7 rw.iS.f7*
Hebr.+ftj.
Ex.ech.iS.
•i-Reg. l t .
P fa l .io i .
10.
b
Pfal. T'40.
D cut.iS-i.
Luc.16- 9.
P f al.1 )6 ,9 .
Pfal. I I 8-.
5%
Matth. 15.
t-9*
^ filica jam fanus maneret, commendatus à domino lù o ;
ferebatur enim quod libenter ab eodem haberetur : fa-
ceretque c falfas epillolas tribunatus, in tantum ut te-
nerentur homines , qui ad minillrandum pergebant :
•fed ubi ad perfonam fervi fui pervenit comes Stilico, no-
luit in eum vindicare. Homines etiam qui deccpti fue-
ran t, interventu Sacerdotis difhì'fit, de ipfo verò lèrvo
Sacerdoti quellus eli. Qiiem vir fanètus cùm de bafi-
lica Ambrofiana egrederetur , requiri f e c i t , atque ad le
perduci. Quem cum interrogauèt, & deprehendiflèt
auétorem tanti fla gitii, ait : Oportet illum tradi fata-
na: in interitum carnis, ne talia alìquis in pollcrum au-
B deat admittere. Quem eodem momento cum adhuc (èrmo
fitas eil j quia ipfe-fui accufatör e i l , nec exfpedat ac- i
cufatorem, fèd prarvenit ; ut confitendo fuum.a allevet
ipfe dclidum ; ne habeat quod advcrfarius criminetur.
Ideoque Scriptura dicit : JuJlus in principio ßrmonis accu-
fatoreft fui. Vocem enim cripitadverfario, & quali den-
tes quofdam paratos ad pr*dam criminationis infeftx
peccatorum iuorum conreflìone confringit, dans h o n o rem
D e o , cui nuda lìmt omnia, & qui yult yitam ma-
g is peccatoris quàm mortem. Nam & ipli pcenitenti
non iùfficit fola confeflìo , nifi fobfequatur emendano
fà d i ; ut pcenitens non faciar pcEnitenda, humiliet etiam
animam fuam , ficut D a v id fan d u s , qui poftquam au-
divit à propheca : Di miß um eß peccatum tuum ; humilior
fadus eli in emendatione peccati, ita ut cinerem ficut
panem manducarec, & potum fuum cum fletu mifceret.
40. Flebat etiam amarilfime quotielcumque forte nun-
tiatum illi fuerat de cùjufcumque fandi obitu faccrdo-
t is , in tantum ut nos illum bconfolari niteremùr, ignorantes
pium atìèdum viri» nec quaratione ita fleret intelligentes.
Quibus ille hùjulmodi relponlum reddebat :
Non fe fiere , quia receflèrat, qui fuerat mortuus nun-
tiatus : fed quia pr*ceflèrat, vel quia difficile elfet invenire
virum, qui fummo lacerdotio dignus haberetur.
Ipfe autem de fua morte ante prsedixit quod ufque a d (
palcha nobifcum futuras eflèt : quod quidein meruit D ominum
obfecrando, quo maturius hinc liberaretur.
41. Ingemilcebat enim vehementer cùm videret ra-
dicem omnium malorum avaritiam pullulare , qua: ne-
que copia neque inopia minui p o t e ll, magis magifque
increfcere in hominibus, & maxime in iis qui in po-
tcilatibus erant conftituti ; ita ut interveniendi illi apud
illos gravilfimus labor efiè t, quia omnia pretio diitra-
hebantur. Qua: res primo omne malum invéxit Italia:,
& exinde omnia verguntur in pejus. Et quid dicam ,
fi in hujufmodi perfonis -ita rabiem luam e x e rc e t, qui
Tolent aut filiorum àut propinquorum caufas pretendere
: A d excufandas excuj'attones in peccatis ; quandoqui-
dem plerofque ceperit etiam ccelibes facerdotes v e l levi-
tas , quibus portio Deus e li > ut etiam ipfi illam appe-
tant ? Et v e nobis miferis ! quia nec fine mundi provoc
a r n e , ut tam gravi jugo feryitutis liberari velimus,
quod demergit ad profùndum inferni ; ut faciamus nobis
amieos de iniquo mammona, qui nos recipiant in ¡eterna
