j r i I :-
i ' K ■ ! ,
I 'IJ ■ . i'
t , ! ■ ■"!
t .
il, ' i l ! / ' '
i ß ' Ü ß ' f ' '
m U :
I t ' l • ! /
H ill. VAU
Veneetf.
ll.de e! ,
pAg.iiy.
Naa ’c winncn vau Mouzon trokken de
Spanjaards in dc grensfteden , cn leyden
alom ecnc zwaare bezetting indeinditjaor
gewonnene kleyne plaatsjes,om iu’t vojgcn-
dc jaar aldus bytyds weder in ’c veld te
können verlchynen. Maar de Kardinaal van
Mazaryn, hebbende zich nietalleen van
Bourgondie cn Normandie , Landvoog-
dyen ( i j der gevangene Prinlèn , verzekerd,
maarook ledert met een ontzaglyk
ieger Bordeaux, dat door dc Spaaniche
vloot tegens den Koniug openlyk geftee-
vcnwierdc, toc ondcrwerpinggcdwongeii,
nog dien zelfden avond toc digt onder de
ftad genaderd , doende zes kanonlchoo-
cen, om haar van zyne aankomft te verwictigen;
doch gccn antwoord, mids hct
ovcrgaan der plaatl'e, krygende, lie th y ,
om mccr Ipocds te maaken, zyn voetvolk
achter, en floeg vroeg ’s morgens met z y ne
ruyterye naar Retel opwcg: daar hy
nicc allecn deftad overgegceven, maarook
hec vyandlyke leger in volle flagorde gefchaard
vondc. Hierover niec weynig ver-
baasd, befloot h y , mids hec aftrekken niec
wel doenlyk was, den vyand zelf aan te
verreysde naar Chalons , gaf dc benden ¡ taften , deed zyn voetvolk voortrukken,
alom gcld op dc hand, en rukkcude in ’t ' cu nevens zyne ruytery in orde gefchaard
( i ) D e
■Riencúurt
Hi l l . d c
Louis
•X lV .tom .
I . pag.
247.
('O Holl.
Merkurius
annuióso.
pa g.6 1.
korc ccn bequaam leger uyt de naaftgelege-
ne bezettingen byeen, deed door den
Maarfchalk van Plesfis-Prasliu Recel, dat
aan den Spanjaard den overtogc over de
Aisne, en hec uytfchry ven van de brandfchatting
toc onder de poorten van Parys
vcrfchafcc, den negenden van (z) Wiuter-
maand belegeren, en federt mec ftorm op
ftorm aantaften : in welkc de Spanjaards
en Italiaanen, onder deu Stedevoogd del
Pond, mec de zelve telkens a f te flaan,
eenen zondcriingen blyk van moed en dapperheyd
gaaven. Dan de Stedevoogd on-
dertuiTchen, ziende de onwilligheyd der
burgcren, den vyand in den derden aanval
meefter van den w a l, en zich dus genoodzaakt
hals over kop zich in ’c flot te werpcn,
gaf den zeventienden by verdrag die
fterkte over, cn wierdc,nog twaalfhonderd
man fterk, naar Kapelle geleyd. Onder-
tuflchcn had de Graaf van Turenne zevenduyzend
(3) ruyters en drieduyzend voec-
gaften byeen gerukt, om de belegerde
plaats te ontzetten, en was tot dat eynde
zynde, met eene zoo weergalooze dapperheyd
op deFrau9oizen aanvallen, dac
daardoor beyde hunne vleugels wel een
vierdedeel van ccn uur wegs achter hun gefchut
gedreeven wierden. Doch alhier
door hunne (4) ruycery onderfteund, her-
ftclden zy zich eerlang, en hebbende,
mids hun groot getal, dubbele geleden en
dus groot voordeel, noodzaakten z y eyndelyk
den Graaf van Turenne, Wiensvolk
half ZOO fterk was, ten kofte ( j ) van acht
veldftukken , eu ruym drieduyzend zoo
dooden als gevangenen, nevens het flag-
veld de glori der overwinninge in handen
der Francoizen tc laaten. Die mer veele
ftaaclykheden de veroverde vendels in de
Hoofdkerk re Parys opgehangen , aldaar
wegens het bekomen voordeel mec keurig
maatgezang den Hemel gedankt, en
op laateren tyd ter gedachtenis deezer
overwinninge , die Vrankryk van de
uytgefchreeve brandfchatting bevrydde ,
den volgenden penning gemunc hebbcn.
