4 3 T Sermones Tañólo A m b ro fio 436
-a. Elias enim , ciim eflet claufum Iiumanis iniquitatibus A
cxlum, 8c nulla mundanis rebus defuper pluviarum ftilla-
S E R M O X X X I V .
ret ubertas, atque omnia longs ficcitacis fqualore langue-
renr, & diet fames magna univerfo generi humano, quo*
D om in i c a R e fu r re c tio n is .
niam enim cxlum phtviam non dabac, nec terra pabulum
germinabat, tunc Elias iandlus referavit jeiuniis fuis cx-
Hfinc fermo nem. cum deejfct in antiquis edit ioni bus, Rom an a
lum I terram ora tionibus foecundavit. lllius enim ficcitatem
fub hoc titulo prima evulgavit. E t re vera in ilio quxdam
conver tic in pluviam, hujus fterilitatem refolvit in partum ;
tafita enim ejus precibus orbem terrarum'imbrium largitas
irrigavic, uc arida revirefcerent, mortua rel'urgerent , lan-
gueneia'fertarentor. Et ira rebus cunftis fontium quidam 1. \ Udiftis, fratre s, quod fen&x mulieres , qux cum
meatus infuius eft , ut purificatione fadla per pluviam, /Va rom a tib u s ad monumentum venere, Angelum vi-
exponuntur ad Evangelium hujus Dominica pertinentia :
fed quod eurndem Ambrofii nomine infiriptum exhibuit »
id fane reclamante fanali Patris ftylo & ingenio fecit.
^omnium creaturarum vicia lavarentur, atque inundaeio-
■nis illijus benefìcio totius mundi fpecies innovata confur-
J?eret-
3. Igitnr &'nos eadem qua Elias obfervarites jejunia, ad-
hibitis precibus claufum cxlum noitris competentibus refe-
oremus -, quatenus illos lavacri fakitaris'bdmber illuminet.
g *. j*«i.>jnirtuuus ìnonuiucxiium venere, Angelum vi-
aerUnt j inquic enim : Et introeuntcs in monumentum, v i- 1
derttnt juvtenem fedentem in dextris. Quis vero juvenis
ifte fuerit, ne ambiguitas te offènderet, alius evange-
lifta fcripfit : Angelus enim Domini dtfcendit de coelo » & •
accedens revolvit lapidem , & fedebat fuper earn. Maria
vero Magdalena , qua: aròlius diligebat Jefum ; quia juxta
€laufum enim illis eft cxlum , quamdiu nondum de celo fepulcrum perfeveravit, Dominum prima omniumVidic"
Spiritus fenilus adveniens, eorum corda v ivifica t: ficci- & apoftolis nunciavit. Inquit enim Johannes evaneelifta -
tatem quodammodo patiuntur, quia nondum gratia baptif. renit Maria Magdalena annunrians difeipulis: rtdiDomitttttis
irrigantur. Laborant etiam fame magnaquoniam mm, & hac mihi dixit ,& c . Per qua: nos monemur uc
velut efurientes, cxieftia fecramenra defiderant. Referemus Cum aromatibus , id e f t , cum odore bonorum operum * Sc
ergo illis es lum, uc adveniente defuper fpiritali pluvia , virturibus referti Dominum quxramus.
'«»nrnm tt»rro lavarri irrmno /Wrnr :Xr *Wil; ^ Sunt aotem, -cariffimi reorum terra lavacri irriguo fatietur ; Se deliótorum fterili- , nOMülli qUl videntUr Dottlitate
depofica , incipiant fruótus germinare vircutum. Ece-
nim cxleftis imber vitia peccatorum diluit.juftitixincrementa
producit, decutit aridum concupifcenrix pulverem,
Ixrificat utilemcaftimonix puritatem, obruit avariti» for-
•didam fxcem , nutrie xternam mifericordix largitatem. Si-
cut enim fuperveniente Eli» pluvia, omne pabulum terra
produxit -, ita & fuperveniente Chrifti lavacro, omnem
juftitiam anima germinavit. Et ficut illic pluviarum fbn-
tes irrigaverunt orbem , ut vivifìcarenrur herbarum mortificata
jam femina : ita & fons baptiimatis irrigar genus
num quxrere : fed quia otiofi funt, & à virtuubus alieni »
illum non merentur invenire, nec inventum videre. Deni-
que quid quxrebant ili» fanda: mulieres in monumento ,
nifi corpus domini Jefu ì Et vos quid quaritis in Ecclefia
nifi Jefum, id eft, Salvatorelli ? Sed fi cupitis illum invenire
, orto fole, ut iftas mulieres, venite, id e f t , non fine
in eordibus veftris tenebra vitiorum ;camalia enim defide-
r ia , & mala opera tenebra fune. In quorum vero cordi-
bus cales tenebra fune, non vident lucem, non intelligunt
Chriftum j quia Chriftus lux eft. Repellile igirur, à vohommum,
uc animarum mortificata corda vivificet. HocD bis , fracres, tenèbras, id e ft , omnes deledationes & om
ma opera m a l^ & curate habere «tornata, hoc eft, ora-
tionem mundam, dicentes cum Pfalmifta : Dirigatur, Do- '
mine, orario mea, ficut incenfum in confptftu tuo.
