# . i í .
■Cum enim gentes qu& Legem nen habent, naturaliler qtiA A quod lequutus eft. Di&urus eft enim : Semper in cogitatio-
Legis funt, faciunt. Genres chriftianos dicit alio lo co : A'o- hibus meis hoc putavi utile, quod lequutus Turn : hae foie
bis enim dice gentibus; quia incircumcifi neque neomenias, fides mea. Hie leviorem habebit caufam, quamvis emen-'
neque dabbatum , neque efcarum legem fervant, Sc duce dandum fit ; quia a confcientia fua non accufabitur in die
natura creduntin Deum Sc Chriftum, id e f t , in Patrem Sc judicii. Hoc modo judicabuntur occulta hominum-in die
■Filium , hoc eft enim Legem fervare , Deum Legis agnof- judicii Dei per Jejum Chriftum dominum noßrum.
cere. Prima enim lapientia pars hac e f t , timere Deum Si autem tu Jndaus cognominaris. Cögnomen Judai eft
Patrem , ex quo funt omnia : Sc dominum Jefum filium quia ex prarogativa parentum eft, ut dicantur ilraelita.
ejus, per quern funt omnia. Ipfa ergo natura proprio ju- Et tarnen fi totum velimus quod ad caufam pertinet, comdicio
creatorem iuiim agnoicit,non per legem ,ied per ra- prchendere , cognomen Judahs c tripartito genere fignifitionem
natura:; opus enim opificem cernic in ie. catum debemus advertere. Primum quia filii funt A b rah a ,
H i legem non habentes ,ipfifibi funt le x , qui oilendunt qui perfidei fua meritum pater pbfitus eft cundarum geueptts
legisfcriptum in coMibusfuis. Idem ienlus eft ; quia 3 tium. Deinde propter Jacob, qui augmentanda fidei gra-:
aum natura duce credunt , opus legis oftendunt non per tia lfrael appellatus e ft ; ccepta enim patris dignitas nobilitteram
,ied per confcjentiam. Opus autem legis eft fides, litatur in filiis. Tert'10 non magis propter Judam , fed1
f . 1 7 .
quam cum di&is exhibet Deo , naturali judicio oftendit
lemet ipium legem fibi effe ; quia quod mandat le x , ultro
fa c it,u t credat in Chriftum,
Tefiimonium reddente ipfis confitenti* ipforum. Tefte interiore
confcientia iua credunt, quia conlcii fibi funt conpropter
Chriftum; quia ex Juda ortus eft iecundum car-
nem , Judai cognominantur : quia in Juda hoc -fignifica-
xum eft , quod futurum erat in Chrifto. Di dum eft enim:
Judas erit dux veßer; & , Juda , te collaudant fratres tui.
Qua laus data Juda non probatur , fed Chrifto , quer
Indie. 10. I
Gen. 4?. s .
venire fib i, quod credunt ; congruum eft enim creatura omnes quotidie collaudant i i , quos fratres fuos dionatus
credere & venerari fuum conditorem : nec abfurdum eft , eft appellare. Ipfe enim dixit mulieri.bus : Ite , Sc dicite
ut dominum ièrvus agnofeat. fratrtbus meis > quia pracedo vos in GaliUam. Quis enim
Et inter f i cogitationìbus invicern accufantibus, aut etiam non laudet eum, cujus beneficio vivit ? Apoftolus ergo fub
defendentibtu in die , qua judicabtt Deus occulta borni- hac fignificatione, qua pofterior numero, fed perfe&ior
mm, ficundiim Evangelium meum, per Jefum Chrißum do- c merito eft , totum voluit comprehendi : quod Judai non inminum
noßrum, Quoniam Judaos diffidentes per Legem telligentes, nomen fibi camalis Judadefendunt.
