p o N E D E R L A N D S C H E
t5 i 4 Rondom het gekroonde wapenfchild van de Aartshertogen leeft men in den randderandcrc zyd
e die o p fch r ift :
A L B E R T U S E T I S A B E L L A D e i G r a t i a .
a a l b e r t E N I Z A B E L L E DOOR GODS G E N A D E .
( i ) Vaffor
Hift. de
Louis
X lll.tom .
I.pag,571.
(i) Refol.
derStaaten
van Holl.
▼an I tot
ipjuly
1614. fol.
(3) VaíTor
Hift.de
Louis
Xiii.torae
I.pig. S7».
Hooft
. led. Hift.
fol, 6qx.
Waarlyk bleek uyt de gevolgen dac deeze
vervvachtiug nict ligtvaardig was opgevac:
want op ’c aanhouden van den Koning
van Spanje en den Paus van Rome wierdc
de ftad Aken opnieuws, den twintigften
( i ) van Sprokkeloiaand des jaars zes-
tienhonderdveertien, door den Keyzer
Mathias in den Ban gedaan, en de uycvoe-
ring van den zclvcn aau den Aartshertog
Aalbcrt, en den BiiTchop van Luyk
Ferdinand van Beijere bevolen. Aalbert
dierhalven maakte groote (x ) hrygs-
rufting , deed zyne benden vanalom uyt
de bezettingeu famentrekken, enliet onder
bevel van den Markgraaf Spinola
een leger van dertigduyzend (3) man om-
trcnc Maaftricht vergaderen. Deeze ftad
was, naadat Alexander Farneze haar in hec
jaar vyftienhonderdvyfenzeventig ftor-
menderhand had gewonnen en verwoeft,
lang(.4) onherbouwdblyven leggen, doch
had ,vermids federt eenige jaaren de ftoeides
oorlogs in de Vlaamfche o f andere veraf-
gelcgene landfchappen geweeft was, temet
weder adem gehaald, was taamelyk weder
opgebouwd, en onder de zachte regeering
, zoo der Aartshertogen als des overleeden
Prinien van Luyk, allengs weder
bevolkt geworden. Want ofwel de Her-
togen van Brabant volkomcn Heeren en
Mecfters dier ftad zyn , hebben echter de
Biflchoppen van Luyk ook cen zeer groot
rechtsgebied door de geheele ftad ; hetgene
niec door ftraaten o f wyken, maar op
deeze geheel zeldzaame wyze wordc on-
dcrfchcyden. De oude geflachten aldaar
ftaan en moecen blyven onder de rechc-
ipraak van den genen, daar onder z y van
ouds altyd behoord hebben : aan eenen,
die nieuwclings i n de ftad ter w o o d komt,
ftaat hec vry zieh o f aan de Brabantfche o f
de Luykfche rechcbank te onderwerpen.
Maar twee inwoondcrs, ftaande onder deeze
verfchillende rechtbanken , teiàmen
trouwende, zoo vervalc hec geheele huys-
gezin onder dac rechtsgebied, waaronder
(y) de vrouw is. Eene zeldzaame magc (jjGuic-
voorwaar, en waarvan de ßiflchoplyke ^‘“¿ ¿ r .d c i
ftoel van Luyk lèdere verfcheydene eeu- Nederl.
wen in bezit geweeft is. Want de Hiftori-
fchryvers willen.dat Graaf Pore van Lovcn,
die in de vierde eeuwe geleefc heefc,dit recht
aan Servaas BiiTchop van Maaftricht, in
erkcntenis als dces hem op een wonder-
daadige wyze van eene ongeneezelyke
quaal geneezen h ad , zoude gefchonkcn
hebben: vanwaar de Biflchoplyke waardigheyd
in den jaare twaalfhonderdciea
naar Luyk zynde overgebragt, zoo zyn
deeze Biflchoppen in bczit van het gemelde
recht gebleeven. Welk dubbelde rechtsgebied
in Maaftricht ook aanleyding hecft
gegeeven dat in die jaar de volgende leg-
penning aldaar gemane is.
Tot cen tckco van dit tweederleye gebicd in ecnc cn de zelfde ftad, ziet men op de voorzyde
eenen Engel te gelyk de wapenfchilden van den tegenwoordigen BiiTchop van Luyk en dca
Hertog van Brabant houden; en leeft men in den rand, dit omfchrift:
F E R D IN A N o u s E T A L B E R T u s D O M IN i. HS14.
DE H E E R E N F E RDINAND E N AALBERT. 1014.
Rondom hct wapenfchild der ftad Maaftricht leeft men in den rand der tegenzyde dceze woorden:
D E N A R u R A T io n um C I V I T a t i s T R A J e c t i S U P e r io r i s .
R E K E N P E N N IN G E N DE R STAD MAASTRICHT,
AJs
( I ) Merc.
Frani.
1614.
tome III.
pag. J2 J .
