Shared Publication

jaren behandelt — is de oravang van.de waarnemingen zeer 1 aanmerkelijk uitgebreid. In 1860 waren bij den Algemeenen Dienst de geregelde aan- teekeningen voorhanden van 63 waarnemingspunten; in 1870 van 112, in 1880 van 165 en in 1896 van 17 2 . peilschalen in Nederland, terwijl oök die van enkele voor ons land belangrijke buitenlandsche waarnemingspunten zijn of worden opgenomen, zooals die van Keulen sedert 1772. Golden tot het jaar 1894 de verzamelde aanteekeningen in hoofdzaak alleen de hoofdrivieren inet huune mondingon en de zee, in dit jaar werden de waterwaarnemingen ook uitgebreid tot de k le in e rivieren . Daartoe werden in de verschillende riviertjes en beken, die tot het gebied der kleine rivieren be- hooren, 62 peilschalen gesteld, die sedert ook geregeld worden waargenomen. Hoezeer het werk, door de waterwaarnemers verricht, moet gewaardeerd worden, toch bleek ook hierbij de ontwikkeling van de werktuigkunde verbetering te kunnen geven. Zoo werd in 1862 te Helder de eerste z e lfr eg istr e e r en d e peilschaal opgericht, welke allengs door meerdere werd gevolgd, totdat thans de geregelde aanteekeningen van 66 registreerende peilschalen worden verzameld. Wel is waar zijn de kosten van het aanbrengen van dezewerk- tuigen niet gering geweest, doch het nut is ook minstens daar- mede geevenredigd toegenomen. Vooral aan zee en aan de benedenrivieren geven zij het geheele verloop aan der getijlijnen, hetgeen veel leerzamer is dan de enkele aanteekening van hoog- en laagwater of van standen op bepaalde uren van den dag, die van den waarnemer eener gevvone peilschaal kunnen worden verkregen. Daarbij komt, dat men bij de aflezing van een vaste peilschaal is overgelaten aan den goeden wil van den water- waarnemer, die op koude winterdagen het somtijdsverkieslijker vindt een fictief hoogwater op te teekenen, dan een langen tocht over een modderigen dijk te doen om, bij de peilschaal gekomen, geduldig te wachten tot het water den hoogsten stand zal bereikt hebben. Kn zelfs met zijn goeden wil zijn de waarnemingen aan gewone peilschalen, vooral wegens golfslag, minder nauwkeurig dan de aanteekeningen der registreerende. De bewerking van al deze aanteekeningen geschiedt op het bureau van den Algemeenen Dienst van den Waterstaat. Jaarlijks worden de verzamelingstabellen van de waterhoogten volgens de bladen van de registreerende peilschalen en de gewone peilschalen gedrukt, terwijl om de tien jaren het zoogenaamde «Tienjarig Over zieht" verschijnt, een recapitulatie van de gemid- delde, hoogste en laagste standen over verschillende tijdvakken en groepen van tijdvakken. De beschikbare ruimte laat ons niet toe bij de inrichting van zoodanig «Tienjarig Overzicht» langer stil te staan. Echter verdient het de aandacht, dat in het vierde «Tienjarig Overzicht., loopende van 1881—1890, een N o t a voorkomt omtrent de waarde van de uitkomsten van een «Tienjarig Overzicht» van de waargenomen waterhoogten, welke nota voor ieder, die van dit onderwerp eene Studie maakt, veel wetenswaardigs bevat. Evenmin achten wij het noodig de inrichting van de registreerende peilschalen te beschrijven, daar deze in elk goed handboek van de Waterbouwkunde te vinden is, terwijl voor elke bepaalde peilschaal de gegevens i n h e t a r c h i e f van den Algemeenen Dienst voorhanden zijn. Beiangrijker komt het ons voor een Staat op te nemen van alle peilschalen, waarvan de aanteekeningen met het jaartal van den aanvang van de waarnemingen bij den Algemeenen Dienst bekend zijn en in het Tienjarig Overzicht zijn opgenomen, opdat ieder, die deze gegevens wenscht te raadplegen, wete over welk materiaal kan worden beschikt. Ook' kan het bijgevoegde kaartje (plaat LVIII), waarop al deze peilschalen alsmede die, welke tot het gebied van de kleine rivieren behooren, staan aangeduid, een denkbeeid geven van de grondige wijze, waarop getracht wordt tot de kennis van de waterstanden en vau de getijverschijnselen te geräken; en kan het dichte net van waarnemingspunten ons de welbehagelijke