3. Adcendice inlùper quod audiftis : nempe Maria Mag-
dalena, quia perièverando ad monumentum, quem qua-
rebat, invenir, quoniam qui perfeveraverit ufque in finem,
hic falvus erit. Unde ficut necefle eft ut malum à vobis
repellatis ; ita expedit omnino ut in bono , quod jam in-
choaftis, firmiflìme perfeveretis, fi Dominum videre Se ad
cxleftem patriam pervenire defideratis.
4. Denique quia fan&um pafqha celebratis, debetis fei-
re, fratres, quid fic pafeha. Paicha vero tranfitus dicitur •
ergo obiervantium ifta jejunia eft meritum,uc oracionibus
eorum aut innovetur mundus , aut fratres denuo renaf-
cantur.
‘4."Referandum igitur competentibus noftris eft calum,
quoniam adhuc clauium eft apud illos •, dauium eft enim
calum illis, quoniam myfterium nondum pervident Trinitatis.
Claufo enim fibi calo,fuper calum quid agatur,
ignorant •: neefeire polluntqua fit Filii Patrifque fubftan-
tia; nifi prius mundi elementa tranicenderint. Tune enim
poterit quis Trinitatis adipicere divina myfteria ,cum ca-
Ios fua virtute habuerit apertos , ficut beatus Stephanus
-martyr referavit fibi martyrio fuo cxlos, & ftancem vidic
ad Patris dexteram Salvatorem , fecundüm quod ipfe ait ’ ideo autem tali nomine vocata eft ifta feftivitas
Ecce video calos apertos , & fiantem Jefium ad dexteram ipia tranfierunt filii Ifiael ex iEgypto, & ipfe Filius Dei
Dei. Ergo cui claufi funt.cxli, agendum eft ut aperiantur tranfivit ex hoc mundo ad Patrem. Verum quid vobis pro-
1II1, quatenus fuper cxlos Chriftum poflir adfpicere j nam deft quod pafcha celebretis , fi non imitamini quod colitis i
quamdiu claufi hint homini, Chriftum non poteft videre
•Kgnantem.
5. Quemadrpadum autem claufi cxli aperiendi fine , in-
quirere 110s oportet. Puto autem aliter eos aperiri non
poíTe, nifi claves Petri apoftoli fumferimus, quas Domino
largiente fufcepit, ficut ipfe dixit fT ib i dabo claves
regni calorum. Immo rogemus Petrum, ut ipfe nobis tamhoc
e ft , fi non tranfitis ab iEgypto, id e ft , à tenebris vitiorum
ad lucem vircutum, & à mundihujus amore ad de-
fiderium cxleftis patrix ? Nam fune multi qui gaudent in
ifta feftivitate, & colunt hanc folemnicatem ; & tamen male
, & malo fu o , quia non tranfierunt ex hoc mundo ad
Patrem, id eft, non tranfeunc à mundi cupiditate, & à carnali
deleótatione ad cxleftis patrix amorem. O miferi
quam bpfius janitor regix edeftis apcriat: Qua: autem ifta F chriftiani, qui in ^gypto funi, id eft fub poteftate dTa-
clavis h t , diligentius requiramus. Clavem Petri, fidem boli , & gaudent in malis ! Moneo quapropter vos fratres
elle dixerim Petri , per quam cxlos aperuit, penetravit ut pafcha rite celebretis , id eft, tranfitum faciatis. Ouiinterna
lecurus, maria caicavit intrepidus. Tanta enim apofi cumque mali hanc feftivitacem celebratis tranfite de vitiis
tolicx hdei virtus e ft , ut cunóla illi elementa pateant5 hoc ad virtuces : quicumque vero boni, tranfite de virtutibus
f 5 non llh. angellca: claudantur janux, non portx prxva- ad virtutes ; & ita ut nullus remaneat in vobis ciui cran
leant tartan,lion aquarum fluentafubfidant. fitum non faciat.
