463 Sermones fando Ambroíio 464
'ftngtiinis ï Nec enim habere poteft heredkaris-confortium, A 4. Peft orationem ergo eítirk Petras. Mirandum tur .
oui non habet originis privilegium- Cur , inquam, quæritur
tale coiìtubernium , de quo nati filii non macrimonii , led
telles fine adukeriiî'Cur hujufmodi fufeipiuntur adulterini,
qui patri pudori iin t, non hoiioili ? Dicit Scriptura : Adtd-
terorum filii non initiati erunt, & ab inìquo thoro Jemen ex-
■terminabitur. Mulier rigirar tua fi talibus moribus predica
e ft, ut mereatur confortium » mereatur & nomen uxoris :
■pirefta concubina: tua: libertatem & nomen uxoris y ne tu
adulter fis potius, quam maritus.
10. Sed & ille iter facit Domino -chriftianus , qui pro-
felfionis fìia: -exhibet ei fidele fervitium, 8c caftitatèm quam
iàn&um virum poft orationem fames fequatur, cùm foleat
fames oratione depelli > & efuriens anima non nifi oblècra-
tionibus faginari. Sed puto Petrum poft orationem non ci-
bum efiirilfe hominum , fed falutem : nec inedia vexatum
elle corporis ,fed inopia credentium laboraife. Cùmenim
Judaicus populus perfidus & ingratus , ilio predicante >
Chrifto non- crederei , famem quodammodo Petrus fui
òfficii fuftinebat-, famem enim patitile, qui minime fru&um
fini laboris adfequitur.
5. In ccenaculum igitur ad orationem feftinus adficendit.
Bene ait in ccenaculum ad orationem adfcendifle Petrum y
f i t , cüftoäit iam mente , quam corpore. Sunt enim S quia omnis fiihftui quaiido otatVteliiiquens luimilia, vel
•plerique qui fingularem vitam proponentes , finguli effe
non pöffunt, fed quærunt fibi contiibernia , atque utinam
fratrum.a Invernili chriftiarium monachum, cui cum fratre
non convenit, & libentius ei convenir cum forore : qui
'-fequitur feniorem utilia commonentem , & iequitur àdoterrena
, in altum mentis extojlitur, & in fublime fufpen-
fiis rapitur, & cogitatiòne iànóia cedo vicinus efficitur. .
Atque ibi efurienti il l i , hoc e li, cogitanti in cordìs fui fu-
blimiori loco prò falute Judaici pòpuli, otFcrtur vas diver-
forum eenerum animalibus tWiiim, veliit divinitate dicen-
■ r 1 . r . i . . . r •_ __ir ____ lefeentulam incongrua cachinnantemi ejus etfi fincerum cor- te i l l i : Tu in Judxos folos fiiris , ecce famem fidei tuae
pus fit , anima non poteft efle fincera. cundarum gentium diverfirate reficio. Nam utique diver-
11. Sed & ille clericus iter Domino fa c it, qui fecundüm la animalia colledla in uno vafeulo . diverlarum gentium
Evangelium v iv it , & per omnia obtemperat facerdoti y ali- congregatio colle&a in una Ecclefia demonftratur : qua:
quanti enim cum fint minus fubditi, molefte feruni , ci\m Ecclefia in illius vafeulo fplendido , dum non habet macu-
a fenioribus arguuntur. Dicunt: Graviter irafeitur epifco-. lam neque rugam , lintei nitore refplendet. In qua pri-
pus, patientior effe deberet. Audi ergo optime elerice: b Sa- ^ miim animal Deo ex gentibus centurio Cornelius immo-
••cerdotis exigis patientiam , & rai non exigis dificiplina
Nelcis quia mihi falutis causa arguere aliquando permit
-fum e ft , tibi numquam peccare conceffum eil ? dicit enim
Äpoftolus : Increpa opportune , importune argue. Eftoergo in
omnibus fiubditus facerdoti, fi vis eum. effe manfuetum.
5E R M O L I I I .
In natali fan&orum apoiiolorüm Petri & Pauli.
' Jiuic fermoni nihil omnino inejfe deprehendtmus Ambroßani
latur.
