xlvij Vita fanéti Ambrofii xl V i )
follicitudinemfuam extendebat,rogatusa Vigilio ad T ri- A eofdem catholicos : & Caligonus Valentiniani przfeétus
dentinam fcdem nuper e v e é to , przcipua epifcopalis di- cubiculo , ad Ambrofium m iß t , qui fuis verbis ci diceb
Ep ift,io
gnitatis muñera a per epiftolam ipfi expofuit. Prz cetens
autem illum admonebat , ut ne connubia inter cultu
■difpares coire permitteret, hoc e f t , inter chriftianos &
infideles. Cujus admonitionis neceflìtas oriebatur ex -
«Idolo latrar um multitudine , quz in Tridentinisfinibus
tunc tanta e r a t , ut idem Vigilius cùm eos niteretur
-adducere ad Chrifti cognitionem,ab ipfis martyrio affec-
■tus memoretur.
70. Ubi primum Juftina pacem à Maximo fibi concef-
«fam v id i t , ea oportunitate conftituit abu ti, ut Ambro- ß
"fio bellum indiceretj rata enim audoritatem filii-jam fatis
eflè confirmatam-, omnia in fe atque in imperium fanéti
V ir i merita oblivione delevit. Occafionem ipfiexhibuit,
quod in proximo e ra t, refurreétionis D ominiez fèftum.j
u t ad Ambrofium b mitteret, qui Portianam bafilicam,
hoc e f t , e-xtramuranam peterent- Arianis. Id c-ùm ingenti
animo negaffet fanétus P r z fu l, imperatrix ex eo efferata,
filii nomine ac terrore objeéto.rem extorquere co-
nata eft. Quapropter feria fexta ante Dominicani quz
dicitur Palmarum, c veniunt ipfius juflù comités quiefam
con fifto r ian i, qui bafilicam novam , hoc e f t , intramu-
ranam, quz fuperiori erat amplior , poicerent ab eodem
Ibidem
Me vivo, tu contemnis Valenttnianum ? Caput fibi tei- ' Ut». 48, -
lo. Cui generofum hoc & piane Epifcopale refponfum
dedit : Deus permittat tibi ut impleas quod. minaris ego
enim patiar quod epifeopi, tu facies quod Jpadones. Ejuidem
Eunuchi j fed fuppreflò illius nomine, Àmbrofius memi-
nit in Commentatione de Jofeph Patriar cha -, ubi h z voces
etiam leguntur moderationis fanéti Epifeopi vere indices:
P Ne ipfius quidem fermonts mei rneminijfe deleBat, quem P g ||
tunc temporis vel effuderit, vel extorferit Ecclefia contume-
lia. Subjungit tamen illum non multo poft poenas de- j-e. .
d ille , fed condemnatum alterius criminis , quod Auguftinus
nobis explicat in eum modum : q Calligonum, in- ^ í. ¿ ¿
q u i t , p'alcntiniani junioris eunuchum gladio novimus ultore • 14 '
punt turn, meretricis confejfione conviBum.
7 1 . Dici non poteft quam confternata fuerit Marcelli-
na , ubi primos hujus tumultus rumores accepit. Statini
igiturcrcbrislitceris fratrem rogavit, ut fe omnium
faceret certiorcm. Àmbrofius vero follicitam de fe fo-
rorem cariflìmam ànimi pendere nequáquam pàflùs , ei
per ordinem omnia fcripfit -,r è cujus epiftola quz de hac r Epifi. i o.
eadem perfecutione à nobis narrata fu n t , mutuo fum-
fimus. Nonnulli porro hanc perfecutionem fequenti
Ambrofio” Hic autem rurfus modeftè fimul, ac genero-C anno excitatam^autumant^; fed non differendam ultra
iè rcpoihit, d templum Dei a fiaccrdotc tradì nonpojfe Poftri-
hunc ipfum demonftravimus f proprio loco.
■die przfeétus ipfe convenit fanétum v irum , ut vel Por-
tiana bafilicaconcederetur. Maxima cum pietate ac con-
7 1 .T } Tfi Juftinz vexationes fopitz viderentur, oprime
ftantia populus reclamavit, quod cùm eerneret idem
tamen Àmbrofius forc przvidera t, u t nonquieff
przfeétus , adpalatium red iit, imperatori quz gefta fùe-
r a n t , nuntiaturus. Sanétus Antiftes hujufmodi turbis
Ad mon. in
Epifi. 40.
& i i .