, * - 1f r “ ip^ d a , ‘S’ m m m w B m B m 5- Et n j o U quando pafcha celebrabant, feptem dies
quemadmodum conftet ,& quemadmodum folidata lit. A t - azyirta comedebant ; ita omnis chtiftianus qui veri Anni
bitror ilium duodec.m araficum opetatioue conflatam ; id eft , d i r it t i, catnem comedit, pet omul tempos vita!
dnodeeim emm apoftolotum fymboto fides fanfta concepta fua:, quod per feptem volvitut dies I fmipliciter & fnnot
f t , qui velut pentì artiSqes: in unum convenientes, cla- center debet converfari. yid c te, fratres, videte ne fbrmenvem
iuo condilo confkverunt. da vem enim quamdam turn vetus fit apud v o s , ficut monet Apoftolus, dicens•
ipfum fymbolum^dixenm, per quod referantur diaboli te- v im ' fem em m ,id e ft, vetetis hominis converl
l ie b r j , ut lux Cimiti advemat : apenuntur confcientia: fationem. Tunc enim etitis veri chriftiani, fi omne malum
claufi peccata , ut juftitia: fulgeaut opera mamfefta. Igi- declinavetitis, qliod defiguatur per vetus fetmeutum , &
tut haic clavis oftendenda eft imtnbus n o b is ; ut & ipf. quod in baptifmo p tom i& is , fiieliter euftodietitisTquS
tamquam difcipuh Petri inferna fibi referare, cxlos aperire ipfe vobis concedat, qui vivit Sc regnat per infinita fxcula
conlueicanr. ixculorum, amen.
. Omans olir, tmnin creatura. Ui cod. Lugd, & VaIJifcl, «
ixculorum, amen.
I l b. Codex Valiliéii imierrr.
43 7 haólenus adferipti. 438
Cap. I.
i.Ciir- 5. 7.
CA P. II.
C a p .III.
Gin- 3. Í-
(rjc3.
Scf-1. MCap.
IV.
i.Cor. 15.55.
Ibidem it .-
lbid.^47.
©■ 4?.
Ili dem 15.
'S E 4 M O X X X V .
D e M y fte rio P a f c h x I I .
Elie fermo in omnibus Ambrofii e dit. fub libelli titulo in lucem
prediit, cum tamen rhanifeftum fit conciunculam ejfe , qua
fefium pafehatis ob reparatarn homìnis innocentiam atque
Jalutem coli debere ofiendit aailor. Quod autem hic auttor
ab Ambrofio alius fue rit, exploratum reddit ipfit diSlio.
1. T )A f c h x myfterium a de fide omnibus credentibus in
A Chrifto renatis , refidivatum fidei annua: felìcitatis
gaudium & gloriam miniftrat. Quod quidem facrum no- B
men ab ipiius Domini paflione defeendit ; pafcha enim
pallio eft Salvatoris , ficùt beatus Apoftolus dicic : Pafcha
enim noflrum ìmmolatus eft Chriftus. Ad hoc enim humanum
corpus Chriftus accipiens, fe in paflionem pafchx myfterio
corifecravit ; ut quiìquis hujus muneris per fidem partici- ‘
patienem • eflèt indeptus , confortio Dominicx felicitatis
dignus merito cenferetur.
Eft ehim pafcha vere anni .principimi) , primi menfis
exordium , novella germinum reparatio, ac tetrx hyemis
no£te difeuflà, primi veris reftituta jucUnditas. H o c , in-
quam, tempore vifibilium & invifibilium conditor Deus,
b defìxo hamo cxli machinam fiifpendens, idem folis ardo- C
re radiavit, fplendorem lunx folatio noótis adtribuit, pen-
•dentem cxli cameram fplendentium fiderum decoravi! or-
natu, mare Certis littorum fìnibus coercens , concavx ac
ftridentis undx xftum metas ftatuti limitis juflìt haud ex-
•cedere. Et ut plana mundi facies oculorum eminus fubtra-
heretur adipeclu, ad hoc in ornatum mundialis fabricx, i:e-
morofi colles atque excelfi conftituti funt montes ; ut ite-
rum mortalibus campeftris ornatus jucundior advenirer.
