4tu & photìnìnnis refellendis crebrhts atque operofius quam in altis incumbat, id h a u d dubie indicio efi potte-
nores h eretica, fu ta neftorìanos & reliquosfequentium temforum necdttm emerfiffeffed eorum, quos modo nomi-
nabamus,hxrefes tane viguiffe.Huc adde abeo fe r ito r e textum Apofioli fub in d e c itati e x a lia verfione ,quant
qua nunc utimur : (fi veteris Teßamcnti tefiimoniu e x verfione LXX.Senum petita effe.lllud etiam eodemfpettat^
•quod e x Auttoribtts ecclefiafticìs non n iß Tertullhmi , Cyprtani , ac Vittorini locos adhibet, quorum ultimus
Dama firn xqttavit antiqukate. A d poftremum inde fim ilite r adftruì potefi eadem a ta s , quod in agro tanti um
■baftifinate, aliifque capitibus non paucis ecclefiafiicam tllor.um temporum difiiplinam pulcrc reprxfentet.
Omnia a nobis htc memoratavìdenturfujjragan eorumfententi a, qui hac Commentarla ab Hilarioedita v o -
ibi«* con* iu n t : in quam opinioncm addititi fuere Auguftini testimonio, contra.P e la fi anos ita fcribentis : ».Mam & ile
fa n d u s H ila r iu s i u te lle x it q u o d fcr ip tum eft : In q u o omnes p e c c a v e ru n e , aie enim : In q u o , id e f t , m
A d a m , & cetera qua ad api se s in hoc opere legere licet. A tq u iiß h a c , inqu iunt, quadrare nequeunt.nifiin H i-
iarìum Diaconum.qui f e Damafo fuiffe.coavum ipfefignificat. l ll is quidem objettumfuit rebaptizuntes acrìter
urger i ab hoc Auttore ; mm cu dem crimine H ilarius infettus effet : ac praterea numquam Auguftinum adtributu-
rum fu ijje buie Hilario titulum fa n t t i , quem fa tto fchifm a te , ab Ecclefia receffiffe non ignorabat. Sed refpondetur
eum non omnes h.ereticos rcbap.tizand.os arbitratum effe, a t folos arrianos, eaque difiinttione ìpfitm indicaffe in
eam opinioncm non alia re f e f i adducium.qu am quia iidem haretici d eTrinitate non rette f i n tientes fforma
etiam non legitim ain baptifmate ut ere» tu n atque adeo n ih il vetuiffe,quominus bar etica*,qui ùatholkos rebap-
tizabant, is impelerei. Sccundx objettioni fatisfacerefibì videnturjfi memoratum bonom titulum argumento effe
negaverint fan ttum Auguftinum de Hilario luciferiano accipiendum: f i d potius indi dem conjiciendum effe au t
diaconum illum fieeßionem numquam feciffe ab univerfa Ecclefia., fe r ii a t a nimirurn cum ejufdem capite beato
Damafo pace & communione : autipfum tandem p r iu fq u am cvìv is ex,ce.deret, ingratiamrediijfecum catholicis.
w y'uuTcr Verum bujufinodi refponfo plane contrarius e f i Hieronymus > quippe qui b de Hilario nontamquam ab epifiopis a li-
l l l f e f c o V l0 t-> aut tantum ad tempusfidabomni catholicafocietateAC per. univerfum v ita curriculum, f i parai o loquatur.
Contra hanc opini onem id etiam fa c i t, quod Hilarius, u t potè Romana Ecclefia diaconus, de eadem non quafi pere-
<. i» e [¡¡ft. i. griff us aut alicnus loquutus effet. fifito enim patto defuaEcclefia potuijfitfiri be.re : c N u n c iè p tcm diaponos e ffe
k H o p o r te t,& a liqu an to s p resb y te ro s ,u t bini fint p e r Ec c leù a s ì E te nim cumjmp.crantc D iod e tia n ofjam bafitica
qUaiirag inta effent in TJrbe^non a liq u an to s p re so y te r o s fe d u t minimum otfuagintaMuordinari, neceffi trat.
