Shared Publication

gang van 1 Januari 1852 met 50 percent verminderd ingevolge art. 11 van het Tractaat van 20 September 1851 (Staatsblad n°. 11 van 1852). De opbrengat, welke te voren/26 000 à / 28 000 bedroeg, vermin- derde dientengevolge in 1852 t o t / 13800, dochsteegvervolgens to t/2 5 400 in 1864, wisselde van 1865 tot 1879 tusschen/27 000 en / 33 000, klom verder tot /40000 in 1889, bereikte rnim / 50 000 in 1893, bijna /5 5 900 in 1894, ongeveer /5 3 600 in 1895 en in 1896 het hoogste cijfer v a n /6 6 100. Ook hieruit blijkt de belangrijke vermeerdering van het vervoer. Op de gekanaliseerde Dieze is de vaart vrij. B. HOOGENBOOM. DE AFSLUITING VAN DE MAAS BIJ ANDEL. < f > _____________________________________________ , [e«^gggflu het in 1823 door Iv r a y e n h o p f in zijne »Proeve van Gfcoäel *een ontwerp tot scheiding der ri vieren de Waal en lu iiilE fl “de Boven-Maas en het doen afloopen dezer laatste < over hare oude bedding op het Bergscheveld» geop- perde denkbeeid, dat in den aanvang zoo weinig bijval mocht ondervinden en eerst later door de inspecteurs van denWater- staat v a n d e r K o n , P i j n j e en Co n r a d in hun rapport van 1861 warm werd aanbevolen, ten gevolge van de aanneming van de wet van 26 Januari 1883 (Staatsblad n". 4) tot het verleggen van de uitmonding der rivier de Maas, zijne verwezen- lijking nabij is gekomen, — nu de nieuwe rivier gereed is de wateren van de Boven-Maas te ontvangen en op het Hollandsch Diep te brengen, zoodra slechts de tusschen de noorder- en zuiderdijken der Nieuwe Maasmonding gelegen, tot het water- schap de Hooge Maasdijk van Stad en Lande van Heusden enz. behoorende dijkvakken bij het Heleind en beneden Heusden zullen zijn doorgestoken, zal eerlang het oogenblik aanbreken, waarop de toevoer van de Maas naar de Boven-Merwede zal kunnen worden opgeheven. Daartoe zijn de voorbereidende werkzaamheden thans in vollen gang. Bij de wet van 29 October 1892 (Staatsblad n°. 244) werd verklaard, dat het algemeen nut de onteigening vordert ten name van den Staat van de eigendommen in de gemeenten Andel, Giessen, Brakei en Pouderoijen, noodig voor het leggen van een dijk ter afsluiting van het gedeelte van de rivier de Maas beneden Heusden, aanvangende aan den Nieuwen Dijk onder Brakei, zieh in zuidwestelijke richting uitstrekkende, de rivier de Maas doorsnijdende, en eindigende aan den bandijk van het Oud Land van Altena onder Giessen, en op den 26sten September 1894 werd v o o r /488700 aanbesteed het makenvan de kunst- en grondwerken op de beide oevers van de Maas, ten behoeve van de afsluiting dier rivier. Door wijziging, bij onderhandsche overeenkomst tijdens de uitvoering der werken in het bestek gebracht, en door het gebruik van längere palen onderging dit bedrag eenige wijziging, zoodat het thans op / 507 143.60 is te stellen. Dit bestek bevatte onder meer het bouwen van eene scheep- vaartsluis van 13 M. doorvaartwijdte en 120 M. schutlengte op den linkeroever van de rivier de Maas, bestaande uit twee’ afzonderlijke sluishoofden op paalfundeering en eene schutkolk met aarden beloopen, doch de beweegbare waterkeeringen waren daarin niet begrepen. Het maken en stellen van de ijzeren deuren en verdere ijzerwerken der scheepvaartsluis bij Andel, onder de gemeenten Andel en Giessen, werd den 4den September 1895 aanbesteed voor f 122736. Het is meer bepaald aan deze sluis, die zoozeer van het ge- woonlijk gevolgde type verschilt, dat hieronder eenige woordeh zullen worden gewijd, onder verwijzing naar de bijgevoegde schetsteekening, (plaat