tabe».'.acida. Attamen beatus ille qui quandoque conver-
fus > diruptis vinculis, atque projedo jugo hujufmodi
dominationis , tenebit, & allidet parvulos ejus ad petratti,
hoc e l i , omnes intentiones ejus allidet ad Chriftum, qui
fecundùm Àpollolum petra e l i , que omnes ad le alliios
intcrimit, ipfa inviolabilis manens, nec reum faciens
cum,qui ad fe alliferit nequilfimi uterideteriores partus,
lèd innocentem ; ita ut lècurus poflìt dicere : Portio mea
Dominus. Quia cui nihil in feculo e l i , illi vere portio
e li Chrillus : Et qui còntemfcrit parva, multa percipiet,
infuper & vitam eternam poilìdebif. | y
41. Ante paucos vero dies quam ledu lo detineretur.cum
quadragefimum tertium plalmum dièta re t , me & exci-
picnte & v iden te, fubito in modum icuti brevis ignis
caput ejus cooperuit, atque paulatim per os - tam-
quam in domum habitator ingreflùs e li : p o li -,..od faéla
e li fàcies ejus velut n ix , & pollea reverfus e li vultus
ejus adfpeciem fuam. Quod cùm fie re t , ftupore per- ■
culfus obrigui, nec potui fcriberc qua: ab ilio diceban-
tu r , nifi polteaquam vifio ipfa tranfivit ; dicebat enim
in eo tempore teitimonium fcriptur* divina:, quod ego
optime retinebam. Nam Icribendi vel didandi iplb aie
finem fccit ; liquidem iplùm pfalmum explere non po-
tuit. Ego vero id quod vifum à me fuerat , honorabili
viro Callo diacono, fub cujus cura degeb. . ftatim
retuli : at ille repletus gratia D e i , Spiritus * ..ìèli ad-
ventum me in ilio vidiflè edocuit leétione Aétuum
apoftolorum.
43. Superioribus autem diebus cum Stilicoms tunc co-
mitis fervus,qui dsemonio laboraverat,in Ambrofiana baa
. M ff. quatuor , ut abfobvat unus, u t abluat : aliu s, ut a l l ig e t I
duo -ic liqui, & edic. Ut allevet. . . .
b. Omnes ed-it. confolttri niteremùr : omnes mli. consolari videremur. |
c. Ita miT. edic. vero , facete epiftolM tribunatiu compertum eft. I
i . Eraf. Sc Gilt, cum parte mff. ita hoc nome« fcribiwt : edjc. J
elfet in ore Sacerdotis, fpiritus immundus arreptum
difcer.pere cccpit : quo v i fo , non minimo timore repleti
fumus & admiratione. Multos etiam diebus illis, imponente
ilio manus, & imperante ab Ipiritibus immundis
vidimus efiè pUrgatos.
44. Per idem tempusdNicentius quidam ex tribuno
& notario , qui ita pedum dolore tcnebatur, ut rarò in
publico videretur ; cum ad altare ac celfiflèt, ut facra-
menta perciperet, calcatufque calù à Sacerdote excla-
m a fiè t, audivit : V a d e , & amodo lalvus eris. Nec le
o amplius doluiflè pedes, tempore quo fanélus Sacerdos
0 de hac luce mig ra vit, lacrymis tellabatur.
-4f. Sed poli dies hos , ordinato facerdote Ec clefi*
T icuienfi, incidit in infirmitatem , qua cùm plurimis
diebus detineretur in le èlu lo , comes Stilico dixifiè fer-
tur quod, tanto viro recedente de corpore, interitus im-
mineret Italia. Unde convocatis ad fe nobilibus viris
illius civita tis, quos diligi à fanèto Sacerdote cognove-
r a t , partim interminatus e li illis, partim blando Ormone
perfuafit, ut pergerent ad fanélum Saccrdotem, liia-
derentque i l l i , ut libi vivendi peteret a Domino com-
meatum. Quod ille ubi ab illis audivit,relpondit: Non
ita inter vos v ix i , u t pudeat me vivere : nec timeo mo-
^ ri quia Dominum bonum habemus.