A n n u s
38«.
non deterritus, Dominica Palmarum iacris confuetis rite
operatus eft. Verum tamen dum competentibus tradc-
ret fymbolum, à quibufdam au divit,jj quod ad Portianam
bafilicam de palano decumano) mifijfent \ & vela fufipende-
rent ; ut videlicet à Valentíniano , hanc Ecdefiam occuj
ibidem
U: crfeq.
•ceret h z c Arriana. Et certe non diu odium illa conti-
nuit : fed ut efficacius cogitata perficeret , jam inde à
menfe -januario hujulce anni perfuafit filio fcribendam
legem , qu z Arrianis in Ecclefiam conveniendi potefta-
tem faceret, poenamque capitis eis irrogare t, qui contra
non modo palam intercedere, t fed v el clanculo fuppli-
1 H L ___ « • * W W W Juffit imperatrix Benevolum Mepari
vindicarique fignificarent. Àmbrofius ab offerendoD moria ficrtmis prafeBum11 hanc legem exarare atque obli- u ibidem.
nnn IhfiiM™-.riim nuntiatum eft presbvterum gnare. Hic verò confcientiam favori anteponens , hoc
detreétavit , ac propterea lubentiifimo animo fubivit
exfilium. Hujus operam fupplevit Auxentius , qui f e ,
ut Àmbrofius teftificatur , epifeopum Arrianorum effe
;jaétabat. Sed fanétus Przful de ilio fic loquitur imperatori
: x Nam ego , in q u it, nec epifeopum novi, nec unde fit,
fido. Nihilominus tamen ex Antiltite noftro difeimus ilium
ex Scythia oriundum e f lè , & inde cùm veniflèt
Mediolanum, politoMercurini nomine, fub quocrimi-
nibus infamis evaferat, diétum Auxentium. y Quippe
facrificio non abfiftebat,cùm nuntiatum eft presbyterum
-quemdam Arrianorum, Caftulum nomine, à populo fuif-
fe captum.1 Id Epifcopus graviter tulit, atque extcmplo
presbyteros ac diaconos hue d e ftina vit, à quibus facrifì-
culus liberaretur. Juftina tamen feditionis loco illud ac-
cipiens , multos civiumconjecit in vincula , palatio juf-
ticium indixit , magnaique minas intentavit optimati-
bus. Attamen denuo miffi lunt ad Ambrofium tribuni &
comités, g qui eum de cedenda una ex bafilicis compella-
rent. Interim Yero jufli funt milites^ad earn occupant
lib .
de Fide.
ì Epifi . al»
dam fefe confcrre. Sed cùm cos beatus Antiftes eflèt al- E erubuit, ait Àmbrofius , ut mutaret vocabulum. bic autem ^
loquutus, confeftim ad ftationem fuam redierunt. Am-
brofius vero feriam tertiam in Ecclefia integram exegit:
imminente autem noétis tempore , rediit in zdes epifeo-
pales -, h ut fi eum in exfilium pellere vellent , paratum
invenirent. Poftridie ejus dièi antelucana hora domo
' egreflus, cinétam militibus reperit Ecclefiam, in qua nihilominus
leétiones confuetz recitabantur. Imperavit
Epifcopus milites facrz communionis jure interdici,quo
illi deterriti, ad catholicorum partes-acceflèrunt. Tunc
ille ambonem bailliez Confcendcns, ¡ ex libro Job quem
tunc legi contigit,ad populum concionatus eft. Dum fervoluit
fe appellari, quod proper memoriam veteris Au-
xentii acceptiorem fe paucis illis,& potiffìmam parcem
exteris Arrianis qui ièquebantur impcratricem,fore cre-
debat. Et hujufmodi erat przcipuus ille Juftinz mirtifter,
à quo fcriptum fuit dirum hoc ediétum,quod fletus quidem
expreflit catholicis, Ambrofii vero mentem infrin-
gere minime valuit.
73. Poft hujus legis promulgaiionem, reliétanrbeMe-
diolano, imperator unà cum matre Ticinum v e n it , &
ibidem legem ediditz xv. Kal. mart.Verifimile autem eft z L- de te*
tunc contigiflè , ut eadem princeps cunétis orthodoxis De~
monem iuum rebus przfentibus feite adaptarct,cum inter- p femper infefta,viduz depofitum Ticinenfis epifeopi fidei
i l . ___________. . . r r p f f in im i-vrr>rmipr<* r n n n i t e r e tu r . Verum CDÜcoüus .
n Ibidem
48.
pcllant, vela removeri ex bafilica fignificantes, quod im-
peratorem coepto defiftere indicio erat. Profequebatur
concionem fuam Antiftes nofter, cùm ecce tibi Notarius
ab imperatore ad eum venit,1 qui 8c tyrannum ipfum ap-
pellavit, & verbis traétavit injuriofiflìmis. Modefte quidem
ille refpondit, fed nihil remifit de conftantia. Non
permifliis eft eo die domum regredì , fed cum fratribus
in bafilica minore canendis pfalmis omnes pernoétarunt.
