d !
! pi»
f»stls0ß-0 i
i !
1 631 . De Vcrcenigde Gc!\'cilcn, die tornog-
' toe in volkome mft deeze holgaande beweegingen
van Vrankryk bclchouwd hadden
, raakren in dit jaar met den nieuwen
Vryenftaat van Engcland iu ecnen opcn-
baarcn oorlog ; wiens oorlprongk ons hier
wat hooger ftaat op te haalen. Met het
onthootdeii van Karel den I, had wel Schot-
laud zynen Koning, doch des zelfs Zoon
geenszins a'le zync vrienden in dat K y k
verlooren. Zulks die, terwyl MontrolTe
’t zynen voordeele in ’t Noorde niet ftil
zat, onder Lesley cn Straughan een leger
in 't veld bragten , en hem , onder
den naam vau Karel den I I , voor Koning
van Schorland, Engeland en lerland
(OLarrey te Edenburg uytricpen. En ( i) hoewel
MontroiTesTeger geheel geflaagen", hy zelf
IV. fol, ■ gevangen en gehangen wierdt, begaf zich
Koning Karel echter uyt Holland naar
Schorland, daar hy in de Abtdy van
(a)Larrey Schoonen ( x ) tot Koning wierdt ingehul-
Hift.d’An- dig(j Het Engelfch Parlement, wel voorfilec.
tom. . , , , 0 ^ , 1
IV . fol. Ziende welk eeu onweer van dien kant het
xpt- hierdoor ftondt op re komen , beiloot de
wapcnen tegens des Konings aanhangers
in Schotland te wenden, en nan Fairfax
het beleyd van dien krygstogt op te draagen.
Doch dees, gelyk hy dien oorlog
had afgeraaden, weygerde ook daarvan
G l h e t bevel (3) te voeren: zulks Kromwel
gim.' tom." nyt lerland, daar hy alles voor zyne zee-
IV . fol. gepraalende wapenen deed bukken, ont-
booden , en door ’t Parlement tot Hoofd-
bevelhebber van den Schotfchen kryg verklaard
wierdr. Mer eene zeer groote doch
geveynsde zedigheyd nam hy zoo gewigtige
bediening aan, ftelde zich ftraks a an’t
hoofd vau ’t Engeliche leger, trok Schocland
in , en beftondt, naa ’c Schotfche leger
eerft by Dunbar ( / e n naamaals eldcrs (4) Larrey
geflaagen te hebbeu, zyne zeeghaftige wa- S ' / " '
pcneu tegens den Koniug z clf te wenden , iv.Voi™'
ja eerlang des zcifs leger incenhardnekkio
gevccht teWorchefter verllaaude, hem dus
nietalleen alle hoope zyner herftellinge te
beneemen, maar ooktotdiebenaauwdheyd
te brengen, dat h y genoodzaakt was, om
’t doodsgevaar te ontgaan zich eerft in eenen
boom ce verfteeken , naderhand , het
aanzigc met bolfters van okkernooten hebbende
bruyn gemaakt, onbekend (y) langs (slLarrcy
’ c land te zwervcn, en eyndelyk, te S h o - S “ *"-
ne by Portsmouth iu eene halfVergaane iv.
boot zynde t’ fcheep gegaan, in Vrankryk
de vervolging van eenen zeegepraalenden
onderdaan te ontduyken. Kromwel zondc
aanftonds her verhaal deezer overwinninge
aan ’t Parlement, en begaf zich acht dagen.
laater in perloon naar Londen , om , zoo
h j voorgaf de bevochte zeegepalmen aan
de voeten dier doorluchcige Vergaderinge
re leggen. Wier Leden uyt erkenteniffe
hem gezamentlyk tot buyten de ftad te ge-
mocte trokken, met veele loftuytingen
ophoopten. en, hebbende (5 ) achter zich W
eenen langen fleep van de gevangenen , in '
het laatftgewonnen gevecht verkreegen, ‘X '
onder het toejuychen van ’ t gemeen. naar
zyn verblyfby Whitehall geleydden. Z y ne
gedachtenis wordt op deezen (7) pen-
tom,
foL
(7I A Dir-
courfe of
Medals,
ningbewaard, welken ik, hoewel die op
zyne overwinning re Dunbar gemaakt is , “ l-“ !-
echter niet eerder dan n a a ’t voltrekkeij
van dat geheele krygsbcwind ,
dienftig
oordeel hier plaats te gccvcn.
