C om m en ta rla 104
ff. iS.
beclKiî.M.
f f . iS.
b
loh a r .y13.
ÿ . IO.
tur. 1 taque qui fcit quantum conftet, confirmare ilhim de- A bere : Se é contra carnem non edere, & non bibere vinum.
bonum efle addìicunt, nemo litigat. Creatura enim data eft
ad ufum volentibus ; non tamen neceffitas eft impofitai auc
volenti,' aut nolenti.
Ncque enim in quo frater tuus offenditi aut [caudali z.a tur,
aut infirmatur. Eadem dicic non debere fratri, qui infirmurh
a ninni m fibi coniti tuie ad edendum, fieri quteftionem ; ne
perturbatus offèndat,' nefeiens quid teneat.
Tu fidem habes penes ttmtt ip/um : habe cor am Deo. Hoc
eft , d‘ tu qui ièdes fecurus, quia creatura Dei bona eft ;
non opus eft ut de altero judicés j quia plus eft , ut pacem
habeas eum fratre ; hoc enim utile eft apud Deorn. In eica
enim utilitas carnis e ft, in pace vero Se*carnis Se ani-
piet bonum ejus blaiphemari per rtialum ejus, ficut ieri- B m r : ac per hoc ab hujufmodi difeeptatione ceflàndum eft ;
ut unufqùifque in propofitocordis fui
b e c , non fcandalizare -, ut ex re frivola facia't illi fcrupu-
lum : & incipiat haefitare an manducarida caro f i t , necne,
qui forte fimpliciter edebat, fecurus de confcientiafua. A t
vero cùm adeunt controverfix, incipiet perturbatione in
Dei creaturam peccare, & erit in injùriam Creatoris, qua:
proficiet ad perditionem dubitantis.
Non ergo blajòhémetur bonum noftrum. Hoc eft » dottrina
Dominica, cùm fit bona & falutarìs, non debet per rem
frivolam blaiphemari : blafphemacur autem , cùm dubita-
tur de Dei creatura. Poteft Se fic intelligi bonum noftrum
blaiphemari» quia qui bona opera habet, fi in alia repre-
hendatur re minima, bonum illud fuum obfufcac, Se inciff.
xx.
pcurn eft in Ezechiele : fiuftrfia jufii non prdficiet , ß err ave-
rit. Tale e ft , * fi quis aliquid vitii forte dècorus habeat in
fronte ,aut nafiim colli finn ; unde deformetur fpecicsejus.
Ideoque illa monet fèétanda, quæ bonis reliquis non tollanf
favorem.
Non eft enim regnum Dei efica 0 “ potus. Manifeftum eft
quia nemo per efeam plàcet Deo autdifplicet. Sed juftitia,
& pax , & gaudium in Spiritu JanSlo. Hos in regnum Dei
dicit filtrare,qui juftitiam fequuntur, fed chriftianam ha-
bentes pacem, quam Dominus dedit, dicens : Pacem meam
do vobis » pacem relinquo vobis ; ex qua oritur gaudium in
maneat.
Beatus qui non judicat fernet ipfum, in quo probat. Unum-
quemque proprio judicio cenfet condèmnandum, qui quod
dicit non debere fe facere , facit : Se hunc beatum , qui non
aliud facit, quam fibi utile probat.
Qui aUtem difeernit-, f i ederit, damnatus eft. Veruni eft ,
quia qui judicat non edendum, Se ed it, damnatus eft j ipiè
enim ie datnnat, e quando iffquod fibi inutile adferit, facit.
Quia non ex fide. Non utiqueex fide edit, qui edendum negar,
& edit.
Omne autem quod non eft eS: fide , peccatum eft. Rette pecf
f . ìJ.
