morte dignum judicaret : & Jofeph quamvis per calum- A ficut dixi, regnavit, qui fub. fpecie idolorum fecvierunt
uiam , tarnen quali reus claufus in carcere eft : Se piftor
& pincerna Pharaonis ob delibimi fimiliter paflì funt : Se
Moyfes, occifo Aìgyptio, a adeerritus lege eft. Quomodo
ergo non imputabatar peccatum, cùm lex non dÌet ? aut.
quomodo vindicabatur, nifi lex (ciretur ?
Lex naturalis femper e f t , nec ignorabatur aliquando ;
ièd putabatur ad tempus tantum auttoritatem habere, non
& apud Deum reos tacere. Ignorabatur enim quia judica-
turus eilet Deus genus humauum, ac per hoc non impu-
tabatur peccatum , b quali peccatum non eognitum eiTet
apud Deum , incuriofum Deimi adièrentes. At ubi autem
diabolo. Propterea quod lex in auttoricace non erat prò- .
mitigata, judicem Deum prxièntire nequiverunt. Maxima.
enim pars mundi Deum foie judicem igqorabat : perpauci
autem in quos non regnavit mors ; in quos autem regnavit
, poft iftam mortem, qua; prima dicitur j à fecunda ex-
. cepti funt ad poenam Se perditionem futuram. In quos.
autem non regnavit, quia non peccaveEunt in fimilitudinem
prxvaricationis Ada:, fub fpe reièrvati fu Ut 6 adventui
Salvatoris in libera : ficut legitur de Abraham , quia
quamvis apud inferos fu eritd ilc retu s tamen longo intervallo
eft ; ita ut chaos eifet ingens inter juftos & peccatolex
data eft per Moylèn, manjfeflatum eft curare Deum B res. Si inter juftos &peccatores chaos ingens erat,h quanto
r.es humanas , & non impune iis futurum qui malefa-
cientes, quacumque ex caufa in prxfenti eyadunt. Nam,
■utique lì inter fe , magiftra juftitia vel natura, peccata
non inulta cenfebant-, quanto magis DeOm,quem mundi
feiebanjc opificem , hxc requifiturum non debuerant
ignorare ì Qaippe cùm Sodoma & Gomorrha per ignem
adjudicatse fint deperir?, quod pblivio quidem texérat }
Moyfes autem ut firmdret Deum judicem fore, fcribendo
manifeft$vit. Sed cùm prxtermilfo D eo, figmenta ccepe-
rupt in honorem p e i recipere, e depravati mente, partem.
legis naturalis, qux prima e f t , calcaverpnt. Quia lex namagis
inter impios, ut juftis eilèt refrigerium, & peccato-
ribus xftus, impiis vero ardor ; ut ante judicium quid unuf-
quifque dignus eilèt, non lateret ? Ac per hoc regnabat in
eos mors, quia videbat opera iubtilitatis fux profeci Ile eis
ad poenam quali inimici«. Non enimlatuit illuni ad hoc
fa (ft um hominem in mundo,ut imperium unius Dei prxdi-
caret, quod prævarjcatus eft Satana s.
Ac li in græco non ita c.autum dicatur -, fic enim dicitur
fcriptum , etiam in eos mortem regna Uè, qui non peccaverunt
in fimilitudinem prxvaricationis Adx. Totum
enim hîç complexus videtur, ut quia mors , id eft, dilfolutuplis
tres habét partes, cujus prima hxc eft , ut agnitus C rio per invidiam faifta eft diaboli, etiam in eos qui non
rw ,.« ., •-*» peccaverunt, regnaife mortem.d hpnoretur Creator, nec eius claritas & majeftas d alicui icat ; moriuntur enim, quod
de crearuris deputetur ; fecunda autem pars eft moralis,
hoc eft, ut benevivatur, modeftia gubernantej congruit
enim homini habenti notitiam Creatoris vitam fuam lege
refrxnare, ne fruftretur agnitio: tertia vero pars eft doci-
bilis, ut notitia creatoris D e i, & excmplum morum ceteris
tradatur ; ut diicant e quemadmodum apud Creatorem
meritum collocatur. H s c eft vera & Chriftiana prudeni '
tia.