Sequenti d ie , id eft , feria quinta majoris hcbdomadz ,
n’ Jonz prophetia more folito recitata eft,quam dicendo
exponere incoepit Àmbrofius. Haud multum proceflèrat
in inftituto fermons , cùm à quibufdam ei rerertur prz-
'cepiilè Valentinianum ut receaerent milites, ac cives qui
in vinculis e ran t , dimitterenrur. Incredibilcm apud ca-
tholicos voluptatem peperit hoc nuntium. q At etiamfi
perfecutio illa hìc finierit ; nuntiabantur tamen impera-
toris verba nonnu lla, qu z fccuros eflè non patiebantur
creditum extorquere conniteretur. epifcopus,
re cum Ambrofio commnnicata , a iftiufmodi viamini- a Db.
v i t , qua fanétitas depofitorum ferta teétaque cuftodi- °^ c-c
retur.
74. Inde Juftina proculdubio magis infiammata in
Ambrofium, acerbiora gravioraqueadverfuseum machinata
eft. Ubi enim rediit Mediolanum,Dalmatius tribu-
nus ac notarius imperatoris nomine fanétum virum convenit
; b ut judiccs, quemadmodum fccerat Auxentius, b 1I-
8c ipfe deligeret ; quibus in palatio confidentibus, de fii num‘ *
dei lùz dogmatis difputaret : fin autem fecus folum ver-
teret, aefedem fuam cederetAuxentio. Àmbrofius con-
vocatis , qui Mediolani tunc verfabantur , epifeopis ac
presbyteris , de mandato imperiali ad eos retulit. Cùm
vifum eflèt illis omnibus libellum Cz fa ri offerri oporte-
r c , idem Àmbrofius ejus fcribendifufeepit provinciam. c ,lUem
In eo c expofuit imperatori, qujbus de caufis in palatio »,t . ¿.fiq.
xlix E x ejus potiffimüm fcriptis coìleóta, &c. 1
a ibidem
num. 17 .
b Sermo de
Bujìl.tom.t.
Í6}.
c Lib. 9.
Confejf.c 6.
& .7-
«I ibidem.
e Vaulin, in
V . Ambr.
num. 1.3,
f Locis cita-
tis»
h Lib. 9.
Conf.cap.j.
& l ib . x. de
Civ. Dei.
ilnV .Am b .
».t+.&fiq.
1 Ibidem
num. 17.
m Admon.
Corani profatiis judicibus de fide diiputare fibi non lice- Ain fe continet :fed multos etiam anni fequentis, n u t fuo
ret : fed eadem illa controverfia in Concilio traétanda
eflèt. Adjecit etiam ad fe audiendum, cùm de fide diflè-,
rebat in Ecclefia, liberum aditum cunétis patere t a fe in
palatium venturum fùiflè , ut h z c coram diceret ; fed
per epifeopos & catholicum populum fibi non licere:,
eofdem fimiliter obnixe prohibere, quominus excedat
Mediolano ; perfuafos videlicet unum idemque eflè hoc
rerum ftatu Ecclefiam de fèrere,ac earn prodere hz re-
ticis. Poftea fe ipfe rccepit in Ecclefiam, ubi per ali-
quantum temporis die ac noéte populus eum fepfit frev
quentiflimus , ne libi per vim eriperetur. Et fane mifli
loco dcmonftratum eft. Hujus Operis hue fpeétat pro-
pofitum , ut chriftiani & officiorum liiorum informen-
tur cognitione , & ad eadem moruni honeftatc ac pie-
tatis cultu implenda ftimularentur. Id autem beatus
Pater melius effici omnino non poflè arbitratus eft,quam
pfalmorum nobiliflimi, ac moralium przeeptionum re-
fertiflìmi enarratione ; cui przterea annexam voluit ex-
plicationem locorum è Canticis benè multorum , quos
argumento fuo magis congruere exiftimavir.
7 7 . Quamvis Baronii fententia fuerit o Àmbrofiana in
Evangelium beati Lu c z Commentaria inde ab anno 37Í.
11 Adtnonit.
in Expof.
