«Jiem elle confentire noluerunt, pittant tcnébras diem dici A notte, dieque operante* , ad hoc nt grave* ejfemtts cuiquam ^ äj
debere-, uc polline propenfiori delibo rei fa tt i, fine con- veflrum : non quia non habuerimus poteftatem ,f id ut nofmct y
tradizione damnari veritacis inimici , fautores autem ini- ipfosformam daremus vobis ad imitando* «m. Illos dicit non
«uitatis. ignaros operis Se laboris fui , d quem fedulo exitu opera- i
. Nos vero dtbemut gratta* agere Veo femper de vobis,,fra- batur , ne pane indigerec alieno , uc exemplum darec eis ad
* tre* diletti d Domino , quia adfumfit vos Deus a principio ad imitandum illum. Neque enim .reprefaenfibilis eflèt, fi pafalutem,
in fanttificationem fpiritu* , & fidem ventati* , in nem ab his reciperec ad corporis curam, qui animis ilioauam
vocavit vos per Evangelium noftrum in adquifitionein rum efeatp ipiricalem prxbebac, qua: etiam corpori immorgloria
domini noftri Jefu Chrifti. Hoc loco prxfcientia Dei talitatem cum gloria procurarci. Tunc etenim exerta poperfonac,
quia feie omnium mences ante nativitatem eo- teli eflè libertas, lì fernet ipfum quis ventris causa aut
*um ; nec enim latet illum , qui credituri fune. Idcirco à pecunia; nulli fubjiciat, fuo pane contentus ; maxime quod
principio feit hos fideles fore , qui credentes augmentum ad laudem magis proiicit, lì ciìm liceat, & fit fumendi pofiiei
faciunt, non detrimentum ; fanttificati enim per fidem teftas , contineat : hic talis prodeflè poceft audientibus fe i
veritatis Evangelii Filii D e i, adquiruntur ad augmentum ß reverentiam enim habebunt rigoris hujus, Se ea qua: ab hoc
gloria: corporis Chrifti, ficut .& in alia epiftola aie : ut mandantur, prxtermicti non poterunt.
•Cohf. --M9. crefcant, inquic, omnia in incrementum Dei. Quicumqué Nam cum ejfemus apud vos, hoc pracipiebarnus vobis, quod fi- io.
enim, deferto diabolo , confuginnt ad fidem Chrifti. aug- f i quis non vult operari, nec manducet. Non folurn verbis
'tnentum faciunt Deo in corpore Chrifti , qui priùs fece- docebat, fed hortabatur & faókis •, idonei enim magiftri eli,
tane detrimentum. fi ea qua: verbis docet, operibus expleat. Tunc etenim ad-
Itaque ,fratres , fia te , & tenete tradì tienes noftra* , qua* difeentes vera eflè feiunt, qua: audiunc, fi negligi illa non
^ ^ didiciftis five per verbum , five per epiftolam noftram. U t viderint à dottore. Quamvis enim manifefte vera effe non
prxfcientia Dei ma’neat in ialutem illorum , idcirco in tra- ignorentur, qua: docentur ; tarnen fi negligi cceperint à madicione
Evangelii .ftandum ac perfeverandum monetjut fol- giftro , difficile proficient audientibus ; magis enim opera
liciti fine, ne defidia & otió torpentes in operibus D ei, luadent, quam verba. Quamobrem magnis prxmiis remu-
•tion impleant quod cceperunt. Sic enim prxlcit credere Se nerandi fune , qui negligentibus magiftris, de folis verbis
polle manere, fi crebra admonitione pulfentur. proficiunt tam in opere, quam in fenfu. Forma ergo erat iis,
■ä Jpfie autem dominus nofter Jefius Chrìfius , & Deus oc pater Cqui mediocris vel tenuis erant fubftantix in plebe; ut difmfter,
qui dilexit nos ,& dedìt confolationem a ternata, & cerent quatenus libertatem fuam non amitterent. Unde
f i . i(J. ÌPem bonam in grada \ confioletur corda vefira, & fiabiliat in Se Salomon : Raro,inqu it, infere* pedem ad amicum tuum , ?r>v.iS.,7.
