104 N E D E R L A N D S C H E
C o M e t a V e n t V r I D e I V I r g a .
2 f . A U G u s t i .
D E S tA A R T S T A R I S D E RO E D E V AN D E N
N A D E R E N D E N GOD.
D E N i f , V AN OOGSTMAAND.
Zynde de dag haarer eerfte verfchyninge in Duytfchland; doch in de Vereenigde Geweften
'(1) Brandt wierdc (i)ze voorde eerfte maal op den zevenentwintigften van Slagtmaand gezien ,en verdween
Refor^"^ in Louwmaand des volgenden jaars.
Il!d°c™,’ Dp cegcnzyden worden, om de neerflagtigen cn kleynmoedigen eenigszins te verfterken ,
p a g . 9 7 1 ! eenige geknakte ricchalmen, een rookend (1) kaarslemmet, en twee Ikmengevouwene handen,
ajErang. die zich naar de zon, het zinnebeeld (3) der Godheyd, opfteeken, verbeeld; zinfpeelende op de
irooftfpreuk van Efaia , kapitcel 42. vers 3. gelyk op den voorgrond te leezen ftaat. Hec om-
■ fchrift is Hoogduytfch, en luydt aldus:
K E IN E S W IR D T V E R S E R T , W E R G O T T R E C H T E H R T .
H I S T O R I P E N N I N G E N . I. Boek. 1 0 )
Pierii
Vjler.
lib'xuv. N I E M A N D WORDT V E R Z E E R D , D I E GOD R E C H T E E R T .
c a p . I i .
Weynige dagen naa ’t gevangen neemen
deezer Heeren vertrok Maurits andermaal
uyt ’s Graavenhaage, en verandcrde buyten
tyds de Overheden van Haarlem, Delft,
Lcydc, Gouda, Goruichem, Schiedam,
Schoonhovcn, Hoorn, en andere fteden,
die de Arminiaanen begunftigden : waar
door, als met eenen ilag, devrienden van
(4) Refol. Oldenbarneveld van alle Staatsampten
wierden beroofd, en hy weder van dit
15 Sepr.’ rugfteunfel verfteeken. Deeze afzetcing
lö^s.foi. verricht, het getal der Edelen mec
(5) Refol. v y f nieuwe Leden (4) by buytengewoone
iSifSoir ving vermeerderd, ja Maurits zelf
1 9 0 a ' Staacfcherwyfe wegens (y) deezc afdan-
lörS.fol. king der Magiftraaten bedankt, endicbe-
Refol.’ (^) ßy gegeevene befcheydbrieven
dienftiggekeurdzynde,
° ■ had het weynig moeite in hec beiluyt der
naafte ftaacsvergadering tot ontflag der ge-
vangene Heeren voor te komen, ende totnogtoe
weygerig gebleevene Staaten in hec
beroepen eener (*) Landskerkvergadc-
ringe te doen bewilligen. Waarop die dan
ook, naa ’c houden van eenen Vaft- en
Biddag (8) den dertienden van Slagtmaand
te Dordrecht geopend wierdc en
7 Nov.
16 18. fol.
(7/kerol.
der Staat.
vanHoll.
16 Nov.
i6i8.foI.
366.cn
17 Nov.
i6 i8 .fo l.
naai syno- haat bcgin nam : ¡^naadat ’er door de
(ijRefol. Staaten van Holland, toc betaaling der
derStaaten noodzaakclykc koften honderdduyzend
3 06?.°*^' by voorraad waaren (9) ingewil-
1Ö18. fol. ligd; waartoe die van Dordrecht vyfen-
(9)^Refoi. ^wintig-of dertig duyzend guldens ’s daags
derStaaten (lo)noodigoordeelden. De Leden tot hec
van Holl, bywoonen dier Vergaderinge uyt alle by-
¡^ 18 . fol. zondere Staaten beroepen waaren uyt ie-
fS 'R e fo ! Landfchap zes; dan Zuyd-cn Noord-
derStaaten holland hadden ’er twaalf, behalven nog
vnn^Holi. zes anderen van Wege de Franfchc kerken
iöiS.iol. van Holland, en Zeeland, midsgaders
3öi- twee van Drente. Onder alle welke maar '
drie Arminiaanen vau Uytrecht waaren,
mids de anderen o f niet gekooren, o f bereyds
tc voore gebannen waaren. Om
deezen ernftigen handel meerdere achtbaarheyd
by te zetten hadden, op ’t verzoek
der Algcmecne Staaten, de Koning
van Engeland, de Keurvorft van de Palcs,
de Landgraaf vanHeíTe, de vier Zwitfer-
Iche fteden Zurich, Bern ,-Bazel en Schaf-
huyzen, de Graaven die overeenkomende
waaren met Wetteravie, ( 1 1 ) en de Vrye Cri)Neu-
Staaten en fteden van Geneve , Breeme
en Embde ook hunne Gemagtigden naar i.deel,
de Dordtfche Kcrkvergadering gezon*
den: doch die van Anhalt, een Vorften-
dom in Duytfchland , zyn ’er niet verfcheenen
; mids men hen als Armi-
niaanfchgezind , alvoorens hen toe te
laaten, eene Geloofsbclydenis afvorderde.
Tegens de wettigheyd deezer Kerkverga-
deringe deeden de Arminiaanfchen zeer
^ krachtige aantuygingen, mec welke z y
; trachtten te bewyzen dat hunne tegenpar-
¡ tyen hunue Rechters, en daarom behal-
vcn alle andere beweegrcdenen , ook der
zelver vonniffen onwetcig zyn zouden.
