4 6 7 Sermones fan tto Am b ro fio 4 6 8
riandns, nunc in Ionginquis finibus tranfyèheretur exfulan- A
dus -, ita robuftiflimo Chrifti athleta pettore tormenta omnia
devincebat, ut ftrenuumde proftrato repottaret hofte tro-
-ph®um : interque cruenta G®iàris juflà vafti maris dejettus
gurgitibus , ambulate ei divina fuper aquas conceiTum eft
providentià, Sc rerum obftupeicente natura, pet iniùeti iti-
neris novas vias pendalum inferens greiliim , tumentia maris
dorfa calcavit i Videres xquoreas Saniti fubfterni mentis
undas , fupraque angelicis confortatum alloquiis , in
Chrifti Jefu laudibus exfultare. Ecce profanus hoftis nutn-
quam beato martyri tantum prodeilèt obièquio , quantum
-profuit odio.
8. Sed tandem perfetto agoriis certamine-, cum Celiò 3
puerulo , quem ipie Deo in holocauftum pollato adfiimfe-
rat ex f®cnlo, crudeli imperio damnatione abiolvitur, gladio
confecratur. Felix hic tali exitu, quo omne delittum ita
2 non point : quo fie debita Tua
S E R M O L y r.
De natali iàntti Eufebii Vercelleniïs cpifcopi.
ln hoc fiermone de fianfoEufiebio tamquam de martyre agitur,
quamvis in cottfefforum ordine fiemper reponatur apud antiguos
: cetera fiatis Infioriti httjus antiftitis idem congruit.
Habemus apnd Maximum alimi fermonem de eodem fiati fo
in multis huic ipfi perfimilem, fed five illi ab eodem anfore,
five -à diver fis profefo fuerint, hune non effe Maximi per-
Jpicuum efi ; cum in ipfiamet p'ercellenfi Ecclefia fit pro-
nuntiatus. Ejus vero auforem antiquum fitiffe ex co patet,
quod f i , prafinte Exuperantio, ejufdem Eufebii dificipulo y
loqui fignificat. Verum quifquis ille f i t , diverjurn eum effo
db Ambrofio , & alii jarn ante agnoverunt, & tota fier-
monis fierics abunde probat.
ab eo exiit, ut etiam redi:
folvit, ne ultra creditorem timeret,: quo in fé hoftiumpec- 1» \ D iàntti martyris Eufebii laudem aliquid addere
cata fide claufit , fide dijmnavit. *. per quem innocentiam v elie, decerpere eft ; tam ineffàbilium enim dottridevoiione
quarfivit , perfcverantil invenir , morte fér- narum magifter exftitit, ut merita ejus facilius operibus
vavit. . . j ' cognòici ‘ poffint,' quam fermonibus explican. Tantum
j>.Qu;e ciìni ita fint, cariifimi,licer hic tantus Ghrifti teftis autem de eo confcientia retinet , a quantum orario Se
pretiofuseonfefilone, -pretiofior fanguine, crudeli vulnere narratìo non prevaler. Igitur gefta illius non verbiS adorpretiofior
, & tintta velie candidior ; licet hic Mediola- C n an da iun t, fed perftringenda fcntentiis ; prefertimquia
nenfium peculiaris putetur privilegio fepulcri, Fed omnium nòs fcimus eam rem comere non debere Fermonibus, quam
eft communione Fuffragii. Ñeque enim iftius ürbis caritas videmus jam comtam elle virtutibus , cùmdicat Apoftolus:
Regnum Dei non in fierrnone efi, fied in vìrtute.
