arguanttsr ; ut admirentur filioS Iücis, à quibus cùm jufte A Chrifti. Deo g ratias in omnibus donis ejus agere jùbemur
arguuntur, conrradiccre non poterunt, fed magis eos re-
verebuntur. Omnia autem ckmobjurgantur ,à lamine mani-
feftantur. Veruni eft, quia cune videncur peccata , cùm ob-
jurgantur ; quia qui peccai , quamdiu non corripkur, minime
fibi videcur peccare. Orane tnìm quod manifefiatur •
lu x eft. In manifefto ambiguitas non e ft , neque excuiàri
poteft , quod palam delidum eft. Sicuc enim apparente
iole , diem elle jam negari poteft ; ita Se manifeftat©
peccato , objurgatio falla videri.
Propter quod dicit : Surge qui dormii , & exftrge a mortiti
s a & eontinges Chrtftum. Dormicionem hanc ftupof
. $ .
qui edam adopeare nos dignatus. eft per Chriftum Filium
proprium, per quein cognovimus eùm, & didicimus in Spi—
ritu Deum (quia Deus Spiritus eft) adorandum , alter alteri
fe fubjic-iens propter timorem Ghrifti, qui humilka-
cem exfequendam mandavic.
Aiulieres viris fuis fitbdiu fine, fìcut Domino ; quoniam
vèr caput eft mulieris , ficut & Chriftus caput eft Ecclefia,
iffe falvator corporis ejus. Sed ut Ecclefia fubjeEla eft Chrifto ,
ita & muliercs viris fuis fitbdita fine in omnibus. Mulieres
iùbdit® elle viris naturali lege jubencur , quia mulieris
au d o rv ir eft ; unde lìcut Domino , inquit, ita viris fubrem
mentis fignificat.qu® alienatur ä vera via. AlienatioB ditae eile debent. Hine Sara dominum vocabat Abraham,
vero hac Ipecies mortis eft,e x qua refuegerecommonetur^ ficut enim caput EcclefixChriftus eft , ita &.vir mulieris.
ut refipifcens agnöfeat veritatem , qu® eft Chriftus. Perfi- A Chrifto enim Ecclefia famfitinirium, unde fubjeda eft'
«li ergo Se vitiofi demerfi in ccenum iub defperatione vit®,. illi ■, ita Sc viro mulier, ut fit fubdita. In eo tarnen diftat,
ut refurgant five emergant admonentur, Sc habeant par- b quia mulier confubftantialis viro eft : Ecclefia autem in
tem cum Chrilio ; ut de tenebris tranfeant ad lucem, ¿c *i
motte ad vitam.
¡ridete ergo quomoio caute ambuletis, non ut infipientes ,
fed ut fapientes sedimentes temp ns', quoniam dies mali funt.
Quoniam fiiperius perfidiam & vitia v ita à Dei fer vis ar-
guenda mandavit, nunc ut prudenter ea ipià arguantur
propter feandalum, fubjecit ; ut inter pérfidos cum prüdennomine
poteft, non in natura patticipari Chrifto;
Viri , diligile uxores veftras, ficut & Chriftus dilexit Ec-
■clefiam, & fernet ipfitm tradidit pro ea yut ¡/lam fan ft fica*
ret , mundans earn lavacro aqua in verbo : ut exhiberet ipfe
fiibi gloriofam Ecclefiam, »0» habentem maculam, aut rugam,
ant aliquid hujufinodi : fed ut [it fanfta & immaculata. Ita
x ~ r -------- , - - (è" viri debent diligere uxores fuat. Mulieres elle jubentur
tia convemndum fit : maxime tempore quo perfidi reg- -, fubdit®, Sc reverentiam habere virorum. : viri vero ita di-
nane, prafumentes de rege prophano ;ut fi viderit chriftia- ligere mulieres fiias admonentur ; ut etiam animas iuas pro'
«us inquietimi Sc iracundum contradid orem, dilfimulet ab
« o , & ne eum quidem inciter ad blafphemiam & tempefta-
tem mover,dam : illic autem verba faciat, ubi datur facultas.