(8) Lee.
ven van
Kromwel,
I l.d e d ,
psg.119.
Op dc cenc zyde wordc het vergaderde Parlement, cn op de andere zyde het gehaniafte borll-
beeld van Kromwel, onder dit (8) byfchrift, gezien:
T H E L O R D O F H O S T S .
D E H E E R D E R H E I R S C H A A R E N .
En dewyl deezc fpreuk hct woord was, ’t gene hy in den veldflag tc Dunbar, den derden van
to t e r e ta c ien ° ’ had, zoo ftaat voorts nog op de zelfde wcderzyde mct
WORD AT d u n b a r : S E P T EMB E R 3. l6fO.
H E T WOORD T E D Ü N B A R : OP D E N j F A N
H E R F S TMA A N D . iSfo.
Deeze
Deeze behaalde voordeelen in Schocland
maakten hec Engelich Parlemcnc zoo
hoogmoedig,dac hec iederc op niecs anders
bedacht icheen, dan om wegens de bclce-
digingen, die hec van de Vereenigde Geweften
voorgaf ontiangen te hebben, van
de zelve mec de wapenen voldoening tc
vorderen. Inden beginne had hec wcl ge-
crachc cene naauwe verbindtenis mec den
Nederlandfchen Vryenftaat aan tc gaan,
en cot dat eynde ftraks eenen Afgezant
derwaart gezonden; doch ziendc alle des
zcifs poogingen door ’s Prinfen aanhangers
niet alleen vcrydeld, maar den Gezant zelf
in ’s Graavenhaage vermoord , en ecncn
twcv'dcn federt in ’t opcnbaar door den
Hertog van Jork op de ftraaten aldaar
Ji«.'tom! , cn alom door ’c graauw. uyt
IV. fol. hoogachting voor hec Koninglyke hiiys’,
3'^' mec wederwaardigheden bejcgend, vcr
boodc hec, om den Ncderlanichen koophandel
eenen gevoeligen necp ce geeven,
voortaan eenige uytheemiche koopman-
(0 Larrey Ichappen ( i ) in Engeland mcc vrcemde
fchepen te brengen. Wac vertoogen de
iv.fol. Nederlandfche A^ezant hiertegens deed,
alles was vergeeffch ; ja dc Engelfchen,
maakende den ouden eyfch van Koning
Karel weder Icevendig, vorderden eenebe-
laftingvan de vifch, die op hunne kuften
gevangen wierdr, eyfchten voldoening
van ’c naadeel, dat ze door de Nederland-
Hiii^irAn’' Maatlchappy der Indien re (3) Am-
giet.' tom! bona zouden geleeden hebben, en gaaven
iv.fo i. aan hunne onderdaanen de magt van zich
der fchaade, cn van ’c gene z y van de Nc-
derlanders te eyfchen hadden, door ’t neemen
hunner fchepen voldoening te bezor-
SaScn wicrden in ’t korc vecle (4)lchevanHoU.
Nederlanderen in Engeland opge-
Algemeene Staaten te raade
de Heeren ( j ) Kats, Schaap, en vander
Perre cot hec byleggen der gefchillen naar
Londen, midsgaders (6} eerft vyftien, federt
nog honderd ichepen van oorlog (7)
uyt tc rufteii, en Tromp mec decze ont*
oorlogsvloot toc beveyliging van
vlnHoU.'* bunncn koophandel in zec te zenden,
Dan terwyl de eerften met handelen
(5) Refol.
der Staat.
vanHoll.
8 Nov.
1651. tü!. 544-
hem ilechts eenen koogcl tocdryvende,
gaf (pjBlaak, gclyk alle de Nederlandfche
Hopluyden gecuygden , o fw e l Tromp,
zooals de Engellchcn (10 ) willcn , hier op
aanftonds de volle laag. Zulks renvieruu-
rcn tuftchen de Nederlanders en Engel-
ichcn, welke laatften nog mec twaalf fchepen
uyt Duyns ondertuiTchen verftcrkt waaren,
een zeer hevig gevccht wierdc begonnen
; ’c gene eer door de opkomende duy-
ftcrheyd, dan vcrzadiging der birtcrheyd
omtrent negen uuren des avonds eyndigde.
