5» V E R V O L G VAN DE BESCHRYVING R Ö P S E N EN VLINDERS. sr
T a b . ' V I I I Als het Vliegen-Maden zyn, kruipen ze eindelyk uit den Zy-Worm, verbergen
zieh iii dezen of genen hoek, en veranderen in eene bniine, harde,.
^ivormige hiilze^ waar uir naderhand, binnen vecrcien dagen, die foort van
Vlicgen weder te voorfcbyn komt, van welken de Eieren aan den Woriiv,
gelegd zyn. Veele Menfchen, die deze Vliegen wel gezien, niaar dcrzelver
ooriprong niet. opgemerkc hebben, zyn van gedachten geweeft, dat ze uic den
drek der Rupfen voortkwamen. Doch wanneer eene Sluip-Wespe haare
Eieren aan een Zy-Worm gelegd heeft, en de daar uic voortkomende Maden
den vollen wasdom bereikt hebben, kruipen zy, zo als de voorigen, wel uit
den Worm, raaar blyven buicen aan denzelven bangen cn maaken ieder voor
zieh een afzonderlyk ipinzel, waarin zy volkomen veranderen. Die niet tegenilaande
gebeurt hec evenwel menigmaal, dat zodanig eene mec Maden vervulde
Rups voiwafTen wordc, en in eene Pop verandert: maar dan komc 'er, in
plaats van een Vlinder, of zogenaamde Uil, of eene enkele groote Sluipvvefp,
of eene kleiner foort uit te voorfcbyn; ook menigmaal veelen van nog kleiner
foort, en van een gancfch anderen aart, dan die genen, welken zieh aan da
Rups infpinnen.
üit al hec boven genieldc is nu gemaklyk te begrypen, dat 'er veel moeite
aan vafl; is, om de Zy-Wormen in eene genoegzaame menigce op te kwee.?
ken,'- dan dit is op verre na nog niet alles, war hier omtrent in aanmerk'ing
komc. Zy, die van de Zyden-teelt fchryven, weeten nog een aantal van dingen
op te noemen, die in acht genomen moecen worden, indien ze gelukkig
zullen voorckomen. Wel byzondcr melden zy ons, dat hec den Wormen zeer
fchadelyk is, wanneer ze door onreine en euvel rickende perfoonen behandeld
worden; wanneer men ze met bemorfte of fmeerige banden aantaft;
wanneer hun voeder onzuiver is; wanneer 'er in de plaats van hun
verblyf een ftank, een gedruis, of iets diergelyks ontibat. Die alles, met meer
opmerkingen van dien aart, te vindcn by dezulken, die dit onderwerp opzet-:
lyk verhandclen, zal ik niet verder uitbrciden; nadien het cyd wordt om te
fpreeken over de Verandering onzcr Rupfe. Byaldien de^elve, zonder eenig
nadoel te lyden, haaren hoogilen ouderdom gelukkig bereikt heeft, en de
tyd nadert, waarin ze gewoon is zieh in te Ipinnen; zo verkrygt ze gemeenlyk,
op de boven-vlakte van haare achtcrfie leden, eene geeie koleur. Die
wordt ten deele veroorzaakt., door de ondafting van haare vuiligheid, en ten
deele ook door de vaten, waarin de noodige iloife tot de zyde opgeflooten
is; van welken wy hier- na zullen fpreeken. De ontlediging van den Endeldarm:
maakt, dat onze Wormen dan ook iets korter worden; men ziet hen,.
^ s gantfch onruftig, herwaarts en derwaarrs kruipen,* zy zoeken geen fpyze
meer; en als men ze naauwkeung bcfchouwt, zal men zien, dat ze reets
een draad uic den mond laaten gaan; doch als men zulks befpeurc, wordi
h e c cyd, de veieifchte. zorg te draagen, dac ze hun werk naar. behooreq
kpttkonnen
verrichten. Ten dien einde zoekc men dezelven, ter piaatze, daar deTAs-VIII
Zvden-bouw ilerk gedreeven wordc, ce hulp te komen, mec allerhande Itruiken
waarin zy zieh infpinnen; doch zy, die deze Wormen cer vermaak .
opkwcekcn, en 'er .weinig hebben, zetten ze in een Peperhuisje van papi^i
in 't welke zy hiin Gefpin onverhinderd können voleinden. De Heer De
R e a u m u r heeft 'er eenigen in glazen pypen gedaan, om hunne bewerking
des ce naauwkeiiriger te können waarneemen; en volgens deze waarneeniing..
