Shared Publication

Nummer. P laats van de peilschaal. 151 U rk . . ............................... X IX Steenbergaohe Vliet. . . . XX Go rin ch em ............................... XXo Bemmerden............................... X X I Y r e e sw i jk ............................... X X II Schoonhoven .......................... x xm Krimpen aan de Lek . . . X X IV Vlaordingen. .......................... 153 W e s te r v o o r t.......................... 158 Z w o l l e .................................... 164* Mond der Y e c h t..................... 155 H a s s e l t .................................... 156 Z w a r ts lu i s ............................... 157 G e n em u id e n .......................... XXV Hansweert . . . . . . . XX VI Harlingen . . . . x x v n Tiel . ............................... ..... X X V I I I ’sG r a v e n d e e l.......................... XXIX W illem sd o rp .......................... 158 de S tee g .................................... X XXj V lis s in g e n ............................... X X X I de W ie lin g e n .......................... 159 de W ie lin g en .......................... X XXII D u rg e rd am ............................... 160 D u rg e rd am ............................... x x x m N i jk e r k .................................... 1875 1876 1876 lnÌ876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1876 1877 1877 Bovendien worden opgaven ontvangen vai De registreerende peilschalen Vu Keizersv Eiburg . . Zoutkamp . Delfzijl . - E ck cn Wiel Maastricht . Ter Neuzen. Texel . .' • Ylieland . . Enkhuizen . Nieuw Statenzijl Alblasserdam Kraggenburg Sliedrecht . Streefkerk . H ed e l. . . Hellevoetsluis Wemeldinge Bruinisse. . Stavoren. . Culemborg . Kop van 't Land, vroe- | Hardenhoek g e r . 1 Ottersluis (buitenzijde) Westervoort Ylieland-. • X XXIV XXXV X X XV I 161 x x x v n x x x v m XL X L I X L n X L II I XL IV XLV X LVI X L V II X L V m X L IX Janrtal. Nummer. P laats van de peilsohaal. Jaartal. 1877 L H I; ; E n k h u iz e n ............................... 1883 1877 LIV O ranjesluizen.......................... 1 883- 18SS 1877 LV B o r s e le .................................... 1883—1889 1878 LVT IJmuiden | . • • • ■ 1888 1878 LV H Herwijnen . . . . . . . 1884' 1878 166 H e rw ijn e n ............................... ISSI 1878 Lvni Oost-Beveland.......................... 1884. 1878 L IX W e s tk a p e l le .......................... 1884—1888 1878 . LX Vee re......................................... 1884' 1878 L X I St. Andries (Maas) •. . . . 1886 1879 i x n St. Andries (Waal) . . . . 1885 1879 LXIIrt Hoek van Holland (zeeeinde) 1885—1895 167 Bozenburg (schutsluis Brielsche a peilschalen te Keulen sedert 1773 en Emmerik sedert 1854.. a Bemmerden en L X IIa Hoek van Holland (zeeeindel zijn verdwe M a a s ) .......................... 1886 1880 L x m Bath 1886 LXIV Zierikzee.................................... LXV Eoptazijl.................................... 168 Boptazijl.................................... 1881 1883 169 LXVT Oranjesluizen . . . . . . Lem m er.................................... 1888 1833 LX VII Hindeloopen . . . . > • 1883 170 H in d e lo o p e n .......................... 1888 1853—1866 L X V in Mond der Donge..................... van af lM o i 1890 1866—1882 171 Mond der Donge. . . - • 1S90 1883 LX IX Scheveningen.......................... 