overtuiging geven, dat wij ook in dit opzicht ons niet voor het buitenland behoeven te schämen. Vooral nu door de Nauwkeurigheidswaterpassingen de nul- punten van de peilschalen met zorg aan het N.AP. zijn vastgelegd, kan het geheele systeem van de waterwaarnemingen aanspraak maken op den naam van afgerond g eh e e l, voldoende aan de billijke eischen van de wetenschap. Na deze uiteenzetting is het niettemin mogelijk, dat deze of gene, die slechts aanziet wat voor oogen is, bij zichzelf de opmerking maakt: «Nu ja, dat is alles heel interessant, maar is het nut «van al die waarnemingen op die vele punten, gedurende al «die jaren gedaan, wel evenredig met de kosten? Denk eens «aan de honderdduizenden, die besteed zijn aan aahlegkosten «van de gewone- en vooral van de registreerende peilschalen; «aan de vele duizenden, die jaarlijks uitgegeven worden voor «het onderhoud van al die voorwerpen, voor bezoldiging van «waterwaarnemers, voor de duizenden kilo’s bladen en tabellen, «die jaarlijks het archief van de waterwaarnemingen vergrooten, «voor het laten drukken der Verzamelingstabellen en voor «andere daarbij behoorende zaken! En welk resultaat ziet men «daarvan?» . Maar behalve dat zoo iemand, zooals in den aanvang van dit opstel, kan gewezen worden op de ontelbaar vele openbare werken, die berusten op de cijfers, door deze waterwaarnemingen verkregen, kan hem ook worden geantwoord, dat vele resultaten eerst kunnen worden gebouwd op langdiirige perioden van waarneming. Onze getijden bijvoo'rbeeld verloopen in een cyclus- van nagenoeg 19 jaren, den duur van den omloopstijd van de pool der maansbaan om de pool van de eeliptica. Voor een nauwkeurige Studie van de getijden uit de waargenomen gegevens, bijvoorbeeld voor het berekenen van getijtafels, is het dus zeer nuttig, dat sedert negentien jaren de waarnemingen zijn verricht; en wel in het bijzonder zullen die aan een registreerende peilschaal daartoe bruikbaar zijn. En voor de bepaling van den gemiddelden maandelijkschen zeestand, die zeer afhankelijk is van den invloed van den wind, is zelfs een negentienjarig tijdvak van waarneming aan een registreerende peilschaal nog vrij kort. Het behoeft dus niet te ‘ verwonderen, dat nog zoo weinig wetenschappelijke Studien, gebaseerd op de waterwaarnemingen, zijn openbaar gemaakt. Doch naarmate de Serien getijlijnen der registreerende peilschalen in lengte aangroeien, worden deze rijp voor bewerking. In de laatste jaren zijn dan ook van enkele havenplaatsen, IJmuiden, Brouwershaven, Zierikzee, Hellevoetsluis, Hoek van Holland getijtafels berekend. In het buitenland was men ons hierin voor: daar werden jaarlijks getijtafels in het licht ge- geven, en werd het nut daarvan, in de eerste plaats wel voor de scheepvaart, algemeen erkend. Doch dank zij onze registreerende peilschalen komt Nederland ook langzamerhand in bezit van goede getijtafels. Het laat zieh aanzien, dat behalve de genoemde ook voor andere aanzienlijke havenplaatsen de getijtafels zullen berekend worden, eh zoo- doende het nut van de waterwaarnemingen meer tastbaar worden zal. Want niet alleen voor de scheepvaart, maar ook voor de landsverdediging, voor da marine, voor afwateringsbelangen, zijn goede getijtafels van zeer veel dienst. | En hiermede besluiten wij, met den wensch, dat vooral ook in ingenieurskringen de beteekenis van het geringe in de waterwaarnemingen meer algemeen möge worden gewaardeerd. F. L. ORTT. Lijst van g ew o n e en r e g i s t r e e r e n d e peilschalen (*), met het jaartal sedert wanneer de waarnemingen bij den Algemeenen Dienst van den Waterstaat bekend zijn. Nummer. Plants van de peilschaal. Jaartal. 1 Nummer. Plaats van de peilschaal. Jaartal. Nummer. P laats van de peilschaal. Jaartal. Z u tp h e n .................................... N ijm e g e n ............................... 1765 67 1 Sliedrecht (Baanhoek) . . . 1868 109 H e d ik h u iz e n .......................... 1870 3 1772 1773 58 Crevecoeur............................... H e d e l......................................... 1858—1881 1881 110 111 I J m u i d e n ............................... Petten........................ 