46. Per idem tempus cùm in extrema parte porticus in
qua jacebat, in uno politi C a llu s , Polemius, V enerius
& Felix tunc diaconi fecum traèlarent voce ita preffa,
ut v ix fe invicem audirent ,quis poli obitum illius epif-
copus ordinandus e f iè t , atque cùm de nomine fanéli
loquerentur Simpliciani, tamquam interefièt tra ftatui,
cùm longe pofitus ab ipfis jaceret, approbans exclama-
v it tertiò : Senex, fed bonus. Erat enim Simpltcianus
tevi maturus. Qua voce audita,expavefeentes fugerunt;
defunèlo tamen e o , non alius illi liiccefiìt in lacerdo-
tium, nifi is quem ille bonum fenem trina voce figna-
E verat. Cu i Simpliciano V enerius, quem fupra memora-
vimus, fucceffor fùit : Felix vero nunc ufque Bononien-
fem regit Ecclefiam : Callus autem & Polemius nutriti
ab Ambrofio bona: arboris boni fruétus, in Ecclefia Me-
diolanenfi diaconii funguntur officio.
47. In eodem tamen loco in quo jacebat ( ficut referente
fanéto Balfiano epifeopo Laudenfis Ecclefia:, qui
ab eodem audierat , didicimus ) cùm oraret una cum
fupradiéto facerdote , viderat dominum Jefum adveniflè
ad fe , & arridentem libi ; nec multos p oli dies nobis
ablatus e li. Sed eodem tempore quo migravit ad D o minum
, ab hora circiter undecima diei ufque ad illam
’ horam , in qua emifit fpiritum , expanfis manibus in
modum crucis oravit s nos v ero labia illius moverì v i-
debamus , vocem autem non audiebamus. Honoratus
etiam facerdos Ecclefia: Vcrcellis cùm in fuperioribus
domus le ad quiefeendum compofuiflèt, tertiò vocem
vocantis fe audivit, dicentifque libi : Surge, fèllina, quia
modo e li recelfurus. Qui defeendens , obtulit fanèlo
Domini corpus : c quo accepto ubi g lu t iv it , emifit fpiritum
, bonum viaticum fecum ferens ; ut in virtute efca:
anima refeètior , Angelorum n u r - confortio, quorum
Vita vixit in terris, & E li* foc: ce lxtetur ,* quia ut
Elias numquam regibus vel ullis potellatibus, ita nec
ille prò Dei timore loqui veritus eli.
I autem Rom. cum aliis mff. Nieetius quidam. Continuo vero pofl
prò ex tribuno & notario habet cod. Bccc. eXtribunus & notarius :
unus Getta* ex tribuno notarius.
[T, . c. Omnes edic. Quod ubi aaep it, emifit fpiritum : omnes mff. uc
Inos in textib
itCor. j .
d
48. Atque inde ad Ecclefiam màjorem a antelucana A
h o la qua defunètus e l i , corpus ipfius portatura eli ;
ibique eadem fuit noèle , qua vigilavimus in pafcha :
quem plurimi infantes baptizati cùm à fonte venirent,
s Viderunt, ita ut àliqui fedentem in cathedra in tribunali
d icerent, b alii vero ambulantem fuis parentibus digito
oflenderent : fed illi videntes videre non poterant, quia
mundatos oculos non habebant : plurimi autem ilellam
fùpra corpus ejus fe vidifiè narrabant. Sed lueefeente
die Dominico , cùm corpus ipfius , pera&is facramentis
divinis , de Ecclefia levaretur , portandum ad bafilicam
Ambrofianam , in qua pofitus eli , ita ibi dsmonum
turba clamabat fé ab ilio torqueri, u t ejulatus eorum B
ferri non poflènt. Q u * gratia Sacerdotis non folum in
i lio lo c o , verum etiam in plurimis provinciis ufque in
hodiernum manet : jaètabant etiam turb* virorum ac
muiierum oraria, vel femicinétia fua, ut corpus Sanili
aliquatenus ab ipfis contingerctur. Erat enim excquia-
rum turba innumerabilis totius dignitatis , totiufque
fe xu s, omniumque pene *tatum non folum chrilliano-
jpiim, fed etiam Judsorum ÖC paganorum ; majore tamen
gratia ordo prxcedebat eorum,qui fuerant baptizati.
4 P . Eadem vero qua obiit die ( ficut textùs epillola:
loqu itur, qua: à fucceflòrc ejus venerabili viro Simpliciano
lùfcepta eil de partibusOrientis ad ipfum tarn- C
quam adhuc nobifcum viventem d ire tta, qua: nunc
ufque Mediolani habetur c in monallerio ) quibufdam
fanftis viris apparuit, orans cum illis , & imponens illis
manus * habet enim diem epillola qua: direèta e l i , qua
leètà , inyenimus illum diem efiè, quo ille defùndus eli.