Sed regnavit mors ab Adam ufque ad Afoyfen. Quoniam.
voti eft Sacanx. Quod ft verum eltet, non oportuit d ici:
Regnavit mors ab Adam ufque ad Atoyfen; ft ab initio uf.
que ad finem regnat in omnes. Aut forte gradus fecit, ut
ab Adam ufque ad Moylen regnaverit, & a Moyle ufque
ad Chriftum, a Chrifto vero ulque ad finem ; ut ad quam
utilitatem hxc locutio proficeret, cum nec ftc loquutus
probetur. Dixit enim : Ab Adam regnavit mors ufque ad
May fen , propter quod Lex non erat manifeftara, ut data
w . ^ . L e g e , fub audfcoritate ejus viverent, fcientes quid caverent
non imputabatur peccatum, antequam lex daretur per. ne regnaret in eos mors. Igiturqui ante Legem hoc fee*
Moyfen, ficut dixi j ipfa ufurpationis impunitare regnabat D v a v it, natura duce, quod poftea Lex mandavit, num.
mors, Iciens libi illos devotos. Regnabat ergo mors lècu-
ritate dominationis fux tam in hos, qui ad tempus evade-
b an t, quam in illos qui etiam hìc pcen.as dabant prò ma-
lis fuis operibus. Omnes enim fuos elle videbat ; quia qui
facit peccatum , fervus efl peccati : impune enim cedere
putantes , magis delinquebant : circa hxc tamen peccata
promtiores, qux mundus quali licita nutriebat. Quo fatto
faudebat Satanas, fecurus quod caulà Adx relittum à Deo
ominem in poflèflìonem habebat.
Regnabat ergo mors in eos., qui peccaverunt in Jìmilitudwem
quid poteft dici quia mors regnavit in eum ? Nam vide
quid de eo fcriptum fit : Peccatum, inquit, non imputabatur
, çum Lex non ejfet & adjecit : Sed regnavit mors ad
Adam ufque ad Moyfen \ eo utique tempore, quo Lex non
erat : & convenit ut quia antequam Lex daretur , mors
regnavit, in eos regnailè dicatur, qui peccaverunt in fimi,
litudinem prxvaricationis A d x , lient fupra memoravimus.
Sicue enim .poft Legem datam qui idolis aut fornicationi
lèrvierunt , contemnentes legillatorem, regnavit in eos
mors; ita & ante Legem qui fenfum Legis prxlènferunt,
honorificantes auttorem ejus, non utique regnavit in eos
prxvaricationis Ad& , qui eft forma futuri : quod -, n_ m ^
in fubjettis monftrabimus. Itaque non in omnes mortem E mors : propterea enim regnallè dicitur, quia cognitio
regnane manifeftum eft, quia non peccaverunt omnes _
fimilitudinem prxvaricationis Ad x, id e ft, non omnes,con-
temto Deo , peccaverunt. Qui autem funt q u i, contemto
D eo , peccaverunt ; nifi qui negletto Creatore, fervierunt
creaturx , deos libi condimentes quos colerent, f ad inju-
riam Dei?Idcirco lxtabatur in iftis diabolùs , quia videbat
illos imiratores fuos elfèttos. Nam.& Thare pater Abra-
h x , Sc Nachor, & Laban proprios Deos libi vindicabant.
Et peccatum Adx non longeeft ab idololatria; prxvarica-
vit enim, putans fe hominem futurum Deum. ^ftimavit
enim hoc magis profuturum , quod diabolus luafit, quam
unius Dei evanuerat in terris. Denique fic ccepit data
Lex : Ego. fìtm, inquit, dominus Deus tuus , qui eduxi tede
Aigypto, de domo firvitutis : non erunt tibi dii alii prater
«a«; & non facies tibi idoium, ncque all am fimilitudinem.
Data igitur Lex e ft , ne mors regnaret > ut abolitis pecca-
tis prioribus , uni Deo obfecundaret genus humanum.
Unde alio locodicit idem Apoftolus : Non regnet peccatum
in veftro mortali corpore, ut obediatis ei. Quo ditto
oftendit etiam nunc regnare mortem, fi Lex contemnatur.
