N E D E R L A N D S C H E
16 18 .
( I ) Neu-
villeHilt.
van Holl.
I.deel.
pag.i34.
t O i
eynde vertrok h y , in gezelfchap van eenige
(i) Refol.
derStaaten
vanHoll.
0 April
1618. fol.
95-
Gemagtigden der Algemeene Staaten,
naar ( i ) Gelderland; van welks vier L e den
drie de Arminiaanfche ftreng trokken.
T e Nieumege gekomen zettede hy alle de
Remonftranten, o f die des verdacht waaren,
uyt het bewind der zaaken. Gelyke
afzettiug gefchiedde tc Zucfen; van waar
hy met zyn gezelfchap cn gevolg naar
Ovcryflel verreysde: in welk Landfchap
ook,eensdeels doorMaurits behendigheyd,
andersdeels door de hulp der misnoegden
en den fchrik der medegebragte benden,
de achtbaarheyd der Gomariften herfteld
wierdt. Meer tegenftands ontmoette hy te
Aarnhem;dan eyndelyk zyn oogmerk ook
aldaar bereykt hebbende, was hy van zins
zieh naar Uytrecht te begeeven, doch hec
overlyden van zyn oudften Broeder Philips
Willem Prins van Oranje, verftaande,
vertrok hy in allen fpoed naar ’s Graavenhaage,
daar hem,op zyne ( i ) aankomft de
Staaten van Holland niet alleen vcrwelkomden,
maar ook hec rouwbeklag wegens
(3 ) ’t atftervcn zyns Broeders afley- S l S e n
den. Dees Prins, zich niec wcl gevoelen- van Holl,
d e , had zich eene klifteer laaten (4) zet-
ten; doch door onkunde ofonvoorzigcig- 47-
heyd van zynen kamerdienaar onder ’c
toedienen in ’c gedarmte gequetft zyn- i6i8.‘
de, was daar door zoo groote ontfteeking
in zyne ingewanden ontftaan, dat hy ’t
den eenentwintigften van Sprokkclmaand
te BruiTel befturf. Prins Philips Willem
was goedaardcig en mcegaande van inborft;
zulks hy onaangezien het verfchil van
Godsdienft, zynen Broeder Maurits tot
zynen eenigen erfgenaam benoemde. We lke
totnogtoe ( f ) flechts den tytel van ( j) Neu-
Graaf gevoerd hebbende , federt dien
van Prins aannam , dien w y hem hier- 1. deel, ’
om in ’t vervolg ook zullen geeven,
zoo als hy denzelven op deeze ftukken
voert; welke wegens het bekomen vau
hec Prinsdom van Oranje nog in dit zelfde
jaar aldaar gemunc zyn.
;r Staat,
van Holl.
29 Dec.
16 16 . fol.
49, so- en
/ 'R e f o l .
der Ge-
coinni.
Raad.
van Holl.
27 April
i 5 i 2. fol.
119 .
De vooriydcn van alle drie dceze geldftukkcn voeren het geharnafte borftbeeld van den nieuwen
Prins van Oranje: dien dc Staaten van Holland reeds gcrechtigd hadden, om van allc zyne
Hollandfche Leengocdcrcn by uyterften wille te (6) moogen befchikken, evenals zy vier jaaren
(7) te voore deezen zynen oudften Broeder ook vergund hadden. Het randfchrift is:
M A U R IT IU S I. D e i G r a t i a P R I N c e p s ; A U R a i c a s
C O M e s N A s s a v i a ;.
MAUR IT S D E /., DOOR GODS G E N A D E P R I N S V A N O R A N J E ,
G R A A F V AN NASSOU.
Zyn gekroond wapenfchild wordt op de rugzyden van alle drie gezien, zynde omvangen niet
met zyne voorheen gevoerde zinfpreuk, maar met die welke zyn vadcr en broeder ecrtyds als
Prinfen van Oranje insgelyks gevoerd hadden, en aldus luydt:
S O L I D EO H O N O R E T G L O R IA . 1S18.
GODE A L L E E N Z T E E R E N LOF. I«i8.
T e rw yl Maurits door menigvuldige be-
zigheden, veroorzaakt door zyns Broedets
overlyden in ’s Graavenhaage wierdt
opgehouden, zag men hct Land vervuld met
aller.
H I S T O R I P E N N I N G E N . /. Boei. 103
fchyn a ls o fz y by den Prins ontbooden i i i 8 .
waaren. De Staaten van Holland, en ---------
2 1 Juny
1618. fol.