Derticn der voornaamfte Arminiaanen
wierden in dc vyfde zitting op den naam
der Algemeene Staaten en deezer vergaderinge
gedagvaard, om voor dezclve hun
gevoelen voor tc ftellen en te verdeedi-
gen , en ondertuiTchen over eene nieuwe
vertaaiing des Bybcls, over de byzondere
onderwyzingcn der jeugd en bejaar-
deii, over de orde, in het opbrengen der
jonge Studenten in de Godsgeleerdheyd
tc houden, en over de misbruykcn en on-
gebondc vryheyd der drukkers en drukke-
rycn geraadpleegd. Inmiddels verfchcc-
nen dc Gcdaagdcn voor de Vergadering,
voor wclkc Simon Episkopius hcc woord
voerde.
voerde. Z y levcrden, naa gedaane aan-
tuygiug tegens dc onwettigheyd dier Vergaderinge
in de ecneudertigfte zitting den
dertiendcn van Wintermaand een vcrdse-
digTchrift van hnn gevoelen over, aangaande
het eerfte der v y f in gefchil zynde
puutcn; den zcventiendcn daaraauvolgen-
den in dc vierendertigftc zitting wegens de
vier overigen een tweedc, en federt nog verfcheydene
anderen, zoo over dc Ncdcr-
landfche Gclootsbelydenis als tot ophel-
dering der v y f in gelchil zynde hoofdpun-
16 19 . ten. Om de hcrhaaide aantuyging van
onwettigheyd tegens re gaan, bcvcftigdcn
de Algemeene Staaten, op den eerften
dag des jaars zeftienhonderdncgcncicn,
den totnogtoe gehouden handel der Dort-
fche Vergaaderinge dooreen beiluyt, en
mec laft aan de Remonftranten van zich
haare beveelen te onderwerpen. Naderhand,
den achttiendcn van Louwmaand, wierden,
mids z y onverzettclyk hunnegeloofsfteilin-
gen bleeven aankleeven, zoo wel de Uyt-
rechtfche RemonftrantfcheLeden, die in
den beginne ook plaats in de Vergadering
gehad, doch in de vyfencwintigfte zitting
zich by deGedaagdengevoegd hadden, als
de laacftgemelden , door een tweede bevel
daaruyt weggezondcn : zulks in ’t afweezen
derGedaagden hunne fchriften onderzocht
, de zin der zelve uycgeiegd ,
cn hen nog vcerticn dagen vergund
wierden, om, zoo z y nog ict t’hunncr
vcrweeringe hadden , dat tc moogen k 5i 9.
inbrengcn. Scaande decs vcrgunde tyd ' '
ftclde zy zulk ccn uytgcftrekc vcrwccr-
fchrifc op, dac het dcnltcrkftcn man onmoogelyk
was,het alleen tc können draa-
geu. Dccze inlevcring zynde gcichicd,
hield de vergadering zich bezig in ’t onc-
werpen van negcncnvyfeig grondregelsover
de v y f becwiiic hoofdpuiiten, die aangenomen,
en van vicrcudcrtig, die vcrwor-
pen moeften worden: in wclkc racn hcc
rechte gevoelen trachtte te bepaalcn ,
en van hec vallchc tc onderlchey-
den. Die volbragc zynde volgdc de (,)Kefoi.
volflaage veroordeeling van dc Armini- derStaaten
aanfche ftcllingen ; welke , gclyk ook de
opgeftelde en ondcrtekcnde grondregels, 1619. fol.
door de Algemeene Staaten \Vicrdc ( i ) be- ¡i^ßrandt
krachcigd, enden zesden van Bloeimaand Hifl.det
in de groote kerk afgekondigd. Aldus
nam de Dordrechtfche Kcrkvergadering pag. 6 14.
een eyndc , en toogcn de belchreevenc der Staat*
Leeraars cn andere Leden weder naar h uys; van Hoü.'
naadat (2) ieder der uytheemfche Godsge-
Icerden door dc Staaclche Gemagtigden b e - 7 7 .
dankt en met deezen gouden (3) ge-
denkpeniiing en eene keten , op laft der vanHoll.*
(4) Staaten gemaakt cn te famen rwee-
honderd guldens waardig, was vereerd 7 7 .
geworden : gclvk ook hct zelfde gc-
5 r s 1 . ° derStaatea .chenk weynig (5) tyds daarnaa aan vanHolL
alle dc Gemagtigde Raaden zcifs ge- 3' D
daan is. 619. fol.
3-3-
De zaal der vergaderinge en de Leden, zooals ze in de zelve gezeeten hebbcn, zyn op dc
voorzyde afgebeeld; binnen dit randfchrift;
A S S E R T A R E L IG IO N E .
D E G O D S D I E N S T V E R Z E K E R D Z T N D E .
Eene kerk, beftraald van een Hemellicht, waarin de naam JE H O V A H , H E E R E , g t -
leezen wordt, ftaat op eenen hoogen berg, cn in ’t midden van vier bulderende winden, op de ,
tegenzyde, onbeweegelyk. Hcc randfchrift is ontleend van (6) den gcwyden Harpzangdichter,
cn als een vervolg van dat der voorzyde. Hec luydt aldus; f ' •
lI.TOeel. Dd ERUNT
i , M. J
- t
“i