6. De hoc ergo, vafculo fiuo hodie nos reficit Petrus;
cùm enim videmus gentilium turbas ad fidem chriftianita-
tis accurrere, fimul cum apoftolis gratulamur. Non enim
mortui funt, quorum curamus natalém hodie : ièd renati
f vivunt piane -, quia participes effe ¿ti fiint Chrifti > qui
vita eft omnium. Quamvis enim corpora paifione cz la
iìnt, interruptus tamen non eft S ordo vivendi; jugiter enim
& Deo gratias agunt, & laudes Salvatori referunt y nifi
quod refolutà membrorum farcirìà ,magis adhxrent Chrifto,
M ; * « M 1 mjr. «ùibuflUm H m m -D Q Paulus ^ Hi MlMi 1 ¿ L k um,n mmim SW H ■»"'» mU-- Nono fteogho? .dKtcUendHa Heft H mm Chnfin0terve.
Tcfct f ir n niente caremm petfoutoribus, & Chnfto conneâunur.
fM m n m cmv'rtìon', i . c m t u r j , nifi cmm'diu, ad Non eft piane dicenda p o i s , q n * Chrifto tnortimm fo .
' . . - . J c ia n e i v r n m (■ flin r m n f tpm i< . l l f l l f 91f nPfltil.l« A n n ltn ll lS !
apofiolorum pradicationem ha referrentttr. d a n s , lucrum efficit morientis,ficut ait beatus Apoftolus :
M ih i enim vivere Chrifius ejl » & mori lucrum. Ilia autem
vera eft mors, qua: edam viventem hominem peccatorum
morte conftringit; quia quamvis vivere videatur, fceleri-
bus tamen fuis morti jam videtur addiótus, ficut ait Apoftolus
"V T Atalem beatiflimorum apoftolorum Petri & Pauli
E v l hodie celebrantes, fratres cariffimi, diverfis epulis .
nos reficere debemus , & tantam feftivitatem magna cum
l<etitia celebrare.c Quis enim talium virorum folemnitatem
de illa deliciofa vidua. Hoc autem vivens mortua efi.
•non magna cum laeritia debet celebrare ? Quis enim talium
virorum folemnicate non magnos fibi exhibeat apparatus •, £
S E R M O L I V.
ut,quo plus expendetit .-plus fe apoftolos confirmer amare ? D n e e i ca a fo le ra n ita te b e a co rum ap o f to lo rum
2. Vetumtamen non opus eftpropno lumtu ad rereclio- o p • fir Pa 1‘ T T
nem noftcam: nam natali fuo fandlus Petrus ipfe nos reficit; n 1 U 1 .
<ft enim omnibus copiis refertum vas ejus , quod illi de crelo
efurienti delatum eft. Igitur qui efiirit, ficut Petrus,
rehcitur ipiè cum Petro. Ur quid , ergo preparemus nobis
proprium prandium , cùm apoftolico ferculo faginemur ?
our nobis inquiramus terrenas epulas, cùm caeleftes copias
M . io. it. habeamus ? Dicit enim fanétus Lucas in Aótibus apofto-
& forum poft orationem efurienti Petro circa horam iextam
aperto cielo vas quoddam fplendidum veluc linteum fuiilè
delatum, in quo eranc omnia quadrupedia & repentia ret- p
Edit, antiq. & codex Lugd. huic Jermoni titulum prafigunt
D e Margarita. Non quidem reEte ,Jed multo pejus Rom.
edit, ilium infcribit In Fefto S. Lucia 81c. cum de fantta
ilia in toto Jermone nullum fit verburn. Vtram igitur in-
fcriptionem e cod. Remig. refiituimus. Quod porro ad autto-
rem hujus fermonis, poteft quidem hie idem ejfe, qui &
[ermonum 42. 43. & 44. fed qui Ambrofio ilium adroga-
bitfts in Ambroftana leElione parum verjatum fe declarabit.
