447 Sermones Tan ¿to A m b ro fio 4 4 8
-ut aüfc'ult AUS vicifll nidi nem exleftium : prxmiorum -, profn- - A S í R M O X L M I .
-tior ac libentior opus Domini profequacur,, & ad mifcri-
-cordise quod habet bonum , largitati* addat augmentum.
'Ideo ait Dominus '.'Qui habet, dabitur ei, h o c e ft . qui di-
■ves fue-rit- bonis open bus, hic magis evangelica prsdicacio-
••neditetur.
4. Ceterum fi fornicatori prxdiees , & dicas quod virgo
In c r e p a t io a d p opu lu rri, q u o d E c c le fiam
n o n f re q u en te t.
■'Magni viri httne fermonem Ambrofit ejfe exijlimuntts, cott^
etImm, cu]us ineo tnentìo exfiat,non nifi Aquileienfe opinati
fitnt. Sed ut potius de hoc quam de alio agi credatur,
-debeat permanere -, & avaro quod omnia fua diftrahere de-
-beàt-acque donare , ftultitia illi e ft. Hanc enrmprxdicatio-
-nem ridiculamputàt, (ìcut ait Apoftolus : Animali* autem
-homo non percìpìt ¡¡ut funt Jpiritus Dei ; ftultitia enim cfi illi.
-Tale enim eft iis predicare quod perfe&um e f t , quale iì
meiidicum pannis obfirum hoioferica velis induere, & efu- B
■•rientem 'r-ufticum- placento delegare ; necefte eft enim ut ab
mtroque recufaretur oblatio. Illi enim difplicet hoioferica, 1
•qui neceflària magis frigori veftimenta delìderat : huic pla-
centum amarum , dum efcam magis faturitatis exquirit. iacerdotum , dulci vos fermone reficere. Bene dixi examine
Iftis ergo perfonis auferenda potius funt, qua: fua funt, facerdotum ; quia. lìcut apes de divinatum icripturarum
nficut aie Evangelium : Etiam id quod habet-, aufererur ab eo\ flofculis fuavia mella connciunt, & quidquid ad medici-
nihil occurrit. Quod autem eurndem fermonem prò Ambrosiano
illi habuerunt > fidem ' editionum hac in re fequuri
funt. Ceterum ut non dicatiius illurn invenirì in antiq.
cod. Gali, cujus fermones omnes tribuuntur Auguftino ,
nihil ci neque in fiylo ncque in argumento inefi, quod Ambrofio
nofiro conveniat.
D Eberem j fratres , poft hos complures dies aliquid
uberius rpraedicare , & revertens à tanto examine
Tioc-eft, cogendus fornicator pannos fus corruptions abji
cere , compellendus avarus eft panem fu« cupiditátis ex-
ponere.
.5. Vereor autem,■ fratres-, ne evangelica le¿tio plerifque
de vobis congruat, quæ ait : Cantavimus vobis, & non falnam
percinet animarum, oris fui arte componunt. Re¿fce
comparantur apibus (àcerdotes 3 quia lîcut apes caftitatem
■corporis præferunt , cibum vitæ cæleftis exhibent, acu-
leum legis exercent3 puri enim ad faticfcificationem, fuaves
ad refedbionem , feveri funt ad ultionem. Apibus .plane funt
tafiis ; lamentavimus , & non ploraftis. Annuntiamus ergo C eomparandi, qui velut alveario quodam gratia matris Ecvobis
regni cxleftis gaudium, & minime corda veftra motu
quodam alacritatis exfultant: preedicamus-trifte judicium,
lenfus veftri ad pcenitentiam in lacrymas non prorum-
punc •, infidelitatis enim genus eft in divinis rebus nec gau-
-dere profperis , nec flere contrariis. Saltationem ergo a
• nobis requirit Dominufc, non utique finuofi volubilitatem
clefts continentur , in qua diverforuha mericorum cellulas
dulciffimis prsdicationibus componentes, de uno Salvato-
ris examine chriftianorum examina .multa producunt.
