343 DeTrinitate Traètatus. 344
'ioWj.i
Mttth.is
ìbidem i:
■non extinguetitr. Quern vertriem aut-ignerii multi confcien-A
tiam peccatorum, qus torqueat in iuppliciis conftitucos ,
intelligi volunt, quare vitio fuo atque peccato, tanto carcerine
borio, juxta illud quod fcriptum eft: Ambulate in
lumine ignis vefiri -, & fiamma .quam fuccenidiftis vobis ;
& iterum : Stcut tinea vefiimentum , & vermis comcdit
lignum,fic mar or ex cruci at cor viri. Sicut-enim animi Ix-
titia intetdum corporis dolotes mitigar ,->fic dolor animi
•corpus deprimit Sc excruciat , dicente propheta : Animus
.gaudens atatem fioridam facit > Jprritus trifiis ex ficcai affa.
Si ergo eveniat-, ut ad -xgrotationem corporis accedat animi
sgritudo , duplicatur infirmitas. Hxc tamen ita dièta
lune, ut non negetur prævaricatorum Se Deum negantium B
* «terna effe fupplicia ,dicente Scriptura : Dominus omnipo-
tens vindicabit in eis in diem judicii > dare ignem & vermes
in carnes ipfortm\& còmburentur, ut fentiant in ater-
num. Quod ita futurum-Dominus nofter atque faivator
Confirmât dicens Et refurgent omnes de terra pulvere , qui
bona fecerunt> in refurrcEltortem judicti ; & iterum : Ite in
ignem aternum , qui praparatus efi diabolo , & angelis ejus ;
Se iterum de ilio qui veftem non habuit nuptialem>dicitur :
!- Tallite eum, & ligatis manibus ac pedibus ejus, mittite eum
in tenebras exteriores , illic erit fietus Ó" ftridor dentium.
' Gum ergo.& manus, Sc pedes , Se fletus , Se tenebras ex-
'-teriores, qux ad oculos pertinent > Se ftridorem dentium a
Domino in carne -futufca refurreètione veriiKme pronuntia-
tu r, miròr quofdam hsreticos , qui aerium corpus, & pau-
latim in auras tenues diffolvendum poft refurreètionem co-
nantur introducete. Quomodo ergo iànèhis veitinientum
Dei e ft , & veftitur -falutis acque ls t i t is tunica ; fic è contrario
peccator , qui portat imaginem veteris hominis, atque
terreni, meretur audire : Ecce vos omnes quafi vefii- 1
mcntttm vetus tinea devorabit. Morum ergo diverfitas variis
in fcripturis fanèkis fignatur nominibus. Sicut- ergo di ver-*
fitas arborum ac muficorum in fcripturis divinis diverfita-
tem fignificat gratis fpiritualis ; ita Se diverfitas ferarum
atque ierpencium divetfitatem fignificant peccatorum. Q u s
tamen diverià genera muficorum ideo Deus majeftatis in
libris divinis nominaci & uri voluic , ut populum Judxo-
rum de carnai ibus facrificiis auferens , ad ipidtales &lau-
dabiles hoftias invitaret.
Sed nunc jam fnfficiant irta , qux dièta funt ; quamquam
prò rei magnitudine numquam aliquid fufficienter de cau-
fis Se rebus fuperius nominatis dici poteft. Et ideo fan è ia ,
veneranda , perfeèta , acque inieparabilis Trinitas , qua; tota
nobis fide coleris acque adoraris, tuum eft hoc opus,
quod ego ex Pacrum famulorum tuorum libris , te adjuvan-
te acque illuminante, ad sdificationem meam excerpfi •
tuaque perfeètio ad gloriam Se iaudem nominis cui per
omnia fxcula fieculorum. Amen.
IN S E Q U E N T E M T R A C T A T U M
A D M O N 1 T I O.