Quod enim regnum mortis e ft , nifi cùm fit voluntas ejus,
.............— r - - — ......... , -i“ “ — , >juam uduuumj inmupp ecri aalt,, aaud ppec urnuinciiem obedientis, cujus imperii volunquod
Deus juflit, in loco Dei diabolum ftatuens} unde Sc F tas caput eft idololatrix
fubjettus eft diabolo. Similiter^ & h i , tranlgreilo D eo , tx tamen fic prxlcribitur nobis de grxcis codicibus,
quafi non ipfi ab invicem difcrepent; quod facit ftudium
contentionis. Quia enim propria quis auttoritate uti non
poteft ad vittoriam, verba legis adulterat; ut fenfumfuum
quafi verba legis adferat, ut non ratio, fed. auttoritas
prxferibere videatur. * Conftat autem porro olim quof-
dam Latinos de veteribus grxcis tranflatos codicibus, quos
incorruptos fimplicitas temporum lervavit & probat :
poftquam autem á concordia animis difcedentibus, & hx-
reticis perturbantibus torqueri quxftionibus cceperunt,
multa immutata fiqit ad fenfum hunaanum; ut hoc contidum
creaturx lerviunt, peccant limili modo, non eodem ,
quia fimilitudo folet habere aliquid dillimile. Nec enim
poteft dici quia & hi qui prxceptum acceperunt non eden-
ai de arbore ficut Adam fuerunt, qui peccaverunt, non
prxvaricato Deo, fed in lege naturali. Qui enim inteilexit,
five ex traduce, five indicio naturali, & veneiatus eft
Deum, nulli honorificentiam nominis ac majeftatis.ejus
impertiens ; fi peccavit, quia impolfibile eft non peccare,
fub Deo peccavit, non. in Deum , quern judicem fenfic:
ideoque in hujufmodi mors non regnavit. In hos autem
a. Mff. aliquot, territui fugit.
b. Ömnes edit.& quidam mil', quaji peccatum non ejfet: alii plures nobif-
cum, quafi peccatum cognitum non cfiit: Cocbl folus .quiaj, peccatum non ejl'et
cognitum apud Deum, incuriofum Deum adfererent. "
e. Corb. codex, depravati legem mentii naturalij, qua prima tee.
d. Mil. aliquot, alicui prater Filio deputetur.
c.Cocb. inf. quemadmodum creator merito cola tur.
f. Idcirco latabatur. . . . effetto! t dceiat in omnibus edit, quod
lui Salvatori! in lihrationtm: alii v o , & edit, hoc
j inter fe dilfidcnt, quod mff. non pauci, ac vet. edit, efferent, advtntu: reliqui
I melius, adventui: Rom. edit, fola .adventui. ' .
I h. Ita Gill, ac Horn. edit, cum mff. nonnullis: vet. autem edit, tc reliqui
mff. uanto magii ¡ ¡ ii.& ju f tii tffet rcfrigerium.
i. Rom. edit. Ccnfiat autem hoc per quofdam Latinos dt veteribus tracii
I Z T / '^ f i^ Z , Z t u Z ' VnLrdirZnwi, % & Z ? iL ‘s‘ mt’0r™ {,Te T Vit V 'b ' ccepit' : Vet. autem edit, ac mil. nobifcura faciunt , nid quod e*dem edit, ac
pauci mil. pro difttdeniibui liabcnt diffidentibm, minus #
Tfal. 71-*
^ .» 7.
M iS.
Gr^ci ;djveriòs codices habent. Hoc autem verum àtÈi-
tror, quando & ratio & hiibria & auftoriras obfervatur •
nam hodieque in.launis reprebenduntur codicibus fic in
veiuunrur a veteribus polita, Tertulliano VitftOrinó &
Cypriano.
Primtim igitur in Judata empir deftrui regnum mòrtis ;
quia notus in Jitftéa Deus, nunc autem in omnibus eenti-
bus quótidie deftruituri dura magna ex patte ex flliis dia-
boli fiunt filli Dei. Itaque non in omnes regnavit mors
ied in eos qui peccaverunt in fimiktudmem prtevaricatio!
nis Adte , fiout fupra memoravi. Adam auter* ideo forma
futuri e ft , quia .jam tum in myfterio dectevit Deus per
Iuinnuumm Cf 1b nrriifftlunmn , Mnm U ...muuuit., A niJ .iraM quuu . ..mM J per __ B unum Adam . .M. a pec-f
. — = .«*• — ne' peccata
carum .erat,fier« i U r f . Â Æ B . f e P ™ . ' » •
xratum erat, ficut dicitur in Apocalypfi johannis apoftoli:
Agnus t .inquit, qui occifus eft d confiitutione rnundi. De>-
nique fubjecit:
Sed non ficut deliBum > ita & donum. Propter quod enini
formam elle dixit unhis Chrifti unum Adam ;ne & caufam
Ad x calem figmficalfe putaretur, qualis & Chrifti eft;ideo
a . t : Sed non ficut dehltum , ita dr donum ; quia in eo tantinn
fn rm a A d am r b p i f t i e f t c&Xivi j ... .. .