Spiritu iàntto. Diiceptatio autem non habet gaudium , fed C catum appellar , quod aliter quam probatumeft.
iram ; ideo non illic reipicit Spiritus fimttus, quia gaudet in Quoniam Romani in lege indutti erant, ficut in primordio
folis pacifici?. Sicut ehinrex nobis contriftatur, fic &gau - epiftols memoravi : advenientibus autem qui rettius creder
in nobis. derent, quteftiones moverentur' de edendà carne & non
Q u i enim in hoefervit Chrifto, placet Deo> & probatus eft edenda j Se horum pars, quse edehdam Se non improbandam
hominibus QuoniamChriftus nos redemit,ideo ait : Q u i diceret, melior viderecuf j quia omnia munda valde funt :
i ho: b ftrvit Chrifto , qua fi redemtori, placet Deo. Qua-
re ? Quia ipiè mi fit Chriftum , ut redimeret genus huma-
num, ficut ipiè Dominus ait : Qui non honorificatpilium,
non honorifisat Patrem> qui mifit ilium. Qui ergo placet Deo,
probatus eft hominibus. Quomodo ? Accepit enim donum,
per quod appareat dignus Deo.
Itaque qua pacis funt, fèftemur : & qua adificationis funt
invicem cuftodtamus, Quoniam diiceptatio difeordiam parit, ^
ideoque ut pacifici c effe pOifimus , ab intentione edendi
out non edendi dillìmulare nos docet. Aìdificationis autem
viam fequi hortatur • ut cum pace ea conferamus,per quae
invicem nos sedificemus, ab iis qua: infruttuola iur.t Se ma-
gis contraria declinantes. Collatio enim poteft prodeffe , eft
enim excitans mentem j fi tamen vincendi ftudium contem-
natur : hoc eft enim quod parit litem.
Noli propter efeam folvere opus Dei. Homo opus Dei eft
per creationem, Se iterum opus Dei e f t , dum reformatur
per regenerationem. Et eica opus Dei eft, fed non homo
propter eicam, fed eica propter hominem : multum ergo
di fiat ; ideo n o li, inquit, hoc opus Dei quod preclarum
infirmos dicit qui edendum negarent five ex Judafis, five,ex
gentibus, §e remittiillos in propofitocordis fui» Necenim
obeft non edere, aut prodeft erga Deum edere j ne quavis
ratione adftritti, per quod tamen cum fcrupulo ederent, de-
linquerent.
D Ebemus autem nos firmiores infirmitatii invalidiorum
portare. Re ¿te a i t , dtbtmus ; quia oportet dodtores
infirmos firmare ,& imperitos erudire cum manfuetudinéy
S ne provocati dum contendere volunt, rte humil'es videan-
tur, in pejus proficiant.
E t non nobifmet ipfispiacere, hoc eft, non qiiod nobis profit
& placeat vindicare : led & quod fratri -, quia invicem
curam noftri agere debemus. Vnufqtrìfquc proximo f io placeat
in bono ad adifìcatronem. Nunc per fon am fuam diicre-
vit ; hos enim commoner, ut cantati ftudentes proximis
placeant ad id, quod eft utile. H s c eft sdificatio, ficùt alibi
ait : Ego> inquit, per omnia omnibus placco.
Nam & Chriftus non fibi placuit, fed ficut fctiptum eft :
DetraEliones exprobtanrium té ceciderunt Jùper me. Salvato..
C a p .XV.
ir. i.
e f t , diffolvere propter id , qUod humillimum eft. Hoc eftE rem non fibimet ipfi dicit placuiffe , fed Deo Patri ; qui;
Ti'î-
10.
faluti fratris ftudere, non curam eCcx agere j ut fratrem
contriftes. Beneficium enim Dei irritum facit, qui fratrem
liberatum à peccato per diiceptatiònèm rurfus provocat ad
peccandum , iolvens in ipiò opera Ghrifti quee g e llìt , ut
hominem à peccato liberaret.