omni opere & verbo bono. Quoniam Pater & Filius una ne fataratus tui oderit te. Qui enim frequenter ad alienam
-virtus, unaque divinitas & fubftantia e l i , ideo non dubi- menfam convenir, otio deditus adulecur necefle eli pafeentavit
primo dominum noftrum Jefum Chriftum nominare, ti fe j cùm religio noftra ad libertatem homines aavocet.
deinde Deum Patrtm noftrum dignatione ejus , non veti- Ideoque fi quis, inquit,manducare fpernit, cellèt ab opere :
ichan.yiC. tate natura; : qui in tantum dilexit nos,ut Filium fuum da- fèd quia nullus fine cibo poteft vivere , dee operam laboret
pro nobis, Deum pro hominibus, pro ièrvis Dominum, randi ; ut arbitrio fuo vivens Deum pollìt habere propi-
_pro adoptivis Filium ver um,j ut mors ejus vita noftra f it , tium. .
.& refiurrettia ejus juftificatio.no lira , fecundus autem ad- jiudivimus enim quofdam ambulare inter vos intemperato* ir»
ventus ejus requies vitx noftra;, & gloria in seternum jut ter , nihil operantes, fed curiofe agente*. Qui otiofi elle dedita
fpes confolatio fit prxlèntium prefiurarum, per quam fiderant, id agunt quatenus occafio nafeatur, qua introifundati
crefcerent in bonis operibus Se dottrina. Dtum fuum defiderabilem faciant domibus divitum, ambulantes
gefta Se opiniones verborum fubtiliter colligunt »
O a p . Hi* i ~ \ V o d reliquum efi, fra tte*, orate pro nobis, ut verbum feientes quid de quo veline audire, ut libenter & requifi tì
^ j V £ Domini currat <s~ clarificetur,ficut dr apud vos > Ó" u t palcantur. Quod fattupi valde abhorret a dilciplina Doj^
re i ' liberemur ab importuni* Ó" nequam hominibus ¡non enim om- minicaj horum enim venter Deus e l i , qui feeda cura nenium
efi fide*. De cetero orandum hortatur, ut dignetur cellària provident.
Deus dottrinam fuam infatigabili curfu dirigere, Se trans- His igitur qui hujufcemodi fitnt > denuntiamus, &exhor- f . u ;
•fundere per os Apoftoli fui in aures audientium , Se ut tamur in domino Jefu Chriflo, ut cum quiete operantes fuum
compeiceret Se fedaret malorum hominum lèditiones ,q'ui panem manducent. U t eis facilius fuadeat, interpofito nodiffidunt
veritati, Se loquendi fiducia crefceret Apoftolo mine domini Jefu Chrifti, exhortatur eos , ut obaudiant,
ad ejus fruttum , & converfionem multorum. quod eis fit utile..
ìj. Fidelis autem Deus, qui fiabiliet eos 3&cufiodiet d malo. Vos autem ¡fratres , e nolite deficere in benefaciendo. Quod f i. 15.
Quoniam Deus fidelibus & bona; v itx hominibus auxilìum fi quis non obedit verbo nofiro per epifiolam, hunc notate,.& , c
fuum non defuturum in neceilìtate promifit ad confirma- b nolite cum eo converfari ,u t reverentia confundatur: dr non
4;ionem illorum ,ii autem tam in fide quam in opere cernii- velut inirnicum exifiimetis, f id admonete confila*3utfratrem.
li erant bonorum ; idcirco fidelem Deum dicit in promiflis Propter quod fuperius unumquemque fuum panem manejus,
quia providentia ejus eftèt circa eos. dùcare debere prxcepit ; ne forte quidam illorum occafiojfr.