2. Ergo ad merita ejus aliquid addere velie , decerpere
e ft , me precipue, b qui Se ignatus rerum geftarum firn, &
litterarum imperitus facrarum , Se rudis- Facerdotalium
funttionum. Potuiftènt autem predicare h®c iàntti pre-
ceflores.mei uFu facilius , experimento probatius, dottrina
preclarius : domnum Se patrem fpecialiter beatum Exfupe-
rantium loquor, qui fuit ejus minifter in Fàcerdocio -,
proflua & fides avara tantum huic martyri derogaverit,
dum fibi arrogar ; ut iblum erga moenia Fua patrocinii illius
bénéficia adfutura eflè crediderit. Non clauditur locis, quod
diíFunditur meritis. Invocafti ubique martyrem, ubique te
exaudivit ille, qui honoratur in martyre. Moderante itaque
eo, qui penFat vota tua , Se difpenFat muñera Fua ; in tantum
.vicina- prxFentia efficacis præbebitur advocati , in
quantum fuetit fides devota Fufcepti. Oratio enim quæ
caftitatis, juftitiæ > 8e eleemoiynarum operibus adjuvatur, D mes in martyrio, particeps in labore. In cujus vultu Fancexcedit
mundum , penetrat paradiFum , evolat uFque ad
ipFum Fucnma: majeftatis, Angelo conferente, conipettum,
iicut quodam loco vox teftatur angelica : Et cum tu , ili-
quit , orares, ego obtuli orationem tuam in conipettu cla-
ritatis Dei.
10. Beata anima, carifiimi , cujus votum , cujus com-
punttionis incenfum , cujus Fupplicationis holocauftum,
nulla infidelitate fumidum , niillo carnalis illecebre fceto-
Ffitl.iW.
r¡,ü. i,«, ij.
turn quoque EuFebium videre nos credimus , Se quafi in
quodam ipeculo bonitatis illius imaginem contuemur ; facile
enim cognofcimus qualis magifter fuerit, cujus talem
videmus efie diícipulum. Sed quoniam confeilionis illius
fimilis hunc gloria comitatur, mavult reticere laudes paternas
; ne proprias pariter jattare videatur.
. 3. Quid ergo de martyris Euiebii gloria predicem , eu-
jus tota plebs ifta fit gloria î Et cùm dicat Scriptura : Gloria Trov.io
re pollutum, nullafievicia cruentatum , nulla odii fimulta- pat ris efi filins fiapiens quant® hujus Funt gloriæ, qui tante
maculatura : Fed fide igneum, confcientia nitidum, fince- torum filiorum iapientia Se devotione Iætatur ? In Chrifto
ritate cordis odoriferum,concordia Sí caritate perfettum, ufc enim JeFu per Evangelium ipFe nos genuit. Quidquid ergo
que ad Dei vultum per cæleftium nuntiorum defertur ob- in hac Fantta plebe poteft eftè virtutum Se gratiæ , in Fantti
iequia. Qux cùm ita fint., honotemus beatos martyres, £ Eufebii magifterio reperitur. Ex hoc autem quafi quodam
principes fidei , intercelFores mundi , præcones regni, co- virtutum fonte lucidillìmo rivulorum hæc puritas emanavit.
Nam quia caftitatis vigore pollebat, propofitum virgi-
nitatis inftituit ; quia abftinentiæ gloriabatur anguftiis,mo-
nachorum introduxit forte Fervitium ; quia blandimentis
eirat preditus lenitatis, cunttorum civium in Deum provoheredes
Dei.
11. Quod fi. dicas mihi : Quid honoras in came jam re-
ibluta atque conFumta , de qua nulla jam Deo cura eft ?
Et ubi eft illud , carifiimiquod'ipia veritas loquitur per
Prophetam : Prctiofia , inquit, in confipeÜu Domini mors cavit afFettum j quia pontificii adminiftratione fulgebat,
Jan forum ejus } Sc iterum : Mihi autem valde honorificandi plures è difcipulis iàcerdotii Fui elegit heredes. Quamvis
fiunt amici tui, Deus? Honorare debemus fcrvos D ei, quan- igitur nonnulli liberis Fuis relinquant auri argentique theto
magis amicos Dei? Dequibus alio loco dicitur : Domi- lauros, nèmo tarnen iantto Eufcbio ditióres reliquit j finus,
inquit, cuftodit omnia offa eotum, & unum ex his non quidem omnes exftiterunt aut ikeerdotes , aut martyre6.
conteretur. Honoro ergo in carne martyris exceptas pro 4 - Nam ut cetera taceam , illud quam admirabile eft
Chrifti nomine , cicatrices. , honoro viventis memoriam F quod in hac Fantta Ecclefia eofdem monachos inftituit efle!
perennitare yirtptis, honoro per confeffionem Domini Fa- quos clericos, atque iifdem penetralibus facerdotalia officratos
cineres, honoro. in cineribus fcmina sternitatis, honoro
corpus, quod mihi Dominum meum oftenditdiligere,
quod me propter Dominum mortem doeuit non timere.