Hardnekkig voorwaar was dit gevccht, cn
de een zoo wcl als de ander nicc weynig
befchaadigd; echter had Biaak hcc vernoe-
gcn van, hoewel hy byna de helfte onftcr-
kcrdan Tromp was, gecn cen ichip teheb-
ben verlooren, maar van cwcc fchepen?
die hy van dc achcerhoedfe der Ncdcrlan*
ders affnecdc, hct cene, naa’c geplonderd
( n ) ce hebben in den grond te boo-
ren, en hec andere tc vermeefteren en op
te brengen. Gclyk men te Londen, opde
tyding van dit gcvecht, vcel moeite had
om de Nederlandfche Afgezanten tegens
hec geweld vau ’c verbitterde graauw te
dekken, zoo beflooten de Algemeene
Staaten, onaaugezien’cr reeds dric buycen-
gewoone Afgezanten in Engeland waaren,
echter nog den ( 12 ) Hcer Paauw derwaarc
cc zenden, om hct laatft voorgevallen ge-
vcchc, zoo veel doenlyk waare, te ver-
fchoonen, de daardoor nog grooter gcwör-
de verbittering te verzichten, cn de oude
vriendfchap tuflchen de cwcc gebuurige
Staaceu te docn herleeven. Maarallehun-
ne poogingen waaren tot dac eynde
vruchteloos; zulks deNedcrIandfche ( 13 )
Gezanten eyndelyk Engeland, naadac zy
van ’ t Parlement aficheyd genomen hadden,
verlieten: ’tgene als dronken (14)
vanzyn gcluk , ftraks naa hun vcrtrck,
openlyk aan de Verecnigde Geweften
den oorlog verklaarde. Hct zclfdc deeden
ook de Nederlanders ; zulks de zec
eerlang mcc ichepen van oorlog als overdekt
w a s , en Tromp zeyl maakte om
Aiskue, die mct eenentwintig ichepen iu
Duyns lag, op ’t onvcrzienftte beftookcn.
Doch door den tegenwind en de kalmte
(15') liep dees voorgenomen aanflag te
(9) Aitzd*
mataakcri
van Itaat
en oorlofi
Hi. ded,
fo l.711.
(10)Aitze-
maiaakerl
vanftaat.
enoorl.
1 1 ! .deel,
fül. 7 13 .
(lOLarrc-/
Hiltd'An-
glet. tom.
IV. fol.
310.
(12) RefoJ:
derStaateii
van HolU
14 Juny
1652. foi:
(t3lReroli
derStaateii
vanHoll.
15 July
16 5 2 .fol.
282.
(i4)Ait2e-=
ma’iiakeii
van ftaac
en oorl.
Ill.deel»
fol. 722.
ipFebr. ............... w. ...
ïô5i.fol. Engcland bezig, en twintig Hollandfche
(7) Refol. ßarbadosvaarders door dien Landaardt ge-
variHoii." “ omcii, en aldaar opgebragc waaren, ont- [ leur, en Tromp Noold waart ßlaak achcer-
1 Maart moccte Tromp mct zyne onderhoorige | naa. Wien ’c gelukte voor Bakkencs de
<^>2-foL vlooc, veertig fchcpen fterk, denucgen-^ Hollandfchc haringvloot, door twaalfge-
(8) Refol. entwintigften (8 ) van Bloeimaand, deezes | leyders gedekt, cc ontmoeten, en van ( 16 )
¿n H o ? ^cbcien der I de z elv e,
isjiiny Engelfchen ; over welke de Admimal
Blaak hec gebied had. Dces was niet zoodra
binnen fchoots, o f loftc drie reyzen
met fcherp, om Tromp tot hct ftryken
zyner vlagge aan te maancii : doch die
U. Heel.
naa een herdnckkig gevecht,
ftaande ’c weikc de meefte haringbuyzen
in behoude haven kwa.imen, elfte veroveren.
En ofwel Aiskue in eeu zeegevecht,
op den zelènswintigftcn van Oogftma.ind,
( 17 ) mcc den Onderadmiraal de Ruy rer
A a a aa voor-
( t j) Am.'
Montanus
beroerde
Oçeaan,
pag. 190.
fi6)Refoh
der Staat,
van Holl.
3IÓ0 NJ2. yfol.
2 Aus.
i6i2rfoi.-
318.
( i7)Brandl
Leev. van
dc Ruytef
fol. 18 , ■
0 3Ì