( l i T emple
H. !l.
Gedenk-
Ichriften,
p,lg. 112.
N E D E R L A N D S C H E
d i s c o r d i a M A X IM Æ D I L A B U N T U R .
DOOR T lVE EDR AG - r V E R F A L L E N D E GROOTST E .
+
De Verecnigde Staaten, met zulkcnaan-
was van achtbaarheyd en vermoogcn ten
eynde van eenen tweeenveertigjaarigen
oorlog geraakt zynde, waaren zelfs onder
den laft dijf krygs, tot den bloeijendften
ftand , door de goede voorzorg der Be-
windsmannen van Staat, geraakt, en hadden
(1) Refol.
derStaaten
van Holl.
7 t^ug.
1609. fol.
iSj.
hoope dat, ftaande dit voordeelige Beftand,
het geluk der inwoonderen door
den geduurigcn aanwas van alle handwer-
kcn,trafyken,neermgen en koopmanfchap-
pen tot denhoogften top van voorfpoed zoude
worden opgevyzeld, De vreemdelingen,
( i ) totnogtoe wederhouden door de vrees
wegens de onzekere uyckomft van zoo
wrecden en langduurigenoorlog kwaamen,
naadat de grondflagen van den Staat met
zooveel glorie waaren geveftigd, zich met
groote meenigten van alom in dc Vereenig-
de Geweften, als in eenen oord daar overvloed
van geld te winnen was, tot hctoef-
fcucn van alle konften en koopmanfchap-
pen necrflaan. Waar door het getal der
ingezeerenen zoo merkelyk istoegenomen,
dat men de meefte fteden en onder andere
die (z) van Amfterdam in dir jaar haare
wallen hccft zien uytleggcn;datdc ampten,
die tevoore laften waaren, tot fteunfels
der grootfte huyzen gedyden; ja dat de
geringe bedicningen van voer- en vtacht-
luyden naar dc oinlcggende dorpen zoo
, voordeelig wierden, dat ’er ganfche huys-
gezinnen van geen der geringfte inwoonde-
ren van leefden en beftonden, Vermids
de dorpen als kleyne fteden geworden,
en de bnurten en gebuchten door
de menigte van ingczcetencn dagelyks
aangroeiden in grootte en vertier van al-
lerhande nooddruft en eetwaaren. Hierdoor
fteegen de huyzen , doch vooral
dc landetyen tot eenen -zeer hoogen prys,
en de toevoer wierdt van alle kanten
door den aangtoeijenden koophandel ver-
dubbeld. En dewyl door de belaftingen,
gelegd op de inkomende goederen, dege-
meene fchatkift verrykt wierdt, zoo was
dit ook een middel om ’s Lands eygene ingezeetencn
tot het zelfbearbeyden(3 )van
de buytenlandfche handwerken op te wek- Hat- 4 -
kcn; Vermids de winft te zekerder w a s ,
als ontheft van devrachtloonen en ’s Lands
belaftingen, die de buytenlandfche fabry-
ken drukten. Bovenal wierdt de landbouw
behartigd, veele meeren en poeleu droog
(4) en veele dorre en harre landen met on- f.ìTempl.
noemelyke koften goed gemaakt. Want
de landluyden, zich van hnnne gemaakte pag.,,;.’
boter en kaas, met goede winft en op de
eerfte komfte ter markt, könnende ont-
doen , leyden toe op het aanfokken van ’c
vce, en bequaam maaken derbcemden,
Temccr dewyl z y , hunne landen nu van
alle vyandlyke ftrooperycn ontheft zynde,
cn niet meer met het ingelaaten water, tot
keering van den vyand, overftroomd leggende,
thans in volle rufte dc vruchten van
hunnen zuurcn arbeyd plukken konden ,
en die mec cen zckere hoope van merkelyk
voordeel te gemoet zaagen. Hicrom,
midsgaders om den gelukkigcn ftand der
Vereenigde Geweften ftaande dit Beftand
uyc tedrukken, was’c dac de Staaten van
Weftvriefland deezen gedenkpenning dee-
den raunten.