1S96 1883 1 WATERSTAATSKAART. rBaszaas^i it vorige eeuwen treft men in verschiliende archieven R P J |1| n0g een groote verscheidenheid van kaarten aan; I M 1| meestentijds waren het voorstellingen van steden en «aSsIaMSi waterschappen, of wel plans, de defensie van den Staat betreffende. Geteekende of gegraveerde kaarten betreffende de geografie en topografie waren zeldzamer en, hoewel voorzien met prächtige wapenscbilden en andere versieringen, waren zij niet volledig, veel minder nauwkeurig in de details; zij waren te veel als schet-s behandeld en bijna zonder uitzondering als op zieh zelf staande voorstelüngen geteekend, zoodat er geen samenhangend geheel bestond, dat een duidelijk en nauwkeurig beeid van ons Vaderland gaf. ' Tegen het einde van de vorige eeuw werd door het bestuur van de Bataafsche Republiek aan den generaal K r a y e n h o f f opgedragen het vervaardigen van eene kaart tot het bepalen van de nieuwe verdeeling van het grondgebied van dat ge- meenebest in departementen, arrondissementen en gemeenten. Van deze gelegenheid maakte K r a y e n h o f f gebruik om een voorstel te doen tot het verrichten van een driehoeksmeting op de wijze, zooals reeds door P. F. A. M tcH A iN .en J. B. J. D e l a m b r e in Frankrijk was tot stand gebracht; de toestemming werd ver- leend en de uitvoering geschiedde met een zorg en nauwge- zetheid, welke maar zeldzaam bij dergelijke werkzaamheden geevenaard zijn geworden. Verschiliende omstandigheden hadden echter de uitvoering van het plan tot verkrijging van eene nauwkeurige en uitvoerige kaart vertraagd. Eene konink'lijke commissie werd benoemd en den Ssten Juli 1822 bracht zij een verslag uit, dat een schat van wetenswaardige bijzonderheden bevatte, benevens de noodige voorstellen omtrent de wijze, waarop men tot een goed geheel zou kunnen geräken. Eene brigade officieren van den generalen staf begon met het nazien en verbeteren van de kaart van J . graaf d e F e r r a r is , het verzamelen van alle topografische gegevens en het doen van militaire verkenningen. Spoedig ontdekte zij evenwel, dat, ofschoon die kaart in sommige bijzonderheden vrij nauwkeurig is, de juiste ligging van de hoofdpunten daaröp veel te wenschen overlaat, zoodat zij niet geschikt was ora tot grondslag voor eene nauwkeurige nieuw samen te stellen kaart te worden gebezigd. De driehoeksmeting van den generaal K r a y e n h o f f moest worden voortgezet en ten einde den vorm en den aard van de verschiliende zoo- wel bebouwde als onbebouwde perceelen aan te geven, werden de bestaande kadastrale gemeentekaarten tot de schaal van 1:25000 verkleind. De alzoo verkregen teekeningen der gemeenten werden met de meeste zorg aan elkander gesloten en op cartons vangelijke grootte gehecht; deze minuutbladen, 0.50 M. hoog en 0.40 M. breed, werden door verkenning van het terrein door de officieren van den generalen staf herzien en aangevuld met ai wat ver- eischt wordt tot samenstelling van eene volkomene topografische en militaire kaart. Deze bladen werden daarna in het net geteekend en gebruikt tot richtsnoer voor de gravure. De voor de k a a r t aangenomen projectie is de gewijzigde projectie van J. F l am s t e b d , ook wel «Fransehe projectie» genoemd. De secundaire driehoeksmeting, ten behoeve van de provincie Noordbrabant in de jaren 1836—1838 verricht, werd voor het overige gedeelte van het Rijk voortgezet in de jaren 1841—1855. In het begin van 1856 waren de berekeningen voltooid. Na 1841 werden de verkenningen onafgebroken voortgezet; volgens de minuten dezer verkenningen werden de bladen op de schaal van 1:50000 aan de Topografische Inrichting van het Ministerie van Oorlog op steen gegraveerd en uitgegeven onder den titel van «Topographische en militaire kaart van het Konink- rijk der Nederlanden.» Tot de nauwkeurige samenstelling van de kaart zijn alle bestaande bronnen