-jo. Intra Tufciam etiam in civitate Fiorentina, ubi
nunc vir fanètus Zenobius epilcopus è l i , d quia promi-
^ fèrat,petentibus illis eos fe fiepius vifitaturum, frequenter
aa altare quod Jell in bafilica Ambrofiana, qua: ibidem
ab ipfo conllituta e l i , vifum orare , ipfo lan d ò
viro facerdoteZenobio referente, didicimus. In eademD
etiam domo, in qua declinans Eugenium manfit, tempore
quo Radagaifus fupradidam civitatem obfidebat,
cùm jam de le penitus defperaflènt viri civitatis ipfius,
per vifum cuidam apparuit, & promifit alio die falutem
illis adfuturam. Quo referente,civium animifunt e re d i;
nam altero d ie , adveniente Stilicone tunc comite cum
ex erc itu , fad a eft de hoftibus v id o r ia. Hsec Panfophia
religiofa femina,matre pueri Panfophii referente, cog-
novimus.
ji. Mafcezeli etiam defperanti de falute fua> vel exer-
citus quem dudabat contra Gildonem, baculum tencns
manu in vifu n odis apparuit, atque cùm provolvcretur E
ad pedes fan d i viri Mafcezel, percutiens terram fenex
báculo quo regebatur, tertio ( hac enim illi ipecie appa-
ruerat ) ait : Hìc ,h ic , hìc , fignans locum ; deditque in-
telledum viro , quem vifitatione dignum fuerat arbitra-
tu s , u t agnofeeret fe in ipfo loco in quo iàndum Domini
viderat Sacerdotem ,a ic tertia v ido riam adepturum ;
atque ita fecurus bellum inchoavit & conlùmmavit. N os
tamenc ea Mediolani p o liti, ipfo Mafcezele referente,
1 cognovimus ; nam & in hac provincia, in qua nunc politi
hsec fcribimus , plurimis hoc ipfum retulit facerao-
tibus , quibus etiam refèrentibus , fècurius hsec nobis
cognita huic libro adjungere arbitrati fumus. F
j i . Sifinnii etiam & Alexandri martyrum,qui noftris
a. Omnes edit, ante lucana hora corpus ipfius : plures mff. ante
lucanam horam : omnes vero reftituunt, qua dtfunfdm eft.
b. M ff. aliqu o t, alii vero adfeendentem . . . . oftenderent : fed nulli
preter noviter baptízalos videre poterant ; quia tam mundos oculos, & c .
c . Ita edit, ac mff, non pauCi : cetcri vero , in monafterio cujufdam
fa n&ì viri apparuit.
d. Omnes edit, quia promi[erat illos fit ßpius vifitaturujn. . , vifut
eft orare, ficut ip-o & c. omnes mff. ut in contcxtu.
c. C o d . Germ, unus, ea die Mediolani.
f. Edit- perfequentibits genttlibus, martyriì, cjuxdam Parff. cum
uno mf. veri martyriì : cetcri mff. nobis fuffragantur.
g . Exdcm edit, nonnulli religiofi viri : mff. v e ro , nonnulli militares,
& c .
1». Ita mff. plures, potiorefque : at edit, cum aliis nonnullis, ma-
nibus fublevatus.
i. Mff. aliquo t, Vincentio Culufitjtno ; unus, C olitano.
temporibus ; hoc e f t , poft obitum fandi Ambrofii in
Anaunia: partibjjs, f periòquentibus gentilibus viris maf- f
tyrii coronam adepti fu n t , cùm reliquias Mediolani
fumma cum devotione fufeiperemus, adveniente quo-
dam exeo & referente cognovimus, qui èodem die tad b
lo cu lo , in quo fandorum reliquise portabantur, lumen
recepir, 'quod per vifum n od is vidiflèt navem àppro-
pinquantem litto r i, in qua erat multitudo albatorum v irorum
; quibus defeendentibus ad térram, cùm unum de
turba precaretur, ut feiret qui eflènt ii v i r i , audierit,
Ambrofium ejufque confortes. Q uo audito nomine, cùmi
deprecaretur ut lumen rec iperet, audivit ab eo : Perge
Mediolanum, & occurre fratribus m eis,qu i illò venturi
funt;, defignans diem , & recipies lumen. Erat enim vir^
ut ipiè àdièrebat, de littore Dalmatino, nec lè ante ve-
niffe in civitatem adferebat, priufquam red o itinere
reliquiis fandorum occurriflètmondum videns :fed tad o
lo c u lo , videre cmpilìè.