Necdubium efi quin ha ipfe caufa Petavio in mentem induxerint,u.t eadem. CommentariaHilarM q.uidi m ad-
rgheiins yogaret I fed a lti à Luciferiano, quifquis demum ille fu e r it . E t fa n é c u t Hilarium fu b Damafo non haberemus
garJi.p4g.6i, Papienfim epifiopum ¡fan ttitate zelo in Arrianos darum, cui fo r te illa pofiunt adferibi ¡faperfunt adhuc
multaferiptiones,quorum auttores tantum cognofiuntur nomine tenus, quofque penitus tgnoraremus^nifi eofdem
ab alio fernet nomi nari cafucontigiffit. Verum licet univerfim negari ifia ncque ant\pojfunt tarnen UU.s opponi
Augufi.num contra pelagianos acerrime originalis culpa dottrinam impugnantei non ufumm. fitlf ie tefiimo-
nio ejus auttoris, qui f i cubi eam v i de tur agnofiere, a li quando tarnen contrariar» pra fiefert: quoque aperte p elac
a n i s fa v e r e à gravißtmis & probatifiimis thè elogi s exifiimatur y& um f altem loco man’fefte fimipelagianus
& co»«»./.«'» %ronuntiatur à (fuStimano è Socie tate fefu viro dottißimo. JS>uidß bue adjecerimus & 4 w err.ores, qui paßim
W S * Cm' iifdem in Commentariis deprehenduntur ? Certe defendi non potefi eorum Autt.or> quin cum. Origine f in f i r i t s in
voluntate damonumejfi ab e r ro re re filire . Exploratum quoque ulcus e fi, quod marito f a s ufque effe conten-
ffif.fi Epi>. dit ì huxore propter adulteri um repudiata, a li am ducere'.uxori autem ab adultero conjuge f i parata cum alio
>hAn tpìfi. i. inire conjugium licere negat. Sed nec illa e t iam fa tis fa n a fu n t > quod fa t tam * ad imaginem. D ei mulierem effe .*
epifiopos k fuperiorem presbyteris graduni obtinere, au t d iverfa in jtitu i ordinatione inficiatur ; & quadam
aiìcor i.tp.ii- ali#, communi catholicorum f in fu i minus congrua fubinde tradii.
%ft*ÌAcohf Praterea etiam f i multa fint, qua ad vindicandam huic Operi eamdem cum Damafo antiquitatem fa v e r e v i -
“.oZpift. u deantur, in eo quoque occurrttnt a lia , e x quibus in atatem multopofieriorem rcji.cip o ß t. V t enim hicomittamus
xpb. « f .* nun um Latinorum in Pauli epfiolas praterquam Vittorini Commentarium agnofii ab Hieronymp in A u é to r ib u s
Ec c le fia ftic is ; minime abhorret à verifìmili plurima in hofie libros e x Augufiino, Chryfofiomo, & Hieronym.o
Granfiata effe -, immo etiam, quod obfervatu fa n é dignum efi, e x ilio ipfo cornine motore ,cujus lucubratio ad cal-
ceni operum Hicronymi e d ita , Pelagli effe à multis perhibetur. Etenim cum fin t lofi non pam. qui totidem ver>-
bis legar tur in utroque commentario, atque adeo alter um ab altero mutuò fitwfiffe. non f i td u b iu m , minus probabile
exiftimamusHieronymiafirum ,q u i tam brevis ac concifus e fi, ex AmbrofiaSiro quadam petiviffe,quam
è converfo. Adhac infuper licehit adjungere ab hoc Auttore non minorefiudio prob ari Chrifium dominum adop-
i.T,, tpift.ad tlone non eife D d F ilium f quam f i pofi errores Felicis atque Elipundt firipfijfit.
tinUpp. temnonim differcntiis f i addideris nonnullam in diverfarum epittolarum expofitionibus iìt t iom s a c fin -
tentia fuper eadem materia difcrepantiam,necnon differendi modo fufifiime,modp contrattifilmc inaqualttatem,
■erit forfìtan qui ejufdem manus omnia hac Commentari a effe d(ff<ntiat,aHt fikbtem ad quempiam hujufmodi comp
i i a t or em referenda autumet ,q u i in metendis v a r iis Operibus, quorum multa intercidennt. , alìquas tempori*
fingulorum notas ita retinuerit, ut f u i par iter a v i nonnullas adjecerit. Verum quantavis difficultas f i t in ad-
J ign an d afive Auttoris , f iv e Operi s antiqu itate , manu exarata eorumdem Commentari or um Volumina, ficut
•d» fcriptores a quibus citata expìla ta ve reperiunt.ur, planum fa c iu n t eifdem tempus faculo ottavo pofierius
ad udicari neutiquam poffe.
