391 3 ç t
S E R M O N E S
S A N C T O A M B R O S
H A C T E N U S A D S C R I P T II
o
S E R M O L
D o fn in ic a I. Adventus.
-In Romana editione prirnum vulgatus : fid eum Ambrofio per-
peram adtributum qua de Adventus, quod nome» non nifi
multo pop Ambrofum innotuit in Ecclefia , jejunio di cun fur,
. clare oilendunt. Accedit etiam quod eo tempore confejftonem
cr 'nninnm , & continentiam ab amplexu coniugali quafi ne-
cejfanam indicit AuElor, quod maxime alienum eft ab Ambrofio.
Denique correttore* Decreti obfervanmt verba ibidem
defecubitu conjugum citata, non in hoc, Jed in fiermone quo-
darn de quadragefima inveniri.
i g m g n O c tempus, fratres candirai , non immerito
P k&jj HI Domini adventus vocatur, nei*fine caufii fan£ti
■P ialla M pa-tres adventum Domini celebrare cceperunt ,
fermones de his diebus ad populitm habuerunt ;
S E R M O I I .
De Natali Domini veniente.
In vet. edir. male infcribkut, Item de Natali Domini: melius
in cod. Lugd. Sequentia de Natali Domini veniente;
unde intelligas moris fuijfe in Lugd■ Ecclefia, ut per plttres
Dominicaj populum ad natalern Domini celebrandumprapa-
rarent facerdotis.Licet porro in mf. Find. tribuatur Augufi-
tino>& in quibufdam Ambrofio; melius tarnen inter Maxi-
miams referripotefl, cumillius fermonis, qui in Rom. edit.
quartus habetur, (fi Alaximi ejfc probatus eft, continua-
j tiofit,quod Erafinut in margine advertijfe etiam viderur.
i. Q Atis abundequea dixifle me credo fuperiore Dominica
i3 quemadmodum comti vel nitidi natalem Domini fuf-
cipere debeamus> & fupervenientem feftivitatem ejus omni
ambitione ufetinere. Retinere, inquam, ut & fi dies folemniid
namque ideo inftityerunt, ut fé unufquifque fidèlis pre- tatis ejus tranfeat,apud nos tarnen fandbificationis ipfius-bea.
pararet 8c emendaret, quo digne Dei ac domini fui nativi-
tatem celebrare valeret. Nam fi aliquis veftrum feniorem
iuum in ejus domum fufcepturus , ab omnibus fordibus &
immundis rebus ipiàm domum mundaret, & quæque ho-
nefta & necelfaria effent , fecundum fuam podìbilitatem
titudo permaneat -, fise enim gratia natalis eft Domini fal-
vatoris, ut in futurum ad predeftinatos tranfeac, in preteri-
tum remaneat ad devotos. Oportet ergo eilè nos unftita-
te puros, mundos pudicitia, nitidos hcneftate ; ut quo diem
Feftum advenire propinquius cernimus , eo accuratius ince-
prxpararet ; 8c hoc facit mprtalis fufcepturus mortalem : damus. Si enim muliercula: folenc aliquas ferias fufcepturar,
quanto magis fe mundare debet creatura , ut fuo creatori C maculas veftium fuarum aqua diluere ; cur non magis nos
apparenti in carne non difpliceat ? Ille juftus venir ad nos excepturi natalem Domini, maculas animarum noftrarum
peccatores, ut ex peccatoribus faceret juftos : pius venir fletibus abluamus ?
-ad impios, ut nos faceret pios : humilis venit ad fuperbos, a. b Et illa: quidem fi adeo infedfe 8c obfcure fordibus fueut
ex fuperbis faceret humiles. Quid plura ? Ille natura bo- rint, ut maculas fola aqua non purget, addunt mqllitiem olei,
aius , venir ad homines, qui erant pieni omnibus malis. faponis etiam acrimoniam : nos quoque fi tam grave peccai.
Quapropter hortamur vos ut his diebus abundantius tura fuerit, ut id minime folis fletibus abluatur, addamus mieleemofynas
faciatis, ad Ecclefiam frequentius conveniatis, fcricordia: ol'eo acrimoniam jejunii. Nullum enim tam grave
confeflìonem peccatorum veftrorum puriflime faciatis: & deli ¿bum eft, quod non purgetur abftinentià, eleemofynis exnon
folum ab omni immunditia , fed etiam ab uxoribus tinguatur ait enim fanótus propheta : Sicut aqua extìnguit
propriis ftudiofiffime vos contineatis : odium nihilominus, ignem , ita eleemojyna extinguit peccatum. Magna ergo eft
itam 8c indignationem, clamorem & blaphemiam, fuper- eleemofyna, quxardentium criminum globos benevolenti«
biam atque jaftantiam , cum omni carnali delegartene £j fuse fonte refrigerar, &quodam irriguo largitatis obruit inprocul
à vobis repellatis ; ut cùm dies Dominici nativi, cendia delidtorum ut quamvis offènfus Deus, quamvis cri.