Gur autem non honorent corpus illud fideles, quod reve-
rentur & dsmonps ? quod .& adflixerunt in Fupplicio, fed
glorificant-in Fepulcro ?. Honoro itaque corpus, quod Chrif-
fus honoravit in gladio, quod cum Chrifto regnabit in cslo.
•. C°<fcxThe'oJ. quantum cYatio entrare »o» pra-väJit.
b. Ita mil. ac vec, edit, iocum veto Rom. lie contraxit, «
eia. continefi, quibus 8e fingularis caftimonia confcrvatur';
ut eflèt in ipfis viris contemtus rerum, c Se accuratio levr-
tarum : ut li videres monafterii lettulos , inftar orientali«
propofiti judicares : fi devotionem clerici perlpiceres, angelici
ordinis obfcrvatione gauderes.
5. Illud autem tacendum omnino non arbitror, quod cilm
arrianorum deteftanda perfidia totam cum univerfo mundo
Italiam perturbali«, axque ejufdem peftilenti® làcerdotes
fimplicicatem iàntti . Dionyfii martyris captivaffènt ; ita ut
fubferiptionis ejus vinculum retinerent, qua illum c mani-
bus eorum làpientia liberavit ì Sicut enim ait iànttus Paulus
: Fafois Jurn Judais tamquamjudaus , ut Judetos lucri- ,
facerem ; ita Eufcbius hsceticis hxreticum le eftè mentitus
eft , ut de hasreli filium liberaret. Dixit enim fc eorum
confcntire perfidi® , hoc fibi piacere,quad illis : Fed quod
fibi filium Dionyfium in lubfcribendo prxponercnt, gravi,
4 69 hattenus adferipti. 470
ter fe moveri : Vos enim, inqu it, qui dicitis Filium Dei
Patri Deo ®quatem eftè non pòlfe , cur mihi filium meum
pretuliftis ? Qua illi ratione petmoti -, ftacim Fantti Dionyfii
chirographum delevetunc , priorem locum Fubfcribendi beato
EuFebio deferentes. Quos ille increpans Se irridens ait :
Ncque ego me veftris fceleribus polluo, neque filium meum
vobifcum participate permitto. Unde aim dicat Evangelium
in ha^c generatione prudentiores fiiios tenebrarum eftè quam
lucis •, ecci hic ipfis tenebris pcudentiot filius lucis inventus
eft.
6. Tunc illi graviter indignantes, ita nequitiam Fuam
fuiftè delulàm , novis eum per Conftancium principem
* paffionibus vexaverunt ; nam poft multas injurias orien-
tis plagx illum exfilio rélegatùnt , in quo tanta paftus eft,
ut martyrii invittam gloriam reportaret. Dicitur enim inter
cetera paflìonum genera hoc poenale paffionis fuppli-
ciiun pertulifle, ut dum interrogaretur ab arrianis, & fe eorum
communicare perfidi® denegaflèt, fcalarum proclivi
tratta fupinis pedibus ad imam ufque pertraheretur : Se
iterum revocatus ad fummum , interrogatus denuo cùm
eadem refpondilfet, eadem pateretut , ac frequentem in-
terrogationem frequenter hujufmodi fupplicium fuerit .Fub-
Fequutum. In qua paflìone iàntti Eufebii martyris , licer
fuerit quaftàtum caput 3 elifum corpus, membra confratta;
animus tamen fidei manfit invittus. Nam quanto plus illum
àrriana perfidia corporali ter lacerabat , tanto magis eum*
catholica integritas fpiritalitet refovebat.
7- Quem quidem Fcalarum adfcenfum atque defeenfum
poirumus dicere , quem Jacob fomnians prophetavit ; Se
ficut ille vidit etiam iftas fcalas ab imo ad cxleftia ufque
pertingere ;.fic quidem per has Se Eufebius adfeendit ad
c®lum,& arriani ad inferos defeenderunt. Unde, fratres,
iànttum Eufebium Machabsorum martyrum choro annu-
merandum puro. Siquidem illi fingulis membris marty-
rium pèrtulerint, hic autem totius corporis paflìone Domi-
lium ut confeftus : nec difparem eorum eftè gratiara , quos
etiam dies una in martyrio copulavit.