zooveel mogelijk geraadpleegd, onder anderen de Rivierkaarten, door iDgenieurs van den Waterstaat en de Zee- kaarten, door de officieren van de Koninklijke Marine vervaardigd. Het gedeelte van de aangrenzende rijken, dat op de bladen van de kaart voorkomt, is, wat Hannover betreft, overgenomen van de kaart van P a p e n , op de sebaal van 1:100000, dat van Pruissen van die, bewerkt door de officieren van den pruissischen generalen staf, gegraveerd op die van 1:80000, terwijl voor het gedeelte van Belgie de op gelijke schaal vervaardigde kaart van v a n d e r M a e l e n tot grondslag is genomen. De kaart is samengesteld uit 62 rechthoeken of bladen van 0.80 M. lengte en 0.50 M. hoogte, hebbende dus elk volgens de schaal van de kaart 40000 M. basis en 25000 M. hoogte en 100000 HA. oppervlakte. Van de 62 bladen der kaart zijn er 8 die halve bladen zijn, namelijk: Nieuwe Schans, Bourtange, Roswinkel, Nieuw-Schoone- beek, Denekamp, Ahaus, Kadzand en Sluis, welke slechts 0.40 M. basis hebben. Vorder zijn er nog vier bladen: een voor den titel, de aangenomen teekens, het net van de driehoeken en het ver- zamelingsblad. De gravure van de kaart, in het jaar 1848 aangevangen, werd in het jaar 1862 geheel voltooid en kan, wat de uitvoering betreft, met de beste kunstvoortbrengselen van dien aard wedijveren. Het werk werd uitgevoerd onder de leiding van den kolonel C. J. J. G o f f in en later onder die van den luitenant-kolonelJ. A. B e s ie r , eindelijk geheel onder de leiding van den tegenwoor- digen directeur der Topographische Inrichting C. A. E c k s t e in . Hoe voortreffelijk de inrichting van deze kaart ook möge zijn, al spoedig bleek, dat zij voor den waterstaat van ons vaderlftnd, met name van het polderland, niet datgene gaf, wat noodig is voor het ontwerpen en beoordeelen van plannen voor groote werken. De gesteldheid van het terrein en voornamelijk de afwatering is dikwijls zoo ingewikkeld, dat het moeielijk was eene be- hoorlijke bekendheid te verkrijgen, zonder voorafgaande raad- pleging van een aantal werken, van welke vele meestal niet onder het bereik van particulieren zijn. Om in die leemte te voorzien, was het zeer wenschelijk eene kaart te hebben, op welke de gesteldheid van Nederland, ten opzichte van zijn waterstaat duidelijk was voorgesteld. Eene eerste schrede op den weg om eene Waterstaatskaart van Nederland te verkrijgen, is het voorstel van den heer A. v a n E sm o n d , in de vergadering van 11 Juni 1863 van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs. De voorsteller was van meening, dat dit werk door middel van het Instituut volbracht zou kunnen worden, en dat zijne leden, over het gehcele land verspreid, daartoe zekerlijk gaarne zouden medewerken. De Raad van Bestuur wendde zieh echter tot den Minister van Binnenlandsche Zaken, ten einde zijne medewerking in te roepen en het denkbeeid vond zooveel bijval, dat de minister T h o r b e c k e in den zomer van 1864 besloot, het vervaardigen van eene Waterstaatskaart op te dragen aan de ambtenaren van den Algemeenen Dienst van den Waterstaat, onder leiding van den inspecteur F. W. Co n r a d met dien dienst belast en van den luitenant-kolonel J. A. B e s ie r , chef van de Topographische Inrichting. De Ingenieur E. S t e u e rw a l d werd daarvoor aan den Algemeenen Dienst toegevoegd. Na onderzoek en bespreking, welke kaart het ineest geschikt was voor de bewerking, werd besloten de aan de Topographische Inrichting vervaardigde Topographische en Militaire kaart des Rijks, de zoogenaamde Stafkaart, in flauwen druk als grondslag aan te nemen; alle zaken die de Waterstaatskaart