dixit iudicandos fore ( Lex enim illos accufabit,qua Chrif- Et requiefeis in Lege , & gloriarti in Deo , & nofti Votum
illis promifit, quem venientem recipere noluerunt j lumatcm ejus, & probas utiliora, inflruÜus per Legem. Non
gentes autem, qua Legem utique non habent,per confcien- magnum valde videri vult, fi Judaus credat -, quippe cùm
1 judicabuntur, fi credere noluerint. Primum. quidem fit inftrudus per Legem : periculofum autem valde fi non
ifatores erunt gentiles credehtes non credentium gen- credat ; ducem enim habet Legem. Sed ut praponatur credens,
mericum facit Patrum ; quia quamvis aliquis per ie
floreat, erubefeit tarnen in fuis. ...
Confidifque te ipfum ducem ejfe cacorum, lumen eorum qui,
in tenebrisfunc, erudii arem infipientium.magißrum infantium,
habent cm formam fetenti a & veritatis in Lege. Vera funt
■ciana judicabuntu:
accuiatores erunt gentiles credehtes non credentium genti
lium ; ficut judiéis non credentibus dicit Dominus de
diícipulis filis : Jpfi judices veflri erunt i quia perfidia Ju-
daorum judicabitur fide apoftolorum , qui cùm ex ipfis
eflenc, illis diífidentibus, crediderunt. Deinde cogitationi- ’
bus’ fuis accufabuntur gentiles, fi compunéti creatoris fit
• W.
dem & -virtutem noluerint credere : aut fi •' ftupore quo- D hac • quia Legis documentum hoc eft , erudire impericos
d sm n o n ro n fid e r àn r . nr r rpdanr v ffltiK * r n o m in i . & Deo fobjicere prophanos : vel ab idololatria cultura
impios promiflìonequa fadta eft per Legem, ad melioris
fpei fiduciam provocare. Re die ergo gloriatur in his legis
dodtor, quia formam tradir veritatis. Si autem non re-
cipit eum quem Lex promifir, fruftra gloriatur de L e g e , cui
injuriam facit,duna Chriftum fpernrt promiffùm in Lege j & -
nec jam eruditor erit infipientium ,nec magifter infantium,
nec lumen eorum , dui in tenebris funt : fed dux omnium
horum ad perditionem.
Qui ergo alium doces, te ipfum non doces. Hoc e ft, tu
qui gentiles arguis quod fine Lege & Deo fin t, te •ipfum
_________________ : 1 . Mi -n ■ . r .
dam non confiderant, ut credant verbis & geftis Domini-
cis , defendentes fe confcientia in die judicii, quia non co-
gitavit iè debere credere -, Se judicetur nonquafi malevolus,
lèd quali ignoians : non tarnen fine pcena foturos ; quia id
non licet ignorare. Gentes enim duplici genere lignificar ,
f>m ciedentes quam infidos ; fuperius enim de gentibus credentibus
dicit : poft autem fubjecit etiam de eis gentibus,
quænon credunt ; ut ficut per cònfcientiam fuam laudan,
tur credentes, ita Se per cònfcientiam' fuam accufentur diffidentes.
Quamvis enim fibi videa tur minime reùs, qui
non credidit ; quia àpud fe traótare iftud non potuit, rarione
tarnen convincitur ; quia non fibi fuafit verum hoc effe, p non arguis : diffidens enim de Chrifto in Le»e’ pcomiHò
quod Se virtutum teftimoniis viderat confirmàri, & multos ineifdem quæ arguis., inveniris. ° ’
m1" • r ,r ■ ir • ^ • n . k , . Q m pradicas non furandum, fu ra r i;-, d facis-enim quod
Puto etiam he polle mtelligi, fi tota quæftio de genti- prædicas fieri non debere. Dum enim fidem Chrifti per
bus credentibus dixifle credatur , quia ait : Quid mthi de malam interpretatipnem fubripis, negas Chriftum noftrum
its, qui foris fu n t , judicare ? E t , Qui non credidertt > in- jn Lege promiflum.
quit , jamjudtcatus eft. E t , Quia non rejurgunt imptt Qui dicis non mcechandum , machar is. Adulteras autem
n judicio. Sine lege enim peccantes, fine lege & peribunt ;
a c per hoc ante tribunal Chrifti ftare non poterunt, &
reddere caulàs ; quia refurgentes duceritur ad gehennam.