1871 1871 Arnhem .....................’ ■ 1772 59 Paulownahoeve . . . . . 1858 112 B ro uw e rsh a v e n ..................... 1872 5 D o e s b u v g ............................... 1772 60 V e e n ......................................... 1860 113 G o ris h o e k ............................... . 1873 Go rinch cm.......................... • 1782 61 W o u d ric h em .......................... 1800 114 S ta v e n is s e ............................... 1872 ? 1782 62 B i b u r g .................................... 1860 118 Zierikzee.................................... 1873 8 Tiel . .................................... 1787 68 Krimpen a/d Lek . . . . 1861 116 Oolijnsplaat............................... 1872 Deventer.................................... 1800 64 Muiden (binnenzijde) . . . 1861 117 V lie te p o ld e r........................... 1872 10 Asperen (boven de sluis) ■ 1810 65 Oud-Beierland.......................... . 1862 118 Burgh......................................... 1872 10(bis) Asperen (beneden de sluis) . Hülhuizen . . . . . . . 1810 1814 60 67 Spijkenisse ............................... Deen ep laa t............................... 1862 1862 119 120 W e s tk a p e l le .......................... 1872 D o rd r e c h t............................... 1814 68 Keizersveer. ■ ..................... 1862 121 Hoorn......................................... 1872 18 14 B ‘ 11 1814 69 Willemstad............................... 1862 122 N i jk e r k .................................... 1872 Westervoort (brug) . . . . 1814 70 Bergen op Zoom..................... 1862 IV D o rd r e c h t .......................... . 1878 K a t e r v e e r ............................... 1815 71 B a t h ......................................... 1862 V Moerdijk............................... 1873 1821 72 H a n sw e e rt............................... 1862 Va Keizersveer.......................... . 1873—189C 10 Maastricht (brug).................... 1824 73 T er Neuzen............................... 1862 123 Dodewaard..................... ..... . 1873 Moerdijk.................................... 17 ■ 1825 74 Bllewo u tsd ijk.......................... 1862 124 Visé (boven de stuw) . . . 1874 18 M a a s tric h t............................... 19 Werkendnm (buitenzijde). . 1825 75 Breskens.................................... 1862 125 Vise (beneden de stuw) . . 1874 Z alt-B om m e l.......................... 1881 76 Y lis s in g en ............................... 1862 126 St. P i e t e r ............................... 1874 2 1 • Steenenhoek. . . . . . . 1834 77 K a tw i jk . . . . . . . . 1863 127 M a e s e y c k ............................... 1874 sa V r e e sw i jk ............................... Gorinchem (Linge) . . 1834 1834 79 Hoek van Hol land. . . . . Goedereede............................... 1864 1864 128 129 Maasbracht............................... M a a s b a n d ............................... I 1874 1874 23(bis) - Gorinchem (Kanaal). . . . 1834 80 Puttershoek............................... 1865 180 Grevenbicht............................... 1874 Yenio 1841 81 den H e ld e r............................... 1865 181 Kessel.......................................... 1874 Vlaardingen............................... 1848 I den H e ld e r............................... 1865 132 A rc en .......................................... 1874 26 27 B o z en b u rg ............................... Hardinxveld . . .“ • • • 1848 1861 82 88 L em m c r.................................... Stavoren. . . . . . . . . 1865 1865 183 134 Well . .................................... Afferden.................................... 1874 Vijfsluizen ............................... 1861 84 H a r lin g e n ............................... 1865 135 Mook .......................................... 1874 29 Arkelscho dam (Linge). . 1851 85 Nieuwe Bildt . . . . . . 1865 136 B a v e s te in ............................... 