1. Q Atis ad corre&ionem veftram arbitror poffe fufficere,
O f i - . . - -
ibid. ij. r e , & volarilia cali j 8c dixiffb Dominum ad eum : Tetre-, .
furge : immola, & manduca. i3 fratres d ile d i, quod anteriore Dominica profeélurus,
A8-Ì.6. 3. Ecce Perrus, qui dicic alibi : Aurum & argentum non nulla vobis facrarum litterarum fpiritalia dona largitus firn:
eft mi hi ; nunc convivii ejus.vaiculum iplendidius eft ar- fed tanrum vos increpans & arguens pro peccato, fine alid
gento : ur qui propter Chriftum d argenti fpeciem refutafi qua predicationis confolatione dimiferim. Volui enim vos
ie t , per Chriftum argenti nitore ditaretur. Pranfuro igi- hoc ipfum intelligere quam graviter peccaveritis , qui di-
tur Petro defunt cocorum apparatus , defunt obfequia fa-
'mulorum : fed quod eft melius , minifteria div.ina non defunt
, & utiliori commutatione fan&o v iro , quod deeft in
terris, abundat in cselis ut fe reficiat enim Petrus»non cel-
larium follicite referatHr, fed caslum ipfum protinus aperi-
tur. e Legimus in Scripturis fandum Eliam in deierto cor-
vis miniftranribus paftum; quanto melius Petrus , cui non
parvam efcam terra avis porrigit, fed integrum convivium
multirudo Angelica fubminiftrat i
vina eloquia audire minime meruiftis. Ha:c enim facerdo-
tum vehemens Se copiofà vindida eft , indignis quibufque
fcripturarum c^leftium facramenta non credere : nec, ficut
ait Dominus, dare fanftum canibus, neque margaritas pro-
jicere porcorum pedibus conculcandas.
i . Perdicenim caleftis margarita gratiam, quifquis eam
h feediffimo peccatori circumdare conatur •, gemma enim ,
ficut ipfi feitis, nifi auro non convenir, margarita nifi pre-
riofis monilibus non aptatur. Eftote ergo aurum optimum.
ebriflia,.
xigij fa
" " f f '
a. Lugd. cod. Inviai
b. Codex Lugd. faccrd
c. Siitis enim debit celebr.
¿. Cod. Vind.ac Mich, argem
>us mfl". defunt.
. fnbminißrat. Et infra :
f. Omne
Rom- fola,
g. Etfic.
edit, vi'
ni fam
Lugd. àrdo vi
c ra(T. Lugd. a
1 dubic, feediflìme fee•
^laa
Remig- fadijfimo (tftori :
eftote
Philig. t.tj.
Ibidem ti.
Malth. y. t-
46$ hadenus ;
eftote monile pretiofiim ; ut-poflit in vobis margàrita fpiri- A
calis includi. Margarita enim Chriftus eft dominus, quam
negotiator ille dives in Evangelio, vendiris omnibus rebus
fu is , emere.feftinavit; & maluit omnes quas habebat, f e cali
gemmas amittere, tantum ut unam Chrifti emerec
niargariram.
3. Unde & ego , fratres» pro magnitudine » quod commi-
fera tis, delidi nolui vobis pandere evangelica: refedionis
eloquia ; fed magis ingerere ammofic indignationis injuriam»
& prius vos verberibus fpiritalibus emendare » ac fic margarita:
dkare muneribus. Maini, inquam , peccatum vef-
trum incufando acriter incrcpare, quam Ieniter diffimulan-
do nutrire 3 quifquis enim fiatrem non arguit peccancem, B
quodammodo hortatur ut peccec. Nolo autem putetis
quod non de amore faciam, vos fiepius vetberando -, filius
enim, qui caftigatione dignus e f t , plus amatur, ficut ait
fcriptura fanda : Quem enim diligit Dominus, corripit : cafti-
gat autem omnem filium, quem recipif.
4. Dicite enim mihi fi non dolendum 'fuerit hoc peccatimi,
fic vos ialutis veftre immemores tunc fuiilè, ut
beatiifimis apoftolis Petro 8c Paulo honorifipentiam minime
reddidericis •,cùm ipfos effe feiatis doérores gentium.,
audoces maxtyrum , principes facerdotum : nec volueritis
eorum natalem ìiobiicum feftiviifimum celebrare, atque
illi cxlefti intereffe convivio, in quo pro martyrum filo- C
rum canta hetitia, fuBftaritiam vire ipfe nobis a Dominus
miniftravit ? Vultis autem feire qua-ntis bonis fraudati fue-
ritis ? Interrogate fratres, qui tunc temporis mecum pa-
riter adftierunr, quam refedi à Domiiiica menfa difeeffè-
rint, vel quales fecum domum fpiritales divitias reporta-
verinc. •
5. Unum ìc io , quod fi quis illa die honoratus aut dives
oh natalem filii fui ad decimum ufque milliarium ad prandium
rogaviflet, propter accuratas epulas, & irrequales
menfiiras abfque dubio vos ituros fuiffe. Igitur, fratres,
quotiefeumque martyrum rnemoriam celebramns, prarter-
miifis omnibus reculi adibus,b fine aliqua dilatione con-D
currere debemus, reddere illis honorificentiam , qui nobis
falutem profufione fui fanguinis pepererunt, qui tamquam
/aerata hoftia pro noftra propitiatione Domino funt oblati,
preièrtim cùm dicat ad fandos fuos omnipotens Deus :
Qu i vos honor at, me honor at: & qui vos fpemit, me Jpernit.
