C a p . IX.
I p
f . z.
f ' b
ifS
Sed hxc meditatur 8c 'fingit, per qua: etiam ele&os poflitA hibctur. Nulla igitur-difcrerio eft; quia qui adorat Filium ,
feducere. Nulla ergo funt, qua: nos poflìnt à caricate Dei adorat 8c Patrem : & qui fervit Patri , fervit & Filio.. Et
feparare, qua: eft in Chrifto J.efu : Deus enim caritatem ut fine adiilatione deitatis hujus confeflionem e(Te doceret,
a -■ *. ■**' '• n - — in conclufione pofuit-, Amen , hoc eft, verum ; ut Ghriftum-. •
Deum fuper omnia in veritate oftenderet benedi&um in
fxcula.
Non autem excidit verbum Dei. Non eXcidit verbum
Dei dicentis : In Ifaac vocabitur tibi fernen, id e ft , hoc eve-
n it , quod dixit Deus futurum y ut non hi dicerencur fernen
eile Abrahx , qui ‘filii ejus eflent fecundum carnem : fed
foam -in Chrifto nobis oftendit , dum tradit ilium pro
nobis.
V Eritatem dice in Chrifto Jefu, non mentior, teftimonium
mihi perhtbente confeientia mea in Spiritu Janito , quia
triftitia eft mihi magna,& eontrnmu dolor cordi meo ; optabam
enim ego ipfe anathema ejfe a Chriflo profratribus meis , cogf
x .
natis fecundum carnem, qui funt Ifraeliu. Quoniam fupe- ifti qui fidem acceperint, per quam natus eft Ifaac , refor-
rius contra Judxos loqui videtur , qui ex Lege juftificari fe matam tempore Chrifti, non jam fpecialem, fed genera-
putant: nunc ut votum fuum 8c affe&um circa eos often- B ,em 5 ut quod Abraham credidic de lia a c , ifti crederent de
dat i tefte confeientia fu a , in Chrifto Jefii 8c in Spiritu
ianfto dicit iè loqui, ut non velut inimico illorum fides
haberi non poflìt. Ideo Chriftum & Spititum fanftum ,
quos nihil latec,. teftes dat : & quorum teftimonium reprobati
non poteft, qui fic perhibent teftimonium Apofto-
lo , dum commendant eum virtute fignorum, qux facie-
bant per ilium. Quia enim tarn magnum prxfiditim eft
Chrifti , Sc prxcipuam caritatem erga genus humanum
oftendit, ,8c dignatione ejus gloriola 8c immortalia premia
repromifla :ac per hoc dolet genus fuum, qüod eft fe-
cundum carnem ¡quia incredulitate fiia hoc perenni 8c là-
Deo 8c Chrifto; quia natus eft Dei Filius ad falutemc hu-
mani generis redimendam.
. Ñeque omnes qui fitnt ex Ifrael > hi funt Ifeaelita i ñeque
quia fernen funt Abraha, omnes filii : fed in Ifaac vocabi-
tur tibi fernen. d Hoc eft quod vult intelligi, non jam ideo
dignos eíle omnes, quia filii funt Abrahx : fed eos elle dignos
, qui filii promiflionis funt, id eft, quos prxfeiit Deus
promiflionem fuam fuícepturos, íive ex Ju d xis , five ex
gentibus j hi enim digni funt dici Ifraelitx , id eft, videntes
Deum, quicredunt. Nam de Iíaac utique omnes hi filii
funt Abrahx quia omnis propago generis Judxorum e.x
f . 7.
utari beneficio fe privarunt. Ergo , optabam, a i t , non opto ; C Abraham per Ifaac eft. e Sed quia, ficut dixi, hi funt vequia
feit fieri non polle , ut tam honeftum membrui
nullo precedente v itio, abfcinderetur a à corpore chriftia-
no ; affèóìum tamen Se dileélionem circa genus fuum
oftendit.