'Pfai. Í18.
ab imperatore militum manipuli Ecclefiam cînxerunt: B fcripta fùiflè ; attamen extra dubium eft in fermonibus,
•at ipfc nedum ullum przferrct timoris indicium , votis
omnibus expetebat martyrii gratiam: atque adeo populum
, ne fibi ad illud impedimento eifet , obteftabatur,
o b oculos eidem ponens quam van z eflent eorum excu-
b iz , cum portam apertam cz cu s reperiflet, quam illi
putaverant diligenter occlufam , nec patentem depre-
hendere milites potuerant. Dum cuftodiretur in Eccle-
f ia , populum fuiim cum Scripturarum leétione tum ip-
íarum expofitione confolabatur.b Superéft adhuc una é
przcipuis concionibus per id temporis ab eodem habita,
q u z non minimam eorum conatuum partem memorat
ex quibus compaétum eft hoc ipfum O p us, Arrianorum
infeftationis jtamquam rei admodum recentis,fieri men-
tionem. Aliunde vero cùm appareat eoidem fermones
non nifi per biennium fuiflè ablolutos , erunt forte qui
conjiciant Doétorem noftrum alternis Dominicis nunc
in Pfalmum c x v in , nunc in Lucz Evangelium verbà
feciflè. P Qui autem ütrumque argumentum continuis
dominicis ad finem ufque traélatum v o le n t , quominus
condones in Lucam rejiciant infequentem annum , nihil
prohibebit.
78. Epifeopi ^Émiliz provincìz quz nunc archiepifeoo
A d anil.
)7Ó.
p Admon. in
ead. Opera.
quibus paftorem gregemque catholicum hoc ètiam anno C patu Bononienfi comprehenditur, Ambrofium hoc anno
per facros dies refurreétionis Arriana rabies divexavin
Àmbrofius vero in communi hac moeftitia przter memorata
folatia 8c aliud adjunxit , nimirum hymnorum
qùos in honorem divinillìmz Trinitatis ipfe compofuerat,
fecrum concerttum. Canebat eos hymnos totus populus
Cum tanto pietatis interiorifque afìèétus motu ; ut lacry-
marum vim plurimi cffùnderent.Certe Auguftinus horum
omnium teftis oculatus , poftquam de parente his verbis
loquutus eft : c Ibi mater me a , a nei Ila tua,follicitudinis
0 “ vtgtliarum primas tenens, orai ioni bus vivebat; de fe quoque
ita fubjungit.Quantumfievi,inquit,inhymnis & canticis
per litteras coniùluerunt qua die anno proximo feftum
Pafehatis eflèt celebrandum ; etenim cùm fore viderent,
ut in v i i . Kal. maias illud inciderei, utrum hic dies ad
primum zquinoxii menfem pertineret, illi ambigebant.
Eorum interrogationi fatisfedt q iànétus Antiftes ,
folutis omnibus difficultatibus , eo die memoratum fefi-
turn ceìebrari debere planum facit.
'79. Per tempeftatem vindemiarum Auguftinus, cujuà
converfioni fupremam manumDeus impoiìierat,r venit
in Caffiacnm Verecundi villam • & è veftigio hinc àd Ambrofium
, quem in hoc opere primarium divinz gratiz
q Epifi.
r Lib- 9.
Confi cap.$.
fuave fonamis Ecclefia tua commotus acriter ? Rationem au-._ miniftrum aucebat, litteras dedit : f Et intimavi, inquit,
»m. per litteras Antiftiti tuo verofanBo Ambrofio prifiinos errorts
meos , & prafens votitin meum , ut moneret quid potijfi-
rnum mi hi de libris tuis legendum ejfiet, quo percipicnaa tanta
gratia paratior aptiorve fierem. A t ille jujfit Ifitiam prò-
phetam ; credo quod pra ceteris Evangelii vocationifque gentium
fit pranuntiator apertior. Verum tamen cùm prophet
s hujus fatis adfequi fenfum non pofièt, ejus leétionem
in aliud tempusratus eft differendam.
tem in his cantibus obfervatam eflè occidentali E cclefiz
nondum ufitatam , poft modum vero in ea propagatam,
h z c Auguftini verba teftantur. d Tunc, ait ille , hymni &
pfi abm , ut canerentur fècundurn morern orientaliutn partium
inftitutum eft , & ex ilio in hodiernum re ten t um , mutis jam
& poene omnibus grcgtbus tuis & per cetera orbis imitanti -
bus. Eadem etiam de hoc inftituto tradite Paulinus. Ve-
rumtamen quod pfalmodiz atque hymnodiz genus hìc
fit intelligendum , non iàtis conftat inter auétores : ñeque
etiam hujus loci eft operofiùs id explorare.