Quifquis ergo honorat martyres , honorat & Chriftum : &
qui fpernit ian d o s, ipernit Se Dominum.
S E R M O L V .
In natali SS. Nazarii Se Celi! martyrum.
Hic fermo non exftat in edit. Amtrb. neque Eraf. Jìd nec in
ullts mjf. quos quidem videre nobis licuerit, reperitur.Vt autem
eum Ambrofii non ejfe quivis intelligat, cum eo tantum
confierenda eft Panimi narratio , qua invenias horum mar-
■ tyrum reliquias dejcribit. Etenim inventionem illam extremis
tantum JanEli Epifcopi annis adferit evenijfe, cum idem
fermo jam celebri per omnem Ecclefìam eorum fefto habitus
fuerit. Colitur ipfòrum dies natalis v. Kal. auguftas: in-
ventio autem v 1. Idas maias. De quibus fanttis confidi
edam poteft fanBus Panlinus Catm. 9. in natali S.Felicis.
1. r Tiam fi martyribus regionis extranese pia votorum
r . debita redderemus, propriis confulerè utilitatibus & ;
commodis probaremur $ noftros enim eos fides faceret, &
remotis quamlibet finibus fperata nobis patrocinia conro-
carent. Studiorum fiquidem funt hujufmodi fuffragia, non
locorum ; proinde apud dòmefticos Dei tantum interceffio-
nis promerueris, quantum venerationis impenderis. Oportet
itaque ut alienos-potius nobis devotio religiofa Conciliet,
quam forte proprios à nobis negligentia irreligiofi teporis
alienee.
2. Agnolcamus,cari/fimi, circaEcclefiamnoftram ube-
rìorem divinorum munerum largitatem. Exfultant felices
fingillarum urbium populi, fi unius faltem martyris reli-
quiis muniantur: ecce nós populos martyrum polfidemus.
Gaudeat terra noftra nutrix cxleftium militum , & tanta-
rum parens foecunda virtutum. Rede itaque & ex debito à
filiis parentis Ecclefia: horum beatorum martyrum celea.
Omnes edit, le codex Lugd. Dominus demonflravit: opt ime Rcmig. Domi-
Bus miniflruvit,
b. Vet. edit, fine aliqua dubitationc : Rom. 8c tnfl" ut net intcxcu. Infra vero
Appendix Tom. J l ,
adferipti. 4.66
brantnr infignia : qui fl^uminantes virtute fidei fux inmi-
meuabiles populos, foli quidem illatam fibi fenfore mortemi '
led non foli mortis fu* beneficia poffèderunt. Immenia
enim Dei noftri pietas multiplex ad bónrtatem, 8c artìfex
ad làltitem, pfoponens arihiam virtutum palmàm, raro ap-
petitore pretiolam , in paucorum triumphis plurimorum
commodis profpicit. Illorum fiquidem merita iroftra vult
effe fufFragia : fimulqtìe dura nobis fidem veram duro mar-
tyrii agone commendar,afflidionem pirecedencium inftruc-
tionem efficic pofterorùm.
! 3. Quanta eft circa nos Dei noftri follicitudo ) ìllós exa-
minac, ut nos erudiat : illos concerie, ur nos adquirat •, eó-
rumque cruciatus noftros vult effe profedus. Merito ergo
eos colimus, qui periculis fuis pugnane, & noftris utilitatibus
militant, qui pet lucis vitarque contemtum edocenc
nos quantum Deo no Uro debeamtìs a/Fedum. Noverimus
itaque quia non fine magno diforimine de reiigionis ventate
dubitamus, quam tantoritm fanguine confirmatam videmus.