Quorum adoptio eft filiorum. Jufte fe dolere probar, quando
pcxdicat lauderai generis eorum; quia olim filii adoptati,
affèdìum 8c gratiam Dei Patris in irritum habuerunt. Ad-
jecitadhuc, ut &alios dolere pro hisfaciat,dicens :
E t gloria » & 1 eft amenta, & Legiflatio , & obfequium,
& promìjfa, quorum Patres-, & ex quibus Chriftus fecundum
carnem,.qui eft fuper omnia Deus benediBus in Jacuì a, D
Amen. Tanta prxconia nobilitatis & dignitatis generis
re filii Abrahx, qui promiilìonem ièquuntur, quæ in Ilàac
fà à a eft : ac per hoc reliqui filii non fiint dicendi Abrahx ;
Abraham enim credens., Ilàac accepit propter fidem , quia
credidit Dco. In quo«myfterium futura: fidei defignatum
eft ; ut illi eflènc fratres lfaac,qui eamdem fidem haberent,
in qua Ilàac natus eft quia Ilàac in typo Salvatoris natus
eft ex promiflìone , ut qui crediderit Chriftum Jefum pro-
millìim eflè Abrahx, hic • fit filius A brahx, fratèr vero
lfaac. DiiStum eft ergoAbrahæ , quia in feminetuo bene- 1
dicentur omnes gentes', quod utique in Ilaac fa&um non eft,-
‘ d in eo, qui in Ilaac promiftus eft Abrahæ, qui eft Chrif-
quo omnes gentes benedicuntur credentes.' Ceteriludæorum
& promiffionum enumerat,ut omnibus pro his ergo Jadxi filii funt carnis , dum promiflìone privantur :
. i I f ' • ' ' • i 1 • - a__ - : dolorem incutiat ; quia non regjpiendo Salvatorcm proro
w ai i c j . . . . ...
ga tivam Patrum , Se promiflìonis meritum perdiderunt,
pejores gentilibus f-icli, quos prius, quia fine Deo erant,
abominabantur : propenfius enim malum eft dignitatem
perdidiflè, quàm non habuillè. Intefea de Salvatore dicit :
Qui eft fuper omnia Deus benediSlus in feculà. Amen.
Quando enim nulla pagerni nominis fit mentio, 8c de
Chrifto fermo eft ; non poteft diffèrri, ne Deus dicatur.
Frequenter enim Scriptura propter unius Dei profeflìonem,
fi de Deo Patre loquitur, & Deo adjungit Filium , Deum
nec. deputari poflunt merito A brahx, qui fidem non le-
quuntur , per quam dignus exftitit Abraham.
Jd eft, non qut filii carnis, hi funt filii Dei : fed quifiliipro-
miftionis fitnt, aftirnantur f in fintine. Apertum eft quia non
pollunt dici filii carnis filii Dei : hi enim ex concupiicen-
tia carnis nati funt, ifti vero ex fide fpiritualiter, iècundùm
quod promiflum eft Abrahx j ut hi xftimarentur lèmen effe
, qui crederent.
Promijfionis enim vtrbum hoc eft : A d hoc tempus veniamo
& habebit Sara filium. Hoc in Genefi habetur , quod prx-
Patrem vocat, & Filium Dominum. Si quis autem non £ figuratimi in Chrifto e ft , ut futurus Chriftus promitteretur
putat de Chrifto di ¿turn : Qui eft Deus, det perfonam , de filius Abrahx, in quo promiflìonis verbum impleretur, ut
qua di&um eft ; de Patre enim Deo hoc loco mentio fa£ta in Chrifto benedicerentur omnes gentes terrx. Quando
non eft, Sed quid mirum, fi in hoc loco Chriftum Deum enim promilììo fa ¿la eft Abrahx, 8c audivit : Quia in fe -
fuper omnia aperta voce loqueretur » de quo alia in epifto- mine tuo benedicentur omnes- gentes terra 5 Chriftus utique
la hunc fenfum tali fermone firmavit,dicens : V t
ne Jefit omne genu fieStarur, caleftium, terreftriurn & infer-
norum ? H x c funt omnia, fuper qux Deus Chriftus eft.