feeft hy eene netce befchryving van de manier, op welke zy hunne: behui--
Ing vervaardigen. De nieuwsgierige Leezer kan dezelve vinden-m hec.Eerlte-
Deel zyner Werken, Memoire XII. pag. 487. ik zal 'er alleenlyk, kortheids
halve, het vollende, van melden. De -Zy-'Worm maakc eerft een wydloopig
en doorzichtig"Spinzel; dac men hec Werk of de Flos-zyde nocmt, die tot
de bereiding der Floret-zyde gebruikt wordt Daar na fpinc hy zyn digt 'en
Eivormig verblyf, belbande in een tederen draad, die afgewondcn kan wor-r
den, en de eigenlyke Zyde is; en in een naac Perkamenc gelykend blaasje,
Hun Spinzel is niet altoos van eenerleie koleur; zommigen maaken eei-il: een,
geekichrig wit Werk, doch vervolgens een fchoon kluwen van Oranje-geeIe^^^^_
Zyde, zo als'er eene afbeelding van gezien wordt in de Fig. Anderen
maaken eeril een Oranje-geel fpinzel, en hunne wcczenlykc Zyde is heldcr
Qf seelachtig wie, gelyk de Fig. vertoonc*. Dac 'er ook zyn, die rood,
° groen,
• De beroemde Schtyvcr over de Zy-Wormen, Malptcbius, zegt, dat men zcs verfchilleside
laagen aan de fchaale of het Spinzel van den Zy - Worm vindt. Volgens zyne onderviadmg
20U zodanig een Spinzel beikan hebben uit een koordje van eciten draad, welke mect dan
• 900 Bononilche voeten la;ig uas: en de onnavolgbaare Heer Lyonet, verzekert ons, dai h y
den dnad van 't Spinzel van een 7,y-Worm dikwyls gemceten, en denzelven tufichen de
7 en 900 voeten lang bevonden heeft. De voornaanie Vrouw, waar van Boyleus gewaa^t,
moet dienvol¿ens zeer gedwaald hebben, wanneer ze, na de afwinding des fpinzels van een
Zy-Worm, volgens de uitrekening, die 'er van gedaan is > den draad 300 Engelfclie Mylen
(dat is omtrent 90 uiiren-'gaans) lang bevonden heeft. Zie het Vlide Deel der Materia
Medica van den Heer Geofroy, pag. 2p. naar de HoogduirfGhe overzetting. Het is een'
. grcot geluk voor on-;, dat de veelvuldige omwendingen van den draad, waar uit het.
Spinzel van den Zy-Worm beftaat, niet onaffcheidelyk aan ekander kleeven; verraits het
anders volfnekt onmogelyk zou zyn, den draad los te krygen, die zieh nu, gelyk de'
draad van een kluwen, laat afwinden; inzondcrhcid wanneer men de voorzichtigheid ge-
- bruikt, van het Spinzel in warm water te leggen. De onvergelykelyke Philofooph,. Caret
Sonnet, zegt, in het vierde Hoofdftuk van het Twaalfde Deel zyner fchoone befchouwinge.
der Natuur, in den tweeden Druk der Nedcrdiiitfche overzettinge, 44^ j.Zommige
„Schryvers, .met .het "Wondeibaare te zeer ingenomen, hebben de ichrauderheid van den '
• vZy-Worm tc breed uitgemeeten; voorgeevende, dat hy zyn nadeiend einde vooruit zie,
»en deswege toebereidzelen tot zyne begrafenis maake. De fraaie bedenking ontbveekt niet
»anden, dan war meer zekerheid. De Zy-Worm gaat buiten twyftel zodanig te werk,
„als of hy voorult.zaire} maar volgt daar uic, dat Ly 't werklyk doe, en kan hy niet oj)
' >,even die wyze handelen, zonder daar omtrent het allcrminfte vooruit te zien? Als hy
„vclwaiTen is, zyn ook zyne Zyde-vaten zeer ftiaf opgevuld: hy word dan waarfchynlyker
„wyze gedrongen, om zieh vaii die ftoffe te ontlaften} hy onrlaft 'er zieh in-der daäd'vari,
»en daaruit ontftaat het Zyden-Ei. De bekwaamheid, of behendigheid, welke de WomV.
»by de ontlafting of uitgeeving der ftofie, gebruikt, is hem buiienkyf natuurlyk. Hy "ver-
G 3 »a n -
a i r :