Uli enim quos dicit invicem cogitationibus fuis accufari
aut defendi in die judicii D e i, chriftiani funt i i , qui dif-
Legem, quando veritatem Chrifti tollis, & mendacium po-
nis. Unde alio 1 oc».dicit : Adulteratore; verbi Dei.
Qu i exficraris idola, facrilegium facis : Sacrilegus e.s,
quando Chriftum, quem Lex Se propheticus fermo Deum
fignificant, negas ; dicit enim Elaias : Quia in te eft Deus, E^ L
C f f ti/ty r p i i T i c u r * - n r . . cordant a catholica ventate, divetla fennentes de Chrifto, p B? „on ifl Dcm'r . , tr u . T» « __ DT~» m_ .. , &-i.. /- - 1 ’■
aut de lemu legis m tradltmne Ecdefta; fiye cataphrygte, D e« I f r a l fa h m r . Numquid Jqda;i de Deo Patte dice'
live noyatiam, five donatiam. aut coeri hatretici. Hotum bant : Tu «,«'» et D e « , & m jb&m m -, a la i tota Lex Dei
cogirauones invicem fe accufabunt in die judicii ; fi intel- Patris auftoritatem pradicet, ex quo- funt omnia = Sed
,quis tetam effe catholicam doannam & ne videte- quia Filius Dei femper quidem appatuit, latebat Mteu,
tur emendatus. fequi unirne , erubelcens ab eo quod din quis e lfo ; cùm poft re&rtedionem cognofcitur, dicitur eì
tenmt recedere , in die judicu cogitaiabne fua accufabitur. . in confeffione : Tu et D e « . & Et Z
p u s enim cogitationes in homine invicem fe accufabunt, putabatur in Lege tantum Angelus, Se dux exercitus Domi
bona & mala. Bona accufat malam, quia contradixit ve- ni : at cùm inrelligicur Filius elTe D e i, dicitur ei cum erra
ntati : mala uerum accufat bonam, quia non fequuta e f t , tiarum anione : Tu enim es Deus, & nefeiebamus. Perhoc
ut fenfit: & per hoc,conftituiturreus, qui cogitavi!, fen- ergo figuificat quia ipfe effet; qui apparuerat quidem' pabqmm&
tiens
verameflè ecdefiam catholicam , & per- triarchis in Deum , & poft incarnarne e f t, fed non fuerac
manfit
it in hxveb vel fchifmate. Ejus autem cogitationes fe intelledus ab omnibur
snvicem défendent, qui femper hoc. cogitavit.-pfttäns; utile S £ i » U S ¿ !m * r ¿ , t « r n 4 r im ¡m m L & D * m im *■*.
b. Omnes edit, de genti
eludune negatiom-m.
c. Ita mlT. plbriquc : al
p^nificetdum : Rom, adit. .
erediderii r. Rom. edit, hoc eft, cùm negai Chriftum in lege promifTnm
i f« « enim q„od ¡¡radicai % ri
■■ vocem patriarchit cxpunxetat Rom. edit, in Deum.
,ac vct.cdic.cum mff. aliquot, intcUtüm ab hominibni ì
lus lcgiint, intelleSiti ab omnibne.
fidem , I
non debere.
t "
Ubi vero ea-
tn(T. >mplurcs
'Jr. z i .
Jr. 18.