m Z r r g^ieraiem eueputanc, limili
modo & juftificationem generalem accipient. Sed non eft
verum, quia non omnes credunt. • •
Stcut cntm per inobedientiam unius hominis pece atores
eonjhtutt funt plures : ita & per unius obedicmiam mili
confìttuemur multi. Quos fupra omnes dixir, hìc plures Se
multos lignificar ; plures enim delittum Ad x fequuti funt
prxvancando, non omnes: & multijufti conftituentur per
m Chrifti, non omnes. Non ergo in eos regnavit
m o ^ qm non peccaverunt in fimilitudinem prxvaricationis
L e x autem fubintravit, ut abundaret delittum. Poteft
dici e contra :Non ergo oponuit dari Legem,, ne peccata
mcrelcerent : fi enim ,nrp r SS« m r
ir .iy .
r ■ . ^ minus peccatum e l t .
non opus fuit lege. Piane necelfaria fu itL e x , ut often-
deret imputari apud Deum peccata, qux impune fieri cre-
debantur, ut de cererò feirent quid evitare deberent. Un-
de Efaias propheta : Zìa:, inquit, in adjutorium data eli :
ut quia ìpli naturx quodammodo inferra funt juftitix fc-
mina, addita Lex e f t , cujus auttoritate & marifterio in
• V ’T T ' M m B mrM fm‘ ’ M“I,° m i habcat ven««me f B B H M
l i— i m m mr
attun eft. ut dara I e n e nrvr, /-- I I .
......s.s.w.u.,, vit. nun ac nac morte , qux Omnibus
communis e f t , fignificalie; quia omnes omnino mb",
tiuntur, & non tarnen omnes gratiam confequuntur: ne-
•que mortem in omnes regnafte, fed in eos qui delitto Adx
mortui funt, fignificatur, b quos in fimilitudinem prxva.
r ira r irtnic A An. i : r.__ . . . . r
r — ' r - , »juaii. «nuca pcccaverat : öc lie
tattum eft, ut data Lege non minueremui, fed abundarent
peccata : Apoftolus enim oftendit quid provenerit data
l e g e , non quid Lex fecerir. Quomodo autem Legis vi-
tío crefcebant peccata, qux comminabatur,ne peccetur : fed
lu h in t r a lle H irirn r . * „
abundate I q l T i n J q u f S o r ^ ' i i c u t “ p ^ c t
fimdttet peccantes, t a rn qui non peccaverunt in hac rent, Sc peccabant. Oftende?e enim cnoiHex abund, 7
elt lex ; commendans enim Apoftolus fidem, per quam utique
peccata delentur, legem dixit fecillè, ut.abundaret
peccatum, fieut fupra dixi j quia non data eft , ut abole-
rentur peccata, fed ut abundarent : dum &ante legem pec-
catores oftendit, & poft legem reos omnes tenuit.
»x V H T ttm a} m d av it Ptccatum y fuperabundavit gratia.
Manifeftum e f t , quia cùm abundaret peccatum , fiiper-
abundavit grada : dum donum Dei venit ex promiflione
& omnium 'peccata contexit; ut diaboli invidia nihil fe
profecilie doleat. Quia enim cùm data eilèt lex ad utilitatem
humanam ,id egit diabolus, ut fuadendo illicita inver
rp rp f • nr mmri n r o f . , . , , . . , . . __ _ • ?
“ '•■‘ '■■‘ I r e v a lu c* u ci îcncentia crant apud inte
yos, gratia Dei abundavit in defeenfu Salvatoris, omnibus
dans indulgentiam, cum triumpho fublatis eis in cx -
lum.
E t non ficut per unum peccatum, ita & donum : nam
dictum quidem ex uno in çondemnationem , donum autem ex
tnultis delittis in jufiificaiionem. Manifèfte diverfum eft
quia uno Adx peeento eondemnati fimt, qui in fimilitudinem
prxvariearionis ejus peccaverunt : gratia vero Dei
per Chriftum non ex uno delitto ‘ fed ex multis juftifica-
vit homines ,dando illis remiifionem peccatorum. Hoc ad
magnificentiam pietatis Dei & Chrifti loquitur : ut cùm
X ~ . TA A *Y> r imtiSn. ..D__d *1- &__ _C... moue fr îccunaa lto<I.uit in Ur interno . > y.« ' «Ainferiori
» bumanam", id S t a t
delifto Adat muiti tenentnr a motte fecunda in infemo in- £ vetteret;ut qnod profotutum datum erat in contrarinm
fcnortidontim ; donum tamengtatire tamen gratix D Dei,e i,cdm cùm juftum iuftum eflètpletti
effetoiefti nrolieeret. d , l J L , , . - V. “ " i “ ™ “
illo s , non loium ignoicit illis , ied juftificat.