53. His itaque decurfis.non arbitror grave videri,fi pau-
lulum promiffi noftri metas exceifcrimus , ut Domini
didum quod per os fandorum prophetarum loquutus
eft, completum elìè doceamiis : Sèdentém adverfus fratreut Pf.ioo.
fuum & detrahentem occulte, perfequebar ; & alibi : Nòli di- prov.%o:
ligerc detrahere, ne eradicemini 5 ut quicumque forte hujufmodi
captus eft confuetudine , cùm legerit qualiter
in iis q u ifan d o viro detrahere aulì funt,fu crit vindica-
tum , ipfè etiam in aliis etnendetur.
14- Igitur Donatus quidam natione Afer, presbytei; tà-
mcn Ecclefise Mediolanenfis , cùm in convivio pofitus,
in quo erant g nohnulii militares viri religiofi, detrahe- g
ret memorisc Sacerdotis, adfpernantibus illis & deferen-
tibus linguam nequam, fubito vulnere percuffus g ravi,
de eodem loco in quo jacebat, b alienis manibus fobia- h
t u s ,in ledulum pofitus e ft, atque inde ad fepulcrum
ufque perdudus. In urbe etiam Carchaginenfi , cùm
apud Fortunatum diaconum fratrem venerabilis viri Au-
relii epifeopi, ad convivium convenifièm una cum » Vin- i
centio Coloffitano epifeopo, Murano etiam epifcopo
Bolitano ,fèd & aliis epjfcopis & diaconibus ; tunc Murano
epifeopo detrahenci Sando viro retuli exitum pref.
byteri fuperius memorati: quod ille de alio d id um , de
fe oraculum maturo fui exitu comprobavit. Nam de eo»
dem loco in quo jacebat, cùm fubito vulnere ingenti
efièt percuflùs, alienis manibus ad ledum ufque porta-
tus eft , atque inde ad domum in qua hofpitabatur de-
d u d u s , diem claufit extremum. Is finis virorum illi de*
.trahentium fù it , quem videntes qui tunc aderant, adr
mirati funt.
j j. Unde hortor & obfecro omnem hominem, qui
hunc librum legerit, ut imitetur vitam fan d i v i r i , lau-
det Dei gratiam , & declinet detrahentium linguas ; fi
vult magis confortium habere cum Ambrofio in refur-
redione v i t * , quàm cum detrahentibus illis fubire fup-
plicium , quod nullus fapiens non declinat.
$6 . Tuam etiam precor beatitudinem, pater Augufti-
ne, ut prò me humillimo peccatore * Paulino cum omnibus
fandis qui tecum invocant nomen domini noftri
Jefu Chrifti in veritate, orare digneris -, ut quia in adi-
pifeenda gratia cum tanto viro non fum dignus habere
confortium, adeptus meorum veniam peccatorum, fic
mihi przmium fugiflè fupplicium.
* . Non dcfueranc qui deccpti Paulini vocabulo, hunc à Paulino N o lano
epifeopo minime diftinguercnt, lice dubitarcnt hanc vitam Ambrofii
in mff. nonnullis ita prxnotarc : incipit Prologus Paulini epifeopi -,
quo etiam titulo in limine Erafmianx edic. infcripta fuit. Verum prar*
cerquam quod in mff. multo pluribus nomen fcripcoris aut V ita; fronti
non prxfigitur, aut eidem non epifeopi, fed notarii tantum Ambrofiani
titulus adjungitur; extra controterfiam eft noftrum hunc Paulinum
prorfus à Nolano divcrfUm efiè. Ex iis enim qua: fupra num. 4 1 . de
le ipfc d ic it , eum paucis diebus ance felicem Ambrofii mortem adliuc
inferioris ordinis clericum fuiffe intelligimus, cum ante morcem Ambrofianam
Paulinus Nolanus faAum fe epifeopum teftetur in epift.
ad Alypium. Hunc tamen Paulinum poftea perveniflè ad graduiti,
preibyterii ex Ifidoro de Viris llluftr. cap. 4 - vulgo colligunt. H x c
fi maturius Erafmus perpcndiffct, & qui cum fcquuti fu n t , quidam
heterodoxi, cenfurain tuliffent de hoc audtore minus iniquam ; fed
ÌUi difplicuic miraculorum aliquot inferra narratip, hos vero loci non*
aulii erroribus fuis plauc coucrarii quia offendereac, non potuerunt.