4. Confidimus autem in Domino de vobis , quoniam qua prò.- nem parcitatis Se inhümanitatis captatene > ideo ftatim fub-
-cepimus, drfacitis, & facietis. Propter quod mereri illos , jecit : Vos autem,fratres3 nolite defatigari benefacientes. N eut
Dei defenfione tutos pra;ilari confiderei i idcirco ea qux que enim in reprehenfionem venie, qui humanus & lirgus
illis prxcipiebat in nomine Domini, fieri ab illis & futura eli ; fed hic qui cùm pollìt laborem ferre , in otio vult vielle
non dubitar. tam agere. Quem fi epiftolx auttoritas non cotrigit, no-
^ Dominus autem dirìgat corda veilra a in dilettione Dei ,d r tandum hunc , Se nec converiandum cum eo prxcipit ; ut
a patienùa Chrifli. Hoc illis exoprat à D eo , quod non am- confulus, qui ab omnibus evitatut, fubjiceret Ce prxceptis
bigie polle prxftari ; ut in Dei cantate cor eorum profice- p Apoftoli. Quod „tarnen finèf-iracundia,^ contui^g^ r v ute»
-b ret ad exfpettandum adventum Domini, b ut condèmnato fieri, ut patienter declinetur ab eo 5 ita iarnen » u tu res tufxculo
, defideretur ad ventus ejus, qui Ixculum vicit. lerit loqui cum eo, monendum illum, ut patiatut fe corripi,
Denuntiamus autem vobis ,fratres , in nomine domini nec ultra prxcepta Apoftoli concemnenda : familiaricatem
nottri Jefu Chrifli, ficerni vos ab omni fratte intemptrantcr quoque tamdiu cum eo non habere, f quamdiu obaudiens e
ambulante, & non fecundum traditionem, quam accèpiitis d nat. Nam fi ad iracundiam contumeliis lacelfatur, pejor
nobis. Quoniam in omni plebe non omnes obedientes fune le fiet incitabitur enim ad contentionem, & incipiet erraverbo
dottrina, non legis, fèd fuum placitum Se corifilium tum fiium velie defendere, poli autem erubelcere emendaièquentes
; propter hoc declinandum ab his prxcipit , ut re fe j ne quod priùs excufabat, poftea fateri videatur.
cognofeant lèmet iplos errare. Jpfe autem Deus paci* det vobis pacemfemper in omni loco. f . nii
"fi. 7.. Jpfi enim ficiiis quemadmodum debeatis imitari nos ,que- Dominus fit cum omnibus vobis. Semper quod fuum e li,
ni am non intemperanter viximus inter vos , neque gratis bono voto illos profeqùitur, quali carilfimos filios, optans
« e panem edimus d quoquam » fed in labore & fatigatjonc, femper cum iljis pacem manere, qux eli dux ad vitam xter-
1 Dei, Or cxfiiccl.itionem Chrifli. I l d- Eadem elit. Rom. qutmfeJult exerciiit ofttabttHr
¡Diut À quoquam. ] J f. Nonnuili mljf. quamdiu non obidiini fiat.
f- 17*
z%9 in Epiftolam ad Timotbeum primam. 290
nam. Cùm his enim Dominus fè eflè promifit, qui fuerint A nem fubfcribere teilatùr j w fùb "nomine eins epiftola ac-
pacifici. 1 ' cepto ferri non poffit,qua: non fueric mahu ejus fubfcripta.
Jpfa falutatio mtd manu Pauli , quod efi fignum in omni Gratta domini noflrijefiu Chrifli cum omnibus vobis.. H xC
epiftola : ita fcribo. Proprer interpolas & adulceratores fcrip- falutatio manu Apoftoli confcripta e li, qua gratiam domi-
turarutn lèmper fe manu fua in omni epiftola lua falutatio- ni no 11 ri Jefu Chrifti opeat elle cum eis. Amen.
IN EPI STOLAM BEATI PAULI
A D T I M O T H E U M P R I M A M -
a ».
% 4 -
y - b
y -i7
.
A fattorum in neomeniis, & circumcifione & efeis diieernen-
dis fervari debere. Idcirco in vaniloquium dicic eos con-
verlos; quia volebant docere, qux ignorabant.
Scimus autem quia bona efl L e x ; fiquis ea legitime uta-
tur, certum habens hoc, quod juflo lex non efl pofua ,fied in-
jtfiis & inobfequentibus , impiis & peccatoribus , fieleftis &
profanis ,parricidis & matricidis,fornicatoribtts, homicidis,
mafeulorum concubitoribu/ »plagtariis»mendacibut, perjuris:
Ö" f i quid aliud fana dottrina adverfatur, qua efl fecundum
Evangelium gloria beati Dei , quod creditum efl mihi,
P R O L O G U S.