Ipfeque homo divini opificii dignatione formatus ad
hoc terreftris creaturx effèótus èft dominus, ut divinis in-
ftitutionibus parens, ejus tantum & vóluntatem fervaret
qui fe in tantis rebus dominum prxfecifìèt ex nihilo. QuiD
in ipfo exordio non nefeius, depravatus invidia, dum fuper
indultum.Dei opificium cupit fièri, quod natura non dede-
xa t, amifit gratiam , quam creatoris pietas adtribuerat :
continuo ob. concupifeentiam diabolicx deceptionis fenten-
tiam mortis prxvaricator incurrens, etiam ad futurx ex fe
ftirpis originem propagavit ; ut divina- hoc loco reóte fen-
tentìa compleretur : Invidia diaboli mors introivit in orbem
terrarum. Ita per occafionem delióti, in univerfis peccato-
■ ribus diabolus mortis eli fortitus imperiutii, atque omnes
à Deo deviantes , peccati vinculo òbftriótos , fquallentis
tartari claufos ergaftulo poilìdebat.
Quorum interitum dolens divina cenfura, non per Ter- j
vum vatem, nec per Angelum invifìbilem : c fed ad hoc
er fubftantiam humanx carnis in homi ne Deus vèniens
abitavit j ut honeftam Yivendi formam mortalibus daret,
Se temporariis xternam in fe credentibus vitam exemplo
fux mortis ac refurreólionis aperiret. U t enim increduli-
ras , & fimulacrorum cultus.cxli aditum clauferat ; ita inferni
baratrum prxvaricatoris perfidia procurarat.
5. In quorum fuppliciis ufque ad adventum falvatóris
domini Jefu Chrifti diabolus per mortem regnavi:, donec
humanx carnis ad Deum adtemperatà fubftantià, immacu-
latum corpus conditioni mortis addixit. Expers peccati
Chriftus, cùm ad tartari ima defeenderet, feras fiiferni ja-
nuafque confringens, vinólas peccato animas , mortis do-
minatione deftruÓla, è diaboli faucibus revocavit ad vitam >
atque ira divinus triumphus xternis charaóleribus eft con-
fcriptus , dum dicit : Vbi eft , mors, aculeus tuus ? ubi eft,
mors, vittoria tua ?
6. Quam felicitatem reparatx fàlutis Paulus recolens
damat : Sicuti per Adam mors intravit in hunc mundum ,
ita & per Chriftum falus reftituta eft mundo \ & iteruin :
Prìmns homo de terra terrenus fecundus homo de calo cxleftis.
Et adjiciens ait: Si cut portavimus tmaginem terreni , id eft ,
vetufti hominis in crimine, fic portemus tmaginem cxleftis,
id eft , fufeepti , redemti , reparati, ac purificati hominis
falutem teneamus in Chrifto; quia idem ipfe Apoftolus ait :
Initium Chriftus , id eft , auófcor refurreólionis & vitx :
deinde hi qui Junt Chrifti , id eft » qui in forma puritatis
a. Ita vec. cdic. ac m(T. nifi quod prò rteidivcrum, codcx Rom. lcgic, rryì-
¿iiatum. At Rom. cdit.TÒ de fide recidit, Se pofuit, reddivum.
b. Vet. edit. defixn humo : duo mfl*. defixe humo : mcl.ius Rom.cdit.Ut in ccxtu.
Rom. edit. fola, fed ad fubfianticm bumar.it carnit.
Appcndix Tom. I I .
. ejus viventes, de fee referreótjónis ejus fecurìxrunt ,cum
ipfo cxleftis promillì gloriam polfefturi, ficut ipfe Dominus
in Evangelio ait : Q u i, inquit, me ftquutus fuerit, non peri-
bit..: fed tranfiet de morte ad vitam.
7. Ita Salväroris pallio, vitx humanx falùs eft. Ad hoc
enim pro nobis moti voluit,ut nos in eum credehtes perpetuo
vivéremils. Voluit pro tempore fieri quod nos fumus,.
uc nos xterniratis ejus promilfionem indepti, cuitì eodem
perpetuo viveremus.
