hac arbitratus fum pröpter'Chriflum damna. Quantum ad
Legis culturam pertinet, & ad ejus juftitiam fervandam, &
ad ftudium ha: re fi s Pharificorum , Se juxta zelum tradirio-
nis parern* in perfequendo Ecclefiam , hic parem non ha-
buit ; ' in ceteris enim erant confoftes ejus, qui fimiliter
ciTent natura Jud*i. Sed qu* lucra videbantur juxta huma-
num fènfiim , a comparatione Chrifti inventa funt damna.
Quare damna , nifi quia Jam tempus non erat, ut Lex fèr-
va rètur ? inania enim erant hate omnia , Sc impedimenta ,
ne accederetur ad gratiam ; Sc quia h*c funt carnalia, nof-
tra vero fpiritalia. Ideo autem de tribù fe dicit Beniamin,
ut genus fiium b extolleret fuper hos , qui de patriarchis
eoncubinarum Jacob filiis ducunt originem , aut propter
illos, qui erant profelyti. Unde dicit : Egomagis, circumci-
fione ottavi dici , ex genere lfrael j ut oftenderet primùm fe
effe inter Judaeòs : led hoc de contemnere propter fpem
promi llàrn à Chrifto. Heb rad tamen propter Abraham didti
funt ; immutata eft enim littera pr-opter fonum, ut non vo-
carentur-Abr*i'., fed Hebrari : ut apud veteres cùm dice-
•retur medidie, Sc ellèt abfurdum,immutata eft littera,ut di-
■ceretur meridie. Si enim origo ex Abraham e f t , ex ipfb
vtrahi debet & nomen, non ex Heber , qui fexta generatio-
•ne eft fu per Abraham. -Si enim in Abraham reformari eee-
■pit genus hominam , Se ipfe eft pater fidei, ex ip fo& nomen
Se lingua Hebrxa. Prima enim lingua , qua:-erat fine
nomine , cùm huic redditur , ex eo nomen accipit. Nam
•nulla caùfii eft , ut e x>Heber-crahat nomen.; Abraham
enim Chatdxus fu it , 'n o n tamen Hebrari Chaldaam lin-
.guam habent.
Fòrum qui dem omnia arbitror damna -effe propter emù
nentiam [dentice Cbrifli Jefu domini mei , propter quem omnia
damna duxi , & arbitror flercora ; ut Christum lucrifaciam,
& ut invernar in ilio non habens me am juftitiam , qua ex
Lege eft :fed earn qua eft per ftdem Chrifti, qua ex Deo eft >
■juftitiam fitper ftdem ad cognoftendum eum, & virtutem re-
efitrrettionis ejus , & communi cationem pajftonum -, ejus confor-
•mans me moni ipftus \fì quo modo occurram ad refitrrettio-
nem , qua eft ex rnortuis. Cùm iuperius de genere Abrah*,
’ Sc de Lege, & de juftitiis ejus , Se meritis obfèrvantium
-Joqueretur, h*c omnia detrimentum deputans ad compara-
■tionem promifllonum Salvatqris , nunc addir non iolum
-h xc:fed & omnia damnum effe propter eminentiarn , inquit,
feientia Chrifti Jefu domini mei. Poit Legem & juftitias ejus,
qu* erunt hsc omnia ; nifi ut ipfi vit* corporis animxque
anteponatur agnitio Chrifti ? Si enim, ut dicit ad Coloflèn-
fes , in Chrifto funt ornnes thefauri fapientia & fdentia abf-
■eonditi ; cunèba quarcumque funt, nullius momenti ducenda
diint, ut ad excellentiam fapientia: Se feienti* hujus pervenire
contingat. Sufficit ergo , immo exuberat juftitia,
qua ex fide eft , non ex Lege ad falutem, qua ex cognitio-
ne Chrifti gratia Dei indulta eft. Cognitio enim myfterii
incarnationis, Se paffionis , Se refurreólionis ejus perfeèlio
v ita eft , & thefaurus fapientia ; ubi enim fapientia, ibi
eft & vita -, quia vita non eft, ubi ftultitia eil. Denique
Salomon : Stultut > aie , per rifitm agit mala. Qui enim
intelligit fui causa Chriftum hominem faètum & paflum ,
•Se vièta morte refurrexiflè, contemtis & ”fpretis omnibus
Lune fequitur, cujus prafidio videt fe à morte libera tum*
-quarens caufàs ad promerendum eum ; ut vèl in aliquo
¿Ili vicem poifit reddere , ut adhuc majora conièqui me-
>reatur promillà in refurreètione.