Jr. 19.
hmordt. Pratvaricator^ Legis e s , quandofenfum Legis, qui A remias fimiliKt: C ir cm cM , premium cordit t ,d r i Hoc
de incaniauone & divimtate Chnft, eft, prmteris: & Deum dixit Judiéis idola fequentibus ¡ velamen eft enim circa
inhonpras,dum teftimomum c m , quod dedit de Filio fuo„ co r , .quod cpnverfus ad Deum circumcidit: quia fides.au.
non recipis. Ipfe enim dixie: Htctft films mats diliíhu. fert.ñebulam erroris, & tribuit perfeitam Deicoenitio-
Nwttn cmm D * f n vtts bUJphmatur imcr g U u t .f ia » nem in myfteiiq Trinitatis., quod iucognitum erat 1 C-----
fenptumtfi. Hoc dixit Efalas prophcta, quia Dei no- *. Iis|Hujus ergo circumcifionls Ians, ex Deo e ft , occultaho-
men blafphematnr inter geiites quando Judíeos prbj noxis minibus., cordis enim meritum eft , quod adfpicit Deus
iuisjtraditos fibi non advertehant : fed idolis fuis dabant. non caruis, S am Judmomm laus ex hominibus eft• v io l
glorias, quafi TudaotumDeum viciffentin Judiéis. ItaSc riantur enim incarniscircumcifiohé, quod ex Patiibulfir
tempore apoftolorum Dei nomen blaiphemabarur in Chrif- . '« Unde, inter cetera ait : E ,gUriu in pui'ndis scrum, etui
to ; quia J u d ii Chriftum Deum negando, biafphemabant. tsrrsn. ■, hoc e f t , qui circumcifionem carnis glo-
Sc Patrem , ficut dicit Dominus : Qui me recipn, non me riam putant. Terrena enim fapit, qui in came gloriatur •
rectptt , fed eum, qui me mißt. Et ideo intet gentes blaf- B qui vero in fpiritu gloriatur, liujus laus ex Deo eft- fpiriui
phemabatur, quia credentibus gentibus Judari fuadere ni- enim non carne creditur.
tebantur Chriftum Deum non credendum; ut blafphe-
mium gentium á Judaiis vel Photini audtoribus fit pro-
fedlum.
Circumcifio quidem prodeft, f i Legem obfierves. Poteft di-
ci é contra : Si prodeft circumcifio , cur pratermittitur ?
Sed tune prodeft fi Legem obferves. Teneiida ergo circumcifio
eft ; & ut poffit prodefle, iervanda eft Lex. Quid,
ergo prohibuit quod prodefle, fi Lexfervetur , oftendit?
Videtur ergo male prohibitum , quod non per fe difplicet,
fed. per alterius negligentiam fruftrari .dicitur.
QZJid enim amplius eft Judao » aut qua utilitas circumci-
fionis ? Multiim per omnem modurn. Primum quidem
quia credita funt illis eloquia Dei. Quamquam multa fint,
qua; ad honorificentiam Sc meritum pertineant ieminis
Abraha:; hoc tarnen folum aperte memorat, quia maxim®
laudis eorum e ft , ut Legem per quam addiicerent re ft um a
perverfo diffinguere, digni judicarentur acciperC ; ut poft
hoc primum cetera qualia fint , poffint intelligi. Quoniam
autem Judaris camalibus, id eft, incredulis, nihil pro-
C a p III.
Jr.i.Sciu
Si autem prAvaricator Legis fis , circumcifio tua fuputium C ficere teftimonium generis oftendit ; ne omnes , id eft, &
credentes male traftaflè videretur, docet multum utile effe
Judsis credentibus, quia filii funt Abrah®. His enim
eloquia Dei funt credita, dum Legem, qua: peccatis homi-
num obfoleverat, qua fi impune peccaret,ur apud Deum,
merito Patrum reformatam accipiunt, & populus Dei vo-
cantur. ASgyptiìs quoque proptér injurias illorum diverfis
plagis percutitur : cslefti pane cibantur . omnibus gentibus
terrori funt, teftante hoc Rhaab meretrice : quibus etiam
Chriftus Salvator ad fanftificationem promiilus eft. Ideo
aitmultùm utile Judaris per omnem modum, quia filii fine
Abraha; : anteponuntur enim gentibus , ièd qui credunt.