2. Cum femper, fratres ■, non ceflaverim vos paterna
pietate corripcre, miror nihil vos tot meis commonitioni-
bus profecille, Sc doleo quod frequens prxdicatio mea non
-corporis, a fed extollentis fe fidei fanftitatem. Sicut enim vos profe&u aliquo falutis corrigat, fed quadam conteftaqui
corporalicer falcar, nunc aere ftifpenditur. nunc ad al- tionis poena conftringat. Prxdicatio enim ihcerdotis in ple-
-tiora jaifcatur, nunc alrernis ialtibus loca diverfa colluftrat: be falvandis eft correnti© , & conteftatio judicandis ; conica
& qui fpiritaliter falcar , interveniente fide , modo in teftamur enim illis ante judicium > quod illos maneat in
-aeris fublimitate erigitur , modo ad fiderum alciora fuftol. ipfo judicio ; ut tunc omni excufatione fubmota, & rei fine
di tu r , modo diverfis cogitationum laltibus paradiftim, cs-£j de peccatis, & obnoxii decontemtu. Unde & ego interdum
-lumque colluftrat. Et ficut qui corporalicer faltat, volubi- parcens vobis tacere velim : fed malo vos -contumacia: cauli
care membrorum fè exercens,gyrum ftbi ialcationis adqui- iks reddere, quam me negligentis fuftinere judicium.
•lit: ita & qui fpiritaliter faltat, fidei alacri rate ièmper fè 3. Comperi enim, fratres, quod per abfentiam meam
-naovens, gyrum fibi totius orbis adfumic. ita rari quique ad Ecclefiam veniatis,ita pauci admodum
6. Solent autem homines, ficut mos e f t , in fuis votis, procedatis, quafi me proficifcente -, mecum pariter veneri-
-hoc e ft , nuptiis, precipue, faltare vel canere 3 unde & nos t is , & quafi cum neceffitatibus ego pertrahor , vos rae-
-habemus votivas nuptias, quibus iàltare vel canere debea- cum traxerit ipfa neceilitas. Pariter ergo à domo Dei
-mus. Vota enim noftra celebrantur , quando Chrifto Eccle- abientes fiimus, fed hoc intereft , quod me abièntem nefia
copulacur, ficut ait Johannes : Qui habetJponfarn,Jpon- ceflltas efficit , vos voluntas. Nefcitis .quia etfi ego ab
fits eft. Propter has ergo-nuptias.faltare nos convenir. Si- Ecclefia defiim, Chriftus ab Eccle fia fu a , qui eft ubique,
quidem David rex pariter & propheta , cùm multa cecine- non deeft.? Venis, frater, ad Ecclefiam , non invenis ibi •
r i t , ante arcani Teftamenci etiam faltaflè dicitur 5 clatus E epifeopum : fed fi fideliter venis, invenies ibi epifeoporum
enim gaudio , in faltationem prorumpit : prsvidebat enim epifeopum Salvatorem. Nam chriftianus qui tunc tantum
in fpiritu Mariam de germine fuo Cnrifti thalamo iocian-
pfal. 18. 61 dam. Unde ait ipfe : E t ipfe tamquam fponfits proeedens
de thalamo fuo. Ideo ipfe p rs ceteris prophetiarum au ¿tori
bus plus cantavit 3 quia Istior cundtis per hsc gaudia
fuos pofteros conjugabat : & ad propria vota folito dul-
cius invitaus., doeuit nos quid in ipfis nuptiis facere de-
-beremus , cum ille ante nuptias tanta exfultatione faltaprocedit
ad Ecclefiam, quando epiieopus prsfens eft, non
tarn Dei causa videtur proceffiiTe, quam hominis : nec im-
plellè chriftiani timentis officium , fed amici deferentis obr
fequium.
4. Quid aiftem ego vos arguo * cììm polli tis me uno
fermone convincere ? Convincor enim cùm in hac parte cle-
ricos vobis magis vidbo negligentes. Quomodo enim pofi.
