^Grandeur.
b Sphscra
a&ivitatrs.
x Tourbil-
lou.
d Corpype-
fanc.
* Pefimteur.
f Atmo-
iphcrc.
g Lit.
b Experien-
ccs.
van eene geno egza am aanmérkenfwaardige a g ro o theid zvn m h,®
als ze maar m b de K r in g van zvne vhmhriri^,.ii i " n > z o dra
dar k in * ri„ I ? van zyn e v lu gh e id zullen g ek o om en w eezen :
dat i s , i n t de dra a i-k r in g , die 2eekere kle en e lichaampjes w é lk e
v a iid itv e rw a rm d e r e ep je uitgaan , rondfom ’tz é lv e k o om e n tem a a k e n
W an n e e r men nu vérders dèt reepje na Har men v ^m a a s e n . 5 - G *««-« - j& r jf a s 4 s s x houden , z o d a am g , dat h et z ich mét e en v o lk o om e v ryh e id aan
alle kanten rondfom ter de eg e k a n b ew e e g e n , en dat J a f f i f l £
^ 7nlr a v ,e en ig v.aft « o n b ew e e g e ly k lichaam k om t te naaderen,
n-iH i-r § y ZlCn Cn k c v in d c n j ^at d it zé lv e reepje z ich alsdan van zélfs
na d it lichaam to e zal b u ig e n ,, en h e t zé lve zal trachten te naaderen mét
eene heej aanmérkelyke vinnigheid. W a n t , E S W R
mindere meenigte van groovc.iichaamen is , die zich on trén tditre eD ie
teCw e l e n ’ als'er w é l ^ H ^ on&^ g e l y k e lichaam bevfnt
o n b ew e e g è ly k e : lichaam J M E “ d « S
N c e g e n d e L i d .
D a t hetwaater d een zwaarwichtig- lichaam is , tin opzichte van delucht
eeven gelyk-als de Aarde |taMU is ten opzichte van hetwaater-, en de lucht
wceder, ten opzichte van een zeekere fteffe die nóchbtoven hém is , enz.
w iS t i> h e iH L n M0pdeeZe w y z e de grond-oorzaak der e zw aa r-
w ich tig h e id vei klaart en aangeweezen h eb b en , zo kan men mét go ede
reede daar uit w é l b e flu iten , dat h et waater , het g e en e h e t I?dlle
deel van onzen A a rd k lo o t beflaat,. een zwaarw-ichtfo lichaam is ten
o p z ich te van de lu c h t , eeven gely k -a ls de Aarde zulks weeder is’, ten
o p z ich te van het w a a te r ; dat de lu c h t , die deeze o ve r ig e hólle plaat-
zen n o ch verder v e r v u l t , en die mét ééne het eerfte ƒ d am p g ew é ft
rondfom den A a rd k lo o t, fo rmeert en u itm a a k t , een zw a a rw ic h t ig lichaam
i s , dat onmid d e lyk het d am p g ew é ft van de lu ch t om r in g t en
om v an g t 5 en zow e rvó lg en d s . W a n t der en is n ie ts , als alléén8 d ie
f to f fe , w e lk e in de laatfte g beddin ge ó f d am p g ew é ft b e f lo o te n is ,
dat men v o lftrek te lyk lic h t o f dun zoude moo g en ó f kunnen noemen.
. T ie n d e L i d .
Eenige h Ondervindingen•, wélke'te kinnen geeven cn aanwyz.cn, dat d t
Inent een zwaarwichtig lichaam is: J
Om nu verder klaar te doen zien, dat de lucht inderdaad en waarheid
eenige
eenige a zw a a rw ich tig h e id h e e f t , zo h e e ft mén onderfcheidene on-
dervindingen beda ch t en u itg e v o n d e n , die ten uitterften b naauw-
keu r ig en aanmérkenswaardig zyn. B y voo rbeeld , wanneei men de c j^ion_
lucht in c een ronde flés w é é r laat inkoomen , daar ze te voo re door
een d luch t-p om p wa s u it -g e t ró k k e n , zo zalmen klaar b e v in d en , dat i Madiine
het g ew ic h t van deeze flés zal toeneemen , na maate van de lucht die pneumau-
men daar we ed e r laat in-kóomen ; zodaanig z e l f s , d a t , by-aldien ^
deeze flés w a t g ro o t i s , en dat de lu ch t daar-beneevens w a t d ik is,-
gelyk-als ze in de w in te r is , h e t onderfcheid van ’ t g ew ic h t deezer
l é s , wanneer ze vo l ó f leedig, van lu ch t is , w é lz om ty d s kan o p k lim men
tó t tw e e ó f drie oneen. , , . j
M e n neemt o o k w é l een gla aze p yp , die aan deszelfs eene einde
heel d icht is to e -g e flo o te n , (fcellé hermetiquement) en die aan h e t ander
einde open is ; na dat men nu d eeze p yp mét kw ik z i lv e r h e e ft g e v u lt ,
zo dompelt mén-hém m é t h e t opene einde in een v a t , dat insgelyk s
v o l kw ik z ilv e r is. A lle deeze zaaken dan zo odan ig g e fch ik t z y n d e ,
zo z ie t men alsdan v o o r zyn e o o g en dat h e t kw ik z ilv e r , h e t g e en e
in deeze g la a z e p yp i s , die men als dan een w ê ê r -g la s (barometre) g e w
o o n is te noemen , neederdaalt, tó t dat h e t ontrent op de ho ogte; is
g ek o omen van zoeven- cn -tw in tig en een - halve duimen ? booven e het
waaterpas van h e t kw ik z ilv e r dat in h e t v a t is : de reede nu h ier van is ,
dat deeze tw e e v o g ten , naamelyk , de lu ch t die buiten deeze glaaze-
pyp is , en h e t kw ik z ilv e r dat daar b innenin is , als dan'in een net ƒ e e - /E qU;ijbre.'
v e nw ic h t z y n . Nu zoudenze n o oit in e e n ig e e v enw ich t te-zaamen kunnen
koomen', b y-aldienze o o k niet inderdaad en waarheid eeven_g zw aa r - g - ciants.
w ic h t ig eu wa aien , h e t ééne als h e t andere : dat is , by-aldien eene
kolomme van kw ik z i lv e r van z je e v en -en -tw in tig en één-halve duimen
h o o g t e , niet nét zo zwaar en was-, als eene ko lom m e yan lu c h t is ,-
van één en d é ze lve d ik t e , dóch die z ich k om t u it-te-ftrek ken to t a an / ,SurfJCCdcfc
de opp erv lak te van deszelfs d am p 'g ew e ft toe. fon atmo.
Hier uit vólgd dan-, d a t , hoe verder men van de O p p e r v la k te des fphere,
A ardkloo ts is v e rw y d e r t ; e n , b y -g e v ó lg e , hoe naader men aan die
oppervlakte is , w é lk e h e t d am p -g ew é ft der lu ch t k om t te eindigen
en te bepaalen , hoe minder o o k h et kw ik z ilv e r in h e t * W c e r -g la s -^Barome-
zal moeten op-klimmen.
E lfd e L i d .
D a t de lucht zo k zwaarwichtig niet en is in betrokken en ongeftuimig pefantf--
Weeder, als ze w e l by hélder en Jchoon weer is ; en uit w a t reede.
Vérder vólgd hier uit-, dat h e t kw ik z i lv e r in het / \V e ê r -g la s needer / Baromc-
moet d aa len, na maate dat d e lu ch t minder zw a a rw ic h t ig w e id ; e n , tre,
by