Ncque enim , exceptis his , funt aliqua, ut ntìn fuper omnia
Deus Chriftus fit : nec poteft genu flettere omnis
creatura , nifi Deo. Denique Johannes apoftolus cììm
infeius Angelum ut Deum vellet adorare , audit ab eo : Ne
fili promiffus eft ex traduce Ilaac, in quo hocimplerum
yidemus.
Non fiolum autem hac, 2 id eft,Sarra, feed & Rebecca ex uno
concubitu habens lfaac patris noftri. Non tantum ergo Sarrapi
in typo dicit generaflè Ilàac, fed & Rebeccàm uxorem
llàac. Sed alia caulà eft in Ilàac , alia in Jacob 8c Efau ;
quia lfaac in figura Salvatoris natus e ft , Jacob vero 8c
ÿ . 8 .
. y - 9-
Gì». .8’. w.
G « . ij. ï4 .
^.IO .
feceris, quoniam confervas tuns fìtm. Deum, inquit, adora, p Éfau duorum populorum habent typum,id eft, credentium,
Nec Dominus utique adorari fe pateretur, nifi quia Deus & non credentium ; ut cùmex uno fint, diver lì fint tamen.
eft : fi quominus, ufurpafle dicendus e ft, & peccafl'e, quod In fingulis enim 8c genus fignificatur, ut hi unius generis
abfit ; cùm ipfe diabolum increpans, dominum Deum ado- dicantur , qui in caulà fidei unum funt, ve! perfidix. Unus
randtim, 8c ipfi foli feryiendum oftendat. Nihil ergo prx- enim fignificatur inmultis, non per traducem carnis, fed
judicatur Deo Patri, cùm adoratur Chriftus. ut Deus j per communem caulàm > quia & ex Elàu Jacob filii dicendi
quia cùm'lòli Deo ferviendum dicatur, feryitur& Chrifto. mnt, Se ex Jacob Efau imputandi funt filii. Nec enim quia'
Dicit enim alio loco :Qui in his fervit Chrifto, placet Deo. Jacob landatur, omnes ex eo nati, filii ejus merito dicendi
Quid ergo fupereft , nifi ut Pater Deus, & Filius Deus ; funt,: aut quia Elàu diiplicet,omnes ex ejus origine reprobi
& nihilominus unus Deus credatur uterque ? Sive enim funt ; cùm videamus & de Jacob traduce nato* fadtos per-
Pacrem quis adoret, five Filium, unum Deum dicitur ado- fidos-, & de Elàu fideles 8c l)e ocaros. Nam quòd de Jacob
r a re j> 8c fervire Patri, aut Filio ,-uni; Deo fervitium ex- ‘ ' 1 " r '
l corpore Chriß.i
, aut Fn(o > aHt Spin
¡fa n ,,
, f.initum fervit Filio & Spir
bis congruunt, nifi quod Rom. pro (r firmem
cum mll'. 1 huan. fubllituit , proa.
Rom. edit, cum paucis t
b WiT. ..liquot , Cr fervire 1 adorat dr Tafrtm & ip
fanilo See. reliqui veto , St edi
vire Patti .pofuit , Cyft fervitt
in hit : ac dcmum infra pro c
c. Gill, ac Rom. edit, cum Thuan.Jcod. humani generis redhibtndam.
d. Ita urfl. Sc vet. edit, nifi quod Gill, omittit, Hoc eft: Rotn. autem edit,
adjcilo, ut folct, icqucnti Scripturx vetfu, St rcpetita pattc fuperiolis > ifta
multi fint perfidi, dubium non eft; omnes enim Judxi non
filii funt ¿braba, ejfe digno,. , n*
ite.
p!i
filie p
: Vult imelligtre »<
tjftoniifint.ideftl
falla eft, in multo _
f. Ametb. & ÊtaC Sc quidam niff, in femine. Liter
ci fih» Dei -, lii enim See. Gill. Sc Rom. edit- cum
om. in fem-.n. Dicit filio, carni,, Cy filio, Dei. Ut
piurimis optimifquc mil', (eftituiinus.
g. Rom. edit. 8c cod. Thuan.hinc refcidtijr.t, id q
a Rom. edit, fola exemerat, Hoc hi Malachia b.tbctm
cunáis mfl'- Se edil.