tatis advenerit, faiubriter ipfum celebrare poffitis. Et ficut
multi funt folliciti de carnalibus divitiis , & de pretiofis
veftimentis, ut honorabiliores ceteris videantur in illa die;
ita vos follicitiores eftote de fpiritalibus divitiis & veftiinibus
provocaras, cogatur liberare eleemofynis, quem dif-
pofuerat punire peccatis. Cogitur enim à nòbis quodam-
modo, dum compelikur pro adfcibus noftris mutare fenten-
tiam , & in uno eodemque homine nunc fevcritate judicis
mentis; quia ficUt anima melior eft came, ita delicis fpiri- permoveri, nunc patris pietate blandiri. Pater enim nobis
tales meliores funr,quam carnales. Et multo melius eft ani- Deus eft, cum bene agimus: judex nofter eft, cum peccamus.
mam ornare virtutibus , quam corpus pretiofis induere Compellitur ergo operibus noftris Dominus, ut nobis fuam
veftibus. , miiericordiam largiatur ■, atque ideo ipfe in Evangelio iandto
3. Hxcadmonitio, fratres, idcirco ad vos fatfta eft, ut qui dicit: A diebus johannis Baptifta regnum calorum cogitur.
boni funt, per hanc fint meliores ; & quj malos fe efle re. Qua: fententia quem intelledbum habeat, videamus.
colunt, certifllme convertantur; ut pariter in die Domini- E 3- Regnum calorum non nifi Chriftus eft dominus , qui
c x nativitatis 1 atari fpiritaliter mereantur : ipfo praftante, regnat in calis. Cogi äutem verbum tunc folet dici, cum
qui cum Patre & Spiritu fanfto vivit & regnat per infinita res aliqua rarior adfidua operatione denfatur. Ex quo ergo
íiecula iæculorum > amen.
a. -Codix Rtg. fuptricTt trucia
b. Codex Lugd. E t -ilia qui
Johannes Baptifta Salvatoris annuntiavit adventum, ex eo
regnum calorum , quodpriùs fluidum 8c remifliim apud Ju-
daos jacebat , crcdentiiim populorum cospit adfiduitate
deniàri, & omnis illa regni raritas pradicationum frequen-
tatione iolidari ; tam enim rarum fuit apud Judaos regnum,
ut tranfiret ad gentes : tam fluidum, ut emanaret ad populos.
Nunc autem tanta credendum cogitur denfitate , ut
fixum & folidum maneat fine-fine, ficut Scriptura dicit:
E t regni ejus non erit finis. Cogimus ergo regnum calorum,
& vim quodammodo facimus , ficut ait evangelica le£tio :
Et vine facientes dir ip tun t illud. Vim , inquam, facimus
D om in o ,e non compeliendo, fed flendo : non provocan-
• & ptpert/enientefcfliviutt cj
etc.
Hu lot fi *dco ¡nfcíttt (y tbfcttr UH bn, 1 1
•nt : Viud. autem , Et ilU quidem fi adeo ¡»fetta ret cellula fuerint : duo
. .. f ia d " infetta re, [nr ¿¡but fuer int.
. Codex Vind. non contendendo.
393 ba&enüs adfcri
doinjuriis , fed Iacrymis exoraiido : non blafphemando per A
fuperbiam , fed per humilitatem mcerendo. O beata vio-
lentia ! qua non indignadone percutitur, fed mifericordià
condona tur : beata, inquam, violencia, qua vimpadehd
bonitatem e lic it, & utilitatem tribuit inferenti: mala res
admittitur , a & de injuria nemo cauiatùr : vis admittitur,
& religio propagatUr. Quifquis ,enhn violentior Chrifto
fuerit, religiofior habebitur à Cbrifto. Aggredimur ergo
in itinere Dominum, fi quidem ipfe eft via, & more latro-
num bonis eum iuis exlpoliare nitimur, cupimus illi aufer-
re regnum , thefauros , & vit im : fed ille tam dives & lar-
gus eft , ut non abnuat, non refiftat ; 8c cùm omnia dedepti.
394
S Ë R M Ö I ì t ,
ïn die natalis Domini I.
Aberat ex antiques editionibus^Ambrofii procul dub to nihil bra
f e f e n : verba autem ilia , propter prolixitatem divini offic"
propter diflonantiam regum, eidem minime conveniunt.