d Non quod jam acceperim,aut jam juftißcatus firn, aut jam
perfettusßm :fequor autem,f i comprehendam , in quo & compre
henfius fium d Chrifto Jefu. Quoniam in tota epiftola gau-
dere fe teftatur in eis , & laudat obedientiam eorum & fi-
dem ; ne forte quafi homines inflatione, eo quod jam digni
«flènt, extollerentur : nunc per fuam perfonam adhuc deefle
fibi ad juftificationem implendam aperta voce declarat ut
contendant addere in operibus bonis. Si enim hic qui tanta
•pradicus dignitate eft , adhuc deefle fibi perfeètionem con-
iketur ; quanto magis hi intelligerent elaborandum fibi
e lfe , ut juftificationum merita adipifeerentur ? Ideo fubje-
-cit : Sequor autem, inquinar comprehendamdn quo & eompre-
■ Jjenfius fum a Chrifto. Dum enim errore Se aftu mentis flue-
A tuaret . de via Domini diffidens j mifericordia Dei quafi
fugientem gratiam Chrifti comprehendit eum in via ,eun -
* tern adconturbandam & affligendam Ecclefiam, ad hocut
donum Dei e addifceret , •& gratiam quam refutabat, Se .
fciret pro hac etiám mori lucrum efle; ideoque non fe polle
obeffe credentibus, fed fibi , fi non crederet, qui rem ia-
lutarem per ignorantiann infequebatur. Ad hoc ergo com-
prehenfus e f t , f id e f t , á priefcientia Dei requi firns inventus
eft , Se didicit myfterium Chrifti; ut in omni vita fua
augmentum feciens meritorum, comprehendat deftinatum
pra:mium^ promeritus eum , quern didicit fui causa occi-
fum.
B Fratresego me non. arbitror adhttc compre he ndijfe. Vnirn
autem, qua quidem retro funt oblivijcens » ad ea autem qua
ante funt, extendens me , fecundum deftinatum infiquor ad
pahnam fuperna Dei vocattonis. Hoc eft quod fupra dixit,
quia ideo laborare fe fignificat, ut quotidie in melius pro-
ficiat, femper extendens fe ad potiora yut ilia qua: retro-
a«Sta funt oblivi'fcens , meliora feitetur : non quia .mala
funt, fed quia parva funt ad meritum collocandum:: in melius
autem proficiendum , ut ad deftinatum ca:lefte pr«e-
mium occurratur; causa enim tarn admira bilis & invilibilis
przmii non leviter utique certandum elle pronuntiat.
Quotquot ergo perfetti fumus, hoc fentiamus. Superius per-
fedlum elle fe negat, fed juxta promillum, ut adhuc adda-
q tur ftd meritum : ad comparationem autem ceterorum, qui
res divinas negligentius curant, perfedi dicendi fun t, qui
adhibita íolertiá, perfedlionis iter ambulant. Hoc ergo fen-
tiendum eft, ut in melius proficiant. Et f i quid aliter fenti-
t is , id quoquc vobis Deus revelabit. Hoc dicit, ut fi quid
amplius ad culturam melioratx converfationis excogitave-
rin t, Dei exiftiment donum efle, ne per hoc inflarentur.
Verumtamen ad quod pervenimus , ut idem fapiamus, &
in eo ambulemus. Ne qua hinc oriretur prsefumtio, & puta-
retur quod á Deo non erat revelatum •, ideo fubjecit dicens:
uid quod pervenimus, ut idem fapiamus •, hoc eft, non extra
regulam difciplina: fapere in converfatione fidei: fed hoc
_ fapere » quod commune fit & modeftum in Evangélica ve-
rítate.
Imitatores mei eftote, fratres, & confiderate eos, quific ambulant
y ficut habetis formam noft ram. Vult illos follicitos
efle, ne pravorum liominum fubtilitate capiantur, & notare
unumquemque qua liter Se converfetur Se doceat; ut
his jungantur , in (juibus íénfum magiftri fui agnoverint.
