■I'I
l i i fÍi i,, :
I i;/ ,
i:-' ’ I '
( I ) Meter.
Ned. HiÜ.
fol. Ó41.
(2 ) Neuville
Hift.
van Hol!.
I.d e e i,
pag.18.
deezer Onroomfche Vorilen hadden, zonden,
op 't onrfangen bericht der gedaane
bezitneeminge,deu Vryhcer van ( i ) Me-
roode derwaart, om hen dien handel aft-en
de onderwerping aan de Keyzerlyke bcvce-
Icn aan tc raaden. Doch decs raad wierdt afgc\
veezen,cntcgclyk hun daarover opgevatrc
misnoegcn gemerkt.ZuIksdePrinlen alle
toegangen op ’t naauwfte lieten bezetten,
ten eynde de Aartshertog Leopold uytBra-
bant oreenen onderftand bekomen , noch
toc hun beyder naadeel zich daardoor in ’c
bczit van Gulik meer verfterken mogte.
Deeze voorzorg belettede echter niec dat
dc Aartshertogen, onder ’c beleyd van den
Graaf van Bukquoy (x) en andere Legerhoofden
, een gedeelte van hunne bcfte
krygsbenden, verfcheydene krygsvernuf-
tetingen, endenoorlogsvoorraad, dienhy
noodighad, onderfchynvan hun volk afte
danken, hem zoo nu zoo dan toefchikten.
Hicrtoe wierden hunne Hoogheden aangezec
nict alleen door ’t algemeene Scaacsbe-
lang van den Huyze van Ooftenryk, maar
wel voornaamelyk door hunne zuchc voor
dc behoudenis van hunnen Godsdienft,dien
z y in des overleedens ftaaten in gevaar
oordeelden, endie hen boven alle andere
zaaken zeer ter harte ging. Want naauwe-
iyks was het Beftand geflooten, o f z y be-
naarftigden zich in de oefFcning van den
Godsdienft, die ftaande de oorlog ibmtyds
ontruft, ja zoo hier zoo daar geichort
was, alom ten platten lande re herftellen.
Zulks (3) men by dc driehonderd kerken
in de voorige beroerten verwoeft telde, die Albert. ’
zoo niet van nieuws opgebouwd.teu minfte P^S- 357-
door hunne milddaadigc godvruchtigheyd
thans merkelyk verbeterd waaren. En dew
y l de handhaaving der gcrechtigheyd
geen geringe eygenlchap van den waaren
Godsdienft is, deed Albert, met hulpc en
raad der ervaarenfte Rcchtsgeleerdcn, een
nieuw richtfiioer voor (4) dc rechtzaaken
in die!jaar ontwerpen; waardoor hy de A lb .pag.
bronader veeler gefchillen dempte, eene 3S3-
betere gerechtsform onder zyne onderdaa-
nen in zwang bragt, en om die voortgang te
doen hebben cen bevel gaf, dat alle de byzondere
voorrechtcn en oude gebruyken,
die in Nederland byna zoo vcrfchillcnd en
veelvuldig z yn , als ’er fteden ja dorpen,
gevonden worden, voor den Grooten
Raad, om onderzocht te worden, moeften
gebragt worden. Opdac hcc echte
van het onechte , het nutte van het
onnutte gefchifc, cn dus de ftaat hun-
ncr onderdaancn in den hoogften top
van voorfpoed gevoerd mogte worden.
Zulks men, in dankbaare crkentenis van
de godsvrucht en gcrechtigheyd deezer
Vorften, in de Roomfche Nederlanden
in die jaar deezen legpenning gemunt
heefc.
Een fchccpsroer, vrecdeftaf en werrcldldoot, zynde te famen ’t zinnebeeld van een vreedig
landsbcllicr, leggen op de eene zyde aan den vocc van eenen -brandenden altaar, waarop hec
woord P I E T a s , GO DVRUC HTIGH ETD , te leczen ftaat. Hierboven hangt de
weegfchaal des gerechts, die door de godsvrucht der Aartshertogen, mec eene betere gerechts-
fonn in te voeren, was in top getrokkcn, om dus het geluk hunner eeuwc tevolmaaken; als dit
byfchrift beveftigt:
F E L I C I T A S S E C U L I . 1610.
G E L V K S T A A T D E R E EUWE . löio.
Het gekroonde wapenfchild dier godvruchtige Vorften fiert de andere zyde, in wier rand
die omfchrift geleczen wordt:
A L B E R T U S E T I S A B E L L A D e i G r a t i a .
A L B E R T E N I Z A B E L L E DOOR GODS G ENADE .
De
(i) Neuville
Hift.
van Holl.
I. fieel,
pag.iS.
(a) Meter,
Neft. Hift.
fol. Ö43.
verfo.
S Refol.
•Staaten
v,mHoll.
28 Mcy
JÓIO. fol.
I t . aan-
liangfcl.
(4I Mere.
Franç.
lóro,
tome I.
L ) D e Regis
Infti-
tutione.
Meter.
Ned. Hift.
fol. 654.
(61 Merc.
Franç.
161Ü.
tome I.
pag. 460.
verfa.