Forte minus abhorrent a Cafario, cujus ad fiylum
totus hie fermo fat is accedit.
quamtir ; prius enim ipfi regnare debemus in nobis, ut
regnum pollimus diripere Salvatoris. Ait ergo Evangelium:
E t vim facientes diripiunt illud. Raptores igitur. fumus ,
raptores autem non nifi aliena diripiunt. Agnofco veram
** Omini nóftri Jefa Chrifti , firatires , nadvitatem
-i i . ■ r rr i * i- . celebrantes , videamus fenfum hujus evangelic*
r i t , nihilominus omnia ipfe poifideat. Aggredimur, inquam, g ledionis, quæ modo le£ta eft ; dicit enim fàndus Evangeìllum
non ferro , non fufte, non faxo : fed manfuetudine, lifta Augufti Cæfaris edifto cénfum profeflum tife munac
boms operibus, & caftitate. dum univerfum , & ob hoc adfeendifle Tofeph à Galilea l "<*-
4. Hæc lunt arma hdei noftra:, quibus in congreflione cer- de civitate Nazareth in Judæam in civitatem David quæ * feq'
tamus. U t autem his armis uri in vi inferenda pollimus, vocatur Bethleem -, ut ibi profiteretur cum Maria uxore
ante corporibus noftris vim quodammodo faciamus : b ex- prægnante, & pro utroque íolveret cenfum ut pote de eapugnemus
membrorum vitia , ut virtutum præmiaconfe- dem familia. Tanta quippe fuit , pax , Filio’ Dei apparente
in carne, per duodecim annos , ut omnes, fecundùm . Eiaix
vaticinium, contunderentgladio* fuos in aratra > •& lanceas EfÀ'- 1
fitas in falces. Ideo verò Filius Dei au¿tor pacis tempore
- r . r . o pacis nafeitur ; ut omnes fequaces fuos paéem amare doceelie
lententiam : Chnftum enim Ecclefia rapuit Synagogæ, ret. Nam ficut Cæfar Auguftus mifit Cyrinum ad exigen-
8c ahenx gentis regnum vim faciendo polfedit. Nam Sai- q dum cenfum -, ita Deus verus Auguftus mifit prædicatores
vator miflus fub Lege , natus fub Lege , nutritus juxta Le- in mundum ad cenfum fidei exigendum. Reddamus ergo,
gem , dum à Judæis negligitur , à gentibus occupatur : & fratres, cenfum fidei & bonæ aftionis. Nullus remaneat,
c dum c à facerdotibus perditur, à peccatoribus invenitur , f i - omnes adfeendamus de Galilæa, id eft, de volubilitate munblatih.
n.i'- çut ipfe ait : Publicani & meretrices praeedunt vos in regnum di in Judæam, id e ft , re&æ confeflìonis regionem ; quatecalorum.
Raptores igitur fumus. ^ nus Bethfeem, ideft ,domu§ panis eiTe mereamur, illius
5. Mirandum 11011 eft, quippe qui à tali auùore defeendi- videlicet, qui djcit : Ego fwn panis vivus, qui de calo defi uhanmus
; ftriptum eft enim de patriarcha noftro Benjamin: cendi. *
Gin. 4?- '-7- Luous rapax ; rapit enim quod fuum non eft. Ita & nos 1. Narrar pjæterea Evangelium'quia cùm genuìflèt beata
yelut filii rapacis lupi alienarum paftorem ovium noftra femper virgo Maria Chriftum , pannis ipfum involutum pò-
Mat.f. iy.14. intentione præripimus , ficur ipfe dicit : Non fum mi (fus, nifi luerit in præfepio : quæ nec myfterio vacant 5 voluit enim
ad oves perdita* domus Ifirael. Rapitur iraque Chriftus, Chriftus pannis.inveivi, ur nos à laqueis moïtis abfolvecùm
à Judæis dimittitur , & ab alienigenis prædicatur.D ret. Et bene dicit : lbant; ut oftendac quod in via nafeitur:
Rapitur Chriftus, cùm occiditur à Judæis , & fepelitur à hoc autem , quia viam nobis fe oftendere venerat. Voluit
nobis. Rapitur Chriftus à vigilantibus difeipulis , à dor- inangufto præfepio poni, qui venerat nobis regni cæleftis
mientibus perditur pharifæis ; ficut mentiendo ipfi confeflì latitudinem preparare. Non in fericis vel in auratis pannis,
iunt, dum cuftodias ponerent fepulturæ, poft refurreàio- fed in vilibus involvi voluit, qui nobis immortàlitatis ftomthiS^.
nem £)0mini ? dicences : Quia difcipuli ejus node vene- lam reddere venerat. lis adftringi fe permifit, qui noftros
iu n t , & furati funt eum , nobis dormientibus. Unde fpi- pedes & manus ad opera bona agenda folvere properabat.
