' i!'
ri;
T-'l
Ü!' Hßl
'i
i l!
pogaea L. en Katjang manilla. Voandzeia subterránea
Thouars.
Van beide deze soorten worden de vruchten geroosterd of
op andere wijze toebereid door de Javanen onder den naam
van katjang goreng genuttigd, en zij komen onder den naam
van aardnoten of aardeikel ook wel in onzen handel voor.
Voornamelijk worden zij ecliter verbouwd om er vette olie
(katjang-olie), die in Indie tot vele dieasten als lampolie, zeepbereiding
enz. gebezigd wordt, uit te persen. Zulks geschiedt
door middel van verwarmde metalen p laten , waartusschen de
fijn gemalen k a tjan g , in grove linnen zakken b ev at, geperst
wordt. De terngblijvende oliekoek heet boengkil en is een
uitnemend zeer snel werkend bernestingsrniddel voor de suiker-
velden.
Zie over de olie bij het artikel vetten enz.
B. Graai igewassen.
In de eerste plaats zon hiertoe het hoofdvoedsel van den
Javaan, de rijst gebracht moeten worden, doch deze is onder
de handelsproducten behandeld, zoodat ons alleen nog ter vermelding
overblijven in de eerste plaats de Zea Mais, behoorende
tot de fiimilie der Gramineae of Graangewassen, waarvan
ook wederom vele variöteiten hestaan.
I . Z e a maï s.
a. Djagong kritiek van Bezoekie. Zea Mais L.
h. » kending » » » » »
C. » besaar » » » » »
d. » 2 monsters » Kedirie. » » »
De djagong of djogoeng, in de Molukken milo geheeten,
neemt na de rijst eene eerste plaats in de volksvoeding in ,
want niet alleen dat zij in de lagere streken veelvuldig als
toespijs verbouwd wordt, maar zij wordt ook tot op eene
hoogte van 4000 voet aangeplant en is daarom van bijzonder
gewicht voor de bewoners der hoogere bergstreken, waar zij
de plaats der rijst inneemt en enkelen, bijv. de Tengereezen,
haar dan ook boven de rijst stellen.
Gewoonlijk wordt zij echter als toespijs bij de rijst genuttigd,
waartoe de vruchtkolf met de nog onrijpe zaden, die
dan een zoet melkachtig sap bevatten, boven het vuur geroosterd
worden. In voedingswaarde Staat ook de djagong
ver boven de rijst.
2 . P a n i c um i t a l i cum.
a. Djawawoet. Panicum italicnm 1^. Setaria italica B.
Gierst. Besoeki.
b. Djawawoet, Panicum italicnm L. 2 monsters.
C. » » » op Java gekweekt.
Volgens sommigen zou de naam van het eiland Java afkomstig
zijn van deze plant, waarmede de bevolking zich bijna u itsluitend
voedde, en zou het gedurende eeuwen het eenige
graan geweest zijn, welk men op Java kende. Thans is het
gebruik daarvan zeer beperkt. De plant schijnt eene inboorling
van Cochinchina en Indië te wezen, doch is later ook naar
Italie overgehracht, waar zij bijv. in Toscane tot voedsel voor
paarden, pluimgedierte enz. verbouwd wordt. Behalve voor
den mensch, bezigt men de zaden ook in Indië tot voedsel
voor kleine vogels, waartoe men dan de geheele aren in den
kooi hangt.
a.
b.
C. Aardvrnchten.
Dangdoer of Oebi dangdoor. Ketella pohon. Ketella kajoe.
Knollen van Manihot utilissima Pohl. Jatropha manihot
L. Jatropha manihot H. B. K. Zoete Cassave.
2 monsters meel (Tappiocca) uit deze knollen afgezonderd.
C. Meel (Tappiocca) van Soerakarta. (Euphorbiaceae).
■ii
• Í i '1t'
.i .
i