De
De ccne zyde verbeeldt eeneBoerin,die in de koebogt ofeeneafgetuyndeweydehaarvccmelkt;
binnen den zoom deezer woorden:
A V ID I S P E S F ID A C O LO N I .
D E G EWI S S E HOOP E V A N D E N G R E E T I G E N L A N DMA N .
Een Hollandfch Koopvaardyfchip is op de andere zyde afgebeeld, ’t gene mec volle zeylen 'cn
geruilelyk door zee vaart. Omhooge ftaat het wapenfchild van Holland; beneden dac van Weftvriefland;
ter rechter zyde dac van Enkhuyzcn; cn ter flinker dat van Medenblik; binnen die
randfchrift:
V E R R I T T U R B I D A N A U T A iE Q U O R A . 1609.
D E Z E E M A N BOUWT D E ON S TUYMIG E Z E E N . 1609.
(i) Bentiv.
Hift.der
Ned.Oorl.
pag. 763.
Want dc Vereenigde Landfchappen hadden,
by ’c fluyc«! van hec Beftand , niet
alleen voor de Vryheyd van hunnen Staat,
maar ook voor die van defcheepsvaartzorg
gedra^en , en geenszins, wat voordeelen
van de Spaanfche zyde ook waaren aangebooden
, van den Indifchen handel willen
( i ) afftaan. Waardoor defaam enhec ont-
zag der Nederlandfche wapenen niec alleen
längs alle kuften van dc Middellandfche en
Noordzee waaren doorgedrongen , maar
hadden zelfs aan gene zyde des Evenaars
Ooftindie gezonden, had aldaar (3) den (3) Neu-
Spanjaard geflaagen, en den Portugees ze-
ven galioenen in ’t gezigt van de ftadMa- i.deei,
lakka ontnomen of verbrand. De tyding
van deeze verrichcing was nu door de
t’huyskomendevloocbeveftigd: wclke acht
fchepen fterk, onder’t gezag van den Bcvelhebber
Pauwels van Kaarden cn Peter
Verhoevcn,onnocmelyke fchaccen voor de
Ooftindifche (4) Maatfchappy , en ver- (4) Mere,
icheyde Gezanten, vanden Koning van
Siam aan de Vereenigde Staaten en Graaf i. Sei
■■ ■ ■■ pag-310.
( 1) Neuville
Hift'
vanHoll.
I.ded,
pag. 18.
ZOO grooten opgang gemaakc dac de mag- Maurits gezonden, had medc gebragt. Hcc
tigfte Köningen, Vorften en Staaten van ^ j-- - -- -- i t *i
het fchatryke Indie zich verheerlykt, en
tegcnsdc hecrfchzuchtige voorneemens der
Spanjaarden verzckerd waanden, door hec
fluyten van onderlinge verbonden mec de
bevoorrcchte Ooftindifche Maatfchappye
der Vereenigde Geweften. En waarlyk ,
haar vermoogen was federt haare oprech-
tiüg binnen weynige jaaren tot zoo hoogen
frapgefteygerd, dac z y haare hoofdibm o f
(x) den inlcg van zeftig tonnen fchats mec
meer dan driehonderd aangegrocid vondt,
buycen en behalven de inkomende win-
ften, welke aan de dcelgenootcn alsjaar-
lykfche vruchten waaren uytgedeeld. De
laatfte vloot, onder beleyd van Kornelis
Matelief in hec jaar zeftienhonderdvyf naar
Land door deeze vreemde en vergehaaldc
koopmanfchappcn opgevuld, was als de
Winkel van ganfch Europa, werwaartallc
gelden, door’c inkoopcn deezer goederen,
toevloeiden; en die mec ce grootere winft,
hoe de te koop zynde waaren vreemder en
daarom van ieder beter gewild waaren.
Dus bloeide de Staat ten tyde des Beftands,
en genoot de vruchten als van eenen ge-
veftigden Vreede. Dan dewyl uyc denover-
vloed weelde , uyc de wceide ru ft, en
uyt dc rufte temer zorgloosheyd voort-
komc, die hec vcrderfopdc hielen volgr,
hebben de Vereenigde Geweflen deezen
legpenning in dir jaar doen munten , om
hunne ingezeetenen tegens die gcvaaren
te bchoeden.
O 2 Dc
1