1874 80 Vianen ( L e k ) .......................... 1851 86 Z o u tk am p ............................... 1865 187 Qjjw ■ • ............................... 1874 81 Steenenhoek (kanaal) - . . . 1851 87 D e l f z ij l.................................... 1865 188 G ee rtruidenbe rg..................... B o e rm o n d ............................... 1851 88 Nieuw Staten zijl..................... 1865 189 Alb la sse rd am .......................... 1874 33 S l ie d r e c h t............................... 1853 89 Lobith. . .......................... 1866 140 ’s G ra v e n d e e l.......................... 1874 Grebbe . . . . . • • • 1854 90 Gouda.......................................... 1866 V I Willemstad............................... 1874 36 Wijhe . . . . St. Andries (Waal) . . . . 1854 ÌS54 91 92 Diercn............................... Walsoorden............................... 1866 1866 141 i « Steenbergsche Vliet. . . . Bruinisse.................................... - 1874 1874 87 Bemmerden............................... 1854 n Schutsluis Willem I I I . . . 1866 v n Brouwershaven . . . . ■ • 1874 88 W ijk bij Duurstede. . • • 1854 93 Schutsluis Willem I I I . . . 1S66 143 Öuddorp.................................... 1874 Culemborg............................... 1854 '94- Helsluis (buitenzijde) . . . 1867 144 B e p a r t .................................... 1874 40 Schoonhoven .......................... 1854 95 Helsluis (binnenzijde) . . . 1867 145 | Annapolder............................... 1874—18! 41 B o tte rd am ............................... 1854 96 Jaarsveld. ............................... 1867 1 Cortgene.................................... 1889 Boxmeer. ............................... 1854 97 Lek kerkerk ............................... 1867—1881 146 W n a r d e .................................... 1874 43 G e n n e p .................................... 1854 S t r e e f k e rk ............................... 1881 147 Ho ed ekenskerke..................... 1874 Blauwe s l u i s .......................... 1854 I I I Hoek van Holland . . . . 1867 148 Z u id -K ra a ije r t...................... 187 W illem sd o rp .......................... 1854 93 Werkendam (binnenzijde). . 1867 V I I I Z a lt-B om m e l.......................... 1875 46 Hellevoetsluis« . . . . . 1854 99 Ottersluis (binnenzijde). . . 1867 IX Puttershoek............................... 1875 *7 S c h o k la n d ............................... 1854 1854 100 101 T h o l e n .................................... We meldin g e .......................... 1867 1867 X X I Spijkenisse............................... 1875 1875 - 49 Muiden (buitenzijde). . . . 1855 103 Sas van G o e s .......................... 1S67—1884 ra B o t te rd am ............................... 1875 1856 Oost-Beveland.......................... 1884 x n i B o z en b u rg ............................... 1875 61 Arkelsche dam (Zederik) . . 1856 103 Lek sk en sv e er.......................... 1868 149 O l s t ..................... ..... . . ., 1875 Vianon (Zederik)..................... 1866 104 Noordbank (Scheur). . . . 1868—188 m r ’ K a t e r v e e r ............................... 1875 53 Ameide (Zederik)..................... Ameide (L e k ) .......................... 1856 Bozenburg (schutsluis). . . 1385 XV . K äm p en .................................... 1875 53(bis) 54 1856 106 B o r s e l e .................................... 1868 XVI S c h o k la n d ............................... 1875 L i t h ......................................... 1857 106 Ho ofd p laa t............................... 1868 150 I Kraggenburg 1875; St. Andries (Maas) . . . . 1367 107 E z um a z ijl............................... 1868 X V II K a tw i jk ..................................... 1875 5 . Medemblik............................... 1867 108 Heu sd e n .................................... 1869 1 x v m ü r k ......................................... 1875 (*) Do ambiscile cijfers duiden de gewone en de rotneinsche cijfers de registreerende peilschalen aan.