H OC Opus quod contro, manuferiptorum (fi veterani editionumfidem Romani infcripferunt D e F ilii diviV
nicace & con fu b ilanc iali tace ^ condi tum f u i t adverfus eos hareticos, qui ehm Filiifubfiantiam cum
paterna eamdem efie inficiarentur , bpueimw ilium , id e fi, ejufdem fub fia n tia , dicere detrettabant, f i d co-
n aban tur inducere vocem o(Loih<nov,id e jl ,J ìm ilis fubfiantia ; ehm interim amandandum a d iv in is Jub-
. fia titi a verbum , quafi fa c r is paginis ìgaotum , contenderent. His Epiphanius a nomen Semiarrianorum in -
ditum fcribit. V b t contro eofdem profirtptione veets ó/xcàcn©-' arrianàm bartfim in integrum rettituen-
dom potè f e c i t auttor h ic nofier, Filiumque Deum efife perinde oc Potrem demonftràvit » rationibus ob quas
expungendum ¿(¿ovmov difputabant adverfarii ^ fatts facit. Eomdem bone vocem in facr is codtcibus contineri
qftendtt: & quamvis non lice at i l l am fubfiantta unitotem liquido concipere atque explteare, houd tamen
propterea refpuendom probat ,* quondoquidem in creaturis, quod e i comporori v a le o t , n ih il occurrit j
& e x multiplicibus illis nominibus, qua mScripturis ipfis F ilio tribuuntur, nullum ejl quod non potius in -
dicet aliquam è myfilicis tlltus quolitatibus , quàm infinitum natura d iv in a mojefiatem aperiat. Docet pof-
tremb diftinclione perfibnorum dcorum non in v eh i plurolitatem , nec de F i l i i , etiom cum f e confpicitndum
fubinde e xh ib u it, invifibilito te o u t immutabilitate quidquom detrotfum.
Exfilot hic lib e r inter Gregorii bNaz,ian. & Ambrofii nofiri, quorum utrique odferìbitur, evulgata Opera :
f e d apud priorem prafottone , qua neficio cui obfcuritotem (fi ambiguitotem in eodem libello criminonti
refpondet, nec non adjcElo brevi epilogo locupletior, quolem nos ipfum reprafentomus.
jp u i Gregorio N o z io n . adjudicant hocOpufculum , in bone opmionem Augufiini fotijfimum auttori tate
• odductos confiat. Sic nomque ipfi interpretantur» quod ille traditi c G re g o r iu s e d am iànètus ep ife o p u s
o r ien ta lis apertiffime dic ic D e um natu ra in vifib ilem , q u an d o P a t r ib u s vifus e f t , iìcu t M o y fi cum q u o
fà c ie a d fa ciem lo q u eb a tu r , a licuju s co n fpicab ilis materia: d ifp o fit io n e ad fum ta , fai va fua in v ilì b ilica
te , v id e r i p otuifle. Verum tamen oppomtur a v ir is dotfis librum eumdem latini fcriptoris feetum evinci,
non modo quod v e r fio v e tu s , quam Italtcam vocitant, illic ette tur ; fe d etiam quodà ibidem ifilhac legantur :
R a t io qusedam qua: ap ud G ra :cos n u n cu p a tu r Aoy>s-j ( f i item a lia t ila : E t h o c e f t, q u o d G ra :c i ¿/xjoumav
a p p e lla n t , id e f t , cum u n o a liu d ipfum. His adde locum Augufiini referri pojfe ad indubitatum aliquod
Gregorii N a z ia n . Opus , u t puta ad Orat'tonem 34. ubi eadem plane materia difcutitur. Sed forte a d priorem
ebjeffionem quis refpondeat Rufinum, quern hue opella interpretem refert apud N a z ia n z en um , maxima in
v ertendi s gracis li'centia uti fo li tum j proindeque n ih il abfurdi eum dtffurum, qui ab ipfo bos eofdem locos ea
verborum forma redditos effe ajfirmaverit, quam ad La tin i lettori* gufium exijlimabat magis accommo-
datam : fecunda vero rottone v i x movebttur, qui cum verbis Augufiini fupra citatis hunc locum Auttoris
nofiri compofucrit, ubi pofi alla turn Moyfis cum Deo fa c ie ad faciem loquentis exemplum fu b d it : e E t tamen
f ic vifus a c c ip itu r , u t alicujus c o n lp ic .ab ilis . . . . materia: d ifp o fitio n e a d iùm ta v ide recu r , ia lv a
ic ilic e t in v ifib ilita te ejus. £>uis entm fa c ile fibi non perfuadeat hue ipfa in mente Augufiini prufentia f u i fie,
ehm fcrtberet fiuperiota ?
*puoà vero ad Ambrofium, clarum efi quidem huic Scriptioni ( fi in omnibus Operum fa n t t i Dottoris edt-
tionibus, ( fi in m jf etiam nonnullis, ejufdem nomen prafixum efie. Inde efi quod libenti animo fufpicaremut
non alium efie huncce libellum, quam eum qui d e F id e à N icu o five Nice to epifcopo breviter fcriptus , v o lum i-
• n ibu s fa n d i Am b r o f ii, u t cafitodorusf tefiificatur, foc ia tu s e f t , qu o s ad G ra c ian um p r in c ip em d e ft in a v it.