De tyding, die men ondcrwyl uyt hct
Kleeffche zoo in dc Roomlchc Ncdcr-
landen als in Duytfchland krccg van
de groote krygsrufting der Vorften Bezitteren
, deed cn ’c cenc cn andere
landfchap bceven. Men hieldc voor de
Ouroomfche Vorften verfcheydene by-
cenkomften ( i ) te H a l, en voor de
Roomfchen tc Wurcsburg: wclke den Pans
cn Koning van Spanje in een aanvechtend
(x) verbond inwikkclden. Dan hct geene
dc raadflagen van den eenen en anderen niet
weynig verzctcede, was de on verwachte t y ding
van den gruuwzaameii raoord, door
wcike Hendrik dc IV , Koning van Vrankryk,
den veertienden (3)van Bloeimaand z y nen
nieuwe Bondgenooten ontrukc was. Des
naamiddags was zyne Majeftcyt met de
koets uycgerecden om hec wapenhuys te
bezigtigen ; cn terwyl wegens de naauwte
eener ftraate haar gevolg eenen omweg
nam, wierdc des Konings karros doortwee
andere vrachcwagens genoodzaakt een
weynig ftal te houden. Deezen ongeluk-
kigen oogenblik nam zckere François (4)
Ravaillak waar, drong d o o r ’c volk, en
trccdende op hct rad bragt den Koning mec
een twecfnydend mes eeucn voet lang in
cen ommezicn twee fteekcn in de borft.
Waarop zyne Majefteyt uytriep : ik ben
gequetjUcD aanftonds hierop: het is n iet...
Doch met diewoorden hec bloed ten monde
uyrgulpende heefc hy meteeue hecfter-
velyke afgelegd. De daadcr wierdt ftraks
gevat, en ondervraagd zynde door hem
beleeden , zeker bock van den Jefuyc (y)
Mariana geleezen te hebben , ’c gene de
leer des Vorftenmoords inhieldt, en door
’t welke hy tot deeze daad wasaangefpoord
geworden. Dit boek wierdc volgens gegeeven
vonnis v an ’t Parlement (6) op den
achtftcn van Zomermaand door bculs handcn
verbrand,naadat door het vermaardc ge-
noocfchap der Godsgclecrden van dc Sorbonne
(7) als docmwaardig cn godloos, deeze
ftelling veroordecld w a s ; Dat het den
onderdaan vryßond cn voordeelig zoude
zyn ecnen Koning , die een gewelde-
naar w a s , te vermoorden ; j a zonder
z e l f daartoe van eenigen Rechter de min-
ß e bevelen van mode te hebben. Hcc was
ook om dc zelfde leering, dat in hec jaar
vyfticnhonderdachtcnnegcncig door bevel
van ’s Konings Hoogen Raad de jeugd ver-
booden wierdc by dc Jefuyten cer Ichoole
te gaan. Geheel Parys was op hec gerucht
van ’s Konings dood in de uyterfte verflaa-
genheyd,(8)menfloot’erde huyzen en Winkels,
als o f de ftad door den vyand ftor-
menderhand veroverd was; men hoorde
niets dan kermen en klaagen over ’c onge-
luk hunnen Koning overgekomen. By de
Vereenigde Staaten, zoodra de tyding van
’s Konings moord door ecnen afgezonden
renboode ruchtbaar wierdt, was de ver-
flaagenhcyd niet minder. Z y hadden hem
nog onlangs door hunnen Afgezant met
den tycel van Vader (9) des Vaderlands
vereerd; door zyne tuflchcnkomft zoo
voordeelig Beftand bekomen; en in deezen
tyd daar een nieuw oorlogsvuur op de
Kleeffche grenzen fiiieulde zynen raad en
byftand byzonderlyk van noode. Maar
de Koning was dood, cn de flag niec tc
keeren ; zulks z y den Heer vanderMyl te
poft naar Vrankryk zendcndc , hct (ro)
rouwbeklag over den moord des Konings
niet allecn lieten afleggen, maar om aan
de waardige gedachtenis van zoo trouwen
Bondgenoot te voldoen, ook deezen leg-
penning op hunnen nytdrukkelyken laft in
het licht geeven.
(7) Merc.
Franç.
161Ü.
tome I.
pag4 S9 -
(8) Merc.
Franç.
1680.
tome I.
pag. 424.
(p) Neuville
Hift.
van Holl.
I.deei,
pag.29.
Cio)Rcror.
derStaaten
vanHoll.
28 Mcy
16 10 . fol,
Op dc cenczyde ziet men twee duyven(ii)’tzinnebeeld eener zuyvere liefde, onderling trekkebekken,
zittende op eenen opengeflaagen Bybel; nevens welken deeze letters S. C. ftaan; jenani
Hierogl.
^ lib.XXil,
S e n a t u s C o n s u l t o . cap.4,
OP R A A D S B E S L U Y T .
Op de andere zyde wordt een Lam, betekenende den vermoorden Koning, door eenen WoIl>
hebbende eene Jefuyte muts op den kop , de keel afgebeetcii. Tot ra.ndfchrifcen zoo van de
eene als andere zyde ftaat verder:
R z RE