(4) De
Riencourt
Hiit. de
Louis
XlV.tom;
I. pag.149.
(5) De
Riencourt
Hift. de
Louis
XlV.tom:
I. pjg,
ISOOp
de vooriyde ftaat hct kopftuk des Franfchen Konings, en daarrondom in den rand dit on-
fchrift: . ‘
L U D O V IC U S X I III, R E X C H R I S T I A N I S S im os.
L O D E W T K D E X I V , A L L E R C H R I S T E L T K S T E K O N I N G .
De gevleugelde Overwinning, vertreedcnde dc Tweedragt met de voeten, houdt aan den (linkeren
arm eeu fchild, en met de rechter hand eene fpcerj binnen.dit omfchrift:
V IC -
V IC T O R IA R E T E L E N S I S . M D C L .
O F E RW I N N I N G B T R E T E L . i6 p .
En opdat men weete op wien dccze overwinning bchaald zy , leeil: men, tot volmaaking van
den voorgaanden onvolkomen jin, op hec gcmelde fchild:
D E H I S P A N l l
OP D E S P A N J A A R D S .
'îtjRefoî.
derStaaten
van Hoii.
11 Nov.
jöjo.fol.
331.
n ) Relol.
derStaaten
vanHoll.
10 Nov.
1Ó50. fol.
3<9 -
(3) Refol.
der Staat.
van Hoil.
18 Jan.
1651. fol.
25.
(4) Aitze-
ma Herft.
Leeuw,
fol. 43.
(5) Refol.
der Staat.
van Holl.
15 Nov.
1650. fol.
347 en,
348.
(6) Refol.
derStaaten
van Holl.
17 Jan.
lö ji.fo l.
^3-
(7) Refol.
tier Staat.
van HoU.
14 Dec.
1650. fol.
410.
(8^ A itz e -
Jna Hcrit.
Leeuw,
f o l.jz .
(9) Boek
der Rechteren
kap,
Lo)Aii2c-
»na zaaken
vanftaat
cn oorl.
I ll.d e e l,
fo!.496.
Aldus eyndigde cegelyk met den veldtogt
byna hec Oude jaar, zynde hec Nieuwe
zeer merkvvaardig door de groote
Staatsvergadering, die geduurende hctzcl-
ve in ’s Graavenhaage, op het ( i ) verzoek
der Staaten van Holland, wierdc gehouden.
Deeze (x) waaren , zoodra de
de Prins van Oranje overleeden was, bekommend
en bezorgd geweeft, om niet"
min tuflchen de byzondere fteden van hun
eygcn Geweft, dan tuflchen alle de Staaten
der Uytrcchtiche Vereeniginge in ’t al-
gemceii, onderling de noodige eendragt,
vriendfchap, cn vertrouwendheyd ce docn
bioeijen; en vonden goed, ziende dac de
Staat ledert zyne oprechting nog nooit
zondcr Stadhouder (3) geweeft was, en’er
nog veclc zaaken ontbraaken, die geregeld
dieuden tc worden, om eene Scad-
houderlooze Regeering in te voeren, mec
(4) kennifle van de Gemagtigden der A lgemeene
Staaten, aan de zcs andere Laud-
Ichappen nicc alleen ce fchryven, raaarook
door eene plegtige bezending hen tot hec
houdcn eener Algemeene Staatsvergadcrin-
gctclaaten uytnodigen.Dit verzoekwierdt
(y) by allen goedgekeurd, cn de befchreeve
vergadering , die uyt meer dan driehonderd
perloonen beftondt, den achttienden
(6) van Lomvmaaud op de groote (7) Zaa-
le van ’c H o f door den Voorzicter Pibo
van (8) Doma, w^ens de Staaten van
Vriefland, met eene fierlyke redevoering
geopend. De Heer Kats, vermaard door
zync dichtkundige werken, nam, zoodra
decs geeyndigd had, hec woord open onc-
vouwde in ecnc lange aanfpraak de reden,
welkc de Staaten van Holland zyiie Meefters
gchad hadden, om deeze doorliichci-
ge lamenrocping der Algemeene Staaten
te doen; vertrouwende dat de befchreeve
Vergadering, evenals eertyds Gods volk,
dat van Dan a f tot (9) ßcricba toc als maar
eeneenig man was, zoudc eendragrig zyn
in ’ c neemen der befluyten, op ’t ftuk van
de Vy tr echt fche {\d ) Vereemftngften H ervormden
Godsdienft, en den ftaat en re-
I I . Deel.