¡bus mil', defideratur.
n eft q.¡ia non poffbnt
j.iucis m(T. in femine,
nim Sec. locum veto
credences
- credentes ,aur credentes ex eo habent originem : &qu ia de A
Elàu funt boni & fideles, probat Job, qui eft ex filiisElàu,
quintus, ab Abraham, hoc eft, nepos Efau.
Nam cùm nondum nati fuijfem, aut alìquid egijfentbonum
vel malum ; ut fecundum eletiionem propofìtum Dei mantret,
non ex operibus, fed ex vocante diElum eh quia major ferviet
rntnori, ficut feripttim eft: Jacob d ilexi, Efau autem odio ha-
bui. Hoc in Malachia habetur. Prxfcienriam Dei flagitat
in his caufis,quia non aliud poteft evenire, quam novit
Dfcus futurum. Sdendo enim quid unufquilque illorum fu- i
turus eilet, diyit : Hic erit dignus, qui erit minor , & qui
major, erit indignus. Unum elegit prxfcientià, & alterum
iprevit : & in ilio quem elegit, propolìtum Dei manet- B
quia aliud non poteft evenire, quam quod feivit, & propo-
fuit in ilio , ut làlute dignus fit : & in ilio ,queni iprévic,
limili modo mance propofìtum, quod propofuic de- ilio •
quia indignus erit. Hoc quali prxfcius, non perfonarum
acceptor •,. nam neminem damnat, antequam peccet : 8c
•nullum córonat, antequam vincat. Hoc pertiner ad cau-
fam Judxorum, qui libi prxrogativam defendunt, quod filii
fint Abrahx : Apoftolus autem confolatur fe ; ut quiadixe-
rat dolorem habere fe cordis continuum ; caulà incredulita-
tis eorum, quorum adoptio erat filiorum , 8c legis confti-
tutio, & ex quibus Chriftus Salvator, ficut & ipfe ait :
Quia falus ex Judais eft-, tramata Lege,invenit quia non
omnes qui ex Ifrael-funt, credituri funt : neque quia di- C
cuntur filii Abrahx, onjnes Abrahx filios dicendos , ficut
fupra memoravi. Minuitergo dolorem fuum, inveniéns olim
prxdiftum, quod non omnes eflènt credituri ;* ut his foljs
doleat, qui per invidiam in incredulitate- Iaborant. Poflìmt
tamen credere, quod ex fubjedbis aperit. Incredulis tamen
prxdi(5tis non valde dolendum eft -, quia non funt prxcfefti-
nati ad vitam j prxfcientià enim Dei olinn hos non làlvan-
dos detrevit. Quis enim plangat eum, qui olim mortuus
fiabetur ? Sed fubintrantibus gentibus, qux fine Deo prius
erant, & iàlutem quam illi perdiderunt, accipientibus, ex-
fufeitatur dolor : fed iterum quia ipfi libi perditionis caulà
funt, fopitur. Prxfcius itaque Deus malx il Ics voluntatis D
futures , non illos habuit in numero bonorum ; quamyisdi-
cat Salvator illis feptuaginta duobus difeipulis, quos ele-
gerat fecunda clallè, qui ab ilio poftea receflèrunt : Nomina
veftra feripta fitnt in calo. Sed hoc propter juftitiani,
quia hoc eft juftum ; ut unicuique pro merito refpondea-
tur. Quia enim boni erant , ele&i funt ad minifterium j 8c
erant feripta nomina illorum in cxlo propter juftitiam, ficut
dixi : fecundum prxfeientiam vero in numero erant malo-
•rum. De juftitta enim Deus judicat , non de.prxfcientià-.
