dominati quafi heres ;ffed fimiHs prope fervis in conditione /
eftcuratorum vel aètorum. Hoc exemplo probat eos , qui
fub Lege fuerunt, parvulos fuiffe circa mericum, nec libertärem
habùiffe ; quia in conditione Legis erant fubje&i
causa peccati.
Ita & nos cum effemus parvuli, fob elemntis hujus mundi
eramtts foretti. In elementis neomenias fignificat &
iabbatum -, neomenia enim funt dies lunares, quos obfor-
vant Judxi : iabbatum vero dies requietionis. Antequam
veniret ergo promiffio, id e ft , antequam donum gratia
Dei purihcans juftificaret credentes, quafi imperfe&i &
parvuli per legem D e i, fubjeèti eramus conforvis, quafi pa-
dagogis ; libertas enim noftra obnoxia erat causa peccati. ;
Nihil tarnen de elementis fperabant Judai , ficut Sc pagani
: fed creatorem Deum venerabantur in creatura.
. j i tubi venit plenitudo tempori*, mißt Deus Filium foum
faSlum ex mutiere, failum fob Lege -, ut eos qui fob Lege
erant > redimerei ; ut filiorum adoptionem reciperemus. Ple-
nitudo temporis eft completum tempus, quod prafinitum
fuerat à Deo Patre, quando mitteret Filium fuum , ut ex
Virgine faèfcus, quafi homo nafceretur , fubjiciens fo Legi
ufque ad tempus baptifmi -, ut formam daret quomodo pec-
catores abluti, & à jugo Legis erepti dignatione D e i, filii
e i adoptarentur, ficut promiferat redemtis fànguine Filii
ejus. Salvatorem autem necefle eràt fieri Tub L e g e , quafi i
filium Abraha juxta carnem ; ut circumcifus appareret is
e lle , qui promilius Abraha, veniret gentes juftificare per
fidem, fignum habens ejus, cui promilius fuerat. Ideo ultra
neminem oportuit circumcidi •, quia tamdiu cucurrit fignum,
quoadufque veniret, qui promilius fuerat reftaurare fidem,
in qua juftificatus eft Abraham in praputio, ut credenti-
bus non opus fit circumeifio. Abraham autem ideo circumcifus
eft , quia filium fe credidit habiturum, in quo omnes
gentes benedicerentur. Ideo tamdiu cucurrit fignum, donee
veniret, qui erat promilius. Si autem hoc crederent,
quod credidit Abraham , non ftetiffet circumeifio ; ne forte
opponeretur, quia fi Abraham credidit & circumcifus ]
eft , quare non circumciduntur credentes ?
Quoniarn autem eflis filii D ei, mißt Deus Spiritum F ilii
fu i in corda noftra , clamantem : Abba, Pater. Ab his ccepit,
quibus Sc feribit , dicens : Quoniarn autem eftis filii Dei ;
Sc fubjungit Judaos , cùm ait : Aiifit Deus Spiritum Filii
fiti in corda noilra. Quando autem dixit gentes filios Dei
credentes in Chriftum , qui prius fuerant inimici, dubium
non erat Judaos credentes dici filios Dei, quos conftat
jampridem hoc nomine nuncupatos. a Nomen enim Dei
acceperant velut imagine , ut poftea confirmaretur per
Chriftum ; quia fine fpiritu non erat plenum. Hoc eft.»
quod dicit & ad Romanos : Ipfe Spiritus reddit teftimonium
fpiritui noftro quod fomus filii Dei. U t enim probaremur
adoptati elle à Deo in filios , Spiritum fuum dedit nobis ,
qui fignum Patris oftendac in fifios ; ut quia hoc non au-
deremus dicere in infirmitate & indigni tate noftra, lugge-
rat ut audeamus dicere : Abba, quod eft pater. Denique
Judxis hoc jamdudum non eft concedimi dicere.
Itaque tam non eft fervus , fed filius. Non eft ièrvus ,
quia lublatus eft à pòteftate Legis , focius faètus benedio
tionis .proprii Filii Dei. Si autem filius , & her es per Deum.
Dubium non eft quia ideo quis adoptat libi filium, ut
heredem illum relinquat. Sed hereditas ex morte alicujus
provenit : quid eft e rgo,ut mortales heredes ejus dicantur,
qui fomper vrvit ? Sed Scriptura more noftro loquitur,
ut intelligere poffumus ; ut enim oftendat daturum pattern
filiis de bonis fuis , lue qua: daturus eft , heredita-
tem appellar.