Quomodo enim inter potentes pérfidos interrogatus
illis ponant, causa diledionis zelum habentes circa affectum
earum Sc difciplinam>• ut religiof® Sc fand® finr.
c Suum corpus di ligi t , qui uxorem fuam diligit. Naturali
catione mulier portio corporis viri eft 5 ac per hoc vir in
quid fit, tacere non debet,nec negare quod eft : ita & fi1 muliere fe ipfum diligit; quomodo fi fornicetur,in feipfiim
metus eft inter eos difputare , diflimulandum eft ; quippe peccar, quia duo in carne una funt. Non ergo perfonae
cùm detrimentum fit feminare fupra fpinas. Hoc eft enim fubftantiam dividunt,,ut per perfonas numerus fiat natura; ;;
ptudentis , idre quemadmodum unicuique refpondeat *, eft fed funt in unitate naturi.
enim qui quamvis perfidus fit,non tamen penitus intrac- JSlemo enim umquam carnem fuam odit.fed nutrii & fo -:
tabilis eft ; ut nec audire fe patiatur verba fidei. Eft iterum vet eam, ficut & Chriftus Ecclefiam'. Exemplo Salvatoris:
in quo fic ferver zelus perfidi®, ut non tantum non cumj) viros uxores iùas diligere hortaturficu t Chriftus d corpusi
ilio, fed nec prafente ilio , traderur de fide ; perftrepente fuum nutrie Se fovet ; ita- Se vie mulierem , quia caroenim
illo Sc. blafphemante, multis fit feandalum. Unde
Paulus & Barnabas eùm adversùm fe blalphemantes audi-
xent, excutiëntes veftimenta fu a , recefterunt ab eis.
Ideonolite effici imprudentes y fed intelligentes qua fit volant
as Domini. Dominus Jefus paci ftudendum eile monet.
Et vas eleäionis : Si poteft y inquit, fieri, quod ex vobis eft,
cum omnibus päcem habentes. Et ad Timotheum : Servum ,
ait, Domini non oportet litigare fed manfuetum elfe ad omnts.
Hx c eft voluntas Domini, ut quæ agenda fum à fervis ejus,
■cum modeftia agantur ; perturbatio enim & ftrepinis, five
•contentio cum animofitate, inimicitiam générât. H®c ergo
ejus eft.
Quoniam membra fumus corporis e ju s & de carne ipfiusr
& de ojftbus ejus. Hoc fpiritaliter intelligendum eft ; ideo*
enim dixit nos effe membra ejus ,quia caput eft' ipiè cotiusi
Ecclefia; ; ut quia per ipfum effe ccepimus ; caput, noftrum
dicacur, quali ex quo omne corpus iubfiftat, ut membra
ejus omnis ipiricalis creatura fit : fi tarnen in nomine ejus
genu fie&at.
Propter hoc relinquet homo patrem & matrem, & adha.
rebit uxori fua : & erunt duo in carne una. Ad unitateni
commendandam unicatis dedit exemplum ; ut ficut vir Sc
propter fuperiora fubdidit,in quibus vuìt Dei fervos cor- E mulier unum funt per naturam , ita & Chriftus Sc Ecclefia
ripere deliâa hominum peccatorum ; ut quia per hoc Ib.
1er oriri diffènfio & rixa , cum temperancia Sc manfuetu-
dine arguant peccatores ; ne ad iracundiam provocati, in*
filianc ad litem. Ideoque prudenter iftad curandum monet,
ut fit profeitus.
Et 1¡olite inebriari vino , in quo eft luxuria. Sobrii pof.
funt habere fiduciam arguendi ; bona enim converfatio ter-
rorem incutit delinquenti : nec poterit qui arguitur, afpere
ferre quia reprehenditur , quando feit optimam converia-
tionem monenris fe. Nam ubi ebrietas, ibi & luxuria eft ;
unum intelligantur effe per fidem. Myfterium hoc magnum
eft , ego autem dico in Chrifto & in Ecclefia. Myfterii lacra-
mentum grande in unitate viri ac femin® effe fignificat.
Nec hoc ptfodit, led aliam caufàtn, qu® non difcotdec a
memorato myfterio flagitat, quam icic ad profedkum immani
generis pertinere, hoc eft, Ecclefi® & Salvatoris ; ut
ficut relidtis parentibus, homo uxori fu® adh®rec, ita Se
relitto omni errore, Ecclefia adh®r?at Se fubjiciatur capiti’
fùo , quod eft Chriftus.
Verumtamen & vos finguli , unufqutfque fuam uxorem ut
luxuria vero provocat turpitudinem. Quamobrem fobrios fe diligat: mulier autem ut timeat virurn. Quoniam an®
eos eile convenit, ut bon® converfationis jura ferventur. F natura in viro Sc femina e ft , idcirco vir quafi fe ipfum, itai
f . 10,
f - i i .