8. H x c , inquam, illa eft cxleftium myfteriorum gratia j
hoc pafchx dónum , hxc òptabilis anni féftivitas, hxc
exordia gignentium rerum. Hinc viralis lavacri facrx Ec-
clefix editi puerperio d infantes , parvulorum (ìmplicicate
renati, balatu innocentis perftrepunt confcientix. Hinc cafti
patres,'pudicx etiam matres novellam per fidem ftirpem
pfofequuntur iiinumeram. Hinc. fub fidei arbore ab utero
fontis innocui cereorum fplendet ornatus. Hinc cxleftis meriti
fànólificantur muñere, 8c facramentì fpiritalis celebri
myfterio fàginantur. Hinc unius plebis gremio beatx Ec-
clefix nutrita fraternitas ,unicx divinitatis fubftantiam,e ac
vircutis trium nòmen adorantes, pfalmumannux feftività-
tis cum Propheta concelebrant : Hic eft dies quem fecit dominus>
exfultemus & Ixternur in co.
9 - Qu is, inquam, dies ? Nempe ille qui adtribuit viveji-
)di principium, lucis exordium, auólor luminis, id eft, ipfe
dominus Jefes Chriftus, qui de fernet ipfo aie : Ego fura ,
inquit , dies : qui per diem ambulai , non ofiendit, id eft,,
qui Chriftum in omnibus fequitur , per ejus veftigia ufcjbe
ad xternx lucis folium tranimeavit ; ficut ipfe Patrem p.ro
nobis adhuc in corpore conftirucus orat dicens : Pater, volo
ut ubi ego fum , ibi fìnt & hi qui in me crédiderunt ; ut ficut
tu in rne ì& .ig o in 'te , ita & illi maneant iti nobis.
10-, H ic , inquam , exfultationis & lxtitix dies, e f t i n
quo proni illum perfeófcx glorix confequuti , reóle plebs
làn¿la ad inflar Angelorum »futurx laudis myfterium , adhuc
in hoc Ixculo conftituti, Domino cum Propheta can-
tamus : Hic eft dies quem fecit Dominus , exfttliemus & late-
mur in eo , id eft, auétor inftitutionis , redemtionis & vitx
perpetux dominus Jefes Chriftus, qui eft rex regum,&
dominus dominorum, abfque initio, fine fine in Patre reg-
nans cum Spiritu fenòlo, mine Se feniper Se in fxcula fx -
culorum , Amen.
S E R M O X X X V I .
In die f a n d o P en teco fte s .
Scrmonibus, qui additi fitnt in Rom. editione, hic jungi de*
bet. Qmbus autem rationibus Ambrofii nornen obtinuerit ,
I nos piane f agit i àdeo in ilio nihil videmus Ambrofianum.
Quod autem linguarum divifionem fuperbix acceptam refe
r í, ex Augufiini fermone iji.fumtum putamus.
i. X y f Agna eft, fratres cariflìmi, hodierna feftivitas,in
I V I qua ficut audiftis , acceperunt apoftoli Spìritum
fen¿turai, qui cum Patre & Filio unus Se perfedus eft
Deus , ejui3em fubftantix, majeftatis, & potenti» : qui non"
ex tempore, fed ab »terno à Patre Filioque infeparabili-
cer procedic : qui etiam Dei donum dicitur ; quia & ante-
quam eflèt Angelus vel homo, cui daretur, jam fili naturi
donabile donum eraf, quia caritas'& amor eft. Unde non-
p folum patriarchis atque prophetis , fed etiam Se reliquia
juftis latenter in anima datus eft : Se licer àliquando mani-
fefte, numquam tamen tam aperte datus fuiflè leg’tur ,
ficut hodie, id eft, decima die poft Chrifti adfcertfionem ;
quando fiipra centum viginti credentes in fpecie ignis appa-
ruit. Sic enim leólum e ft,u t retinetis : Et apparuerunt illis
dijpertitx lingua, tamquam ignis, feditque fupra fingulos
eorum.
2. Videte, fratres , videte quid fecit fuperbia, & quid
promeruit hümilitas. Superbia divifit lingùas, quando tur-
rim homines xdificare voluerunc pèrringentem ufque ad
cxlum ; prius enim erat una lingua , qua homines fé mutuo
ihlflligebanc, Se propria mentis arcana invicem com-
PfaLl 17.14-
laban. ti. 9.
tbid.rj. 14.
Apac.lj. 14.
municabant : verum ne perficerent fuperbi, quod cceperanr,
confufx funt liñgux, ac nationes divifx fent. Hodierna
vero die cùm propter humilitatera Spiritum fanftum acce-
• ii.: Codex Rom. infantes farvulorum fimplicitate renati baratrum ìnnaS
I b; Idem codex, ac vinutìt trinttm namen adatantes.
1 E e ij. .
A l . 1. ;T