- v h . , 1
pg N E D E R L A N D S C H E
1 6 1 6 O m h c t g ek ro o n d e w ap enfchild der A a rtsh e rto gen le e il men in den rand der andere z y d e :
G e c t o i r s P o o r L a C H A M b r e D E S C O M P T e s E N
B R A b a n t .
l e g p e n n i n g e n v o o r d e R E K E N K A M E R I N
B R A B A N T
1 6 1 7 .
(ilB n n Jts
Hift.der
Reform.
Ii.d e e l,
fe
(i)Bi-andts
H ift .d e r
Reform.
Ii.d e e l,
psg-343-
Dim hoe algemeen decs ftclregel ookwee-
zcn mogte, zoo bleek echter uyt dc kcrk-
l y k c oneenigheden,die in dit jaar binnen de
VereenigdeGewcften, tegens alle de aange-*
wende hulpmiddelcn meer gronds Wonnen,
d a th y, gelyk alle anderen, aan z y ne
zekere uytzonderingen onderworpen
was. Want totnogtoe had ieder zyn ge-
loofsgevoelen als hct befte en veyligftc de
gemeentc voorgedraagen; doch rhans nam
dc gcloofsfchcuring haaren aanvang; mids
men nict allecn openlyk weygerde dc 011-
dcrlinge gemeenichap in ’t brecken ( i ) des
Broods te hoadcn ; maar z elf ook in dc
zelfde kerk zynen Godsdienft tc verrichten.
Dus liep ieder , ’t zy binnen ’t
zy buyten de ftad by de zoodaanigen ter
ireekc, die met hem van het zelfde gevoc-
,en waaren; en geene zoodaanige Bedie-
naars ontmoetende, hielden z y in de burger-
huyzeii afzonderlyke vergaderingen. De
Staaten van Holland trachtcen wel de vvond
re heclen door ’c afzetten der voorbaa-
rigftcn van hunne ( i ) bcdieningen; maar
hec verfchillende gevoelen der fteden ver-
hinderde de uytvoering: en die maakte de
ftoutheyd der, gedrukte gemoederen aan ’c
hoIlen,endehcymclykc vergaderingen cn
verbindceniftcu federt de Icheuring nog
grooter. Zulks eenigen beftonden de kerken
gcweldiger hand te openen, en hunnen
Godsdienft afzondcrlyk buycen ken-
iiis der Overheyd daarin te pleegcn. Hier
door ftceg dc onderliuge verbittering toc
die hoogtc, dat als dc Remonftranten te
Amfterdam, den twaalfden van Sprokkel-
maand desjaars zeftienhondcrdzeventien,
ren tweedenmaale in zeker gehuurd huys,
denSpykcr genaamd , hunne afgezonderde
kcrkvergadering hielden, v o o r ’ t gemelde
huys eene groote menigte gemeen volks
vergaderde: eerft mec fteenen in de glazen
wierp, vcele buycenfpoorigheden aan-
rechtce, en dus de vergadering eyndelyk
noodzaakte te fcheyden. Eenigen der
voorbaarigften hier niet mede te vreede,
braken de deur open ,vloogen naarbovcn,
en de banken en den predikftoel aan ftukken
ilaande, fmeecen alles op de ftraat :ja’t waare
om het huys zelf te docn geweeft, had
(3) de Magiftraat niec eyndelyk eenige or- (jjBrandts
de gefteld. Deeze bcwecging was naau-
welyks gcftild, o f wierd ftraks door de ii.deei,
alom gcltrooide hekelfchriften op nieuvys pas-4Sö.
weder aangezet, en de yverigfte Gomaris-
ten op Zondag den negentienden dier
maand tegens de Remonftranten te famen
genodigd. Zulks met den dag het graauw
in verlcheydene hoeken der ftad te famen
fchoolde, en, naa veele ftraaten en grach-
cen ginds cn weer tot grooteren aanwas tc •
hebben afgeloopcii, eyndelyk zyne woe-
dc tegens hct huys van Rem (4) Echt* (4) Refol.
berclz: BiiTchop uytftorttc, onder voor- fß ß j-
geeven dat ’er de Remonftranten binnen Raad.
vergaderd waaren. En ofwel de eygenaar
de toegevloeide menigte van hec tcgendcel 1617. fol.
Wilde overtuygen, hec mogc niecs baaten, P-
maar die viel ’er op aan, iloeg mec fteenen
cn ftokken (y) 'dc veufters open, nam en
droeg al het huysraad weg ,roofde hcc geld Holl.'
en de koopmanfchappcn, en liec den w yn, i.dcei,
de fync waters e n ’t bier, die z y niet ver-
zwclgenkonde, langs de ftraat en in Y water
loopen. Die oprocr van Amfterdam
maakte de andere fteden voor diergclykc
voorvalien bckommerd, zulks men, volgcns
befluyt der Staaten (6) van Holland, (6)i^efoi.
naadat Maurits uyt de vergadering ge- yanS".
Tcbeyden was, genomen, in Ibmmige fte- 5 Aug.