S E R M O L V I I . 1
D e d e p o fi t io n e e jufdem Fantti E u feb ii.
Qui fitperiorem fiermonem Maximo adtribuunt, & hunc
quoque eidem putant adfignandum. Sed ut memorato Pra-
fiuli is adftruatur, & ejus flylum , & cum Maximiano
firmone in Eufebium fiecundo cognationem multo validius
argumentum effe judicamus.
1. Epofitionem iàntti Eufebii hodie celebràmus. Quid
JL-^eft depofitio? Non illa utique , qu® fepeliendis in
terra membrorum reliquiis clericorum manibus procuracur :
fed illa qua homo vinculis carnalibus abfolutus , liber itu-
rus ad c®lum, terrenum corpus exponit. Ipià piane eft de-
pofitio.in qua concupifeere abjicimus, ceflàmus delinquere,
peccare definimus, Se totum quidquid Faluti eft grave, quafi
abjettà Farcini oneris, exponimus. Nam ideo hac dies
pro celebritàte maxima procuratur -, quia vere eft fiimma
reftivitas mortuum eftè vitiis, Fòli vigere juftitiz ; unde &
depofitionis ipfa dies natalis dicicur, quod delittorum carcere
liberati, b libertari nafcimur Salyatoris.
2. Sed videatur iànttus Eufebius cum qua gloria ad
banc dìem depofitionis advenerit. Dicitur enim ante ali-
quantum temporis exitus fui manifefta revelatione vidiife
ie salendis augufti de monte ad montem volare, & pro-
plietià quadam hoc interpreratus eft hac die exiturum fc
eftè de corpore. In quo fatto nefcio quid primum fitad-
mirandum, utrum quod meruit exicus fui finem nolle, an
quod fcire potuerit qu®. illum poft exitum gràtia permanerei.
Dicit fanttus David : Notum fide mihi, Domine , finem
meum, & numerum dierum meorum , Se reliqua. Ecce quod
tropheta optaverat, Martyr accepit : notitiam quam ille
exorat, c ifte confequitur; ni fi quod fai va fide dixerim ,
àmplius promereatur ; ille enim finem poftulat noflè, ifte
etiam ultra finem quid futurus eifet, agnofeit : ille ufque
ad exitum quid defit> ignorati ifte poft exitum quid fuper-
f i t , addifeic.
a. Codex Theod. paffionibus nteavirunt,
•b. Ita vet. edit, ac mlT. nifi quod Theod. pro libertati legit liberi : Rom.
autem edit, neutrum ad mitri t,fcd tantum prxfert, nafcimur Salvatori.
c. Omittit cod. 1 heod. ifte confequitur ampiiuj promereatur. Infra
,ubi «»""« quid 'fuperfit edibil i idem codcX reponit, quid fuptrfit
uditiftit. Lugd addìxit, non reöe.
Appendix Trn. I l .
L 3. Volate ergo fc in hac die vidit martyr Eufcbius. Sicut
fcimus, volare non poteft , nifi quod purum , leve, atque
Fubtile eft : cujus nec finceritas intemperanti! retardatur 3
nec alacritas, nec velocitas mole gravatur. Gravari auterri
volatum dico, non tam mole membrorum , quam pondere
delittorum ; unde puto etiam in ipfis avibus ideo velocius
columbam pcene pr® omnibus volitare d quod alacrità rem j
innocentia comitetur. Denique fanttus David cùm purita-
te mentis volare conciipifceret, non alterius animantis, nifi
còlumb® optavit alas , dicens : Quis dabit mihi ptnnas fi- rfal.H >.
cut columba , & volabo , Ó" requiefeam ? Intelligebat enim
quod ad altiora facilius penetratur fimpiicitate mentis,quàm
levitate pennarum.
4 * Volavit ergo hac die Fanttus Eufcbius. ^Eftimemus
jam ejus innocentiam de volatu, e Se puriratem ejus de ipià *
elatione judicemus ; tamquam columba enim in domo Dei
degens, adfumfic fpiritales pennas, & requievit in monte.
