14 Í N E D E R L A N D S C H E
T Í 3 8 . gemaakt is, voert hct kopftuk vau den Franfchen Koning; binnen dit randfchrift:
L U D O V IC U S X I I I , F R a n c i a s E T N A V a r b « R E X .
LO D EWT K DE X I I I , KON IN G V AN V R A N K R T K E N
N J V A R R E .
De tegenzyde verbeeldt Vrankryk op zyne knien , beyde zyne armen uytftrekkende om ccn
kind, ’c gene het door cenen Engel, die uyt den Hetncl daak , gebragt wordt, tc ontftngen;
waarop dit omfchrift ziirfpeclt :
C O E L I M U N U S .
G E S CH EN K D E S HEME L S .
( i ) VaíTor Dus wierdt hct van icder aangezien, ja de Kardinaal van Richelieu , fchiyvcndc ecnen brief
“i' van (i) gelukwenfching wegens dceze geboorte aan den Koning , gaf hem den bynaam van God
xü/tome gogeeven. Verder,ora uyt te drukken waarin dit gefchcnk des Hemels beftaat, leeft men op den
IX .p a g .3. voorgrond:
L U D O V IC U S D E L P H IN U S , V S E P T e m b r i s , M D C X X X V I I I .
LO D EWT K D E DOL E TN , G E B O O R E N D E N j. VAN
H E R F S TM A A N D , löjS.
II. De tweede heeft hct zelfde voorftuk, en in ’t ronde van ’t ruggeftuk dc twaalf hemelstc-
(a)Hift. kcnen des Dierkrings, nevens de zeven dwaalftarren , en wel in zoodaanige gefteldheyd: als die
Gedenkp, (j) op den oogenblik van dc geboorte des Dolfyns waaren. Binnenwaart zit het jonggebooren
ran Lo- zonnewagcn , welke door vier rennende paarden voortgetrokkcn , en door de
xmi overwinning beftierd wordt; tot voorfpelling dat zy zyne raadflaagen ftondt te verzellen. Hct
pag. i. omichrift luydt aldus:
O R T U S SO L I S G A L L IC I .
OP G AN G D E R F R A N S C H E ZONNE .
Welk gcftarnte hct zinnebeeld van dien Vorft in het vervolg geweeft is. Verder ftaat op den
voet des pennings de juyfte tydftip zyner geboorte uytgedrukt:
S E P T e m b r i s V , M IN ü t i s X X X I I I A N T E M E R ID iem .
M D C X X X V I I I .
D E N T- y J N H E R F S TM A A N D , ; j . M I N U ü T E N VOOR D E N
m i d d a g i « j 8 .
(i)HiH.de III. Dcderdc, die een legpenning en uyt (;)hctpenningwerk van den Jefuyt Meneftriergeno-
Louis !c men is, vertoont op de eene zyde het borftbeeld van den jongen Prins met eene gepluymde muts
Grand^pr e„ de Ridder ordre van den Heyligen Gceft omhangen; binnen dit randichrift:
&c.fol8o.
(4I Meic-
ray Abr.
Chron.
dc 1-Hift.
de France,
tom. IV.
G A L L I i E DELPHINUS .
D O L F Y N F A N V R A N K R Y K .
tom. IV. Welke tyiel in het Koninglyke huys van Vrankryk federt het jaar dertienhonderdrieenveertig
pag.69. (4) in gebruyk geraakt is, naadat het Dauphine door den laatrtcn bezittci- Humbert} ilaande de
H I S T O R I P E N N I N G E N . IIL BoeL 247
regeering van Koning Philips den IV,aan de Kroon van Vrankryk isgefchonken, onder beding, 163%.
dar de oudfte Zoon des Franfchen Koning? daarvan den tytel en ’t wapen altyd zoude moetea
voeren. En het is hierom , dac op de andere zyde het wapenfchild van dat Geweft , dat eea
Dolfyn is, onder deeze fpreuk verbeeld ftaat ;
S P E S E T F E L IC I T A S P U B L IC A . 1638.
DE HOOP E E N ' T G E LU K V A N T G EME EN . löjS.
1Ö39.
(1) Aittc-
ma zaaken
van ftaat
en oorl.
Ii.deel,
101,589.
vanHoll.
SOftob.
1636. fol.
207.
30 e aa i
July 1637.
fol. 13 1.
aOftob.
1636. fol.
200.
¿)Refo!.
derStaaten
van Holl.
IS Oilob.
1637. fol.
191.
(4) Rcfol.
derStaaten
vanHoll.
itN ov .
1637.10!.
110.
(5)Neu-
ville Hift.
vanHoll.
Ii.deel,
pag. 6.
(6' I’ ommelyn
Leeven
van Fredr.
Hendr.
Ii.deel,
fol. 33.