Sed impleamini Spiritu fanfto, loquentes vobifinet ipfis
pfalmis » dr hymnis , & canticis fpiritualibus, cantantes &
pfallentes in cordtbus vtftris Deo. Rationabilem vitam dili-
-git Spiritus iàndus -, quia fi bene vixerimus, implebimur
eo , ut memorat, ad conficendum & extollendum Dei do-
num diverio vocis canore ; ut laus in Deum omni lingua
canatur. In quo enim eft Spiritus , femper ipiricualia me-
ditatur ; ut non in labiis tantum f it , fed de corde prorum-
pat propter vetus di£tum Domini per prophetam. Ait
enim : Plebs hac labiis me honorat, cor autem- eorum longe
eft a me.
Gratias agentes femper pro omnibus in nomine domini
noftri Jefit Chrifti Deo & Patri ¡fubjefti invicem in timore
tinget ie Chriftat. Infra vero ubi Eraf. & feq. edit,
mcrb. 8c mff. aliquot, r/ua alitnatur i <uoa : optimc ,
t voculam, via. Poilrcmo ubi Eraf- cum edit. fcq. 8c ’
ict muttu c/j, Amtrb. Sc al|i mff. prarferunt , hac I
mulierem diligere commonetur : mulier autem quia perfo-
na inferior eft conditionis causa , non natur®, viro fub-
jedta, timere eum jubetur.
F l l i i , obaudite parentibus veftris in Domino ; hoc enim
juftum eft : Honora patrem tuum & matrem. Lex datur’
filiis , ut quia patentibus auctonbus conftant, obedianC
eis ; juftum enim eft ut reverentiam exhibeant e i s , per
quos funt.
Quod eft mandatum primum promijfionis, ut & bene fit
tibi y tirfis longavus fìtper terrarn. Promiifio h®c in Exodo
continetur, ut honorifici fint parentes ; ut bene eflènt, &
prove&ioris fierent ®tatis. Quomodo tamen hoc primum
b. Vet. edit. ac mfl“. aliquot, imia mulìtr confubjiantia : Rom. edit co».
fi,bftanriva : ahi mil conp-.h/ìanriaUj.
c. Rom. edit. fola , Se iffum diligit. Eadcm vero cura ant, edit.-. ac paucit
mfl. t/Hotiiam fi fornicetur.
d- Nonnulimff »¡¡ut finirti nutrii Set.
*4.
^.12,
t . l ) . Ÿ" 24>
f . i6.
f - l f r
f . m
è
32?
C a p .vi.
ir. i.
1 . 1-
mandatum dixit ; cùm conftet primum mandatum ita.pontineri
-. Nònftnt tibi alii dii prater mev Deinde : Nm fa cies
tibi fimiUtudinem ttllam eorùm , qua funt in caiofìtr-
fiim 3 & in terra deor fum. Tertium : Non fumes nomea domi*
ni Dei tui in vanum. Quaitum i Qbfervabis , inc\uil ,fab-
bata me a. Quintunv autem : Honora patrem & matrem, &c.-
Sed quia prima quatuor mandatà-ad Deum pertinenr ,.h®c
in prima- tabula- conrineri fubintelliguntur, cetera. ad:hominem
, ut- honoret: paréntèS;, non -occidat , non fornicetur,
non furetur , nòn-fàifum ttìftirnónium dicat, neque quid-i
quam proximi fui concupifeat. H®c fex mandata iniic-
cunda tabula videntur fcripta, quorum primum eft : Hono-
ra patrem & matrem. Hac caufa ergó' dixit : Quod est man- 1
datum prtmunr in promijftone ; u t difeerneret inter mandata
qu® ad;.Deiim , & inter ea. qu® ad hominem pertinent.
Et vos 3 patres, nolite ad iracundiam provocare filiti vef-
tros : fed educate illos in disciplina & correptione Domini.
U t Lex poflit fervari, qua eautum eft /u t filii hdnorifi-
cent parentes : parentibus qùoque alia Lex ab Apoftolo
datur, nt fic imbuanc filios , ne mandata- Légis-- contem-
nant ; quia fi in rimore Domini' fuerint enutriti;, poteruntì
obfervare qu® pnecepta funt. Nam fi ad iram provocane
filios , nec ipfi modum>Leg-is cuftodiunt ; cogere enim eos
videntur , ut pr®varicatores inveniantur. In ira enim nemo ^
agnofeit quid fit utile ; idcirco cemperan: am parencum
exemplo debent addifeere, ut qu® utilia funt , fedentur.
Memiuiflè enim deb'ént patres r quia Se ipfi fùerunc filii,
8c noluerunt utique- exacerbari k- patribus. Fiiii. quoque
eógnofeere debent quod futuri fune pacres , & nolleno in«
honorari ab- eis. Idcirco utr-ique exhibeant invicem , quod
exquirunc ab invicem.