34 $ 34<i
ib. dc T’k.
& filii
Sed cum idem adferat Hot» folitm de P atre ac F ilio illic difieri , verutn etiam de Spiri tu fa n t to , quod cum hoc
libro minus convenir ¡malumus hunc d iverfum ab alio exifiimare. Cur autem alteritis locum , (fi Ambrofii nomen
ufurpaverit, ratio in promtu efi , materia fc ilic e t cognatio. S u n t tamen praterea le v ia quudam ab
Ambrofiano dicendi more non penitus abhorrentia, puta quod a it de bareticis, fi h ab eren c q u om o d o illu d
a d aliam in te llig en t iam fievo ieniu p e rv e r c e ren z. E t illu d : V id e r in t p h i lo fo p h i, vide rint ha:renc i d i t
c ip u li e o rum . Sed neque q uodd icitu r , q u i e tiam n u n c vi , am b in o n e , Sc p o ten t ia regum exagices a c
tu rb e s o m n ia , nimium ab Ambrofio difcreparet , f i trattatus h ic rigidos am an os , quali s erat ille A u x en -
tiu s a quo Iufiina ejufque filiu s Valent in i anus Imp. tn fan ttum Antittitem concitati f u n t , impugnarci. In
ceteris diffidet idem opus ab Ambrofii fiylo (fi ingenio, u t non modo illiu s auttor non v idca tu r, fe d ne
interpres quidem, contra quam opinati reperiuntur nonnulli. ZJtrumque fa n e v e l e x eo col/igas, quod A ugutti-
nus cum in praceptoris fu i fcriptis verfatifiimus, tum etiam ad eum pradicandum , omni data oportunitate,
propenßßtmus , ejus tamen non meminerit, fed tantum Gregorii epifcopi orientalis. £)uibus adjunge verfio-
nem btblicam , ab ea quam ubique Ambrofius a d h ibe t, longe efie diverfam.
P . F . chiffletius , qui duobus illis Patribus e x aquo eumdem libellum abjudicat, u t ilium tranfiribat Vigilio
f u o , conjetturas aliqu ot, quas a d earn rem validifiimas p u ta t , in medium proferì. Verumtamen baud fa c ile
quemquam fore exifiimamus, qui fin e manufcriptorum auttoritate, fine fcriptoris ullius teftimonio his perjua-
deri f e patiatur j quippe qua leviffima f u n t , aut prorfus nulla. Certe quidem eis perfuafi non fu n t neque Her-
mannus in Ambrofii v i t a , *nec ¿hienclliu s in Appendice ad Opera fa n t t i Leonis ; b uterque enim banc Scrip-
tionem Gregorio Eliberitana fe d is in provincia Bcetica epifcopo adfcriptam volunt. Jjluenellius opinionem b.Dijjin.
fu am adfiruere nititur h is rationibus : 1. quod eumdem librum ab auttore Latino profettum con Be t : 1. quod 710. y<?'
Hieronymus c de Gregorio Bceticenfi tefiificetur D e F id e e le g a n tem lib e llum ab eo fcriptum .-3. quod idem li- scripL.'
bellus jam inde ab Augufiini avo pratulerit auttorem Gregorium aliquem, unde (fi eidem Augufiino errandi cltfiaP'
fa t ta eft occafio : 4 . quod argumentum conveniat cum atate Gregorii E libe r itan i, contra quern etiam irritatos
imperatorum animos non ignoramus : 5. demum quod ifte auttor trtum hypofiafeon defenforibus infenfum
f e prabe at, quod Luciferianis quibus idem f e addixerat, in ufu erat.
H is conjetturis pondus fu um atque momentum efie non negabimus ; quibus tamen qui noluerit adquiefcere,
fa ltem opella, quam expendimus, antiquitatem ( fi elegantiwpt in dubium non revocabit, f i confideraverit
illam (fi allegatam ab Augufiino, (fi tantis graca latinaque Ecclefia luminibus adfcriptam. Accedit praterea
quod avulfum e x i lia fragmentum libro,qui inter H ila r ii Pittavienfis dOpera circumfertut ¡nec non fer-
tnoni quem diutißime Augufiino ad jud icarunt, inftrtum fu i t . -■-■■ ■
vet. edit
M M « » M B # » « » « » « » M M M W f t K W W W » ‘„‘X .H
DE F I DE O R T H O D O X A
C O N T R A A R R I A N O S
tA L I A S DE F I L I I D I V INI F AT E ET C O NS V B S T ANT I ALITATE
T R A C T A T U S .
f R e s i m u s in Deum, Pattern omnipotentem, A hsreticx reiponfioni , univerforum judicio sftimata eft»'
1 omnium vifibilium & invifibilium faètorem , & multi eum vel legere vel defcribere voluerunt.