. den de wachten begoft ce verfterken , en
I cenige Waardgelders. uyt wantrouwe der
i gewoonlyke bezettinge aaii,en vcrfchcyde-
j ne wapenen u y t ’s Landstuyghuyzcn(7)te ( 7 ) Refol.
neemen: bet z y om de inwendige ruft,
h c t z y , gelyk anderen willen , om hunne lyMcy
bovendryvende zaak te handhaaven.
Wat ook hier van z y , immers ishctzeker
dac die van Amfterdam daar tegens hun- (g) Rcfol.
6 :7 . fol.
' 3 3 -
(8) deeden , Maurits al- ‘
le daadiykhedcn in Geloofszaaken ( 9)
aftiedc , en echter de twiftigheden 1617. fol.
cn daar uyc voortvloeijende baldaadig- ¿YRefoi.
heden dagelyks meer gronds wonnen, äer Staat,
cn dus de val van den nieuwgeftigtcn
Vryenftaat als voor de deur ftondt. Om 16 1 7 . ( 0 ! .
welken te verhoeden , cn aan de gc- ri-
meente de doodlyke gevolgen voor oogen
tc ftellen, decs gedenkpenning in die jaar
gemunc is.
Twee
H I S T O R I P E N N I N G E N .
+
\ 6 i j .
Twee aarde potten ziet men, op de voorzyde, in zee dryven3 binnen deeze mccrgemelde
fpreuk ;
F R A N G IM U R S I C O L L ID IM U R .
WY B R E E K E N ZOO WY O N D E R L I N G A A N S TOO T EN .
Twee olTen trekken, op de tegenzyde eenen ploeg voort; boVen hcc wapenfchild van Weft-
vriesland, en binnen den zoom deezer woorden;
T R A H I T E iEQ U O JU G O . löry.
T R E K T O N D E R E E N G E L Y K D R A A G E N D JUK . i6iy.
D c le tte r s C . W . z y n d e e e r fte van des M u n tm e e fte rs n a am , en be teken en C o r n e l i s
W y n t g i s .
(1) Brandt
Hift.der
Reform.
Ii.deel,
pag. 092.
(i) Refol.
derStaaten
v.inHoll.
van I tot
ip ju ly
1614. tbi.
Terwyl men aldus toc zoo haately-
kc uyterften aan den eenen kanc door
de gcreezc tweefpalc gekomen was ,
wierdc by die van de Augsburgfche Ge-
loofsbelydcnis hcc eerfte jubeljaar van
( i ) Luychers Geloofshervorming, op eene
zeer plegtige wyze , zoo in geheel
Dnycfchland als de Verecnigde Geweften
gevierd: raids der zelver Staaten deeze
Geloofsiecr niec alleen met oogluyktnge
in him Land gedoogden,maar ook die van
Holland zelfs over drie jaaren te Delft als
gecnygen hadden geftaan (2) over den Doop
van den Zoon van Graaf Philips Erneft van
Hohcnloo; onaangezien die zoo in de kerk
als door eenen leeraar van de Augsburgfche
gemecnte verricht was. Het was nu honderd
jaaren geleeden, dat Luyther zich
tegens de ingcfloopenc misbruykcn der
Aflaateii ce Wittenberg, op den eencn-
dertigften van Wynmaand , verklaarde,
en federt van de Hervorming der zeden cot
die der leere overging. Johan Joris thans
Keurvorft van Saxen, zynde van de Augs-
bnrgfche Belydenis, en willcnde hier van
de gedachtenis op de allerplegtigfte wyze
vieren, liet in alle zyne onderhoorige landen
eene bekendmaaking in ’c licht geevcn,
door welke hy beval den laatften dag.
van Wynmaand, gelyk ook dc twee (3)
volgende, mec hec doen van dankzeggin-
gen, zingen vanPfalmen, en houden van
’t Nachtmaal, in alle zyne onderhoorige
kerken en met eenen zonderlingcn luyfter
te vieren. Het welke op zyn aanfchry-
veu door allc de Vorften en Staaten van
Duytfchland, zynde van de zelfde Geloofsbclydenis,
even als by de Geloofsge-
nooten woonende in dc Vereenigde Geweften,
op den voorgeftelden dag wierdc
naagevolgd. Des avonds naa 'c eyndigen
van den Godsdienft zag men niet dan (4)
vreugdevuuren en veele vuurwerken aanfteeken,
eu hec gefchut vande wallen lof-
fen. Onder anderen wierden in verfcheydene
plaatfen van Duytfchland, ter ceu-
wige gedachtenis van dit Jubelfeeft, verfcheydene
penningen gemaakt; van welke
ik my vergenoege deze vier alhier in te
laflen, ivelke op (5) laft van den gemelden
Keurvorft vau Saxen aldaar gemunt
zyn.
CslMctc.
Fran?.
1617.
tome IV.
pag. 244.
f4) ^íer4^
Fran?.
1617.
tom. V.
p ig .;,« .
( f 'T m f e l .
Numifm.
Saxon.
Jinere
Albert.
pag.4J4<
*■
r .
%4 ,
0 *
I; >
I i , : ' ‘
i ' j..
I, 4' -
Bb A De
i I*