‘ Servi obedite dominis carnalibus cum timore & tremore in
fimplicitate cordis veftrificut Chrifto.Quoniam omnium fubli-
mior Se folapotens eft teligio noftra',&qu® credentibus c®-
lorum regna pollicetur : ne hac igitur caufa fuperbia nafce-i
retuc bominibus , omnes debita conditionum vel officio, f
rum pr®fentium jubentur exlblvere ; ut & magis incitent
perfidorum animos ad culturam D e i, quam vident Se juf-
lam & humilem. Videntes enim domini melioraffè fervos
Se in reddendis; obfequiis fidelicer profeciflè, quod meten-
tur cum omni-libertate exfolvunt. Servi quoque dum cer-
nunt manfuetudinem dominorum., omni aviditate concuÌ
rifcunt fidem, cùjus tam placidi«, retinaculis gubernantur
lumana offic ia.1 Nam Se qui in conditione eft, fi babue-,
fit famulum, nòli vulteontemni ab eo ; ideoque nec ipfe
djbbet contemnere dòminum fuum ; & ficut vult agere fe-
cum dominum fìium, ita & ipfe agere debec cum fervo, &
fic poterit piacere Deo. ■
Non ad oculumJèrvientes,quafi hominibus placentes -’ fed ut
fervi Chrifti, facientes voluntatem Dei ex animo, cum be-
nignitate fervlentes ficut Domino, & non ut hominibus ; feien-
tes quod unufquifque quodeumque fecerit bonnrn, hoc confe-
quetur a Domino, five fe rvu s , five liber. Propter timorem
Dei jufta Se fidelia- vult hominibus exhiberi fervida ; Deo
enim fervit, cujus jura in obfequiis domini carnalis cullo*
d it , quem ffbi prò juftis aétibus in die judicii vicem red-
dere, Se ceteris omnibus audit teftari. Qu® res poteft pro-
ficere etiaùi ad falutem dpminorum ; videntes enim, quod
difficile e ft , fervos per Dei gratiam faótos fideles miniftros,.
potuerunt Dei gloriam collaudare.
E t voi r domini, cadem facile ad illos, remittentes minas :•
feientes quod & vefier 0 “ illotum dominus eft in calis, &
perfonarum non eft acceptio apud eum. Non ignorantes utique
carnales domini Deum omnium dominum effe com-
munemf, talia exigant fervitia , qualia à fe exigi non fe -
rant ®gre. In qua enim quis menfura menfur-averit, re-
metietur'illi ; Dominus enim juftus judex caufas difeernit,
non petfonas.
De cetero fratres ^confortamini in Domino, & in potenfia
virtutis ejus. a Poli omnia monita & hortamenta, Se
difeiplin® ordinem traditum religioie, &difpofitioneni myfi»
terii manifeftam , robuftos illos vult effe in fide fiducia po-
teftatis Dei ; ut fc-ientes fi imam effe, ipem pròmiifionis ,
pronjri fint circa obfequia D e i, erigente« gubernacula con-
trjti flmStus excitos imprudentià inimici. Tempeftatem enim
Dei fervis commovet, fed ipfe naufragium facic>
a. Vet. edit. ac quidam m(C. "Pop omnia merita : Rom. «dit. Se alii mff.. . .
tuonila infra vero ex mff. non paUcis rcpofuimus, imprudentià inimici, ubi
omnes edit. 8c mff. aliquot habent, impndcntia inimici, ^
Induimini vos arma Dei, utpojfttis ftare adverfus natio-
nes. Arma Dei fides eft ftabilis, per quam folatn femper
vidtus eil fatanas. Quoniam non eft vobis lufta adverfiiì.
carnem & fanguinem j fed adverfus Principatus & Pot eft ates
hujus mundi 3 adverfus tenebrarum harum reftores , adverfus
fpirìtalia nequicia, qua funt in caleftìbus. Cernís Apoftolus
quia exitia, qux 'à perfidis Dei famulis irrogaiitur, a udore
diabolo, miuiftrantur, cujus altitudp grandisSe hominibus
impoflibilis eft; monet adverfus hxc arma Dei fumenda ,
cujus folius- virtute fùperantur. Se deftruqntur omnia ma-
chinamenta' diabolii Ipfe eft enim qu jas fatpllites funt -,
quos tenebrarum harum dicit redores, fpirirus nequiilìmi,
i-qui degunt in-esleftibus-, in-firmamento mundi. Hi funt
erroris, duces , tenebrarum redores, hoc eli , ignoranti®
& perfidi® pr®politi. Redores enim. tenebrarum in per*
verftìm intelligendi funt gùbernare , quafe incredulitacis
,m a g i f t r i . ,
. Idea acápite univerfitatem armorum, ut pojfttis refifte're
in die malo, & in omnibus perfetti ftare , fuccinfti lurnbos
veftros in caritate , & indnti loriearri jtiftitia, & calceati
pedes in praparatione Evangelii pacis. Super his omnibus
adfirmeñtes feutumfidei ¡in quo poteriiis omnia tela maligni
ignita extinguere : & galeam falutis acápite , & gladìum
Jpiritus,yqmd: eft vtrbum Dei. Quoniam contra atrociffi*
mos.hoftes &omni tergiveifatione callidos bellurn gerimus,
idcirco omni cautela & ibllicitudine vigilare debemus ; ut
qu®cumque tentaverint ,munitos-nos 5£,pr;®paratos inye-
niant. Neceffè eft enim ut. Se Deus adjuvet, quos videric
in precibus vigilare, & d e armis ej.us exfpedare vidoriam.