75. Clarius quiddam atque illuftrius, ut duo memorati
icriptores narrant, fdivinitus accidit, ad coercendam, £ quadragefimam , Auguftinus, Alipio fu o , & filio Adeof
ibidem
inquit Auguftinus , rabiem femine am , fed regiam. Enim
vero hactempeftate corpora Protafii acGervafii fratrum
martyrum divino monitu Ambrofio • noftro revelata
fu n t , quorum folemnem exhumationem,tranfiationem-
que dum refert Àmbrofius, g nec fermones in ea cele-
britate abs fe hábitos, nec miracula magno numero
à Martyribus tunc perpetrata filentio przterit ; immo
nec calumnias hzreticorum, qui diabolo ipfo magis perfidi
, quos Chrifti martyres hic fatebatur , obftinate
juxta ac impudenter negare audebant. •> Auguftinus qui
przfens e r a t , horum etiam non femel meminit. Paulinus
autem à quo illa quoque non omittuntur , adjunc-
ta quzdam hujus perfecutionis memori* prodidit, quz **
Àmbrofius atque Auguftinus reticuere. Hujufmodi eft
quod narrat ' de E u th ymio, qui cùm mandato impera-
tricis vehiculum paraflèt, quo fanétum Antiftitem ex-
portaret in exfilium, fequenti anno folum vertere ipfe-
met juflùs , eodem curru patria excedere coaétus ruit.
Sed utri perfecutioni hoc tribuendum , non explicuit.
Circciter hoc etiam tempus eveniflè idem 1 adlerit, ut in
Ecclefiz gremiuth reverteretlir quidam ex Arrianis, qui
Angclum fanéto viro adftantem iè vidiflè aiebat, & quz
populo exponeret , ipfi fuggerentem.
76. Re vera minime obfcurum eft hac ipik tempeftate.
pronuntiatos eflè illos fermones , ex quibus przftantif-
fima fanéti Doétoris Opera compófita funt. 1« Expofitio
in Pfalmum c x v in . quz inter pulcherrima ejufdem monumenta
jtirc memoratur, multos fermones hyjufce anni
Appendix Tom. I I .
o .Q T a tim atque tempus adfuit,quo càtechumeni fé ad a n n u
baptifmum infcribi curant ,fub extremam feilieet 3S7.
dato comitantibus, Mediolanum rediit,ut fimul in ordi-
ném competentium admitterentur : V bi, ait ille, tempus
advenit, quo me nomen dare oporteret, re li Sto rure Mediolanum
remtavirnus. Conrigit autem, ut tunc temporis c de
moralibus quotidianum fermonem haberet Àmbrofius. Alibi
vero declaratum eft u moraìem iftam , quam hoc loco
mnuit idem Epifcopus , difputationem aptius intelligi
neutiquam poflè , quam de fermonibus , ex quibus libri
de Patriarchis compofiti funt. Primi eorumdem collo-
cantur libri de Abraham , quo in Opere iànéti hujus
v iri impigramfidei devotionem Àmbrofius x demonftrat, ab
ipfo quoque faétis impletum, quod viJc jejuna quadam
idea philofophi intellexere.
Si. Liber de Ifaac & anima duos illos fequitur. Hic autem
eo pertinet, ut in eodem fanéto patriarchi yfincera
mentispuritatem oculis fubjiciens, ipiùm Chrifti Domini,
Rebeccam vero ejus uxorem Ecclefiz typum exftitiflè
patefaciat : nec non utrumque illum conjugem anims
fidelis cum cz le fti fponfo nuptiis accommodec.
82. Quod in libello fuperiori Àmbrofius de anima dif-
putaverat, cum induxit, ut editit Opellà de Bono Mortis,
nihil terribile ineflè morti planum faceret ; fimulque ad-
ftucret omnino oportere , z ut abdicates corporis deleBa-
tionibus , cupiditatibus omnibus, wundtque illecebris, in per-
petuum fzculo moriarhur.
83. His fermonibus ad przparandos catechumenos ap-
pofitiflìmis imbuti Auguftinus atque alii,aqua vivifica in
pervigilio pafehatis, quod v ii. Kal. maias anni przfentis
ij
t DeMyfi.
cap.i. ». 1.
u Admon.'
in lib. de
X Lib. de
fofieph.cap.t.
y Ibidem,
z Lib. de
bono Mori
cap.). n . } .