verit. Ante arcam ergo faltavit propheta David : arcam fum corrigere nìios, cùm fratres emendare non poflìm ? aut
a utem quid -, nifi fan ¿tara Mariam dixerimus ? Siquidem qua fiducia fuccenfeam laicis, cùm à confortibus pudoris
arca intrinfecus portabat Teftamenti tabulas, Maria au- verecundia conticefcam ; Ego autem, fratres , non de om-r
rem ipfius Teftamenti geftabat heredem : illa intra fernet F nibus loquor. Sunt certe quidam devoti, funt & alii negli-
Legem, hiec Evangelium retinebat 3 illa Dei vocem habeb
a t , hsc Verbum. Verumtamen arca intus forifque auri
nitore radiabat, ied & fandta Maria intus forifque vir-
ginitatis fplendore fulgebac: illa terreno ornabatur auro,
ifta exiefti.
m m
t. Vallifcl. co Je« , ftti ixiollniiijfimtt fid i fitnfliMteif,
gentes: ego neminem nomino,confcientia fua unumquem-
que conveniat.
S E R M Ö X L I V .
P o f t in c rep a tio n em a l le d io a d p op u lum .
Habetur hic fermo fitb hac inferiptione in mjf. Gail, atqut
Lugd. in vet. autem edit, pro aíle¿tio-ponitur confolatio :
at Rom. edit, titulum qui non tarn fenfit quam verbis difta-
ret, concinnavit. Hanc vero concionem pronuntiatam ejfe
poft fitperiorem non ambigimus 5 ejufque auÜorem nonnulla
ex Hieronymo cap. 62.. in Matthäum,p/ar* ex Ambrofio
lib. 6. in Lucam * num. 96. & ¡97. mutuatum cernimus, ,
quem ut alium exiftimemus ab Ambrofio, cunSla inducunt.
i> \ Marior for rafie fueritb increpado mea fuperioribus
.• i l prtedicacionibus 3 quod plerofque de vobis acrius
magifterii feverirare convenerim, & firn profequutus quje
J 1 b. Codex Lugd. ¡¡rxdicaiio mea . . . . jhtd fltrvfyiit de veßru.
aliquantis
4 4 9 h ailen u s adferipti. 410
aliquantis non blandimenta deferrent, fed triftitiam irrogatene.
Verum rlihil mea intereft ego enim gaudeo feiens
diicipuli triftitiam magiftri elle lxtitiam. Tunc enim auditor
proficit, quando aufteriora annuntiat prxdicator : tunc
ei falus gignitur , quando triftitia emendationis ingeritur 3
;.coi-7-l0 < dicic enim beatus Apoftölus : Nam qua fccundum Deum eft
triftitia, pcenitentiam in falutem ftabilem operatur.
f. non- : 2. R ed e ergo lxtor, quia falutem operor : cùm objurgo,
moereat licet filius mei afperitate fermonis 3 me tarnen de-
le d a t , qui proficere ilium intelligo per mcerorem. Ait
jifkii. c. fàndus Apoftolus : Quis eft enim filius , quern non verberat
pater ? Non enim ofculatur femper pater filium , fed & ali—
quando caftigat. Ergo, quando caftigatur, qui diligitur ,
tunc circa eum pietas exercetur. Habet enim & amor pla-
gas fuas , qua: dulciores funt, cum amarius inferuntur 3
dulcior enim eft religiofa caftigatio, quàm blanda remiffio.
tttv. Unde ait propheta Dulcior a funt vulnera amici, quam vo-
luntaria ofcula inimici.
3. Igitur, fratres , quia poft tot increpationis me« utilia
verba credo vos .benignitate ienfuum profeciflè, de iacris
litterisaliqua conferamus.' Sicut enim fon s,quin on folito
hurnore diftillat, exagitatur furculis, & ita largior inve-
nicur, ac primum ex eo turbida aqua producitur, ut un-
da puriot lubfequatur : fic ergo & fanditas veftra exafpe-
rata quidem fucrat aufteritate fermonis, fed devotior fada
eft dulcedine pietatis. Turbulentum enim quiddam veftri
animi forfitan retinebant, fed jam ex veftris moribus pro-
fluit omne quod purum eft.