Multi enim ambulant, quos Jape dicebam vobis , nunc vero &
flens dico , inimicos crucis Chrifti: quorum finis eft interitus ,
qutrum Deus venter eft, % & gloria in confufione illorum,
qui terrena fapiunt. Hi quos fignificat, é numero eorum
funt, qui Galatas everterant. Cum dolo enim ambulantes,
£ Ecclefias Dei fubvertebant, fub nomine Chrifti judaifmum
colendum predicantes , quafi fibi Chriftus promiflus fit.
Quos cum dolore Se lacrymis memorat ; quia faluti cre-
dentium obfiftebant ,de cibis edendis, 8e non edendis q u s f.
tiones moventes, quafi falus in efca f i t , aut venter Deus ,
quern juxta Legem mundis efeis dele ¿tari putabant , gloriantes
in pudendis circumcifis > hoc e ft , terrena fapere: qui
autem fpiritalia fapit, in fide , infpe , in caritate gloria-
tur. 11 Ad locum autem hunc non pertinet, ut quxftus causa
aut gula: dixerit: Quorum Deus venter eft.
Noftra autem converjdtio in calis eft ; unde 0 “ Salvatorem
exfpettamue dominum noftrurn JeJitm Chriftum, qui transfigu-
F rabit corpus humilitatis nostra conforme corpori gloria fu a ,
fecundum opcrationem fuam , quapojfit etiam fnbjicere fibi omnia.
Spiritalia curantes in cadis agere dicuntur , cüm ipfi
adhuc fint in terris •, quomodo mali Principes Sc Poteftates,
cúm fint adhuc ipfi in firmamento, converfatione tamen in
terris funt. Chriftianorum ergo affcus in calis funt-, ubi Sc
fpes falutis eorum eft, qui eft Chriftus , quern omnis fi-
dus exipe<5tat ad transfigurationem corporis carnis j ' ut
quod ex humo eft, indutum fpiritali vefte , conforme effi-
ciat adventu majeftatis fux corpori gloria: fuse, juxta ope-
rationem fuam, id eft, fecundum virtutem fuam, qua poffit
Jubjicerefibi omnia: hoc eft, quia per refurre&ionem mor-
tuorum & immutationem in gloria apparebit virtus Domi-
Colex Laud.
Rum. edit.
MiT.atiqu.
ext oil tret, five propter
, non tamen ChaUxi I
'on ¡¡Mod apprehendtrim
d. Nouuulli mlT. addifct\
. f. Gill, in marg. 8c Rom.-edit, i
prafentca Dei.
1 g. Rom. edit. &■ gloria in pnden.
■ h. Eadem Rom. edit. Ad locum at
I i. MC Runnulli, ut quod ox uni
mlT. quibufdam, id cfl.
f . IÇ.
t f .iV
^■17*
f .iS .
ir. 19-
f. 10.
ir. li.
Cap. IV.
y - 1 .
f 'i -
5.
jr. 6.
ir-7<
ir.Z,
t . io.
ni mnifeitani, H Q H Principe Se Poteilacesj A H H I M I 1 1 , m p n m, , I j .
ut mamfeiletur^ipfe Deut & Jomiba, eiTe otnniuut. . , vim
"9 T R B R I . - . r i ._ propenfiorem faètam oftendit; quia in quo neelieentiores
W M B m m I B f f l d e fidm n jfm i.gm Sm fa£U fuerant. adhibiti folerr», opuspriftinum iLarunt
H B H H H I 1 B H H Commonet memotes f i f t i Apoftoii fui ; ut Frudus fuos ad eum ¡B U I
f I H h H H B B S™dlL,m ini'u’ qus adjpra:. rem condendos in horreo ralefti, ubi neque tiuea neuue
fèns conftantia illorum eft, futurum coróna. Difcipulis rubigo exterminant
Emù»m rogo , & Symycho» oljicro .Jomfipm in Dom- firn f i f f e i ,* , offi. Sdo & U n 'U ro ffiìo & h L ilia r i ( lbìm
I f ■ W m. ’ B H fm f tr I ■ > V * U - * a ohmbut H H H I fitmrsri I « • ifitrirl, 0- d ù
borMtrmt mtcum kn Eoimgelto eum Clemente , & ceeens, im e . & pemriàm pati : omnia pofflm in eo mi'me anferqmfintmthfarttftpls
operm.morumnomtnafitmin libro rat. Non fe fili causà in hoc eotum opere uaódére fed in
Evodiam K Syntychen • ad prudemiam amplifican- B ptofédu eotum ipfotum Ce ante om°L c o S u m De"
B B D D B H I quos memorar ; H M ■ ope- ad/uvame, teilamr j 1 neque de penuria contriftarenù neribus
Ewngehi profecerant . proficcrent & m feientia & fa- que de abundantia exfultaret, feiens quia & abundantia
(nentia D e i, quos omnes mento fidei in libro vita: haberi frequente! extollit , & tolerata penuria^ivirias Caleftes ad
| H B R H . quirit. Horum taraeii .opera in fe benigna declami: multo-
(jouaete in Domino femper » iterum dico , gaudete. La:tus rum enim neceffitatibus profuit.