riraliter intelligimus quia Chriftùm omnes dormientes per- Quid ad hæc dicendum eft, fratres ? Exclamandum eft cum
dunt, vigilantes inveniunt ; atqiie ideo Apoftolus dicit: Piàlmifta ’.Quid retribuam Domino pro omnibus, qua retribuit
Ejhefs-U- Surge qui dormis, & exfurge d mortuis, & illuminabit te mihiì Ille quidem invenir calicem,quem rétribuée : nos ve-
Chriftus. Vides ergo mortuùm effe , qui ita dormit, ut non ro reddamus quod poflumus, id eft, eleemofynas, vigilias,
cuftodiat Salvatorem-, & ideo illi pharifæi velut morrai lacrymas, pacem : dimirtamus in nos peccantibus, ut noftra
non potuerunt fervare viventem. Propterea, fratres, non e nobis-dimittantur à Deo peccata.
dormiamus,fed vigilemus circa ipfum dominum noftrum 3. Paftores vero qui,ìialcente Dei Filio , iupra gre«»em
fuum vigilabant, & Angelos videbant, ian&os prædicato-
res figniheant : qui quo majorèm curam habent animarum,
eo frequentius angelica allocutione revelari merentur; Angelo
vero apparente , paftores turbantur ; quia humanas
Salvatorem *, ut appofitis jugiter cuftodiis , nemo illuni au-
ferat à fepultura pe&oris noftri, nec dicamus aliquando :
Venerunt, & dormientibus nobis , furati funt eum. Habe-
mus enim inimicos , qui Chriftum de cordibus noftris, fi
obdormierimus, auferre nitantùr. Unde pervigili cura fer-
vemus eum in fepulcro animarum noftrarum, ibi perquief-
cat , ibidormiat, ibi cùm voluerit, refurgat.
6. d Ergo fratres natalem Domini fufeepturi, ab omni con-
Icientias noftras fece mundemus ; ac curemus nos non
fericis veftibus , fed operibus pretiofis. Veftimenta enim
nature eft ad Angelorum adfpeéfcum pavere ," & bonorum
eft Angelorum confolationem adhibere timentibus. Unde
mox paftores alloquitur, dicens : Nolite timer e : & fubdic ■
quare : Ecce, inquit, evangelico vobis gaudium magnum,
quod erit omni populo. Pulcre dicit : Omni populo quia de
omni populo venerunt ad fidem.
nitida membra operire poflunt , confcientiam ornare non F 4. Unoitaque Angelo cum paftoribus loqùente, ilibito
poflunt ; nifi quod majoris verecundi* eft nitidum mem-
bris incedere , & pollutum fenfibus ambulare- Interioris
igitur hominis prius ornemus affèótum, ut exterioris quoque
fit amiftus ornatus , fpirituales maculas abluamus, ut
in nobis carnalia fulgeant veftimenta. Nìhil autem prodeft
fulgere veftimentis, & fordere flagitiis. Ubi enim tenebrala
confcientia eft:, totum corpus fubobfeurum eft. Habe-
mus autem quo confcientia: maculas abluamus , ficut, fcrip-
tum eft : Date eleemoj'ynam , & omnia munda funt vobis.
Bonum eleemofyna: mandatimi, per quod manibus opera-
mur, corde mundunur , prxftante Domino noftro Jefu
Chrifto, qui cum Pàtre & Spiritu fanóto vivit & regnar in
fecula feculorum, àmen.
mulritudo Angelorum apparens hanc vocem emifit: Gloria md-1
in altijfimis Deo, & in terra pax hominibus bona voluntatis.
In quo fatto moraliter monemur , ut uno fratre legente,
vel docente, vel quodlibet opus bonum agente , multitude
fidelium in laildem Dei prorumpat, 8c ad imitandum bonum
quod cernit, adfurgat. Apparente vero Filio Dei in
carne, gloria in altiflimis Deo caiiitur, & pax in terra efle
hominibus bona: voluntatis annunciatur. Simus ergo 8c
nos , fratres , bona: voluntatis , quatenus in pace vivere
mereamur.
5. Senfum tamen Evangelic# leitionis,& propter brevi-
tatem d iei, 8c prolixitatem divini officii fub brevitate per-
ftringimus; ut vos monere poflimus de his, qua: ad veftram
fpecialiter ialutem pertinent. Monendi enim fumus, uC
afflidtionem qux nobis propter diflonantiam regum iuper-
venic, noftris reputare ftudeamus peccatis. Ut ergo & ab
I tur fumus, ufquc ad -, Ergo , fratre, naulcm '
a. Idem cod- & de infuri* nemo
b. Nonnulli miT. cxpurgcmu, me»
c. Rcg. mf. à facirdotibii, repellilur n fcqutntia 111»; Jtaptoret ìgi- 1 & Vind. i
■' ' 1 ‘ ufque, ex cod.
Bb 1JJ