Non deeruntfurtaffe , q uifin ten tiam noStram feire aveant de Auttore Qu ie ftion um n o v i & v e te r is T e f ta -
m e n t i , quem cum Ambrofiafiro eumdem effe multi pofi Theologos Lovanienfis , à quibus iidem libri in appen.-
m. t,t*. 5. dicem m Operum fa n t t i Augufiini rejetti fue re , arbitrati funt. Verum qu a h attenui d ifputavimus fa t i s ofiendunt
f*,t' '' de hac re fiatuere non effe proclivis negotit. Proferuntur quidem longe p lu r im a , qua in utroque Opere iifdem
' v e rb is , iifdcmque citatis Scriptura locis in oculos incurrant : fe d n ih il inde colligi potefi, n ifi hac ipfa e x alio in
a liu d tranfcripta effe. A ttamen magis probabile esiauttorem Q tue ftion um,^ tarnen earum auttor unns eft ¿um f i t
in trattando multofu f io r , efi Ambrofiaftri erroribus plures adjecerit f ib i proprios, hujus effe compilatorem.
Ce ter um cum negari nequeat huic Operi u tili tatem ineffefuam,cumque ad hanc ufque e diti onem locum inter
Ambrofii commentationes obtinuertt, nec non citata ejus nomine paßim occurrat ; in hanc Appendicem eo luben-
tiu s illud admifimus, quo plures m f f erant a d manum, quorum fu b fidio exiret multo cofrettior. ln te r alias autem
emendationes amplßimum fragmentum in fin eCm m en ta r ìi epiftolx prima ad Corinthios,efi in fequentis
initio refiituimus,cujus jatturam c lacinia Commentarti pfeudohier. refarferat fir tito r qufpiam.
;. ..yï. : i 1.' ^
2 6
Admonendum modofupereftCommentariim in epifiolam adHebraos à nobis effe pra termi (fum. i llu d antìquio-
te s mff. non agnoverunt neque Amerbachius ncque Erafmus. Cum vero ab iis qui pofiea curam Ambrofìan. edit.
frfixpere,admiffum effet, adeo n onfefellit vìros ju d icii eru d ition s , u t nequidem ejufdem auttoris, cui tribuuntut
Juperiora, eße crederetur, multo igitur minus Dottoris nofiri. E t re vera n ih il aliud efi, quam parum digefla
Fatrum aliquot compilatio, qua cum amplior inter Opera Rhabani Mauri vulgata fu e r it , ibique fingulorum fra g -
mcntorum auttores è regione legere liceat,nihil eße caufa nobis v ifum efi,cur ea in editionem nofiram reci pere tur.
C O M M E N T A R I A
I N X I I I - E P I S T O L A S B E A T I P A U L I -
I N E P 1 S T O L A M A D R O M A N O S .
P R O L O G U S.
jjTflftl’f f T rerum notitia habeatur plenior, principia ea.
rum requirenda funt prius -, tunc enim a potè ft fa-
cilius caufa; ratio declarari, fi ejus origo diicatur :
^ ciìm enim epiftolic data» moaiim & rationem
oftenderimus , poteft verum videri, quod dicimu&i Conftat
iraque temporibus apoftolorum Judxos , proptérea quod
iùb regno Roman9 agerent, Roma: habitaflè : ex quibus
hi qui crediderant, tradiderunt Romanis ut Cbriftum pro-
fitentes , Legem fèrvarent : Romani autem audita fama
virtutum Chrifti, faciles ad credendum b fuernnt, ut potè
prudentes : nec immerito prudentes, qui male indudti fta-
tim correéti funt, & permanferunt in eo.