4. Videamus ergo quid fit quod ait ad diicipulos fuos
hUtth.is.ij. Dominus : Fos autem quern me ejfe dicitis ? Non igituc tamquam
ignarus interrogat Dominus, quid de eo populi dif-
cipulique fenrirent : fed tamquam fciens univerforum men-
tes , fidem manifeftare voluit fingulorum ; ut quod corde
credebant Dominum , alii Hieremiam, alii Johannem Bap-
tiftam , Petrus folus Chriftum Dei Filium confitetur. Gra-
dus quidam funt fidei, Sc qui devotius credit, religiofius
confitetur.
tUdim 17. 5. Pro hac devotione dicitur Petro : Beatus es tu. Simon
(sfa' . Barjona > quoniam caro & fanguis non revelavit tibi , fed
Pater meus, qui eft in calis. Et ego dico tibi : Tit es Petrus ,
dr fitper hanc petram adificabo Ecclefiam mtam. Cùm voca-
retur ergo Simon, per hanc devotionem vocacus eft Petrus.
1.0.1*. 4* Legimus, dicente Apoftolo de ipfo Domino : Bibebant de
Jpiritali confequente eos petra , petra autem er at Chriftus.
' Re6te igitur quia petra Chriftus, Simon nuncupatus eft
Petrus 3 ut qui cum Domino fidei fociecacem habebat, cum
Domino haberet & nominis Dominici unitatem : uc ficuc
à Chrifto chriftianus dicitur, ira Sc à petra Chrifto Petrus
apoftolus vocarecur.
6.Sed nec populorum opinionem poffumus reprobare,qui
Vaiib.i6.14. unum de prophetis Dominum «ftimabanc. Nam ideo nonnulli
velut Eliam Salvatorem forfitan putaverunt ; quia ad
4 caelos Elias ficut Salvator àdfeendit. Sed non ficut Elias
Chriftus eft 3 ille enim ad carios rapitur, ifte regreditut :
ille tamquam infirmus Ignea quadrigà fubvehitur, hic tamquam
Deus propria virtute portatur : ille ficuc homo duci-
tur , hic ficut Salvaror adfeendit : ille ducentes fequitur Angelos
, comitantes fibi Angelos ifte prscedit. Denique iidem
Angeli remeantes in terram à.domino Salvatore dixerunt
ìmù 11. ad Apoftolos : Tiri GaliUi, quid ftatis adfpicitntes in edum ?
Hic J fits qui receptus eft d vobis ,fic veniet quemadmodum vi-
diftis turn cantera in edum.
S E R M O X L V.
D e p r im o A d am & fe cu n d o .
Hanc fermonem vel potius fermonis fragmentum , è Tat. cod.
fcripto jttjfit cardirialis Bononicnfis an. 1470. defumtum
exhtbemas , non quidem quod in eo quidquam deprehenda-
mus Ambrofiani, fed quia fcriptio non inelegans,&’ Jantti
Dottori* nomine in mf. prenotata , cùm alioqui nufquam
quod feiamus, edita fuerit 1faltem ut in appendice locum
habeat, nequaquam indigna videatur.
x. \ Udite,fratres carifiimi, quale eft legis myfterium.
Primus homo de terra Se cado 3 fecundus de cado
Se terra : hic ex Deo & Maria , qui de terra 3 ille de terra
Se Spiritu , qui de cado eft. Uterque tamen ex virgine >
& line coitus permixtione eft : hic ex incorrupta , ille ex
Appendix Tom. I I .
A intatta3quia nullo adhuc lèmi»e,nec vomere fuerat iàu-
. ciata nec imbre. Per primum vita amifia , per fecundum
reddita. Primus acceptam perdidit gra tiara , iècundus cum
vita tribuit gratiam : primus fuafu virginis cecidic , iècun-
dus partu virginis , quod jacebat, erexit : primus peccando
mortis pcenam protulit, fecundus patiendo indulgentiam
contulit : primus pro culpa de paradifo ejeótus, fecundus
pro gloria cruci mundo affixus.
1. Ergo malum per feminam, immo per feminam boT
num3 quia per Evam cecid aus , per Mariam ftamus-: per
Evam proftrati, ereóti per Mariam : per Evam iervituti
addióti, per Mariam liberi effe ¿ti. Eva nobis fuftulit diu-
g turnitatem, Maria nobis reddidit perpecuitatem : Èva nos
damnari fecit per arboris pomum, Maria abfolvic per ar-
boris donum 5 quia & Chriftus in ligno pependit , uc
^ ¿ tu s .