155. en
ij6.
allerhandc fmaalfchrifcen: waarin onder i
anderen Oldenbarneveld, als hoofd der
Arminiaanen en uycviuder der Waardgel-
dcren, niec weynig wierdc aangerand:
zulks die geraaden vondc zoo door eenen
wydloopigen brief, aau Prins Maurits den
vierden van Grasmaand, als door een ver-
weerfchrifc, aan de byzondere Staaten
van Holland vier dagen te voore gcfchree-
v eu , zyn gehouden gedrag ce rcclicvaardi-
(1) Refol. gen. De Staaten ( i ) naamen niec alleen
zyne verantwoording aan, maar hem door
een plakaat , op den tweeentwintigftcn
van Zomermaand zelfs in hunne befcher-
ming. Onaangenaam klonk die Prins
Maurits in ’c oor; die uyt de Algemeene
Staaten zulke Leden hebbende gezec,
welke den Arminiaanen waaren coege-
daan, op hunnen naam en ’c onvoorzienft
den Briel door zyne benden, cot geen
kleyn ongenocgen der byzondere Staaten
van Holland, deed bezetten. Zulks die,
om die in ’c vervolg te beletten, eene nadere
vereeniging tuiTchen de onderlinge
fteden en die van Uytrecht poogden op cc
rechten. Doch Maurits op ’c ouverwachcft
in die oude BifTchopIyke ftad körnende,
vielen hem aanftonds de oude bezettelin-
gcn toe, enraakte hy dus in ftaat om de
nieuwgeworvene Waardgelders a f ,denAr-
miniaanfchen Magiftraat buyten ’t bewind,
en den Geheymfchryver van Staat Gillcs
van Ledenberg zelfs in hechtenis te ftellen.
Naadit verricht te hebben, keerde Maurits
weder naar ’s Graavenhaage ; alwaar hy
op den naam der Algemeene Staaten ( by
welke zich de fteden Amfterdam, Enk-
huyze, en Schiedam gevoegd hadden)
den negcnentwintigften van Oogftmaand
C2)Refol. den ( x ) Heer Johan van Oldenbarneveld,
derSmten enVoorfpraak des gemeenen Lands
irAug. ’ van Holland en Weftvriefland, körnende
1618. fol. paar de vergadering dier Staaten op het
Binnenhof, gelyk ook den Heer Huyg de
Groor, Loontrekkend Raadsman van Rotterdam,
midsgaders den HeerRombout H ogerbeets,
Loontrekkend Raadsman van
L e v d e , liet gevangen neemen ; onder
voor al de Ridderfchap (3) thans verga- (3)Reiol.
derd zynde, waaren geweldig over dien derStaaten
handel verzet,en wilden een krachtdaadig ij^sept'
befluyt toc verlofling deezer gcvangene
lö iS .fo l.
Heeren neemen: dan dewyl de Gemagtigden
77.
van hunne byzondere Vrocdlchappen
daar toe geenen byzonderen laft hadden,
bleef die zaak tot de naafte vergadering
verfchooven. De gemoederen der inge-
zeecenen, wcegens zoo onvcrwachten
handel bcroerd, wierden federt nog meer
ontfteld, als in ’c midden dier ontftuymig-
heden zich ecnc fchrikkelyke ftaartftar aan
den.Hemel vertoonde, welke met eene don-
kerroodverwige (4) roede zich van hec
Hemelteken de Weegfchaal tot den ftaart iö?8?’
des Beeis uytftrekkendc, in achttiendagen
vierenzeftig graaden doorwandclde. Invoe-
ge dit zeldlaame verfchy nfel door de verflaa-
ge gemcente , als ecu gewis voortekcn van
’s Hemels gramfchap befchouwd wierdt;
zulks Niklaas Mulerus, Hoogleeraar te
Grocninge, in de Nederduytfchc taal daar
over een boek fchreef, wiens tycel was:
Hemelfche trompet van de Komeet des
ja a r s M D C X I IX . Desgelyks wierden in
’ t begin des volgenden jaars eenige aanmer*
kingen over dceze ftar enden loop dier ty den,
ZOO hier alsinaiiderclanden, met toe-
ftemmen cn goedvinden van de Gemagtigde
Raaden der Staaten in ’t licht gegeeven.
Die gefchrifc was in ’c Nederduycfch, en
ZOO men meent ( f ) door den Heer Jakob
Kats te dien cyde Loontrekkend Raadsman Reform,
der ftad Middelburg opgeftelt. Hetvervat- B.deei,
tede ook eenige rymen , waarvan het eer-
fte die opfchrift had: Bedenk 'mge by gelegenheyd
van de tegenwoordige ßaartßar
op de vergadering van de huydendaag-
jche Synode. Wac ook van de waar-
heyd van alle deeze duydingen z y ftaat
my hier niet te onderzoeken , maar alleen
aan te tekenen , dac dc gedachtenis
haarer vcrfchyninge op deeze twee
Vierkante pcnningtjes is bewaard geworden.
Op de voorzyden van beyden is de verfcheene ftaartftar afgebeeld j hebbende het grootfte in ’t
dit jaarfchrift:
i- ifl
i-'jîi
ronde dit
C e t Co-
, •