gceringsvorm van ’c Krygsvolk; als welke
dric hoofdzaaken hcc voorwcrp dier doorluchcige
Vergaderinge en haarer verhande-
lingen ftonden te weezen. Gecu wonder
was ’c ftraks over deeze drie hoofd-
punten een groote verfchcydenhcyd van
gevoelens onder zoogroot getal van Leden
ce ontdekken, als wier byzonder eu huys-
lyk Scaatsbcftier ondetling zoo zecf van
elkandere vcrichildc. Ondertuflchen, zullende
hcc ftuk van den Godsdienft worden
verhandeld , verlchecnen v y f öemagcig-
den ( 1 1 ) vanwege de Kerkvcrgaderingcn
der byzondere Landfchappen; om, naa de
handhaaving van den Hervormden Godsdienft
teu dierfte tc hcbbeii aanbcvoJen,
hunne Hoogmoogeuden aan te zetten, cen
eynde de Kerkdienften cn aanwas der
Roomfchen in de Vereenigde Geweften
mogten geweerd worden: om ’c Welke uyc
te voeren z y ccn bcrichtfchrifc, twintig
leden groot, aan de Vergaderinge overleverden.
Op die verzoek , vermids Holland
en anderen ( l 2) ftaande hielden, dat
men om de Vryheyd van Gewceccn dewa-
peuen eertyds had opgenomen, en geenszins
eene Inquiflcic , die men toenmaals
verfoeid had, althans dicndc in te voeren;
ftelde men den zevenentwintigften van
Louwmaand vaft , den Hervormden Godsdienft
in de openbaare kerken def Vereenigde
Geweften altoos ce zullcn handhaa-
ven; de anderc Geziudheden, die by oogluyking
gedoogd wicrden 4 in ciichc en
toom houden; de Plakaaten tegens de
Roomsgezinden ter uycvoeringe leggen;
hcc vrypoftig inkomen hunner geordende
Geeftlyken, hctprediken in de Duytfche
taal by dc uytheemfche Afgezanten beletten;
en eyndelyk de befluyten tot hct in-
voeren def Hervorminge in dc Meijery
van ’s Hertogenbofch ftipcelyk naakomen;
Sedert wierden op hec ftuk der Uytfechc-
fche Vereeniginge, en wegens het op de
been houden van ’c krygsvolk, zoo door
de Staaten van Vriefland, Groeninge,
Uytrecht, en Zeeland? als die van ( 1 3 )
Y y y y HoU
(ii)AUiei
ma HerlL
Leeuw,
fol. 58.
Refol.
derStaaten
vanHoIU
tpjan .
16 5 1. fol.
fol. 25. cii
2 Febr.
16 5 1 .foL Î7-
(ii)A iiíé *
ttia He liis
Leeuw»
fol. C i.
ma Herßa
Leeu##
fol.
L i t
m
l l r ' f
íi:í‘
t ó t , , l'
Ï'
yi
g / :
• 1 ■
l l
k'.'; '
i-]' irfd ,
•<¿t
i ' ■'
> ' •
- .1
i í
¡ f ■li
U;;
'it
l l i
•i:'
. I l
I ' ¿