IJ * b e g i n s s e l e n
£ Axc
dePaiman.
b Pole.
c Æquacor.
à Meri.
-diens.
/«Ligne de
direction.
yRevolu
tion.
g Déclinai-
Lon.
b Le courant
de la
matière
Magnétique.
i Revolution.
£ Détourner.
/Déclinaison.
Twaalfde L i d .
Wat voer natonen men al aan de enderfcheidene deelen van de Zeil-ff een
heeftgegeeven en meede-gedeelt.
Na alles, dat men nu zo aanftonds, aangaande deeze zaak heeft;
ter - needer-geftelt, zal men met geringe moeite en opmérkin-
ge heel wél kunnen zien , ' dat de heedensdaagsfche Schryvers
( Auteurs Medernes) die van de Zeilfteen hébben gehandelt, grooteree-
de daar toe gehad hébben, dat ze een Zeil fteen van een klootfche gedaante
( Figure Spheritjue) de naam van een kfeene Aardkloot hébben gegeeven
} dat ze de twee punten van deeze fteen, die na de twee As-
punten {Poli) des Aardkloots toe - geftrékt zyn, poolen ó f Aspuntenvan
de Zeil-Jleen hébben genoemd ; naamelyk, de Noord-paol van de Z e il-
fteen, dat punt, het geene na de Zuid-pool des Aardkloots istoc-ge-
keert; en de Zuid-pool det Zetl-fleens, dat punt, het geene na de Noordpool
des Aardkloots is toe-gekeert; dat ze vérders de naam van a A s
des Zeil-fteens aan die réchte lyn hébben toe-gë-eigend, wélke van het
eene b As-punt des Zeil-fteens na het andere toe-gaat; dat ze c de Ee-
venau-kring die groote Cirkel hébben genaamd , wélke heel nét ééven
vérre van de As-punten deszélfs is af-geleegerij.d Middag-ronden, alle
de Cirkels, die van het ééne As-punt (Pols) na het andere toe-gaan.
Dértiende L i d .
Dat de Zeil-/leen zjch van e de richt-Lyn der As-punten (Poli) van de
daagelykfe f Om-buitelinge des Aardkloots iets óf wat moet af-bmqm; dat
men de veranderinge óf g afwykinge van de Zeil-ff eengewoon is te noemen.
Doordien nu een Zeil-fteen, in de vrye lucht op-gehangen zynde
noodzaakelyk h de loop óf vloed der Zeil-fteenige ftóffe na - moet-vól-
gen, dierondfom den Aardkloot heene draait, vólgens het geene wy
zo aanftonds inhet tiende Lid deez.es Hooftd-deels hebben aan-geweezen *
Zo zal zich deeze fteen ook iets óf wat van de richt-lyn der As-
punten (Poh) van de daagelykfche i om-buitelingedes Aardkloots moeten
^.af-buigen, by-aldien deeze loop der Zeil-fteenige ftóffe zich daar
van daan komt af-te-buigen, en ook mét eene nét zo veel als die loop
deezer ftóffe zich daar van af-buigt, het geene men gewoon is de ver-
anaermge of 1 afwykinge des Zeil-fteens te noemen.
Vecrder
NATUUR-KUNDE. 159
Veertiende L i d .'
Hiftorie der afwykinge (declinaifon) van de Zeil-ff een.
Men weet nu reeds al door de a ondervindinge, dat de Zeil-fteen zich
op onderfcheidene oordenóf plaatzen des Aardkloots ook onderfchei-
dentlyk vanderiehtlyn der As-punten van de daagelykfche om-buitelinge des
Aardkloots komt b af-te-buigen: dat is, dat hv op de ééne ooit óf plaats
des Aardkloots veel mêêr ahvykt, als hy wel op een' andere plaats
komt-te-doen} dat ’er msgelyksook zommige oorden op den Aardkloot
zyn, alwaar de Zeil-fteen ter waereldniets af-en-wykt; dat hy
. EiperifB-1
cc.
£ Detour--
her*
vérders op één en 'dezélve ooit óf plaats r zomtyds meerder, en
zomtyds minder, af-zal-wyken, dan na het Ooften, en dan na het
■ Wéften toe; eneindelyk, dat’er insgelyks zommige oorden ofplaat-
fen op den Aardkloot zyn , daar deeze cafwykinge alle jaaren heel ge-
voeliglyk komt te vermeerderen óf te verminderen; als meede, dat er
wedder andere oorden zyn , , daar ze niet anders als hedon-gevoelig-.
lyk en verandert. , , , , , . _
Maar rnenweet ook met êene door de ondervindinge, na dat men
aangevangen heeft mét deezeafwykinge (declinaifon) ter-deege gaade-te-
flaan, (obferver) dat z e op één en dezélve tyd mét een zeekere foort
van eevenreedigheid (jroportion) h e e ft koómen te veranderen, by-na
in hetgeheele half-rond, (hemifphere) daar ze in is dwaargenóomen ge-
weeft.
c Déclinai-'
fon.
d Obfervr^ -
By voorbeeld , e de afwykinge des Zeil-fteens is in het jaar iy8o
ontrént Londen geweeft , -.ontrént van i i graadenen 30 minuten, ten
Noord-Ooften. In hat Jaar i s n was ze aldaar ontrént van 6 graa-
denen 10 minuten: In ’t jaar 1633 was ze van ontrent 10graaden: In
’tiaar 1667 bevont’ mén aldaar geene afwykinge alttos te Wfezen,
en nu teegenwoordig bevint men die daar ter plaatfe van ettelykeyr^-
den ten N oord-wéften te zyn. Men heeft by - na een en het zelve te
Parys f ondervonden: want, in het jaar 1610 was y de afwykinge des
Zeil-fteens aldaar ontrént van 8 graaden, ten Noord-Ooften; en m
het jaar 1640 was ze daar ter plaatfe van ontrént 3 graaden. In het jaar
1666 bevond men’er geene afwykinge altoos te weezen ; en in het jaar
1695 was ze aldaar-weederom ontrént-van 6 graaden en 48 minuten,
ten Noord-Wéften. , , , - . , , .
De afwykinge van de Zeilfteen heeft aan de Naald-kaap (cabo das An -
guillas)\iat\'j\is ontrént pi minuten ten Noord-wéften toe-genoomen;
na dat men h waargenoomen hadde, dat’er geene i afwykinge altoos en
was; maar, men heeft ’t zeedert eenigen tyd begonnen mét geene de
minfte. afwykinge mêêr gewaar te wérden, .ten Wéften van deeze
e Déclinai-~
fon*
f Oblcrvc.'
g Déclinai^ *
ion.
b Obfèrvèo
i Décliné
fon.