Sed tune quidem ignorantes Deum , its qui natura non
font d ii , fierviebatis. Quoniarn prius per ignorantiam pec-
cabant forvientes idolis , facile illis ignotum fignificat, ficut
dicit in Genefi Abimelech ad Deum : Domine, inquit,
numquid gentemjgnorantem perdes ?
Rune autem cognofeentes Deum, immo vero cogniti a Deo,
quomodo iterum convertimini ad infirma & egena dementa ,
quibus denuo fervire vultis ì Grave illorum adm ilium ad-
notat -, quia poft cognitionem D e i. ea qua: paganorum funt,
jfèqui cceperant. Et plus addit : Quia non ifti cognoverunt
Deum ì fed magis cogniti à Deo font. Cùm enim hi non
quacrerent Deum, advocavit eos ad fuam gratiam : & lii
ingrati, ad ea converti cceperant , quae tunc colebant,
quando ignorabant Deum ; ut venerarentur infirma & egena
a. Onines edit, ac nonnulli mfl". Nomai enim ohm ■ accef crune velut in 1
b. Rom. edit. Timeo ne fine caufa laboraverim.
c. Nonnulli ir.il. (y bona of era [uà. Non tede, lofta varo ubi crmnci j
dementa, Se non tqta mente Chriftum , in quo omnis
inhabitat divinitas. Infirma Se egena dicit dementa , quia
imperfeèfca funt ; ad regendum enim mundum invicem,
egeat fui : in Chrifto autem perfetta falus eft.
Dies obfervatis > & menfies, & tempora, & annos. Qu® a • io.
dementa dixerit, nunc declarat. Diem fol fa c it , menies
curfus luna: : tempora vero funt ver , a: ft a s , autumnus,
hyems : quatuor h x c , completo numero proprio , faciunt
annum. Dies ergo obforvant, qui dicunt, ut puta : Crafti-
j no proficifcendum non eft ; poft craftinum enim non debet
aliquid inchoari : Sc fic folent magis decipi. Hi autem co-
lunt meniès , qui curfus luna: perfcrutantur dicences , ut
puta : Septimà luna inftrumenta confici non debent, non!
iterum luné fervum emtum, ut puta , domum duci non
oportet ; Sc per hxc fadlius folenc adveria provenire.
Tempora vero fic obfervant, cùm dicunt: Hodie veris ini-
tium e ft, feftivitas eft , poft eras Vulcanalia funt.Et talia
iterum aiunt : Pofterum eft , domum egredi non licet. Annos
fic colunt , cùm dicunt : Kalendis januariis novus eft
annus , quafi non quotidie anni impleantur : led ut jani
illius recolant memoriam bifrontis, hac fuperftitione utun-
- tu r , qua: longe debet elle à fervis Dei. Si enim Deus ex
toto corde diligatur,ipfe propirio, nulla debet effe formi-
do , neque fulpicio harum rerum pubfpere enim poteft
cedere, quidquid fimpliciter fub Dei devotione fit.
b Tirneo vos nefrufira laboraverim in vobis. Duplici genere fir, |I(
fubverfi fuerant Galat® j ut poft Dei gratiam non folum t
ad Legem converterentur , led ad errores priftinos. In-
dufti enim vel everfi , in Legem facile declinarant ad obfervant
iam dierum Sc menfium j (abbati enim obfervatio Sc
neomeniarum adtraxerunt illos ad ha:c. Ideo inquit : Ttmeo
ne fine caufa laboraverim in vobis j fic enim videbat eos in
pejus proficere, ut poftènt etiam à Chrifto penitus recedere.
) Eftote ficut ego ; quia & ego ficut vos. Hoc d icit, ut dent fil> n.
operam corrigendi e a , quia non eft impoflibile ut fint ficut
ipiè j quia Sc ipfè hoc e ra t , id e ft , homo, quod Sc illi : Sc
cùm fuillèt in errore perfequens Ecclefiam, correptus convert
« (è. Fratres * obfecro vos, nihil mihi nocuiftis. Nunc
mitius agit cum cis , c & bona eorum incipit memorare ;u t f
poft magnas correptiones bona opera fua audientes recrea-
rentur, Sc datù opera reformarenc fe ; ne objurgationibus
diutius preili afperioribus, fierent exacerbati. Nihil tamen
libi nocuifiè illos dicit*, ipfis enim oberat deliélum illorumr
Apoftolus enim impleverat officium difpeniàtioni's (ibi eredita:
; ut omni cum diligentk prxdicaret eis , ficut dicit
‘ Dominus ad prophetam Ezechiel : Tu, inquit, pradica , f i E\eeh.yu.