■Unde 8c Moyfi dixit : fivquis peccaverit ante me -, deleam
turn de libro meo ; ut fecundum juftitiam judicis tunc videa-
tur deieri, cùm peccat : juxta prxfeientiam vero nuroquam E
in libro vitx fuiflè. Hinc & apoftolus Johannes dehujuf-
m9di ait : E x nobjis exierunt, fed non fucrunt ex nobis ; f i
enim futjfent ex nobis j perrnanfiffent utique nobifeum.. Non
elt perfonarum acceptio in prxfcientià Dei ; prxfcientià
enim eft, qua defiriitum habet, qualis uniufeujulque futura
voluntas erit, in quamanfurus e f t , per quani autdamne-
tur, aut coronetur. Denique quos feit in bono manlìiros,
frequenter ante funt mali : &quos malos feit permanfuros,
aliquoties prius fiiht boni. Unde celiar querela j quia Deus
acceptor perfonarum non eft. Nam & Saul , & Judas II-
cariotes ante fuerunt boni, dicente Scriptura de Saul : Erat
vir bonus, & non erat ilio melior in filiis Jfrael ; & de Ju- F
da Ifcariote dicit Petrus apoftolus : Qui fertitus eft fortem
minifterii kujus„ id eft, apoftolatus, b in fignis 8c prodigiis
faciendis. Quomodo igitur minifterium làlutare lorriretur,
nifi eflèt bonus ? In forte enim Dei judicium fuit dignum
illum fuillè tempore, quo eleftus-eft, ficut illi feptuaginta
duo, quos fupra memoravi. Hinc eft unde & Judas, polì
mali totius admilfum feelus poenitentia matus , laqueo
vitam finivit. Non poteft enim in aliquo omne bonum pe-
nitus obliterati ; quippe cùm natura non poflìc immutari,
fed voluntas : non in omnibus tamen caufis ; quia remanet
in natura, quod teftimonio.- fit Creatori, ■
Quid ergo dicemus ì Numquid iniquìtas apud Deum ? A b -
fit. Quia enim unum diligit, Se alterum odic, fubinfert :
Numquid inìquitas apud Dcumì Non plane, fed juftus eft
Deus feit enim quid ^fàciat , nec retratftandum eft ejus
judicium. Hoein Malachia prophera habetur : Jacobdilexi,
Efau vero odio habui. Hoc jam de judicio dicit ; nam prius
de prxfcientià a i t , quia major ferviet minori,, ficut & de
prxfcientià Pharaonem damnavit, feiens fe non correétu-
rum : apoftolum vero Paulum perfequenrem elegit, prxfcius
utique quod futurus eflèt bonus. Hunc ergo prxvenit ante
tempus, quia neceflàrius erat j & Pharaonem ante futù-
rum judicium damnavit, ut crederetur judicacurus.
-dEojfì enim dicit : Mifrerebor cui mifrertus ero : & mife-
ncordiam praftabo, cui mifericordiam praftitero. Ergo mife-
ricordia , rniferebor, inquit, ejus cui mifertus ero, hoc eft y
ejus rniferebor , ciri prxfeius eram quod mifericordiam-
daturus eflèm , fcieris-converfurum illum, & permanfurum
apud me : Et mifericordiam praftabo i ll i , cui mifericordiam
praftitero, id e f t,e i mifericordiam dabo , quem prxfcivi
pofterrorem redo corde reverlurum ad me.. Hoc eft dare
i l l i , cui dandum eft : & non daife ¡Ili, cui dandum non eli ;
ut eum vocet, quem feiat obaudire : illum autem ilon vo-
ce t, quem l'eiat minime obaudire. « Vocare autem eft non
pugnare, fed compungere ad recipiendam fidem.
Igitur non volentis 7. eque currentis, fed miferentis eft Dei.