Quid enim f i quidam illorum non crediderunt ? NumfaSla
efi. Hoc eft quod dicit, quia fi Lex fervata non fue-
xr i t , Judaus gentilis efficient. Sed circumcifionem pro genere
pofuit Abraha; ; quia ex Abraham circumcifio : nec
enim poterat adificare, qua deftruxerat. Hoc. enim air, ut
doceat tune prodeflè ex genere Abraha effe, fi Lex ferve-
tu r ,-id e f t , fi in Chriftum credatur, qui promiflus eft
Abraha ; quia Se fiium meritum habent juftificati per fidem
, Se honore PatPum fublimantur. .Omnis enim ialus
in Lege de Chrifto eft. Hic ergo fervat Legem , qui credit
in Chrifto : fi autem non credit, tranigreflòr eft Legis ;
quia non recipit Chriftum,quem Lex ad juftificationem
venturum cecinit, quam ipfa dare non potuit : & nihil illi D
proderit dici fìlium Abraha ; quia hic lecundùm meritum quid 'incredulitàs illorum fidem Dei evacuabit.? Abfit. c N on,
filius eft Abraha, qui fidem fequitur, per quam dignus inquit, quia aliqui Judaorum credere noluerunt , qua
Deo exftitit Abraham. Unde ait ; Circumcifio tua prapu- Deus promifit filiis Abraha , idcirco prajudicabitur cetetium
fatta efi, id eft, gentili fimilis faftus e s, non credens ris Judais • ne digni dicantur accipere quod Deus promiin
eum, qui in Ugno a circumcifionis filius promiflus eft fit fidelibus : quippe cùm fic faita fit promiflìo, ut cre-
Abraha. dentibus proficeret. Igitur non indignatus Deus propter
Si igitur prAputium jufiitias Legis cuftediat, nonne prApu- illorum perfidiami, id e f t, Judaorum, dabit reiiquis ore*
tium illis in circumcifionem reputabitur ? JuftitiaLegis fides dentibus vitam aternam., quam promifit futuram per fielt
chriftiana, 'ficut alio loco dicit : Finis legis Chriftus ad dem Chrifti ; quia qui non crediderunt, ipfi fe indionos fe_
juftitiam omni credenti. Ideo manifeftum eft quia .fi genti- cerunt fine prajudicio ceterotum. His didtis commendar
r Jis credat in Chriftum , fit filius Abraha, qui pater eft credentes Judaos ; quia nihil obeft eis, quia multi ex illis
fidei. , £ credere noluerunt. 1
E t judicabit quod ex natura eft prAputium , Legem perfiy
- 3 -
ciens, te, qui per litteram & circumcifionem prAvar,
Legis. Credens gentilis , duce natura , in Chriftum, con-
demnat Judaum , cui Lex promiferat Chriftum, Se ad venienti
ei credere noluic. Quantà ergo gentilis dignus eft
gloria, qui per folam naturam intellexit auótorem , ficut
dicit Petrus apoftolus : Auttorem vero vita interfeciftis ;
tanto magis Judaus punienduseft, qui neque per naturam,
neque per Legem Chriftum agnovit audtorem.