Magni periculi res e f t , fi poft prophétarum oracula-,
poll apoftolorum teftimonia , poft martyrum vulnera , ve-
terem fidem quali novel lam difeutere prefumàs , & poft
tam manifeftos duces in érroie permaneas , & poft morien-
tium fudores otioia difpucatione contendas.
4.. Congratulamur ergo, diledillìmi fralres, magnx fi-
dèi véftre, per quam dum exfules proflua caritate fufeipi-
tis , etiam incolas paradifi 8c cali cives habere meruiftis.
Beacum itaque Nazariiim martyrem Chrifti landa Medio-
lanenfis Ecclefia licet totum corpóre focum retineat, &
mundo tamen rorum in benedidione tranfmifit. Mac eft
enim fandorum martyrum gloria, quorum etfi per liniver- -
fum mundum fominetUV in eineribus portio , mane't tamen
integra in virtutibus plenitudo. Veneramùr ergo in ranco
Chrifti milite fidem noftram ; mater namqué martyrii fides
catholica eft , in qua ifte illuftris athletà, fanguine fufo y
mortem pro ipia calcavit. Mater , inquam, martyrii fides
eft : veneremur ergó ih làndorùm martyrum glòria fidem
, noftram. Quomòdo fidem noftram? Abiftis enim dum mortis
tolerantia indubitanter excipitur , fpes ifnmòrialitatis
evidenter adfexitut ; nuftiquàm eriitai hanc vitam tarii con-
ftanter expenderent, nifi effe alteram incomparabiliter beà-
tiorem petfeda defihitiohè feiitirent. In làndis itaque pra:-
conibus, veritatis refìirrèdionis audoritas eft; piomti enihi
pereunt in melius reparandi , quibus per aftguftias tfibula-
tionum aperirur exitus ad amplitudiiiem gaudioriim.
5. Unde & beacùs Nazarius , cujus hodie gloriofam de
mundi hofte vidoriam univerlàlis Ecclefia fefra exfiiitatiò-
ne concelebrar , cùm tempore gentilitatis non ignobilibus
parentibus oriundus exilieret » facrilegi adhuc pùer genitoriS .
E miliciam fimul & dodrinana deteilari ex imptovifo ccepit :
atque ab innocente marre , qua: jam chriftiani fidei titù-
lis infignita , Chrifto fedule infiftebat, facro-làndx rege-
nerationis fiuenta fidelis jam ipiritu -, ac fide infticuca prè-
veniens, demonftrari libi flagitabat.Nondum fiquidem bap-
tilmum confequr.tus, fed inter reiigionis principia con.lum-
matus : & nondum manifeftatis libi legibus -, Dèò plènus -,
repente poflèflìo acque habitaculum Dei fadüs eft i atquè
ita perventurx ufque ad caelos turris c prius meriiit elevaré
faftigium, quam difponeret fundamentum , hondum iacra-
mencorum confcius , & in facrificium jam preeledus.
6. Quid ad hxc nos infelices refpbndere porerimus , qui
pòli nicorenv baptifmi , poft collatum nobis facra regene-
ratione candorem, poft adquifitam indumenti nuptialis an-
gelicam dignitatem 5 in peccatorum ccenum relapfi , & iti
antiqua criminum volutabra revoluti, niveum Veftimenrurù
tetris iniquitatum ac libidinum contagiis fordidanius : &
hololèricam, in qua figìllum divina: imaginis àccepcramus
impreffìim , maculis mortifera: corruptions infecimus ; &
poft fingularem Dei noftri indulgentiam innovata fixdamus,
integra refeindimus , expìata violamus, repetentes opera
non jam undis purganda, fed ilammis.
7. Quid illud, quamque infigne divini gratia: munusj
quod accepto jam làlutari lavacro , poll innumere Vircu-
tum figna , poft peragratas circumquaque ob Chrifti p r ì-
dicacionem innumeras regiones ; cùm pro Dei lummi con-
felfione diverlà per fupplicia adverfos eum tocus pene or-
bis bacchatetur : 8c nunc atcocilfimis artaretur pcenis cru«
Iubi omnes edit, ac mf. Rcmig. tam faerata bifidi magis commode codex Lugd,
tamtam facrata boflia. ’ . , ■ . .
. c-Rom.edit.frins elevare faßigium,■ osaHCo videlicet, meruit.
G g