Si enim unius delitto mors regnavit per unum , multo magis
abundant tam gratis. & dovarionis & jufiitia accipientes,
in vita regnabunt per unum Jefum Chrijhm. Contuendum
eft unum elle iènfiim , Se in nullo diffèrre : mortem enim
dicit regnallè, non regnare; quia qui inteilexerunt per Legem
judicium D e i, fublati iuntde ejus imperio. Regnavit
autem, quia fine manifeftatione legis timor Dei in terris
non erat. Superior ergo fenfus eft, ut quia mors regnavit
ab Adam ufque ad Moylèn in eos, qui peccaverunt in
fimilitudinem prxvaricationis A d x ; multo magis gratia re-
, uaium c u i , in contrarium
proheeret, dira mandata comemta fun t,fu t non utilitas
ex Lege,fed judicium ad vindittam procederei : tunc juftus
atque mifericors Deus , ut gloriam diaboli quam de trium-
phato homine quxfierat, exinaniret, Filium fuum ventu-
rum dccrevit. qui omnia peccata donaret; ut major fierce
lxtitia ex dona g ratix, quàm fuerat luttus ex peccato
Gaudium emm doni Dei etiam his profitti, de quibus trium-
phare non potuit Satanas ; idcirco iìiperabundavit gratia
fuper peccatum, quod fuafit Satanas.
V t quemadmodum regnavit peccatum in mortem ; ita &
gratia regnet per juftitiam in vitam aternam per feftim
Chriftum dominum nostrum.regnavit videndo
ODUS film DeccantihllK in mnrrpm nrnü»« :____ i
“ 7 7 P 7 ar“ « r ! A t e ; mtilfo mxgis gratia re- f t d / h m 'd m im . mihm,. Peccatum ¿ ¿ ¿ v i t v S
p e t abundant dom De, vitam pet unum jefum Chtif- F t q j fum peccantibus in mortem p r o f i e e S L l " a
tum. S. emm mors regnavit quare non magis gratia re- b ltu r , 8 iimili modo nt & g t a j t c g n e t ^ t i a f f i
p e t , qua: mul.o plures |uil.fieat, quam hi funt in qnos vitam atternam , pet J e fum lh r ilh itf d o m t o u m t , " g g a W bh IB bBI peccatum H i
. fic & per lujhna,« m omncs bcmncs dens gratia tuftum fe habere in bonis,qnos redemit reanet
« v .u : hoc e ft , ficot per unios del.aum in vitam aternam , fciens nos fotuios atern™ S u S r
omnes condemnationem mernerunt (imilaer peccantes , ita abundat ergo gratia, quia peccatum ad tempm regnant
& in juftma unius omnes juftificabuntur credentes. Si qui gratia autem in xcernum. Dei enim regnum eft?gratia
a. It:aa ppjieertiiqquuec mmffff.. at alii nonnulli , & Cannes edit, prtvnriutum t u t : f Iconeroe, trofecttTt doleat.
COd. Veto Corb. per pr*vnricati
b. Corb. Cod. quoi in privar
c. Idem codex Corb. imtivit
«1. Patii, quxdam edit. Igitur
e. Corb. cod. peccata contrnxit. Continuo vt
it ione fimili tndinis std.c peccaffe adfierit■
intepeficit.
padri leg un t profit eiße dotent, ubi Eraf. ac ii-q.
l poft Amcrb. 8c mil', not
:dit. cum aliis mil', magi
I congrue, prof còffe doleat.
ad 7” u,ilit% ex L'&> commendarlo gratin Deijfed judiòum
ad vindittam procederei : mff. vero & Rom. cdlc. in nollram le¿tionem con-
vemunt , nifi quod pro ad vindittam, illoium nonnuUi hab en t, & vinditta
g. Mil. quidam. Simili modo & grana regnet, & inobedientes fibi facit, dum
•I quibus mfiencordiam dedit , rette verfiantur ,haredes futuri per cfmftum.fi.
cut fiutrant perdutomi obnoxn per Màm. £/nid ergo dictmns f 8cc.
D iij