I m o t h e u s filius fuit mulierisJudxx fidelis,
äp fe parre Grxco, cujus caula parvulus circumcidi non
p f|f |||p potuit. Qui iludió marris fux lacras litteras di-
dicit , quibus operam dans, bonam fibi vitam
inftituit. Hunc Apoftolus ctlm voluiflet adfumere , fciens
idoneum fore dilpenlatorem evangelicx veritatis ; caula
Judxorum compullus eil circumcidere eum, inftantibus eis,
ut qui matre Judxa natus eilet,incircumcifius adfiumi non
deberet ad magifterium propter teftimouium generis. Hunc Bonam eile legem , qux per Moyien data e i l, non negat■,
ergo jam creatnm epifcopum inftruit per epiftolam quomo- ita tarnen, ut fenfus ejus iciatut, & quomodo data e i l ,
do deberet Ecclefiam ordinäre. ß accipiatur. Hic enim feit Legem', & quá causa data f i t ,
qui, prxdicato Chrifto, deferir illam ex parte, qua lex
PAulus apoftolus Chrifli Jefu fecundum imperium Dei fal- fiittorum appellatut: circa dilettionem autem Dei utitur
vatoris noftri,& Chrifti Jefu fpei noftra, Timoiheo ger- ea , adferens & affirmans-qux á Salvatoce ditta funt in
mano filio in fide. Gratia, mifiricordia, & paxd Deo Patre Lege & prophetis. Hic enim legitime utitur Lege, qui ponoflro,
& Chrfio Jefu domino noflro. Patris & Filii imperio teil difeernere e a , qux ad tempus data funt, ab iis qux
apoftolum fe fattum oftendit, ut in Deo Patre lälutem, perpetua fun t: & qux ad Chrifti pertinent fiicramentum ,
& Chrifto Filio ejus fpem prxdicaret; ut quia nemo negat letvari jam in futurum non opor tere, qua fi venturus creialutem
eile in Deo, nec quifquam dubitaret ipem eile in datur, qui jam venir. Si ergo omnia locis fuis accipiantur ,
^Dhrifto Jefa , quem á mortuis excitatum, exemplum hu- bona fun t; fi quominus, mala erunt perverfe adferenti >
jus fpei aedifle cognofeeret. Hoc modo feribit Timotheo, peccare eil enim, unaquxque minime locis fuis exponere.
üt fecurus eilet de fua ordinatione i quia imperio Patris Sc Prxterea quia juftis lege non opus e i l, id eil, iis qui ac-
Filii elettus eil ad doceiglum. Quem verum filijim appel- q cepca remiffione peccatorum juftificati funt; ne jam vivant
la t , fed in fide , ficut dicit ad Corinthios : In Chrifto Jefu, fub Leg e, á qua liberad funt dono Dei per fidem Chrifti ;
inquic , per Evangelium ego vos genui. Hxc vera Sc firma
generado e i l, qux nefeit 'occafum , nefeit morbos &
peftilentiam, Sc qux ignorar famem & fitim didicit autem
in regno Dei nullius egere ; quia futura eil dono
Dei immortalitas glorióla in regno Dei Sc Chrifli, quorum
gratiam > mifericordiam , Sc pacem exoptat cum ifto
manere.
Sicut rogavi te fubremanere Ephefi, cum irem in M acedo-
niam,ut denunties quibufidam,ne altter docerent,neve intendant
fabulis & genealogiis infinit is , qua quaftiones praftant magis.
fi. 8.
f i - 9-
f i . io.
ut de cetero fervata lege naturx, qux Creatoris cognitio-
nem recipit, Sc non peccare hortatur -, judicii diem ex-
fpettent, in quo. jufti reniunerandi funt, cuftodienres legem
naturalem, quam fi humanum genus ducem fibi ha-
Duillèt, lex in litteris per Moyfen data non eilet. Sed quia
contemtui dutta e il, quafi nullius aller auttoritatis ,Scrip-
turä firmata eil ; ut fciretur quod fervanda eilet, Sc propter
tempus prxfens, Sc quia requifiturus eil in futurum,
qui illam firmavit, à quibus negletta, Sc à quibus fervata
o o ^ ^ o eil. Itaque non iblum propter malos attus & vitia corpoqudm
adißcationem D e i, qua efi in fide > itaf acito. Filius a£) ris. Legem datam dicit, fed Sc propter perfidiato, qua fperpatre
rogari non debuit, fed propter caritatis affèttum, & nebant Creatorem ; ut bene vivere addifcerenc, & gratias
ut illi formam humilitatis ollenderet, ebfecrat epifeopus agerent Conditori.