Apoftolus in operibus & fide eorum , ad cumulandam ala- Scitis autem & vos , Philippenfes, quia in principio Evan-
critatem fuam exoptat illos m hoc ftudio proficientes, in geliiy eum profettus fum a Macedonia, mila mihi Ecclefia
n R H I re-! nC c,«manicar,,rie in radono dand, & aeeipiendi BIHHB
M [¿ tu " ■ lll>S.iolle?d,t- 1 9 H Thojfaloniea cìtm effem, fernet & imam itfibm meit
i r V r n W m H i H B r ° - B mmm cjHcratn, f e i riparo fradon, H
pe ejt. In nullo Jolliciufitts : fedper omnia oratìone & pre- centem inrationem vefiram. Haic idcjrco commemorai ut
ee’ c.u™ grattarum acetone pofiulationes veftra innotefeant Caudientes in memoria & laude effe opera fu a , non dubi-
apudUeum. Et pax D e i ,* qua exfuperat omnem mentem, tent illa accepto ferri apud Deum, fed magis ftudium fidei
cuflodiat corda veftra fenfus veftròs in Chrifto Jefu. Nunc
exemplo eorum alios vult luerari -, cìim enim modeftia eorum
manifeftata fueric, id eft , rationabilis converfàtio,
lucebunt opera eorum , St non deerunt, qui imitentur bo-
mim illorum,j ut non folùm propriolum geftorum,d fed &
aliorum augmentum confequantur ; ut ficut di ¿bum e f t,
labores fruètuum fuorum edant. Quando enim fruèlus ope-
rum fuorum alios adquirit ad opus bonum,labores eorum
qui adquifiti flint, proficient eis , quorum exemplo bona
.... - * , — l magis ftudium fidei
adhibeanc.
Percepì tamen omnia, & abundo : repletus firn accept is ab
Epaphrodito, qua a vobis miffa funt in odorem bona fuavita-
tis j h'ftiam acceptabilern, placentem Deo. Non otiofè commonet
debere fieri, nec aliunde hortatur, quod faèlum pro-
ficetur j nifi quia aut negligentius , aut minus copiofe, ficut
folitum erat ab eis fieri, faiftum videbatur ; ut reminifeen-
tes priorum operum, feirent fe minus feciflè, quam ccepe-
rant. Licet enim non improbet faftum, fed fignificet devolm‘
tan cceperunt. Dominus, ait , prope eft. Jn nullo tiores illos ante in opere hoc fuiflè • tamen gratum effe s Se
jolliciti fitis : hoc eft prepararos effe debere, & vigilare in o accepto ferre Deum , qnafi facrificium placicum. Denique
PT / r De° gra*,aS agenteS,’ f?P?flCa mundi P ominus ait : Facite eleemofynam, & ecce omnia munda vo- ,
& ’ d fpcraie , Se ante oculos habere , quod bis funt. Quam gtatum ergo opus e ft, ut omnem maculam
Uommus repromiht, unde Se gratias ei agendas docec; hominis & fordes emundet 1
Domino e n ^ imminente jfcllicitiido f^culiceilàt. Utquid Deut vero mem implen, omne defidermmnréftmm tiean&m
enim folliciti fmt de re cito peritura > A c per hoc, ptjhtla- dinitiat p u s in gloria in Chriflo Jefu. -Ideo diferevit dicens •
tiones veftra. nota fnquit , fiant apud Deum. Q u e notitia Deus meus i ut fecundum ea que preftabat meritis e’ius aualfiduitate
f i t , & vigilanza orationis. Tunc demum.muni- xilia adeflènt, & defideriis eótum, in copia masnicudinis
tionibiis pacis lue , qua omnem exfuperat mentem , cufiodiat bonitatis flie in gloria Chrifti Jefu. Gloria eft Chrifti Tefu
corda veftra in Chrifto Jefu. Hoc ideo dixit, quia cum Deo cùm Dei nutu chriftianorum implentur defideria fecundum
qui habet pacem , non timet omnem mentem adverfam j evangelicam diiciplinam.