dicit : Non enim defeendi de calo , ut faciam voluntafem
meam \fed voluntatem ejus , qui mifit mefPatHs. Et quia cum
hxc diceret, contradicentibus Judsis quafi pecCator occi-
ditur , Pfalmographus ex perfona ejus verba facit ad Deum
Patrem , dicens : Dctrdüiones exprobrantium te ceciderunt
Omnia quidem munda funt. Verum & manifeftum eft fuper me j hoc eft : Ego cùm voluntatem tuam facerem, dixeomnia
munda e ile : quippe cùm in Genefi legatur ,• omnia runt me peccare in te, qui non me recipiendo, quem mififti,
qua Deus fecit, eftè bona vàlde. Sed malum efi homini, qui exprobravérunt te ; ** quia Judiéi cùm peccateli! in Deum,
per offenfionem edit. Cùm ergo per naturam omnia bona & non recipiences quem mifit Chriftum, infuper & occidemunda
fint, dubitantibus tamen fiunt immunda : & erit illi rune eum quafi peccantem jrt Deum. Sic peccata peCcanoffèndiculum,
qui cùm dubitet, edit tamen immundà con- tium in Deum ceciderunt fuper Chriftum j innocéns enim à
feientià ; quia quod fibi inutile piitat, facit : ideo nulli con- peccatoribus occiditur quafi blaiphemus, ficut fcriptilm eft
tradicendum e„/fkt. quid in hac ~re ièquatur. F in Evangelio.
Bonum efl non edere carnem, & non bibere vinum. Cùm de
fola carne ageretnr, adjí cit Se potum ju t confovcat eos, qui
ab his a.bftinent, per id quod licitum eft & carhem edere,
& vinum bibere. Ne contriftarentur ab illis, qui his utun-
tu r , dedit eis refpirandi folatium y ut Se in voluntaré fiia
qu ie fe e ren tSe difeeptatio per quamdifcórdia fit, cellaret.
Cùm enim non latet bonum effe carnem edere,& vinum bi-
». Ica mlT longe pit
rie-vtm, forte habeet tic.
b. MìT. baud pauci, f latti Chrifto, id eft ,
rue tùfeijuilur redentori.
c. Rom. edi*. fola, effi poffmiti, à content ione edendi.
d. Etaf ac feq. edit.cum mfT. uno yelaltero, tu ,jut edit f t
■ft, non tjfus tic. Amcrb. cum ceteris mil’, ut in centextu.
e. Mfl. Corb. ‘¡uitt contra id quod fibi utile putat, fecit.
f. Quidam mlT. quam pmbatum eft. Omne ergo quod ad conferenti*»! peni•
i : alii vero nonnulli, acque edit. Si quit decorni
-,ulti fraudili um fa: U t , con-
Quicumque enim [cripta fiunt, i ad rtoftram t infirmatio-
Uem[cripta futit -, ut per patientìam & exhortationem Scfi-
ptutarum ,fpem habèamus. Manifeftum eft quia , qUacUtn-
qite [cripta fu n t , ad noftram difciplinam [cripta funt ; utjjex
ipfa exho. catione proficiamus ad ipern , non diffidentés de
promi ffis, fi adhuc tardent.
Etus autem patientia & eonfolationis det vobis unum invi-
,f i aliter fiat, quam fieri debere f cir, dicit effe peccatum. Debemus autem tlt.
Omncs vero alii mil. 8c edit, nobis concinunc , nifi quod pro indulti erant,
cod. Caxn. legit doili erant.
g. Sic pjures raffi à qui bus hoc loto diferepant alii nonnùlli, 8c Arhstb.
quoti habent, rsr nedvm h'untilei : Ìraf. aiitèm , ac feq. edit, cum pàucis mlT.
no provocati contendere velint, &■ ne dum humilej ¿1ndentnr, tic.
h Rom. edit, fola, quia ìudai peccavérunt in ÙtUm.
i. Ita vet. edit. Serali', non pàuci ; roliqui ver», a/noftram dottrinarn : Rota,
edit. *4 noftram difciplinam.
i o r in E p iíb o lam a d R om
ccm fapete fiéeundum Jéfiim Chriftum ; ut unanimes uno
ori honorificetis Deum & Patrem domini noftrt Jefit Chrifti.