' te audierint, lucraberis eos ; f i quominus, tu falvabis ani-
mam tuam.
Seit is quia per infirmitatem carnis evangelizavi vobis
jam pridem : Ö" tentationem veftram in carne mea non fpre- 'P• !4-
vifilis , neque refottiftis. In memoriam rfevoctit illis tempus
, quando primùm prxdicavit illis Evangelium Dei,
Ipfo enim tempore injuriis agebatur Apoftolus , Sc caedi-
bus infirmabatur ; infirmus enim videtur , qui humiliatur ,
Sc non refiftit propter Evangelium Dei. Et in hoc laudar
conftantiam eorum, quia non funt abftra&i à fide ; injurix
enim Apoftoli tentatio erat Galatarum, in qua firmi in-
; venti fun t, non dubitante» de fide. Pollènt enim dicanda- d
lum paflì dicere : Q u x eft virtus aut fpes in hac fide, quando
minifter ejus fic humiliatur ì Sed quia jam animum futuri*
fpebus infecerant, prxfentes exitus pro Chrifti nomine
non percimefcebant, certi fidem noftram non in ter-
r is , fed in exlis habere dignitatem, Sc pro his rribulatio-
nibus magna rependi prxmia. Ruborcm illis incutit ; quia
poft hxc laudabilia circumventi fuerant, ut vituperabiles
viderentur. Sed ficut Angelum Dei excepiftis me , ficut
Chriftum Jefum. Hoc magis laudat in eis , quia preffiiris
non deformatus eft apud e e s , fed commendatus, feientes
f>rò iis qui credunt, pati illum exitia. Sicut ergo Ange-
Lim Dei exceperunt Apoftolum , credentes donum Dei
eflè, quod prxdicat : fic ei deferente», quafi ipfi auftori ’
domino Jefu Chrifto.
c Q*$ er£° erat beatitudo veftra ? Beatos hos fuiflè dicit p . i5*
Iedii. ac pauci mlT. diutiut frejfi, afftriores fierent exacerbati I »lii mil’, melius
legunt, ut in conte«u. .
d. M(T. L»ui.fcandaUm frof onere, & dicere : Quando Domini fervili ejut fit ice.
e. Rom. edit, ybi eft tr^o beatitude veftra Ì
apud
apud cetera» Ecclefias , per id quod apoftoli injuriis non
frangebanrur, fed crefcebant in fide. Teftis enim fum vobis
quia , f i fieri potuiffet, oculos veftros eruijfetis , & dediffetis
mihi. Votum eorum circa celigionem tam plenum often-
dit fuiflè, ut non folum bene ab eis fufceptus f i t , fed Sc
fortes in fide inventi fint : Sc quod ad laudem magis pra-
ficit, omnia pene fua illi obtulerunt profliganda. Hihc
plus dolet, quia tanta caritas fub vería fuerat prava doctriné.
Ergo inimicus vobis faüus fum, ver um dicens vobis ? Hoc
dicit, quia non poteft fieri, ut inimicus, inquit > ¿go vobis
firn , quorum tanta fenfi obfèquia. Sed quia nemo fe argui
vult errantem, idcirco inimicus vobis videor, jufte vos
reprehendeos.
ALmuUntur vos non bene :fed ex eluder e vos volunt, ut
eos amulemini. Invidia Judxoriirft fubverfòs eos fignificat ;
videncés enim fic illos profice're in Evangelio , Se tannam
habere caritarem in Apoftolo , id egerunt, quatenus .illos
deciperent. Erant enim Legis causa apoftolis inimici, ut
manente nomine Salvator is, facerent eos Judíeos, gauden-
tes in everfione eorum rnon enim patiebàntur, ut gratiam
(ibi promillàm audirent incircumcifis gentibus datam.Ideo
imitatores fuos illos voluerunt fieri , ut more eorum cir-
cumcidetentur.
Amulamini autem * meliora dona > bonum amulamini
femper, <& non folum cum prafens fom apud vos. Meliora ,
dona fpiritalia funt, qua: imitati habebunt effèdtum apud
Deum. H x c fpiritalia bona funt, qux vult ut femper imi-
tcncur-, non ad tempus, ficut pridem , aut fé prxfente tantum,
poft autem ad aliud convertantur : fed vult illos de
cetero perfeverare in bono.