tutus enim eft pace Dei omnis diligens Deum in Chrifto Deo autem & Patri noftro gloria in fácula faculorum,
jeiu.^Quis emm non metuat eum, quem feit Dei efle ami- E amen. Hic non diferevit, lèd generaliter aie : Deo & Patri
CmV , . R noftro gloria. Deus eft proprer timocem,Paterautem honoris
¿suoa reitquum eft , fratres, quacumque funt vera , qua- causa, & quia ab ipfo eft omnis origo-,ipfe enim dixit in
cumque magnifica, quacumque juiìa . quacumque fiantta, qua- Malachia propheta : Si Deus ego fum , ubi eft timor meus?
cumque amabtlia , quacumque laudabilia , f i qua virtus, f i & f i Pater ego fum, ubi eft honor meus ?
qua laus difciplina : hac cogitate. Qua & didiciftis , & acceptais
Salutate omnem fknttum in C.hrifio Jefit, h Hunc falutate
j & audiftis , & vidiftis in me ; hac agite , & Deus
in Chrifto Jefu, qui fe fanftificat ; ut Chriflo dignus ha-
beatur > qui dixit : Santti eftote ; quoniam ego fanttus fum >
dominus Deus vefter.
Salutant vos qui mecum funt fratres. Salutatio fràtrum fo-
latium invicem p rsfta t, quafi imagines enim exhibet di-
» --------- -- -- - i r - * P 1 vulforum. - f—Salutane v -voos uormrsun sejs jfnanntetVtSi,, Umladdx-iimmce qquuii UdCe CCafaris
facts erit vobifeum. In conclufione , quæ reliqua erant, ad
imitationem perfeftionis exponit ; ut ea quæ non folum' in
vituperationem non cadunt , verum etìam laude digna
funt , Se cogitantes Se agentes , fequuti formam Apoftoii,
Deum pacis habeant fecum. Deus nofter vere Deus pacis
e i t , qui non rogatus quafi potens, non timidus quali in- p domo funt. Hos fignificat propenfiorem afFeftum habere cir-
farmus ad pàcem hortatur ,in tantum ut Se peccata in fe ca eo s, qui de domo Cæfaris funt, iftos Se potiores fupra
commiHa cnnre-Aa r n ',m nniTTr ........... — --------- ;r“ r memoratis oftendit fratribus ; quia hos & fanètos appellar.
Grafia domini noflri Jefu Chrifti cum fpiritu veftro, amen.
Quoniam de Salvatoris perfona quæftiones oriuntur , hre
ut foliditatem in eo divinitatis approber , tuitionem grati*
ejus fpiritui noftro exoptat.
commiflà concédât ; cùm poffit utique e terrore manifef-
tatæ potenti*, Se ineflàbilis magnitudinis fu* etiam in-
yitos non ad pacem cogere, fed ad fubjeèkionem. Sed hu-
jufmodi pax mundi eft, non D e i, cujus ipfa natura pax eft.
Gayifus fum autem in Domino £ magnificc, quod tandem
a. Eraf. & Teq. edit, ad prudcnlìe
b. Rom., edit, fed per omnem or.
c. Quidam mfl'. qu<t exfuperat
d. Codex Laud, fed (y aliorum ,
t . Mil'. Vali, ternrem maùifeflar potent ta Jute . . . . (y e
f. Rom. edit, m
fentiebatii.
g. Rom. edit. & acceptui
fa. Rom. edit lile f aiutami
H
it[er.tiatil ¡d, quoi
o Chr,f i lefn.
'fr. n .
f r .n .
fr. 15,
Ü.-1<5«
fr- l 7*
ir. 18.
I
4«* -
fr -V .
fr.lOf
Aalach. I.'
y. 21»-
tvit. ¡f. t.
fr: 21.
fr - 1