XI), waarop de westelijke helft van het sluishoofd aan de Maaszij de met de waterkeeringen is aangeduid. De sluis, aanvankelijk ontworpen op eene schutlengte van 90 M. bij eene doorvaartwijdte van 13 M. en eene hoogte van den slagdrempel aan het Maashoofd van 2.75 M. — AP. en aan het Waalhoofd van 2 M. —AP., verkreeg ten gevolge van den in de Tweede Karner der Staten-Generaal geopperden wensch eene zooveel grootere schutlengte. Zij bestaat uit twee op zieh zelf staande sluishoofden, een Waalhoofd en een Maashoofd. De schutkolk, wijd in den bodem 20 M., heeft aarden met steen bekleede beloopen, opgaande van den bodem der schutkolk, gelegen op 2.75 M. — AP., tot 5 M. + AP. onder eene helling.-van 1 op 1 en van 5 M. + AP. .tot 6 M. + AP. van 2'/t op 1. Dientengevolge moesten de sluishoofden eene zeer groote breedte“verkrijgen, waardbor gelegen- heid ontstond het dubbel stel deureD, in elk sluishoofd vereischt, omdat de hoogste waterstanden zoowel aan de Maas- als aan de Waalzijde kunnen voorkomen, door één paar waaierdeuren in elk sluishoofd te vervangen, en zoodoende de lengte van elk sluishoofd aanmerkelijk in te krimpen. De sluis toch dient aan beide zijden water te kunnen keeren. Zij moet te allen tijde gelegenheid geven tot schütten ; van een schutpeil kan dus bij dit kunstwerk geen sprake zijn. De groote lengte van- de schutkolk en, ten gevolge van de hellende beloopen van de kolk, hare bij hooge waterstanden groote breedte, maken dat bij eenigszins groot verval tusschen Waal en Maas eene aanzienlijke hoeveelheid water vöor.de vulling van* de schutkolk wordt vereischt. Heeft dit waterverbruik uit den aard der zaak geenbezwaar, waar het de scheiding betreft van twee rivieren, zoo heeft die groote hoeveelheid wel invloed op den tijd, die voor eexie schut- ting gevorderd wordt. Gelegenheid tot eene snelle vulling en lediging van de schutkolk behoorde dus te worden gegeven, en om de deuren niet al te veel te verzwakken door groote schuifopeningeD, zijn in de sluishoofden riolen aangebracht, breed 1 M. en ongeveer 2 M. hoog. Deze riolen staan tevens in verbinding met de waaierkas en geven zoodoende gelegenheid ook den druk op den waaier in sommige gevallen te regelen. Treden wij, na in de schutkolk te zijn afgedaald en het krooshek, dat den ingang verspert en dat zoo noodig door een hulpschuif kan worden vervangen, te hebben weggenomen, het ruime riool binnen, dan stuiten wij weldra op eene zware schuif, die onder sommige omstandigheden een waterverschil van ongeveer 3 M. zal moeten keeren, en die, van tegenwichten en rollen voorzien, zieh op en neer kan bewegen längs rails, welke zieh in de schuifsponningen bevinden. Een weinig verder vinden wij ter zijde eene dergelijke schuif, die toegang geeft tot de waaierkas. Vervolgen wij onzen weg door het hoofdriool, dan stuiten wij op een klepdeur, draaibaar om eene vertikale as en roerklep genaamd, die door den waterdruk in beide richtingen kan draaien, zoodra slechts een klink wordt opgeheven, welke van het andere sluishoofd af in beweging kan worden gebracht. In geopenden stand komt de deur te staan in eene in het metsel- werk uitgespaarde kas, zoodat de rioolopening niet wordt ver- nauwd. Nog eenige schreden verder, bij het einde van het riool, stuiten wij wederom op een krooshek, terwijl daar ter plaatse tevens gelegenheid is gegeven tot het aanbrengen van eene noodschuif, voor het geval men het riool droog wil leggen. De beperkte ruimte, waarover kan worden beschikt, veroorlooft niet in nadere beschouwingen over de détails der constructie \lnaarmate de