Quafi ad falutè'm miifiis Apoftolus boho voto plebem prole
quitur , òpurts ut Öeüs dét éis unum fènfùm iapientiie Ìè-
citndùm Jefum Chriftum ; ut juxta dotStrinam Chrifti ia-
piant. Tùifc ènim poterunt dile£tionem fervare exemplo
Domini dicéntis : * Afajus hac diléflióne nemo habet, quam
ut animam fuam ponat pro amicis <& fratribus finis ; & ita
uno ore', una corifeflìone laudare Deum Patrem in Chrifto ,
n invìcènì iè juxta fériium Cnrifti fuèrintexhortati’, ut fine
ceilàtioné b laudent Deiim Omnia, q u i fecit per Chriftum,
Sc pöft erroréni lapfä per èumdènfi iterum erigere & refor-
• märe dignätus éft, dùplex dans beneficium , c miièricordiam
Si cognitiónérD.
Propter quod adfumìte aherutrum, ficut & Chriftus adfum-
fìt vos in honorem Dei- S ìg adfumti fumus à Chrifto , dünn
infirmilates nofiras accepit, Se àgritudines noftras portav
i! ; ut hoc exemplo nos invicem noftras infkmitates pei:
pàtiéntiàm coìifirmemus , ut nomen honoris Dei adfiimtùm
in nos nòli èvacùétur j filii enim dicimur Dei per gratiam
Chrifti.
Dico enim Chriftum Jefiùm miniftrum fuifife circumcifiionis
pro veritaté D e i, in hoc ut cónfirmaret promtfiftones Patrum.
Originém comtiiendat Judaiorum j in ckcumcifione enim
filjós fighificàt Abrahae, quibus miffus Chriftus miniftravit
Patribus gratiam repromiflàm. Unde Salvator : Égo enim
funt, inquit, in medio veftrüm, non ut miniftrer, fed ut mi-
niftrem ; ut veritas in prómiilione fa ¿la Patribus probaretur.
Circùmcifio enim carnis data eft Abraha: in figuram cir-
cnmcifionis còrdis , -quam poftea propheta fucuram fignifi-
càvit, dicéns : Circumcidiie duritiam cordis veftri. d Hujus
vérbis circumcìfionis promiffx minifter Chriftus eft , hoc
e f t , prSdicàfòr. Dehinc apòftolis, ut circumcifis carne
miniftràrélit cordis circumcifionem, fic ait : Sicut me mififti
ih hunc mundum, ita & ego miß eos in hunc mundum. Cir-
Cumcifio autem e cordis eft, iublata erroris nebula, agnof-
cere créàtOfém Deum Patrem , & filium ejus Chriftum,
p'er quém creavit omnià , ut veritas Dei iinpleretur. Pro-
riiiièfat éhirh dätürum fé miièricordiam, Se promiièrat patribus
Judieorum » nam dixerat Abrahie : ln Jemine tuo be-
nediùéUtur omnes gentes. Et, ad David dixit : De fruttu
véhlris tUi ponam fiiver fedem tuam , Se : Òrietur ftella ex
Jdcob.
Gentes AUtem fuper mifiricordiam honorare Deum. Quia
értim h'iS nulla promiilìó erat, quafi indigni per iolam miiè-
ricordiàm adiumti funt ad iàlutem ; ut per confeilionem ho-
- noréfit Deum ; quia increduli inhonorant.
Sicut ficriptum est : Propter hoc confiiebor tibi in gentibus,
& nomini tuo cantabo. Exemplo prophetico probat \ ièrip-
tuitì éft éfiim in piàlmò decimo ièptimó gentes àdmitten-
aàs ad gràtiàm Dèi äd percipiendam iàlutem. Vox enim
Chrifti e ft , qua futurum dixit quod in gentibus predicano
éjtìs' frùitiim hàbitùra eflec f confeilìonis iàcramenti Dei j
ideò gfànas ex ho6 àgit Filius Patri in obedientiam gentium.
Unae ifi Evangélio ait : Confitcbor tibi, Pater domine
cali & terfa, quìa abfcondifti hac a fapientibus , & pritden-
iìbits , & revéldfti ea parvulis quoniam bonum placitum
fu it drìte te. Cónfémò e'rgo ifta unìus Dei eft in Trinitate,
éX q'ùa fufgit làftitià j ut polt veri confeifiónem Ixcus de-
cän'tet nfifèricordiàm Sì donum Dei.