De Spaaniche Koning , aangemoedigd
door de voordeelen, zoo welke zyn Breeder
celand, als de Duynkcrkiche rooffche-
pcu ce water in ’c voorgaande jaar behaald
hadden , befloot in dit jaar zeilicnhon-
dcrducgencndertig eene zeer ontzaglyke
oorlogsvlooc om den hartader van den
overzeefchen koophandel der Vereenigde
Geweilen afte fteeken, t ^ n s dien Lan-
daardt in zee te brengen. Tot dat eynde
zondt hy uytdrukkciyk bevel aan den ( i)
Zeeraad van Duynkerke,om zoo veele fchepen
als hem doenlyk waare, indeViaam-
ichc havens uyt te ruften en tydig naar
Spanje tc zenden, om de vloot ce verfterken,
welke aldaar in alle de havens met veel
naadruks wierdc tocgerakeld. Om deezc
iamenvoegiog te beletten wierdc hct beleyd
aan den nieuwen Admiraal Maarten Har-
pertszoon Trompopgedraagen. Wantde
Staaten over hct voorige gedrag van deu
Luytenant (z) Admiraal van Dorp een- en
andermaal misnoegd, zoo (3) had die
deeze bediening nedergelegd, en\vas dees
Maarten Tromp , als ecn man vaa be-
kwaamheyd mec de felve (4) befchonken,
en thans met twaalf ligtc oorlogfchepen
door de Vereenigde Geweften den zevenden
van Sprokkclmaand in zee gezonden,
terwyl veele andere in de havens van Holland
en Zceland klaar gemaakt wierden,
om van tyd tot tyd zich by hem te vervoe-
gen, en inftaattezyn van deDuynkcrkers
hec uytloopen te beletten. Dan deeze ,
ticn groote oorlogfchepen, vierfr^acren,
( f ) v y f füllen, en eene pinas fterk, zieo-
de de zwakheyd van hunnen voor de haven
leggenden vyand,ftaaken den achctien-
den van Sprokkclmaand des morgens zeer
vroeg in zec , raet voorneemen, om hec
naar Spanje te wenden , o f , zoo Tromp
die beletten wilde , hem tc bcvcchren.
Dees Zceheld had niec zoo dra van hun
uytloopen door eenen uytlegger berichtge-
kreegcn o f ligcte ftraks zyne ankers en
wendde hec iu voile flagorde naar den
vyand, die mct eenen flappen zuydoo-
ftemvind (6) op hem afzakte. Terwyl de
Staatfche ichepen hun uyterfte beft deeden
, om zich tuflchen hec ftrand cn de
Duynkerkers tc begeeven en hen aldus van
hunne havens a f te fnyden, geraakte twee
der zelve, ieder van vierendcrtig ftukken
en met twee honderd vyftig koppen bemand,
onder deSraatfche v lo o t, en eerlang
in een zeer hevig gevecht, hec gene door
den Markgraaf Fuences, Stedevoogd vaa
Duynkerke en eene groote toegevloeide
menigte van hec Vlaamfche ftrand gezien
wieidc. En ofwel decze twee fchepen eene.
zeer groote dapperheyd betoonden , 200
zaagen z y zich indiervoege aangetail,door-
boord , de maften geveld, e n ’t want en de
zeylen aan flardcn gefchooten, dat zy nice
könnende worden bygefprongen van hunne
raakkers, o f naar hunne havens tcrug
wyken,zich aande Staatfche fchepen raoe-
ftcn (7) overgeeven. Tromp ondertuiTchen Srsraaife
had zich den Duynkerkfclien Admiraal op van hoIL
zyde gefmeeten, en hem d o o r’t onophou-
denlyk fchieten zoo magt- en reddeloos ge- ay.
maakt, dat hy mede zoude veroverd zyn
geworden, indien de wind in ’c omkeeren
in Tromps zeylen niet gevat en hem dus
gelegenheyd verfchaft had om , van dien
zeeheld ontflaagen , nevens v y f koop-
vaardyfchepen het in de havens rc oncko-
men. De (8) Ondcradmiraal dit voor- (8)Koma
beeid willende veJgen , liep op de droog- l«^ vn
te,en ziende geene kans om daaraf te raa-
ken, maar twee Staatfche fchepen op hem n. dcei,
aankoomen ftak den brand in ’t fchip , en fol- 34-
nevens de zyne mec de buycenboord gezet-
te booten naar’c ftrand. De ncgen overigen,
mcdc hecgevecht, naadat het zeven uuren
geduurd had ontwykende.zetteden zich des
naamiddags zoo hoog (9) tegens de naaft-
gclcgen oever,dat deStaatfche fchepen hem
aldaar niet durfde bykomcn,waardoor z y lyFebr.
dus gelegenheyd krecgen, om met- waflcnd
water daaraf, en in behoude haveti te
raaken. Met de twee veroverde fchepen
viel de Admiraal Tromp den eenentwin-
tigfteo dier zelfde maand te Helvoecfluys
in , en doende drie dagen daarnaa ( 10 }
verflag van het voorgevallen gevecht inde
Staatfchc vergadering, wierdc hy door hun- ^ri oorlog,
ne Hoogmoogendheden mcteenegoudeke- fo i.5*89.
ten en eenen daaraanhangenden gedenkpenning
, te famen tweeduyzend guldens
waardig, in erkcntenis der bchaalde ovcr-
winnioge befchonken. Die voorbeeld volg-
Qq q 1 den
S Refol.
'Staat,
van Holl.