waterstand in de schutkolk of in de rivier hooger te treden. Slechts is er op te 'wijzen, dat eene te snelle beweging van de roerklep wordt tegengegaan door het aanbrengen van een zuiger, welke zieh in een cylinder beweegt, waaruit de lucht slechts door eene kleine opening, derhalve slechts langzaam kan ontsnappen, en dat, om het mogelijk te maken, kleppen en schuiven gemakkelijk na te zien en gebreken in de aanslagen te hersteilen, zonder het verkeer te stremmen, van de aanslagen een vast raamwerk is gevormd, dat in sponningen van het metselwerk beweegbaar is, zoodat het naar boven kan geschoven worden. Hierdoor wordt niet alleen het voordeel verkregen, dat het raamwerk der schuiven zonder drooglegging van de riolen kan worden nagezien, doch tevens dat alsdan de aanslagen tegen de beweegbare deelen zuiver afgewerkt kunnen worden. De waterdichte aansluiting van het raamwerk aan het metselwerk zal worden verkregen door eene mossponning. Slaan wij thans een blik op de eigenlijke beweegbare water- keering van de sluis. Zooais reeds werd opgemerkt bestaat die waterkeering uit een paar waaierdeuren in elk sluishoofd. Deze zijn zoodanig geplaatst, dat zij naar de zijde van de rivier — en dus niet naar de schutkolk — opendraaien. Die deuren verschillen in menig opzicht van de tot heden gevolgde constructie. Werden vroeger,bij den bouw van ijzeren waaierdeuren, waaier en deur elk als een afzonderlijk geheel behandeld, wat eigen- aardige moeielijkheden opleverde — thans is men daarvan afgeweken en bestaat er een nauw .verband tusschen beide deelen, zoodat het samenstel als een soort van schip kan worden heschouwd. Het onderste gedeelte van het samenstel bestaat uit een luchtkist, ongeveer 2 M. hoog, waarvan de opstaande wanden gevormd worden door de beplating van deur, waaier en stroom- schot, en die van binnen gemakkelijk is na te zien en waterdicht te houden. De toegang wordt verleend door een ruimen koker, voorzien van een trap. Tot het gedeelte van de waaierdeur, boven de luchtkist gelegen, heeft het water in den regel vrijen toegang door eene opening in het stroomschot, die evenwel door eene kleine schuif kan worden ofgesloten. Wordt nu in de luchtkist eenige ballast gebracht en het water uit het gedeelte van de deur boven de luchtkist verwijderd en verwijderd gehouden, dan is de deur drijvende en kan zonder bezwaar worden vervoerd. Het aanbrengen eener waaierdeur zal op de volgende wijze geschieden. Bij de sluis aangekomen, wordt de waaiervlotdeur in de waaierkas gevlot en de taatskom juist boven de taats gesteld, waarna water wordt gelaten in de ruimte boven de luchtkist, totdat, al zinkende, het samenstel op de taats komt te rüsten. Voor de bevestiging van den hals wordt, in navolging van hetgeen is geschied bij de sluis te Rendsburg in het Noord- Oostzeekanaal, niet de gebruikelijke, in het metselwerk ver- ankerde halsbeugel gebezigd, maar een zware ijzeren balk wordt over de waaierkas gelegd, evenwijdig aan en nagenoeg tegen de dagzijde van de sluis, en aan weerszijden opgesloten in schoenen, die in het metselwerk verankerd zijn. Aan dien balk, die tijdens het invaren van de waaierdeur geheel weggenomen kan worden, is een horizontaal kussenblok bevestigd, waarin de hals draait. Beschouwen wij de waaiervlotdeur eenigszins nader, dan zien wij dat door de luchtkist heen een horizontale koker is aangebracht, die aan de zijde van de waaierkas door eene schuif A kan worden gesloten, terwijl bovendien in den waaier eene opening is gelalen, welke gesloten kan worden met de schuif B. In gewone omstandigheden wordt