I unum dominum noftrum Jefum Chriftum, Filium Sed non defuit qui vel pro ftudio doètrins, vel pro ca-
- ltjl D e i, natum de Patre unicum , hoc eft , de fubf- riratis officio, ea qux à nobis dièta funt , fcrupulofius retantia
Patris : Deum de D eo , lumen de lumine, Deum ve- traètarec ; & quxdam ille vel fuperflua, vel ambigua ditum
de Deo vero , natum non faètiim : unius fubftantis ceret , qua: aliter polline à quibufdam , quam à me dièta
cum Patre , quod grsci dicunt òpuoutn» per quern omnia funt, accipi. Proinde rurfus ea ipfa planiori fermone in hoc
faèta funt, five qua: in calo , five qua: in terra. Qui prop- libello digelfi , ut & fimplicitatem fenfus mei oftenderem,
ter nos homines, & propter noftram falutem defcendit, & & fcrupulum legentibus amputarem.
incarnatus e ft , & homo faètus eft , paffus e f t , refurrexic Nam hoc eft quod aiunc poffc reprehendi , quod ubi
tertia die, adfcendic ad c s lo s , inde venturus eft judicare v i- Verbum Dei ex perfona Filii pofuimus , tale hoc Verbum,
vos & mortuos. Et Spiritum fanètum. Eos autem qui di- incelligere pucemus , quale grammatici tradunt fpiritu oris
cunt : Erat quando non era t, & priufquam nafceretur, non ß aerem offirnfum , incelligibilem audiru. Sed nos fapientiam
era t, Sc mutabilem ,v e l convertibilem effe Filium Dei ; hos non hujus mundi , qua: deftruitur , fed illam quae ex Deo
anathematizat catholica & apoftolica Ecclefia, amen. eft, novimus, qux Verbum Dei Deum xnfinuat, cum dicit :
Anjore catholics fidei duètus, iampridem adverfus A rria- la principio erat Verbum , & Verbum erat apud Deum, &
nos libellum edideram, quern ciim amico legendum dedif- Dens erat Verbum. Omnia per ipfum f,atta funt. &fine ipfo
fern , quia placuic, oredidit tranfcribendum. A quo hoc ego fattum efi nihil. Unde mirari me fateor hoc ita fentin po-
magnopere poftulavi, ut interim dilfimulato auètore, doètis tuiffe, quafi nos perfonam propriam Verbi, quod eft M j |
Virfs & prudentibus legeret ; ut fi quern moviffet, quod illic negaremus. Nemo verbo terius nominat, quern vere effe m
plus aut minus pofitum videretur , poffet plurimorum con-- perfona fua fspius profitetur : nam quomodo aut verum
filio emendari. Nemo eft enim qui libi tarn arroganter fum- Filium, aut verum Patrem confeffi lumus, fi non vere promani
doétrins csleftis adfumat, ut putet fe omnia myfte- prietatem perfonarum tarn Patris quam F1I11 fervavimus.
ria liquido comprehenfii retinere ,cùm Paulus apoftolus di- Sed quia unius Dei vocabulum diximus , perfonas ne-
cat .Qui ergo putat fe aliauidfeire, necàum feit quemadmodum c gaffe putamur. Et hinc verifimile vìfum eft,quod poluimus.
oporteat feire : & , modo per fpeculum in anigmate videmus | tunc Nos Patrem & Filium ita nominamus ut unum Deum m
facie ad faciem. Sin vero cunètis omnia, qus illic fcripta his perfonis & nominibus adiignemus. Porto iterum Pater
erant, juxta fidem veram conftare viderentut, tum & ipfe & Filius, etfi duo nomina appellante |ratione tamen Se
petentibus non negaret; Quod eum ita feciffe manifeftum . fubftantia unum funt : Se cum Patrem & Filium ftatuo,
eft. Et quia tes digna tam catholics confeffioni, quam unitatem adfigno generis.