c Hi ergo ex Judaris, ut datur intelligi, credentes Chrif-
to , non accipiebant Deumellè de Deó,putantes uni Deo
adverfum j quamobrem negat illos fpiritualem Deigratiam
confequutos , ac per hoc confirmationem eis deeiìè. Hi fune
qui & Galatas fubverterant, ut à uraditione apoftolorum
recederent : quibus ideo irafeitur Apoftolus , quia dodi bene
, facile transduófci fuerant. Romanis autem irafei non
debuit, ièd & laudare fidem illorum ; quia nulla infignia
virtutum d videntes , nec aliqiiem apoftolorum, fufeeperant
fidem Chrifti ritu licet Judaico, in verbis potius quam in
fenfu; non enim expofitùm illis fuerat myfterium crucis^,
Chrifti. Propterea quibufdam e advenientibus,qui refte crediderant,
de edendà carne & non edenda quzftiones fìebant;
& utrumnam ipes quee in Chrifto eft , fufficeret, aut ét
Lex ièrvanda eilèt.
Quatuor igitur modis ic-ribit f Romanis , arguens ab
initio genus hominurri phyfica ratione 5 hi enim caput funt
omnium gentium, ut in his difeant ceteri univerfique gentiles.
Primus modus e f t , quo iè oftendit quid fit, & quid
fuerit, & cujus fit , quo & hsreiès percutit. Secundus
modus e f t , quo arguit quod natura ratione non iè fubjece-
rint uni Deo, & qua inhonefta & turpia egerint invicem,
dcfpcifti ob hoc à Deo j ut gratulentur credentes. TertiusD
modus eft, quod Legem fpreverunt datam ; unde anteponit
gracis Judaos. Quartus modus e f t , quo docetjudaos exor-
bitaffeg à Lege & promiflìone Dei in caufa Chrifti, faiftof-
que fimiles gentilibus ; ut utrique indigeant miiericordia
D e i, non per Legem falutem fperando , fed per fidem
Chrifti Jeiii..
H'inc eft unde omni induftria id a g i t , ut à Lege eos
tollat ; quia Lex & propheta ufque ad Johannem : & in
fola illos fide"Chrifti cónftituat, & quali contra Legem
h Evangelium vindicat, non deftruenS Legem , ièd prafe-
rens chrfftianifinum. ‘ Adièrit enim fic Chriftum prqmiftüm,
ut pradicato eo cellàret Lex : non tota, quia adbreviatio
faifta Legis eft, qua compendio daret falutem 5 multa enim
veteribus tradita funt propter duritiam cordis illórum , ut
oneri eilè t, qua mifericordia Dei abbreviavit per Chrii-
tum darà prateritorum remiifione. Ingratus eft ergo mife-
ri.cordia, D e i, qui vult effe fub Lege j nam dixerat Moyfes :
Sic timentes k facietis filips Ifrael; ut quacumque iè ver-
terent, Legem ha bereut, ut fine follicitudine omnino non
effènt. Igitur ut in Chriftp fine Lege fpem v ita falutif-
que ponendam tradat, & Dominum ipfum effe omnium
doceat, fic incipit :
PA 11 l u s sE R v u s C h r i s t i J e s u . Apud vete-
res rtoftros 1 ratione nomina componebantur, ut Iiaac
propter rifum, Se Jacob propter caWneum ; ita & ifte
propter inquietudinem Saulus eft nuncupatus : poftquam
àutem credidit, raex Saulo Paulum fe dicit,hoceft,immuta-
tum. Et quia Saulus fecundùm fupradiétum fenfum, in-
quietudo féu tentatio interpretatur , lue cum ad fidem
Chrifti acceffìt, Paulum fe dicit, id e f t , quafi ex tentatore
faétum quietum , humilemque , vel parvulum j quia
pax eft fides noftra. Cùm prius enim tentationesn ex inquietudine
Judaifmi Dei fervis inferret, poft ipfe tentationes
pafliis eft propter fpem, quam ante amore Judaifmi
negarat.
Servum autem Chrifti Jefu fe profitens , à Lege fe exu.
tum oftendit. Et ideo utrumque pofuit, id eft, Jefu Chrifti :
ut & Dei & hominis perfonam fignaret ; quia in utroque
eft Dominus , ficut & Petrus apoftolus teftatur dicens :
Hic eft, inquit,' omnmm■ Dominus. Quia ergo & Dominus,&
Deus eft, dicente David : Quia Dominus ipfe eft Deus ; quod
hairefes negant. Marcioni enim videtur odio Legis Chriftum
Se corpus ejus negare, Jefum profiteri : Judaris autem
& Photino propter zelum L egis, Jefum negare quod Deits
fit. » Nam quoiiéfcumque aut Jeium dicit aut Chriftum ;
aliquando Deùm , aliquando hominem fignificat , ficut
hoc' loco inter cetera : E t unur , inquit, dominus Jefus,
per quem omnia, quod inique ad Dei Filium pertinèt, juxta
quod Deus eft. Et alio loc6: Jefus autem, inquit, proficie-
bat atate & fapientia, quod utique homini compèrit.