de schuif in het riool, dat naar de waaierkas leidt. dicht gezet en dicht gelaten, en, al is, de schuif A opengesteld of de schuif B . Dit openstellen en sluiten behoeft niet bij elke schutting te geschieden, doch enkel wanneer het verschil tusschen de hoogte van de Waal en de Maas van richting verändert, derhalve in den regel slechts zelden. Bovendien vinden wij. in de deuren nabij de voorharren vrij groote openingen C, die met tolkleppen kunnen worden gesloten. Deze kleppen hebben evenals de klepdeuren in de riolen geen aanslagen noodig en kunnen naar weerszijden — al naarmate de richting van den waterdruk — openslaan. Zij vervullen dezelfde rol als de riolen tot vulling en lediging van de schutkolk, en kunnen dus worden gebruikt eensdeels bij mogelijk gebrek aan de riolen of de zieh daarin bevindende schuiven en kleppen', en anderdeels gelijktijdig met die riolen tot bespoediging van de schutting. Is door het gebruik van waaiervlotdeuren in plaats van puntdeuren bij deze sluis eenerzijds het voordeel verkregen, dat eene belangrijke hoeveelheid metselwerk wordt uitge- spaard en gelegenheid wordt gegeven tot eene spoedige vulling en lediging van de schutkolk, anderzijds is daaraan het voordeel verbonden dat men, in verband met de groote breedte van schutkolk en doorvaartopeningeD, de sluis bij een verschil in waterstand van 0.15 ä 0.20 M. in elke richting veilig open kan laten staan, ten einde zoolang mogelijk de scheepvaart gelegenheid te geven zonder schutting door te varen. Stijgt het waterverschil boven die maat, dan zullen de waaiervlotdeuren op de bij waaierdeuren gebruikelijke wijze moeten worden gesloten. In den regel echter, wanneer de verbinding moet worden gevormd tusschen de rivier en de tot hetzelfde peil afgeloopen of gevulde schutkolk, zullen de deuren door handenarbeid moeten worden bewogen. Daartoe is op het boven- vlak van de waaiervlotdeur een getand quadrant van groote middellijn aangebracht, dat in beweging wordt gebracht door een windwerk, bevestigd. op den vroeger vermelden ijzeren balk boven de waaierkas. Om eenigermate een oordeel te kunnen veilen over de massa, die in beweging zal moeten worden gebracht, kan nog worden vermeld dat het gewicht van elke deur, zonder den waterballast, ongeveer 64650 KG. zal bedragen, namelijk: ■ | | | .................... 46 750 KG. Plaat-, L en ander ijzer I en C i j z e r ................................................. Gesmeed ijzer................................................. Gegoten i j z e r ................................................. Gegoten ijzer (ballast).................................. Staal ................................................................ Phosphorbrons, messing en babbithmetaal. Eikenhout ...................................................... Dennenhout...................................................... Caoutchouc . ........................ . . . . . . . 7690 | ......................... 1650 . | .........................1 115 » ......................... 2 500 » ......................... 2 650 1 570 » 1.2 M*. 1.15 » 18 KG. Eindigen wij deze beknopte beschrijving met de mededeeling, dat het ontwerp van de afsluitingswerken bij Andel is opge- maakt door ons medelid, den ingénieur van den Waterstaat R. P. J. T ü t e i n N o l t h e n i u s , dat de bouw van de sluis is aangenomen door de heeren P. V l a s m a n te Utrecht en G. v a n S p a n j e te Haarlem, en dat de ijzeren deuren en verdere ijzerwerken worden vervaardigd bij de firma F. K l o o s e n Z o n e n te Alblasserdara. F. DOFFEGNIES. SCHNEBBELIE.