E t it trititi dicit Latamini gentes cum plebe ejus, hoc in
¿antico Deìiféfonómji. & Et iterum : Laudate omnes gentes
Dòmihkni, & magnificate eum omnes populi. Hoe in pialmo
certtefimó decimo ièxta òlim decrevillè Deùm oftendic ,■
ifitervénienté mifericordia fua, concordes faeere Jud^os Se
gèntés jù f gratiam adepti gentilés focii Judaorum fierent,
h. qui & .ipfi olim dono Dei plebs ejus erant nominati. Sed
jam noDÌIés judaìf, hi véro ignobiles , per miièricordiam
nobilito fi fù'iit j Ut fimul omnes lati fint agniiione verita-
t is, Sé laudaritibus géntibus, Deum magnificent omnes po-
ptifi, duodecim tribus unum Deum, qui auxit numerum
anos. 106
A plebiSj-fua:, adjunétis gentibus. Denique cùm diiceptarent
Judai contra apoftolum Petrum causi Cornelii, reddita
fibi ratione , acqiiièverUnt magnificantés Dominum , dir
centes : Forfitan Deus & gentibus poenitentiam tribuit ad con- ~4Sl: 11 ■,8-
fequendam vitdm.
E t rurfus Efaias dicit : E rit radix Jejfe,(fr qui fiìirgit regere •f. iz.
gentes, in eum gentes fperabunt. U t majorem fiduciam gen- £/•».*». »«•
tibus faciat, & ipem non dubiam, multis teftimoniis fir-
mat decretum Dei hoc fuiflè, ut omnes gentes benedice-
rentuc in Chrifto ; ne infblentia infidentium Judaorum con-
triftaret, & dubias redderet credentium anima s gentium ,
quafi fruftra fibi ipem promiteant, quod à Deo AbEaha
accepro feratur fides Judaorum, ut ipià latifia & iècuri-
B tate crefcerént. Quare tamen Chriftus ex radice Jefle, &
non ex radice Bóoz viri jufti, aut ex radice Obed ? Sed quia
David filius dicàcur propter regnum ; ut ficut ex Deo natus
in regem e f t , ira & ex David rege ortiim haberet juxta
carnem ; ideò radix jelte arbor Öavid, qua fruétum fecit
per ramum, qui eft Maria virgo, qua genuit Chriftum.
Deus autem fipei repleat vos omni gaudio dr pace in ere- 13.
den do 5 ut abundetis in fipe & virtute Spiritus fanéli. Certus 14.
füm autem ,fratres , & ego ipfe de vobis, quia & ipfi pieni
eftis dilcttione , repleti omni Jcientia ; ita ut poffttis alteru-
irum monere. Ha c exhorcatioms iùnt ; per laudem enim
provocar eos ad meliorem & intelleétum Se vitam. Qui
*“■ ènim vidét ie laudari, data operi elaborat, ut vera fint
qua dicuntur. ‘ Idèo non d ix it , ut invicem iè doceant, ièd 1
admoneant ; hoc enim iolet moneri, quod cùm feiatur , ali-
quando fiibierfugit animo. Cetera non funt obfcura, ut
indigéant explanätione.
Audacius autem fcripfi vobis, fratres , ex parte ,tamquam ftr. 15.
in memoriam vos reducens, propter gratiam qua data eft mihi
a Deo j ut firn minifter Chrifti jofu in gentibus, fànBificans 16.
Evangelium D e i, ut fiat ob lat io gentium accepta & fanBifi-
cata in Spiritu fanfto. Non enim temere ie fcripfiflè lignificar
, auétbritatem enim fibi datam per Dèi gratiam di-
cens > ut omnibus gentibus audeat fcribere , admonens &
Dconfirmans própofitum eorum in Chrifto; ut follicitudinem
fuam oftendat in minifterio Evangelii, quafi magifter gentium
, & facrificiüm eorum poifit acceptum fieri fanétifi-
cationis causi in Spiritu iànéto Quidquid enim fide integ
ra, Se ménte fóbria offèrnir, à Spiritu fandto purifica tur.
