellatiti, ipf>-\Apofiolo tefiì-
ficantt : Bibebant ile fpiritali ctnfequtnte petra , petra autem 'erat Chrifiiu.
b. Nonnulli mil’, vult auferre ùttUosi '¡ma velameli efi eis, ne quod odium
judaifmi &c.
, c. R0111. edit, in promiflum Chriftum qua traderet perfcBìonem Legis :
vot, autem edit, ac mff. inter fc conveniunc. nifi quod in illis , ac nonnulla
Appendix Tom 1 1.
A cerent non abfutdum e lfe , quod dicebat de cfcló le dé»
Icendillè j quali corpus operarerur » Se non Deus latens,
operibus tarnen le prodens in corpore-. Petra ergo ha*c
fcandalum eft Judxis & ofFenfio : qux petra fine dubio
corpus intelligicur Salvatoris. H x c exciia fine manibus,
propterea quia fine viro de Spiritu fandto fà<5ta de virei-
ne eft. . : 6
F Ratres, voluntas qui dem ebrdis m e i,& ob fe era tio fit ad
Deum pro illis in falutem \ teftimonium enim perhibeo
illis , quod amulationem Dei habent, fed non fecundum ag-
nitionem. Quoniam à Lege b vult eos auferre , credentes
quia velanien eft Judxis ; ne hoc odio Judaifmi facere. v ili
deretur, oftendit affc&um fuum circa illos, & Legi dat mul-
tum : fed docet tempus jam • ièrvandx Legis non elle ; ac
per hoc'providere fe illis velie teftatur,fi modo audiant
illum, ac probent /uum non eflè inimicum j quando & teftimonium
perhibet illis nobiliratis Se traditionis paterna.
Ignorantes enim Dei juslitiam t & fuam quarentes confti-
tuere, juftitia Dei non junt fubjetli. Per ignorantiam dicic
illos non. credidiilè in Chriftum, x.nulationem quidem Dei
habentes, fed voluntatem & confilium ejus nefeientes, contra
Deum agebant, quem le defendere teftabancur. De his
dicit, qui non maleyolentia & invidia , fed errore Chriftum
non receperunt. Quibus Se Petrus apoftolus dicit :
Scio sfratres, quia per ignorantiam geffiftis hoc malum, ficut
C & principes veftri j ignorantes enim hunc eflè Chriftum ,
quem promiferat Deus, alterum exfpeftandum dicebant.
Huic juftitias fuas, quas ex Lege habebanc, anteponences,
qui eft Dei juftitia in fide. Jufticia enim iplè eft, quia qupd
promiferat Deus , in ipfo itoplevit.
Finis enim Legis Chriftus ad juftitiam omni credenti.
Hoc dicit, quia perferiionem Legis habet, qui credit in
Chriftum. Cùm enim nullus juftihcarecur ex L e g e , quia
nemo implebat Legem , nifi qui fperaret c in promiflb
Chrifto; fides polita e f t, qux cederet perfezioni Legis ; uc
omnibus prxtermiflls, fides fatisfaceret pro tota Lege Se
prophetis.
Moyfes enim fcribit. juftitiam qua ex Lege eft » quia quft
Dfecerit ea homo, vivet in eis. Hoc dicit, quia juftitia legis
Moyfis reos illos non faciebat ad tempus, fi fervaretur, id
e ft , vivebant faciendo Legem ; dèbitÒEes enim erant. d HoC
diZum eft in Numeris Se in Levitico.
Qua autem ex fide eft juftitia, fic dicit : Ne dixeris in cor.
dt tuo : Quis adfeendit in calum ì Hoc in Deuteronomio
diftum eft , quod hìc interpretatur Apoftolus de Chrifto ,
dicens : Hoc eft Chriftum deducere. Aut quis defeendit in
abyffum ì Hoc eft, Chriftum ex mortuis reducere. Hoc pro prium
Apoftoli eft. Itaque juftitiam hanc dicic eflè fidei, fi
non dubiteturde fpe D e i, qux in Chrifto eft -, ne diffidens
dicat : Quis potuit adlcendere in cxlum ? quia ideo paflìis
eft , ut exfpoliatis inferís vircute Pacris , deviZa morte re-
E furgens, cùm animabus ereptis in cxlum adfeenderet. Om-
nis enim quicumque vilo Salvatore apud inferos , fperavit
de ilio falutem , liberacus eft , Petro apoftolo hoc teftan.-
te j dicit enim quia Se mortuis prxdicatus eft. Qui de his
ergo incorde fuo non dubitat, juftificatus eft ex fide. Ex
lege autem juftificari timor facic ; timer enim Legem, quia
videt illam pcenàm inferre peccantibus. Ideò non maona
juftitia.legis ellr, nec mericum collocar apud Deum, fed
ad prxlèns : fides autem quia incredulis ftulcitia , merce-
dem habet apud Deum, de quo quod non videtur, fperatur.
Sed quid dicit Scriptur a i Prope e Si verbum in ore tuo, tí*
in corde tuo. Hoc feriptum eli in Deuteronomio, quia non
F eft longe ab animo ñoftro vel ore , quod nobis dicitur, uc
credamus \ quamvis enim qculis non videatur, à natura
tamen animarum , Se loquendi racioné non difeordat, quod
crédimus. I l i ipfa enim natura inferra funt velut femina,
qux auditu Se voluntaree exculta fruZificant' teftimonium
jCreatoris.
Hoc eft verbum fidei, quod pradicamus. Nullum opus dicit
Legis, fed lolam fidem dandam in caufa Chrifti. Quia
f i confitearis in ore tuo dominum Jejum. & credideris in corde
tuo quod Deus illum excitavit, falvus eris. Corde enim
Hmff. legitur, crrdtnt perfeBìtntm , legendura fotte > in perftBìontm , aut fal-
tem eodem fenfu cum iis, quos fequìmur, ptrftRiont. Duabus vero intetieflit
vocibus mff. aliquot habent .fide jatiifacerct per totam legem &■ prophttas.
d. Rom.' edit. fo a; Hoc dillnm efi in numeri.-, & in È\echitle propheta.
C a p . X .
t - . i .
ft . i*
ft ' 4 *
d .
E\ech.ro.tii
ft. 6.
Dint. jo. il,
t-7-
f . S.
Oen1.50-.41
J 9 ‘
f t . 10,
1 &c.
• Mf- Coib. exculta fignificarent tcfiìmoninm , a fati : reffe.
F ij