NEGENDE HOOFDSTUK.
Amenkaansche zcndelingen in den Indischen Archipel. — De zendeling Arms
hezoekt Borneo’s Westkust. — De Hervormde Hollandsche kerk te Nieuw-York
Testigt eene zending op Borneo. — Scholen te Pontianak gcsticht. — Groote
verliezen door de zending geleden. — Reis van Thomson en Youngblood door
de hinnenlanden. — Zij vestigen zieh te Karangan. — Arbeid der zendelingen
onder de Chinezen en Dajaks. — Hanne geschillen met den resident van Pontianak.
Consultatie der broeders te Karangan. — Zij zenden een verslag
van den Staat van zaken met dringende hede om hnlp naar Amerika. — Doty
cn Pohlman vertrekken naar China. — Youngblood te Pontianak. — Günstige
heschikking van den Gouvernenr-Generaal. — Scholen voor de Dajaks. — Nieuwe
rampen. — Onvruchtbaarheid van de pogingen der zcndelingen. — De missie
loopt bij gebrek aan ondersteuning te niet.
1836. Wij zullen thans de politiek eenige oogenblikken lalen rusten, om
ons met eene episode van geheel anderen aard bezig te houden.
De » American Board of Commissioners for foreign Missions” had
reeds sedert eenige jaren de oogen laten vallen op den Indischen
Archipel, als een geschikt veld voor den arbeid der zendelingen,
en Singapoera, Java en Sumatra tot voorbereidend onderzoek door
afgevaardigde broeders doen bereizen, toen in 18 3 4 te Singapoera
eene zending werd gevestigd, bestemd om bet middelpunt te zijn
van alle verrigtingen des genootschaps in zuid-oostelijk Azie en
de aangrenzende eilanden. Op Sumatra was de Singapoersche missie
zeer ongelukkig geweest: de broeders Munson en Lyman waren
in 18 3 4 door de Batta’s vermoord, en de gedurige staat van onrust
waa rin td at eiland verkeerde, schrikte van verdere pogingen aldaar
af 1). Men vestigde nu den blik op Borneo. Den 2 6 sten Mei 1836
*) Tracy, History of the American Board of Commissioners for Foreign
Missions (New-York, 1842), p. 233, 247, 264, 276 f., 293 ff., 324. De
Batta-landen werden in 1837 nogmaals bezocht door broeder Ennis, die
er ziek werd, maar van de bevolking eene zeer goede behandeling ondervond:
Tracy, p. 341. In 1838 bezocht deze zendeling Bali en Lombok: aid., p.
364j foreign Missions of the Reformed Dutch Church, p. 3.
verliet de zendeling Arms Singapoera, in een inlandsch schip, om 1836.
de Westkust van dat eiland te gaan in oogenschouw nemen. Het
vaartuig werd onderweg door de zeeroovers aangevallen, maar onl-
sn ap te , ofschoon van verdedigings-middelen on tb lo o t, en de vrome
broeder erkende daarin den vinger der Voorzienigheid. Te Pontianak,
waar bij den 26 8ten Junij aankwam, kon hij slechts weinig
uitrigten, maar te Sambas was hij gelukkiger. Hij werd zoowel
door den assistent-resident als door den Sultan vriendelijk ontvangen,
en bezocht, door een Maleischen gids vergezeld, den 6den October
eene Dajaksche kampong, waar hij gastvrij onthaald werd en op-
merkzame ooren v o n d , toen hij van Jezus C h ristu s, den vriend
en de hoop van zondige menschen, verhaalde. De Dajaks betuigden
hem dat zij blijde zouden z ijn , indien hij bij hen komen, onder
hen leven en hen onderwijzen wilde. Doch de ingezamelde berigten
waren in andere opzigten minder günstig. In November te Singapoera
teruggekeerd, raadpleegde hij met de broeders, en begaf zieh
in he t laatst dier maand weder naar Borneo, werwaarts in April
des volgenden jaars broeder Robbins hem volgde *).
In verband met den Board of Commissioners, maar toch eeni-
germate zelfstandig, had ook de Hervormde Hollandsche kerk van
Nieuw-York, eene herinnering der dagen toen die staat nog den
naam van Nieuw-Nederland droeg, sedert 18 3 2 hare zendelingen 2).
Misschien was voor haar de oude betrekking tot Nederland een
bijzondere prikkel om in Nederlandsch Indie werkzaam te zijn.
Van haar ontvingen, den 3 0 sten Mei 1856, de broeders Elihu Doty,
Jacob E n n is , Elbert Nevius en William Youngblood met hunne
echtgenooten , benevens Miss Azuba Condit, hunne instruction om
z i e h , als zendelingen van den »Board,” in eenige nader te kiezen
plaats van Nederlandsch Indie te vestigen. Zij bereikten den 1 5 dea
September Batavia, en bleven daar het overige des jaars, om zieh,
als voorbereiding voor hunne werkzaamheden, in de Maleische en
Chinesche talen te oefenen 3). Zij vonden zieh door de achter- 1837.
docht van het Indisch Gouvernement grootelijks in hunne bewe-
gingen belemmerd: de vestiging op Java, Celebes en in de Moluk-
!) Tracy, t. a. p., p. 324, Uittreksel uit een brief van Samba.s van 30 Dec.
1836, in T. v. N. I ., Jaarg. I , D. I , bl. 47—51, Foreign Missions, p. 3.
2) Zie over de betrekking der Reformed Dutch Church tot den Board
of Commissioners , Tracy’s History, p. 261.
s) Tracy, p. 3 2 4 , Foreign Missions, p. 1 , 2.