In hujufmodi autem bello fobria niente opus eft , & pura
con&ientia-; quia non contra carnalia nequiti®, fed adver-
ijis fpiricualia dimicatuc. Contra terrigenos enim boíles,
corpus laginà. robocatur, Se po'culi.s mens; iocendicur , ut
repugnandi fumar audaciam : adverfus autem fpiritajia nequiti
® fpiritaliter repugnandum eft , Se fobrietatis Se abfti-
nenti®. arma fíimendá funt ; ut infùfi landò Spiricu immun*
dos Se erráticos fpiricus devincamus. c Sic itaque fuccin-
gemus- lurnbos noftros in, veritate, fi parati tumus errori
refiftere. Omnis enim qui operari v u lt , fubeingit fe ; ut
ablato impedimento, diligentius operetur.
Per omnem orationem &■ precem orantes in omni tempprey.
infpiritu y & in ipfum vigilantes in omni perfeverantia
obfecratione pro omnibus fanftts, & pyo me ; ut detur mihi "
fermo in apertione ¿ oris mei exerte notum facer e myfterium
Evangelii , pro quo legatione funger in catena ; ut in ipfo
exerta libértate utar, prout oportet me loqui. Si rede con-
venfamur, Spiritus fandus manet in nobis, & quod peffi.
• tulamus , poffumus impetrare. Hoc eft ergo in fpiritu omni
tempore orare, munda coniciencia & fide integra precem
ad Deum dirigere. In carne enim orar, qui polTiita mente
precatur , iterum pecpaturus, non de eventu aut fubreptio-
ne , fed de proposto. Sed poteft non peccari ad mortem, fi
perfeveranter oretur ; ut animus fedula mente intentus fit
femper in Dei Legem, ea meditans die nodeque qu® amac
Deus. Tunc Se pro fandis poflunt orare;non. eft enim in-
dignurn ut pro invicem iollicita fint membra : nec remera»
rium poterit videri, fi pro magiftro difeipulì idonei inter-:
pellenc, adjuvantes eum, ut poftpofitis impedimentis libértate
utatur ad prsdicandu# , ficut traditum eft ab
: audore ; ne preffus vi tribulationum , ipfa form’dine acumen
dodrin® obtundat, amifla feveritate. Duplici igitur
genere pro fe orandum hortatur -, ut Se fenfus ejus implea-
tur fpiritu ad eloquendum piene myfterium, Sc facultas illi
detur audaci® in adferendo : quam ucique precem libenter
audit Deus ; videt enim legationem fuam in Apoftolo fiio
defpici, unde utique indignatus in caufa fua non negabic
effèdum. Si enim confuetudo & lex eft legatis hominum
non inferre exitia : qua prsfumtione Se audacia legatis Dei
non folum exitia, fed Se mors irregatur. Quare & dicit :
Pro quo legatione fungor incatena. Non enim permitteba-
tur libere loqui ,.fed in fuhjedione Se neceflìtate verba Dei
referens, vinculis, plagis, fubjiciebatur, & mortibus ; Se
lapidaras eft enim Se ad beftias pugnavi! Ephefi.
Ut autem fcia'is & vos ea, qua circa me Junt ; quidagam
piene notum faciet vobis Tychicus dileftus frater , Ó" fidelìs
minifler in Domino : quem miß ad vos in hoc ipfum,ut cognofcat
i b. Rom. edit. fola, adverfus verfutiai diaboli.
1 c. Mff. aliquot, Sic iM'/xe futcìngami» . . •. t'C furati fimi» 8cc.
1 d. Rom, edit. fola, orts mei cum liberiate Pici
"fi. Ir-.
f . t i .
fi. 14.
ir. ir. 160
f . i f ,
f . l y
ir .iv .
■ Cor.ij. j i ï
a ü .
f » .