Habeò igitur gloriam in Chrifto ad Deum ; non enim audeo
aliquid loqui eorum , qua per me non efficit Chriftus in
obedientiam gentium verbo & fattis»per poteftatemftgnerum
& prodigiorum in virtute Spiritus fanBi. Gloriam habere
iè dicic k apud Deum per Chriftum Jefum ycredens enim > k
Se ièrviens Chrifti? Jefu in confcientia pura, meritum fibi
fecit apud Depm Patrem , in tantum ut nihil deeilè dicat
E quod non pet illuni operatus iìt Chriftus ad exhortatio-
nem géntium, dando fìgna Se pródigia per manus ejus, ut
predieationem ejus virtus commendarer. Hinc eft unde
gloriam fe oftendic habere in Chrifto ad Deum ; ferviens
enim Chtiftò gloriam habet ad Deùm, intantum ut indi-
gere non habéac aliquid divina: vircutis, quod fibi presili—
ium non fit à Deo : ièd omnia iè , quia idoneus inventus
èft diipeniàtor, confequutum, qua: ad converfionem gentium
per fignorum vircutem pronCerent, proficetur.1 Quod 1
eo proficir, ut iè non minus potuiiÌè probet, quam ceceri
apoftoli,qui fueranc curri D om in on e c aliquid minus inter
eeritcs virtutum operatum eftè Deum ; ut per hoc ipfum
F creicant , videntes hanc fe gratiam adièquucos , quam ad-
ièquuti erant Judari, qui udì prerogàtivam vindicant Patrum.
Ita ut ab Hierufalem in circuì tu ufique Illyricum reple-
verim Evangelium Dei3 & F ilii ejus Chrifti. m Sic autem prò- m
dicavi Evangelium , non ubi nominatus eft Chriftus j ne fiu-
pra àlienum fundamentum adìfiicarem. Non fine cauià illic
iè predicare niti dicit, uhi non non\inatus eft Chriftus •
iciens enim picudoapoftoloS aliter quam oportebac, Chrii-
tum tradere ( ad hòc ènim circumibanc, ut fuh nomine
a. Vet. edit.- ac m(T. nonnCflli, maforint liai dilciHont ,• Rom. edit, dileffio-
nem : reliqui mlf. uc in textu.
b. Nonnulli mil' laudmt Dam i oninia qui fecit per Chriftum, i f poft crn-
rem lapfos See.
c. MIT. aliquot, mifericordiam i f operatioitem.
• d.'lta vet. edit, ac plures mil', a quibus non recedic edit. Rom. niff quo Hit
fubftituit, pro hujut ,-plii autcm niff, prjefetunt, Hujui erg* circamcifionis. 5
e. Quidam m(T. cordis,eft , ft uUsputetur, velut putredo, error ctgeedens cordi,
tit revet,eta veritate , poffit agpofceri creatoicm Deum Pattern effeiefte Chrifti,
pet qtietn creavit omnia. J . . . ..
f. Nonnulli m(T. confcffione facramenti. Ac infra ubi omncs edit. Se quidam
afit Filins obedìtntià gentium ; alii mil', multo plures, agit Films P.
Hoc in cantico Dcutcronomii i Romanis revulfum fuit.
Rom. edit, quia i f ipfi.. . . erat vòCdtà : vet. edit, ad m t qui
irat nominata, mil', non pauci, erant nominati.
Rom. edit. cum paucis mil'. Ideo non dixit : fola , fed adhiohet.
: > fubterfugitattimo , Gill, ac Rom. ¿die; (ubueOunt, ait negligent
quod nufquam alibi nifi inTbuan. cod. nobis occtiifit.
• Edit. Rom. fola , apud Deum in Chrifto Iefn.
Sie omnes edit. 8t niff', aliquot : reliqui Véro, quid idei dicit
inns potniffc Sec.
. Rom. edit, fola, Illic a itw {radicare nifus fura.
Cr ipfi
At poll
f . I?.
f . i S .
f . 19.