R e& e , quia non in voluncate petentis, fed in dancis arbitrio
debet eflè, quod pofeitur. An enim dandum fit, dan-
cis debet judicio penfari -, nam Saul peccans cùm petiflèt
veniam , non accepit : at contra David peccans & ignofei
libi poftulans, veniam confequutus eft. Ex hoc utique dan-
tis Dei & non dantis judicium fequéndum eli ; quia non
injufte judicat, qui omnes falvos v u lt , manente juftitia ;
infpedor enim cordis feit petentem, an hac mente pofcac,
ut mereatur accipere. Et quamvis periculofum fit judicium
Dei difeernere ; tamen propter diffidentes , ut mens eorum
medelam confequi poflìt, ne putenc judicium Dei injuftum,
dicentes : Unum vocat, & alterum negligit j fic arbitran!
tes excufari poflè damnandos , rebus iftud potius probe-
mus, quam verbis ; ubi enim rerum geftarum exempla funt,
nemo audet queri, nec aliquam excufationem obtendere*
Duo fuerunt David & Saul, reqiriramus hiftorias, qualis
unulqnifque eorum reperiatur polFjudicium D e i} urli Saul
bene feegilfe', poftquam mifericordiam non accepit, pro-
betur, injuftum, quod abfit, Dei judicium arbitremur : aut
lì David , accepta mifericordia , Deum contemfillè inve-
niarur, an in eo manferit, in quo mifericordiam confe-
quucus eft , & ut ucat compendio ; uterque neceflitatem
paflus eli regni. Et quanta fuit neceflìtas David, ut filius
ejus velfe't eum regno privare ì In qua neceflìtate flens, nudo
pede, iter faciebac ; ut fugeret rex & dux populi D ei, in
tantum humili^cus, ut & infaciem fibi fervo feo njaledicen-
ti non refponde^t ; ut per patientiam Deum libi propitium
faceret, per quem regnum fibi credidit refervari. Saul autem
nec in tali neceffitate inventus-; quia majus malum eft
inceftinum bellum, quam externum : infuper ferens quia
lèmel & iterum non fit auditus , cùm eflèt indignus , nec in
prece perftitit j ut meritum fibi faceret, per quod eflèt di-
gnus : fed impatiens, & de Dei judicio indignata , ab ido-
lis qux prius velut nullius momenti damnaverat, auxilium
requifivit. Ecce juftum eflè judicium prxfcientix Dei eciam
nolentibus manifeftum eft.
Dicit enim Scriptura Pharaoni : Quia in hocipfum te fervavi,
ut oftendam in te virtuttm meam, & ut nuntietur n t-
men meum in univerfa terra. Alii codices lie habent : A d
hoc te fufeitavi, ut oftendam in te virtuttm meam. Sive feritavi
; five fufeitavi ,'unus eft fenfus ; hoc enim dicit, quia
cùm Pharao,quod nomen regum erat apud Aìgyprios, ficut
& apud Romanos reges Augufti appellantur ; d hic ergoPha-
rao cùm tantis malis eflèt reus,ut vita indignus eflèt ; ita in
malis fuis perduravit, nec fe emendare voluit, xftimans aut
merito vivere, aut Deum, quem fxpe fallendum cenlèbat,ad
vindiótam dandam impotentem, audit à Deo : A d hoc te fervavi,
ut oftendam in tevirtutem meam, CT ut nuntietur nomen
meum in univerfa terra ; ut in hoc ceterx gentes addifeerent
non eflè alium Deum prxter hunc , qui Judxorum erat, 8c
faiftus eft Chriftianorum ; quamvis & illi Chriftiani fue-
rint , & nos nunc iìmus Judxi propter Judam, ex quo
Gcn. i(, ;
¿B.r.
. Edit. Aiv.cib. fic Eraf. c
crii. Si Eraf. ac mfl*.
ejierin.us, wftgni, & prodigi!, fac
Appendix Tom. I I ,
t hi foli dolr*
t in reliijiis cJ
inique nobifeum f:
d. Ira mfl'. piope a
, vocare autem eft compungere : alii miT. n
• veto vet. Si quidam mfl'. hic ergo Pharao
} unde Rom.’»di: ibC iìih ttu p cm v v>
F
fr. ií.
uRcgM. 8.
f . 17 .
lxott.¡). i e.