( I ) Mere.
Frang.
1Ó14.
tom.III.
pag-Siö.
Als hec Ieger onder Spinola alhier verga-
derdwas,trok hec over de Maas, wordende
gevolgd vau eenen grooten naafleep van
geichut, cn wel vierhonderd wagens, om
dc nooddruft naa te voeren. Den eenen-
twintigften van Oogftmaand vericheen hy
mec zoo magtig Ieger onder de wallen van
( i ) Aken; waarin de Prins van Brandenburg,
onder’t beleyd van den Kornel Pu-
delics ecnc genocgzaame bezetting zoo van
vo e t-als paardevolk, om aan Spinola hec
hoofd te bicden, gelegd had. Maar als
dces, door zyne ongchoorde naarftigheyd,
binnen den tweeden dag der influycinge de
noodige beukeryen aan verlcheydene oor-
den klaar had, liet hy door eenen Heroud,
verzeld van eenen der verjaagde Burger-
meefteren, den Stedelingen dc bevelen des
Keyzers, cn zyne ontfangene volmagts-
brieven aandienen. Toen outzouk den
inwoonderen demoed; zulks zy door eenige
uytgezondene Geeftlyken en dc voornaamfte
Roomfche ingezeetenen by den
Markgraaf om genade lieten Imeeken, mec
betuyginge van zieh aan de bevelen des
Keyzers te willen onderwerpen. Die vcrzoek
wierdc hen ingewilligd, doch mec
een ook bedongen , dat dc Brandenburg-
fche bezetting mec opgerolde vaanen, en
buyten alle tekenen van eer, die ftad zoude
ontruymen , gelyk (x) op den vierentwintigften
van Oogftmaand gefchiedde.
Spinola, aldus zonder eenig bloed tc vcr-
gieren meefter der ftad zynde gewoiden.
deed daarin met twaalf benden, zoo re
voet als te paarde zccgepraalender wyze
zyne ftaatlyke intreede , beval ftraks de
poorten te fluyten , ftelde dc verjaagde
Roomlchen weder in , en de Onroomfchen
uyc alíe bedicningen van den Magiftraat,
en deed alien, die aan dc voorige verandc-
ring deel (3) gehad hadden, cn met zieh
over de ftads muuren te werpcn zync handen
nice onckomcn konden, in hetgevan-
genhuys linyten. Sedere trok Spinola raet
hcc zeegepraalende legcr over Duurc naar
Mulhcym, wiens nieuwgebouwde huyzen,
wallen en veftingwerkcn h y , uyc krachte
van een Keyzerlyk bevel, gehcel toc den
grond deed (4) flechten : ’ t welke die
van Keulen , wegens hcc bouwen van
deeze nieuwe ftad, tegens dc Prinfen van
Brandenburg cn Nieuburg verkreegen hadden.
Door de zonderlinge voorcvaarcnd-
heyd, mec wclke Spinola dceze Keyzerlyke
bevelen in min dan acht dagen werk-
ftellig maakte, bchaaldcn de Aartshertogen
geenen minderen lo f, dan z y reeds by hun-
ne eygene onderdaancn wegens hunne goede
regeering bekonx:n hadden. Zulks die
ter eere van hunne Vorften, wegens dar
z y , nietmin door wel te heerfchen, dan
eens anders bevelen te gehoorzaamen en
vaardig uyt te voeren, zoo in als buycen
’c Land den Vreede eeuwigduurend
trachtcen te maaken , deezen legpenning
tc Antwerpen in die jaar gemunc hebben.
16 14 .
(3I Vaflbt
Hiil. de
Louis
X lll.tom .
i-P^g'573-
UlMerc.
Fran^.
1614.
tome III.
pag. 5 17.
Rondom de borftbeclden van den Aartshertog cn zyne Gemaalin leeft men op de voorzyde
deezen tytel tot kantfchrift:
■ A L B E R T U S E T I S A B E L L A D e i G r a t i a . IÖ 14 .
A A L B E R T E N I Z A B E L L E DOOR GODS G E N A D E . 1514.
Binnen een flangerond ziet men op de tegenzyde eenen zeegetakj en in den rand leeft men
dit omfchrift
IM P E R IO E T O B S EQ U IO .
DOOR H E E R S C H A P P T E N G EH O Q R Z A AMH E T D .
T e rw yl dit voorviel waaren de Vorften
Bezitters in onderling gefchil geraakt, en
hadden tegens elkandereneenigekrygsbcn-
den in’c veld gebragt. Dievan Brandenburg
Wierdt door de Vcrcenigde Geweften, en die
van Nieuburg door hec ganlche Huys van
Ooftenryk onderfteund, vermids die On-
roomfch w as ,doch decs,metdeZuftcrvan vSeHif!.
den Hertog van (y) Beijere en den Kcur- vanHoll.
vorft van Keulen getrouwd, nu openbaare pjg'jg,
Z X be