Et licer ipfe de monte ad montem volare Fe dixerit ; tamen
in ipfà tranflatione majorem requiem fuiifc fignifico. Quid
enim aliud eft de monte ad montem volare, nifi de Sàlva-
toris gratia ad, Patris gloriam properare ? Ipfi enim Funt
montes , ficut dicit propheta : Mons de monte fine manibut
concidentium ; hoc e ft , Filius de Patre, abfque ullius crea*
tionis acceftu.
S E R M O L VI I I .
De Fantto Cypriano.
Huic fiermotti alius in eumdem Martyrem pramittebatur, qui
in omnibus feript. cod. & ant. edit. 72. numerabatur : in
Rom. vero edit. de fianÜis 18. quem nos ut interMaxitnia-
nos editum rejecimus. Cum autem manifeftum f it utrmn-
que ab eodem concionatore fuiffe pronuntiatum , utrumque
etiam eidem Maximo tribucndttm effe dubium non efi,
*■ A Nte dies , ciìm beatiflìmi martyris Cypriahi cele-
braremus natalem , fuaviifime in ejus feftivitate
jucundati Fumus ; quia enim hoc vindemiarum in tempore
paftus e ft, tamquam & nos de vindemia dulces Se vàrios
ftuttus ex ejus paflìone collegimus j impinguavit enim nos,
Se refecit mufto martyrii Fui. Eft enim muftum quod re-
ficit Se inebriat chriftianum, fcd ebrietas illa magis Fo-
briiim fàcit ; qui enim inebriatur c®lefti gratia, f exfobria* f
tur farcini peccatorum.
2. Hoc namque mufto repleti Fantti apoftoli, ficut ait Al7.iv tj.
Seriptura, alienis linguis Dei magnalia loquebaritur. In quo
fatto pariter ebriieflè videbantur, Se fobrii j ebrii enim pu-
tabamur, quod in iisS loquela preter naturam alte perfo- s
nabat : fobrii erant,quod juxta confiietudinem mentis Deum
devotione laudabant. Quod quidem non elatione »aÌiqua
aut impudentil contigit, ut viri fantti peregrino fcrmone'
loquerentur : fcd providentià divinitatis fattum eft, ut quia
ad magnificandum Deum una loquela non fufficit, per plures
linguas mentis devotio folveretur.
2. Jucundati enim fumus, quia de vinea Domini faù
baoth fruttum refettionis accepimus : vinea autem Domini
iàbaoth, ficut dicit propheta,domus Ifrael eft, quxdomus
nos fumus. Secundum fidem enim Iiraelitx nos fiimus ••
unde dicit Apoftolus : Qui ex fide fun t, i i filii f in t Abraha. Gal*t.h7,
Quoniam igitur nos fumus ifrael , vinea Domini fumus i
videamus diligenter ne ex palmite operis noftri non nafcatut
dulcedinis uva, Fed fellis ; ne dicatur nobis, quod Jud®is
dittum eft per prophetam : Sufiinui ut faceret uvam ,fecit p p f f l l
autem fipinas ; & non juftitiam » fied clatnorem. Quam dura
conditio , ut poftèflìo, qu® domino Fuo iuavitatis fruttus
adferre debuit, Fpinarum illum aipericate compunxerit, hoc
e ft , cùm Judxi Salvatorem de'buerint tota fidei devotione
fufcipere, ipinarum eum coronaverunt paflìone. Que corona
quidem, quantum in Jud®is eft , erac injuriarum contumelia
: quantùm in Domino , erat corona, virtutum.
Compungunt ergo Jud®i Dominum,dumcoronant : com-
pungunt, dum crucifigunt. Unde ait Scriptura
debnnt in quem compunxerunt.
d. Omnes edit. & cod. Lugd. quti alacritatcm & innocentiam -Ctmitctur :
melius cod. Theod. ut in conccxtu.
e. Codex Theod'. & pictatcm rfus tic.
f. Codex Theod. exoneratur farcina peccatorum,
g. idem codex Theod.loquela par ,0 -natura altera. Et intra, »ut imprudenti
a etntirit.
Ü li
\