behoort aan te geven, konden dientengevolge in verschiliende kleuren sterker uitkomen. Hierdoor werden tevens de groote kosten bespaard, die ver- bonden zouden zijn geweest aan het geheel op nieuw bewerken van eene kaart. Na zorgvuldige overweging omtrent eene goede voorstelling van alle gevallen, den waterstaat betreffende, welke zieh in hunne zoo groote verscheidenheid in onze terreinen voordoen,werd besloten aan een boezemgebied en aan al de polders die daarop uitwateren, steeds dezelfde kleur te geven en de uitgestrektheid der polders door verschil van tint aan te duiden. Een polder, die op twee boezems uitwaterde, ontving breede strepen van twee kleuren. Bij uitwatering op 66n boezem en 66n polder. of meer polders werd de tint dienovereenlcomstig in dezelfde kleur gestreept. De polders, welke eerst op een anderen polder uitwateren, alvorens het water in den boezem wordt gebracht, werden van een donker biesje van hun zelfde kleur omgeven. Hooge gronden of vrij afstroomend land werden slechts met eene gekleurde bies begrensd en al de wateren tot de kleinste stroompjes, ontvingen in dat geval de kleur van het pand waarop zij uitwateren. De zee en de groote rivieren zelve werden niet gekleurd, doch alle polders en landen welke in zee of in de open rivier hunne uitwatering vinden, kregen een geelgroene tint. Alle op den waterstaat betrekking hebbende gegevens en de plaatselijke opgaven werden in rood aangeduid, zooals molens, sluizen, stuwen, overtoomen, peilen, hoogtecijfers van het terrein, van kaden en van dijken, peilschalen en peilmerk- steenen, benevens de spoorwegen en kunstwegen; de zee- of rivierbandijken met hunne verdedigiftgs-, oever-, krib- en pakwerken werden in bruin aangeduid. De grootte van de polders en van de stroomgebieden in HA. volgens meting op de kaart benevens de namen van beekjes en waterleidingen werden mede in rood aangegeven. De laagwaterlijn en de bij laagwater droogvallende gronden werden blauw geteekend. De inliehtingen van administratieven aard, als: de admini- stratieve polderindeeling, het beheer door dijkbesturen, heem- raadschappen enz. uitgeoefend, de octrooien en concessien voor verveningen en droogmakerijen, de beschrijving van de boezems met aanwijzing van de sluizen en de door water gedreven molens met de daarbij behoorende afmetingen, de jaartallen van bedijkingen, alsmede verwijzingen naar boekwerken en regiementen, vonden eene plaats op den rand van de kaart in het zoogenaamde «Randschrift«. In November 1864 werd het eerste proefblad den Minister aangeboden. Uit een nauwgezet en gröndig onderzoek in hoeverre de bij de bewerking van dit proefblad gevolgde methode wenschelijk, uitvoerbaar en algemeen toepasselijk was, werd eene «Algemeene Toelichting» in den loop van het jaar 1865 voor- loopig vastgesteld. Het blad Amsterdam 4 werd nu dienovereenkomstig bewerkt en den 17den Juli 1865 aan de hoofdingenieurs van den Waterstaat gezonden om advies en opmerkingen over inrichting en uitvoering. Na de inwinning van deze adviezen werd de wijze van bewerking van de kaarten en randschriften definitief goedgekeurd en zagen de bladen Amsterdam 3 en 4 in het najaar van 1865 het licht. Het oordeel over de eerst versehenen nummers was op eene enkele uitzondering na zeer günstig. Met de inrichting en uitvoering kon men zieh zeer goed vereenigen, de gegevens werden volledig en belangrijk genoemd, de uitvoering keurig en zuiver; zoowei bij den eersten aanblik als na een aandachtig onderzoek van het werk in zijne onder- deeleu, maakten de bladen een zeer günstigen indruk en bevatte het randschrift zeer vele interessante opgaven.