coepifeopum fuum , ne pateretur Judxos aliter populum, E t gratias ago ei, qui me confortavit in Chrifio Jefu doquam
ab Apoftolo tradebarur, docere ; ne oblettarenrur fa- mino noflro, quia fidelem me aftimavit, ponens me in minisle-
bulis, quas narrare confueti funt Judxi de generatione fua- rium, quia priùs er am blafphemus, & perfecutor , & contu-
rum originum, de Abc£iliam,& Iiaac, & ceteris patriar- meliofius : fed mifericordiam confquutus /um ; quia ignor ans
chis , Sede circumcifione , & his qux poftea tradita funt à feci nondum credens. Superabundavit autem gratia Domini
Moyfe ; ne circumvenirentur ad hxc colenda, qux carna- noftri cum fide & dilettine , qua eft in Chrifto Jefu. Propter
licer data fuerant. Quid enim opus eft generationum, quod omnis incredulus infirmitatem animi paritut, conquas
conftat eflè infinitas per traducem i facere mentionem, llrittus carnali ratione, ne credat fpiritali ; idcirco fe Chrif.
& quid Sc quatenus fattum eft fub unoquoque eorum ¡Sc to gratias dicit agere, quia apparenti^ majeftatis fux im-
non potius compendio per fidem ialutem quxrece ? Inde £ becillitatem mentis ejus roboravit ; quia imponìbile puta- '
^enim quxftiones oriuntur, cùm quid , & quando, Sc quo- bat elle, quod de Domini poteftate , & gemina nativitate,
modo , Sc quaie fattum eft , trattarne : qux res impedit * Sc refurrettione, Sc Ipe prxdicabatur. Confirmactrs autem
ialutem. talis vii us eft , qui dignus eilet ac ppflèt elle difpenlàtor
Ham finis pracepti eft caritas de corde puro ,& confidenti a facramenti Dominici ; ut ea vera per Legem firmaret ,qux
bona, & fide non fitta, a quibus quidam aberrante* ,convcr- priuS amore Legis incredibilia judicabat, Se in perfecutiof
i funt in vaniloquium , volentes effe Legis dottore*,non in- nibus gauderet ,.quas prius quafi julle credentibus inferetelligemes
neque qua dicunt, ncque de quibus affirmant, bat, dolens quia fecerat, lxtus quia patiebatur, Tanram
Quoniam omnium major eli caritas, hanc finem ellèdixit, .enim fpem djdicerat in e o , quem ante negabat ; ut plus
id e li, perfettionis confunlmationem, omnium prxcepto- gauderet in patiendo , quam prius exfultaverat in perfe-
rum ili- tamen ex corde puro fit & bona conlcientia.Vera quendo. Non enim malitià hoc agebac , fed errore , cui fa-
enim caritas non poteft malam vitam.,» nec fimulacam fi- cile poceft, cùm refipifeit, ignolci. Qui autem feit vera
dem habere , in qüibus omnis Lex impletur & prophetx. eflè, qux negat ; hic non errore hoc agit, fed malevolen-
Qnidam autem Judxorum myfterium Legis. ignorantes & ria , hujus incurabile vulnus, eft -, invidia enim compellitur
prophetarum , quia ufqtie ad Chriftum lervanda funt tra- falfum appellare, quod lcit verum.
dica ; erraverunt putantes, prxdicato Chrifto , etiam Legem Humanus fermo > & omni acceptione dignus » quia Chriftus
». Rom. edit. J5«« enim funt in regna Dei, milititi e^ent.
Appendix Tom. 1 1- T.
f i . I I .
fi. ìj.
fi. 14.
ìijfP
n
■
S ; 1