Filiolt mei , quos iterum parturio, donec Chrìftus formetur
in vobis. Primum per fidem illos genuerat ih baptifmo,
fed quia 1> velut per abortum nati, deformati & infirmi inventi
funt;nunc cum dolore confilii reformat eos in Chrif-
tum. Concipientes enim fidem, & fenfum fidei minime ad-
verteiltes, formatimi Chriftum in animis fuis negantur habere
; fi enim intellexiiTent gratiam Dei in Chrifto , poft fidem
in judaiimum tranfduäi non ellènr.
Vellem autem prafens effe nunc apud vos , & mutare vo-
eem me am ; quìa confondor in vobis. c Prxfèns vult arguere
illos , ut mutet vocem fuam de laude in*viruperatiohem
eorum ; ut duplici genere confundantur , & de errore fuo
& rubore Apoftoli, quem patiebatur apud e o s , quibus
illos prxtulerat;
Dicite mihi > qui fob Lege vultis effe, Legem non legiftis ?
Scriptum eft enim quia Abraham duos filios habucrit : unum
de an c illa ,& unum de libera. Hoc in Genefi habetur,
quia cùm Sara generare non poftèt , erat enim fterilis,
Agaf ancillam fuam obtulit viro fuo Abrahx in concubi-
. nam ; ut quod generaflèt, adoptaret fibi. Sic fa&um eft ,
ut de Agar nafceretur Ifmael. Poft autem nutu Dei pro-
miifiis eft Abrahx filius de Sara uxore ejus, qux erat fterilis
: hxc peperit Abrahx Ifiiac.Tunc ccepit Abraham duos
habere filios, unum de ancilla, & unum de libera.
Sed is quidem qui de ancilla, fecundum carnem natus eft :
qui autem de libera, per repromiffionem ; qua funt per alle-
goriam dilla. Ifmael, qui ex ancilla Agar natus eft , fe-
, cundum carnem natus ; quia juxca confuetudinem natus
eft:Ifàac vero d quia per repromiffionem,non fecundum confuetudinem
, led fecundum providentiam Dei virtute natus
eft; quippecùm Sara Sc anus ellèt & fterilis. In typum
enim Chrifti natus eft Ifàac ; ideo, hxc per allegoriam ad-
ferit dièta, ut aliud ex alio fignificent pérfonx Ifmael Se
Ifaac. Ilmael enim Judxorum fignificat nativitatem , vel
eorum qui fervi peccati funt : Ifàac vero chriftianorum ,
quia in libértate nafeuntur ; liber enim fit, qui accipit re-
miilìonem peccatorum.
Nam h<tc font duo Teftamenta. Moyfès accipiens fan-
guinem vituli in cratera, adfperfit populum dicens : Hìc
eft fanguis Teftamenti, quod difpofluit Deus ad vos. Hoc eft
quod dixit : Vnurn quidem a monte Sina , in fervìtutem ge-
ntrans. qua eft Agar. Lex enim in monte Sina data eft ,
quam Moyfes recitans populo, Jibrum hunc Teftamentr
appellavit; & tunc, adfperfit populum fanguine, ficut dixi.
H x c Lex reos tenuit peccatores,& cceperunt fervi effe pec*
ca ti, faèti filli Agar quafi ancillx.
a. Rom., edit, meliora dona in bono fempcr.
b. MIT. aliquot, velar abortivi nati.
Appendix Tom. I I .
A Sina autem mons eft in Arabia > qui cohjungitur huic,
qua nunc eft Hierufalem, fervicns cum filiis fuis. Caufam
Agar lignificare dicit Hierufalem terrenam ,id eft ,Syna-
gogam, qux in fervitutem generat ; quos enim generar
fub peccato funt.
Ma autem quaforfum eft Hierufalem, libera eft: qua eft
mater nostra. H x c , quam matrem noftram dicit, regula
eft myfterii Dominici ,per quam renafeimur in libertatem
ficut*& ipfa libera eft. Ideo Se cxleftis dicitur, quia ex!
lum fedes.ejus eft : Se quos generat, ibi erunt cum ea, ficut
dicit Dominus , Pater, quos dedifti mihi , volo ut ubi
egofoèro » & hi fint mecum. H x c eft & vita ;quia immor-
B talitate donantur, qiii credentes renafeuntur per eam. Sic
etenim de Domino diètum eft quia, quodfoüum eft in ipfo,
vita eft. Sicut enim Pater habet vitam,ita dedit & Filio
vitam , & vita erat lux hominum. Hxc vita Se lux mater
fidelium eft. In Efaia hoc habetur , quod fubjeètum eft :
Scriptum eft enim : La tare fterilis ,qu& non paris : erum-
pe & clama, qua non Varturis-, quia multi filii deferta, magis
quam ejus , qua habet virum. Hanc terrenam Hierufalem
virum habere dicit ; quia fecundum carnem generat :
iUam autem cxleftem Hierufalem, quam dicit matrem hof!