3. Igirur ficut per arborem mortui, ira per arborém vivificati.
Arbor nobis nuditatem oftendit, arbor indulgenti
« foliis veftivit ; arbor peccatorum inculile ardorem , re.
frigerium deli¿torum veftibus pr«paravic arbor feienti« :
arbor Ipinas Se tribulos genuit, ipem Se ialurem arbor
feienti« peperit : arbor fudorem adrulit & Iaborcm, arbor
contulit pacem & falutem : arbor lumen corporis patefecit,
arbor oculos cordis difclufit: arbor mundi imfinuavic aftuq
tiara , divinam arbor demonftravic prudentiam : malum arb
o r , bonum arbor oftendit ; & ut ad dileéti originem re-
deara, Se Deo annuente, quod fenrire conceditur dicam :
Adam nifi corporaliter cecidillèc, Chriftiis nos in ifta vita
non fpiritaliter fufeitare debuiilèt.
4. O Sacramentorum, ut diximus, Mari« myfterium,
ó conclufam perfidis , Sc manifeftam fidelibus difciplinam l
Immortalis mortalem «dificat, parit immortalem : incor-
poralis terrà cóncluditur, corpòralis c«lo : Deus homo effi-
citur, fed exhiberur Deus 3 & hòc totum per. Adam com-
mittitur, Se lavacur per Mariam. Ergo felix È v a , per quam
data eft^occafio : immo felix Maria, per quam’tributa eft
curatio : felix Èva , per quam nàtus eft populus 3 felicior
^ Maria, per quam natus eft Chriftus. Igitur alteri melior,
immo & gloriof« utr«que 3 quia iion l«tificalTet Mariam
Chriftus, nifi Evam priorem, de qua nata eft ipfa Maria,
definxillèc : nec veniffet ad populum , nifi prius illa deli—
. quillet in fxculo. Hxc ma ter Immani generis dicitur , illa
ialutis : Èva nos édocuit, roboravic Se Maria.
5. Per Evam crefeimus, per Mariam regnamus : per Evam
fèduiSfci ad terram, per Mariam elevati ad cxlum ; Se ut totum
breviter legis patefaciam facramentum, Se duas in
unam fuiflè, ficuti omnes elle oftendam : in Èva tunc Maria
inerat, per Mariam poftea revelata eft Èva.
6. Gratias Domino , fratres carifiimi, quod qux fit diei
^ feftivitas, doceri nos non neceilè eft 5 qui prsvenitis devonone
do¿li.Nam accelferunt hue hodie prophetic« àtque
evangelic« ^¿tiones eamdem rem docentes, quam fìdes
veftra nos docuit. Donet ergo Deus nofter, ut concordanti-
bus ficut hodie, ita omni tempore cum legione divina aóti-
bus, hoc vos habeatis in moribus.
S E R M O X L V I .
D e Salom o n e .
In omnibus Ambrofianis editionibus libelli titulum in fronte
F tulit hac optilacùm tamen vcrus firmo f i t , quo tria Sa-
lomonis feitu impojfibilìa myftice exponuntur. Ejus elegan-
tiarn , & fìmul ab Ambrofit fiylo diverfitatcrn Erafmus
agnovit : vtrum ficundam illatn Hermannus pittai obfcu-
rarn ejfe, ipfit tamen vox Pialmògraphus, cui etiam Ar-
chipirata jungi poterai, non fatis videtur Ambrofìana :
fed nos Erafini judicium utraque ex parte verum credimus,
Quod autem Hermannus fententiam qua hic dicitur Martha
Lanari forar a Chrifto libefatam fluxu fanguinis ,
parnm ejfe firmam, quanarn fuerit mulierfanata con filler e
Iteci E ¡fichu lib. 7. Hift. cap. 18. edit. Talef. Sonamene
lib 5. cap. zi. & Philoftorgii lib. 7. num. 3. Qjfin & Am-
brofius hanc quoque curationem diligenter explicat Comment.
in Lue. lib,6. num.'jy.&'ji. nec tamen ibi Martha
memi nit.
1. \ i Irum fiuis eft ,dileffilfimi fratres, quod in hoc ca-
xVJLpitulo lapiditi fiimus omnium hominum "Salomon
propheta pròpoiuit tria impoffibilia elle, qu« feire non
F f
C A 9. I,