Focatus apoftolus. Propter quod Deum cognovit Se fa-
tetur, faftus' idoneusP fervus, promotum iè oftendit dicens :
Vocatus apoftolus , hoc e ft , a Domino miflus ad res èjus
agendas. Per quod oftendit 1 hunc meritum habère apud
Deum , qui fervit non Legi , fed Chrifto ; Dominus eft
enim Filius hominis etiam fabbati.
Segregatus in Evangelium Dei.Evangelium D ei eft bonum
nuntium D e i, quo peccatores ad indulgentiam convocant
e , Apoftolus autém, quoniam inJudaiimo locum doéto-
ris habebat, ut potè pharificus, ideo à judaifmi pnedica-
tione iègregatum fe dicit in Evangelium Dei ; ut à Lege
diflimulans , Chriftum pradicaret,qui quod Lex non potu it,
C a p . I.
f . I .
u
, origina dìfeantur :
;ind.& Corb. unus in
a. Rom- edir. faeiliui foterunt demain intelligi, cùm ea
aliæ vero, & m(T. fatis inter fe confcntiunr niiî quod Floi
verborum ordine, Si fæpe eriam în fentenriis a rrrrêh
taraen ob fccipcurxantiquit.
. . d. difctcpanc, quos
oc prologo pociilìmuni fequuti l'uinus.
Corp. f iterant : Jed male im,nil, .ß«,im fe
ite f rudentet. At Rom. edit. duo poßreW
b.Edit.Gilt.' ii. marg. &
B M 8 P F .7 # Î ' « I
/• —JT j-auci, Ifti igitur ex Ind.eis credentes, e>~ improbe fer,-
h rvandam dieebant, quafi non effet in Chrifto faltts plcna.
lem gratiam confequutot. Hi funt qui ¡y Galatai fub-
a de Chrifto, Leg
negat illotfpw.
............. ne ¿Ipoftoli reccdentes jndai^arent.
n miT. Scedit. -vident,! infignia, fufeeferant fidem Chrifti , quam-vi,
f« ; non tnim audierant, Rom. edit. plane audierant myfterium Sic.
■rupto fenfu-.
e. Citât, mil'. 8c edit. de JutUa in urbem Romam advenientibui, peut tr
"Prifcilla & .AquiLt > qui rtfle fentirent ; edit- cum Flor. Vind. Sc Colb. uno
omittunc. qui renc fentirent. lidem vero très mil. una cum Corb. foli exhibent
fequentia, (y utrumnam fp a . . . . & Lex ftryanda effet.
f. Edit, Rom. hi tnim caput funt omnium gtntinm, ut in hit difeant cettri,
argu 11 ab i I homtnum parttm pbyjtca ratione , partim per Legem:
ciunt, nifi quod alu retinent, partim per Legem, alii
uatuor mff. reliqui vero & edit, à Lege prophet is in
:ro plures, ut in te.Ttu.
f t , imntHtatum : alie
.rxtermitturit.
g. Ita Cam. 8c ali
:*uf* Chrifti. . , m m
h. Cod-. Prat. Sc Gem. Evangelium vincat.
i. omnes edit. Oftendit...ut ilio diveniente
k. Corb. codex, facictit fiiii Ifrael.
1. Rom. edit, occaftone nomina imponebantur.
m. Eadem edit, ex Santo Taitlum nuncupate
ifl". nobifcum faciunt, nifi quod pro
i. Edit.
i. Non
Gill, in
I ode.
marg.
e See.
mlT. quibufdam, e
o. lia edir. Amerb. 8c Eraf. cum niff. Gill, autem 8c R
icfcumque Scriptum. Sed in aiiis teile fubintelligitut "Paul
p. Mfl". nonnulli i fervus primo, turn ft oftendit.
q.Cotb. codex .-Aoc merilum fe habere.
B fij