tram, fterilem appellar ; quia non parit fecundum carnem,
nec dolores patitur, hoc e ft, non parturit. Generat aucetn
fine paflìone fpiritaliter exclamans in Ixcitia ; quia defer-
C ca aliquando ( à quo autem, nifi ab Adam , qui deferta
vita fequutus eft mortem ) nunc plures filios habet, quàm
hxc qux habet virum, id eft, qux carnalicer generat. Multo
enim plures funt chriftianijudxis , ficut dicitur in Apo-
calypfi : Et vidi turbarn magnam, quam dinumerare nemo poterai
ex omnì tribù & gente. ;j
Fos autem, fratres, fecundum Ifaac promiffionis filii eftis.
Hoc eft non carnis filios effe, fed Dei ; quia Ifaac in typum
natus eft Filii Dei : & vult eos fubintelligere quia
faèti filii Dei ,converfi funt, ut effent filii carnis,: fi vero
refipifoant, funt filii Dei.
Sed quomodo tune qui fecundum carnem natus faerae,
■Qperfequebatur eum,quifecundnm fpiritum ; ita & nunc. Non
folùm Ifmael fecundui^carnem natus eft, fed Se Efau ;quia
& ipfe in populi Judaici typum natus eft. De quo in Malachia
propheta fcriptum eft -.Jacob dilexi,Efau vero odivi.
Hic perfequebatur Jacob, qui in populi chriftiani figura
natus * vocatus eft Ifrael, hoc e f t , homo videns Deum.
Similiter Sc J udxos per invidiato perfequi fmnificavit
chriftianos ; ujide data operà Galatas everteràm carnali
aftiuia.
Sed quid dicit Scriptura ? Ejice ancillam, & filium ejus ;
non enim heres erit filius ancilla cum filio meo Ifaac. Hxc
verba Sarx funt, qux typum habet Hierufalem cxleftis ,
E de promiffione generans Ifaac ; ut ejeèto filio ancillx, id
e ft , Judxo populo, incredulitatis causa abjeèto ( forvi enim
peccati fu n t ,. quibus data remifllo peccatorum non eft )
heres fit filius liberx illius Hierufalem fupernx, qui eft
populus no.yus regni cxlorum.
Itaque non ftumus ancilla f ilii, fed libera , qua liberiate
Chrifius nos liberavit. Fuimns igitur ancillx filii,dum pec-
catis eramus qbnoxii ; fed accepta remiflione peccatorum
à Chrifto, liberati fumus.
S Tate ergo , & nolite iterum firvitutis jugo contineri.
Standum monet in accepta gratia, ut non redeuntes
F ad vetera, amittant donum libertatis, quod fuerant con-
foquuti.
Ecce ego Paulus dico vobis , quìa f i circumcidamini ,
Chrifius vobis nihil proderit. Nunc apertx veritatis & auèto-
.ritatis fux vim non tacet, dicens ; Ecce ego Paulus dico vobis
, id eft , ego magifter gentium , cujus opus eftis in
Chrifto, palam vobis dico : Quia nihil proderit vobis Chrìf-
tus , f i circumcidamini ; jpfo enim Dominus ait .• Lex &
propheta ufque ad Johannern ; ex quo regnum calar um pradi-
catwr. Antequam ergo nova, inciperet *prxdicatio, oportuit
circumcidi : nunc autem lege fidei fuccedente ea fo-
quenda funt, qux rudis véritas jubet ; quia verus Se novum
aduniceli non debent, auètoritate Domini prxdicantis • ait
enim : Nemo additamentum panni rudis adfuit vcftnnemo
vetcrii tollit enim fortìtudinem ejus a vsftipnento, & major
■ fit ficiffura. A c per hoc non fpiùm nihil proderit fideli addita
I | c. Rom. Pr«fenl vhU agtrt c»m illif.
| J d. Alull a m11. .guibuftlam , ¡¡aia per rrpromijfionem.
I
f - S i
lohxn. v j.
&■ 4,
Iohan.,7. ¿4,
Ioh^.16.
ir. 17.
Efo. J4. z.
^ipot. 7 .9;
Jlr. 1 w
G 29 *
Mutue, i. 3;
Gen, 17.4L
ir. 30.’
Gcn.u.x<,
f . 31,
C A P. V.
ir. i,
f . zi