Non enim qui in manifefto, Judaus eft ; neque qua palam in
carne , eft circumcifio : fed qui in occulto » Judaus eft ; dr 1
Eft enim Deus v erax, omnis autem homo mendax, ^ficut
fcriptum eft: V t juftificeris in firmonibus tuis , vincas cum
judicaris. U t firmaret quod fupra dixit , quod Deus in
promiflione fua fidelis e ft , & omnis homo mendax ; exem-
plum propheti-cum fubdidit ex pialmo quinquageiimo, quo
& Deum verbis fuis juftificari, & hominem mendacem in -
credulitatis causä fignavit. Utrumque enim legitur in libio
Pfiilmorum, quia Deus juftus Sc verax e ft , & omjiis homo
mendax. Mendacem hominem dicit, dum non credit,
quod promifit Deus; '*negans enim daturum quod promifit
, mendax eft : Sc dum ipie mendax e ft , multis ex eaufis
y - 4 -
cumcjfio cordis in fpiritu non littera: cujus laus non ex homi- p Deum mendacem pronuntiat, quando promiffis ejus non
nibus, fed ex Deo eft. b Non eft obfeurum quia circumci- credit. Igitur omnem hominem mendacem dicit, qui diffi-
fionem carnis negat laudem habere apud Deum (nec enim dens. eft de promiffis Dei. Maxime 'tarnen hoc ad Judaos
Abraham ideo juftificatus-eft, quia circumcifus : fed quia
credidit, juftificatus eft, poftea autem circumcifus eft) cordis
autem circumcifionem laudabilem apud Deum efle.
Circumcidere enim cor , amputato errore , agnofcere eft
Creatorem. Ec quia circumcifio cordis futura erat, primus
Moyies dixjt: Circumcidetis duritiam cordis veftri. Et Hiea.
¡rcumdfwr.is fromijfits eft Jhml»r.
. circiimcifioiion carnis landen non habere. ■
cro-'mll. ynde in alia epißola int er cetera.
Rom. edit, ac pauci mil- <
b. Rom.' edit. Nou cJI objeaifi.:
d. Rgm- edit. id eft , & credentes, &■ non credentes : bene a lix , ac mfl'. ut
in textil, eft enim, & oeJcntcs idem atque, etiam ipfos credentes.
c. Rom. edit- Abfit, nnafi dicat: Q*ia aliqui. . . .promifit fidi Uhus. Non
inquit tquippt cum 6cc. Gill, in variis lc£t.' Hoc dicit, quia non pr.tj.idieabini
ludais credentibus > ne digni. dicantur accipere , quod promifit Deus ceteris diffi-
dentibus-, quia fic faBa promiffio eft, -ut donum gratia cjns credentibus prof.
Corb. cod. aliique nonnulli > & Dion.apud Gill./irut [criptum eft. Igitur quo
verax eil, dat tjiioel promifit•: hominis autem eft fatlere
tempora &
imbecillita < faci
habet. Deus nute
ut ahi I cm
!1¡¡ nihil fut,
pertinet, quorum caufam ttaétat hoc loco Apoftolus , qui
videntes Chriftum , negaverunt hunc elle, quem promifit
Deus ; ac per hoc mendaces proiiuntiantur : Deus autem
verax e ft , qui mifit Chriftum, ficut promifit ; Se fic vincit
cùm judicatur , quia dabit, quod daturus negatur : cùm
enim non ei creditur, mendax judicatur. Ille autem cùm
ficut dicit : Ego pim, & non mutabor. Omvem ergo hominem dicit mendacem,
& vcrum eft -, natura enim qua failitur, non ¡tbfur.de dicitur mendax. Itaque
aliqnando /tudio, aliquando errore mendax eft. Nwi erto hoc de Deo fperan-
dtim eft, <)hÌ' & verni cjj_> & benevola! , ut impleat quod Ó“ od
moni has tun , & vincas, dum judicaris. Huic autem verfui iubneßunt cod.
Dion. & Remig. Deum juftum promifit &- verbis fuis propheticus fermo tefta- tur, ncc aliquorum perfidia fidem ejus minili , fed dando vincere. Quod per.
negat vera efje, qua promifit Deus, yidebit enimfaBamrcfurnaionem, quam
negavi! : jciel viBam efje perfidiam pollicicatione & ventate Dei. Hoc eft
quia Deus vcrax eft , omnis autem homo mendax, qui negat nuoti futurum eli.
N-t» & Chriftus &c. ‘
C Uj
i Ì I f I
SU'