3 8 V E R V O L G VAN DE B E S C H R Y V I N G d e r R U P S E N VL I N D E R S . 39
T a i . V l l . u i t g c l e g d ; waarmede, zo nien wil, Johan Philip, KeurTOrll van Memz, etn
begin gemaakt zou hebben- (Zie de Leipziger Verzainelingen van de Huísfeiykä
- Policy - Kamer - en Finantie - Zaaken, Il'fe Band, pag., 167.) Hier
door zyn 'er zeer veel gedruktc berichten, zo van den Zy-boi iw, als van den
Z y - W o r m zelven, in 't licht gekonien. Wat wel byzonder het laatfte betreft;
L i b a v i u s heeft den Zy-Worm, in het Tvveede Deel zyner Singularium of
Byzonderheien, Bladz. 164. reets wydloopig befchreeven; doch na hem is d;t
door den beroemden Malpichius , in zyne Dißertatio epißalica de Bombyce,
d e . (welke in het Tvveede Deel zyner Werken, 1687 te Leiden uitgekomen,
te vinden is, ) uog vollediger gedaan. Ook heeft de Heer De ReauluuR,
in zyne Memoires, verfcheiden zaaken, betreffende dit Infeft, ten
tiaauwkeurigfte verhandeld; en, om kort te gaan, al wie flechts van Infcfteti
gefchreeven hebben, zyn ook des Zy - W o rms gedachtig geweefb. Zo is 'er in
d e Werken van M ouf e t , van Aldrovanotj s , van Jonston , van G o e d a r t , van
A l b í n , van Blankert, van Mejuifr. Merian, enz. eenig bericht des aangaande
te vinden. Men zou dienvolgende myne befchryving wel können ontbeeren;
en ik hebbe ook lang in twyffel geflaan, of ik deze Riips in rayn
W e r k piaatzen zou; maar ik ben 'er door tweeërleie oorzaaken toe overgehaald
geworden. De eerite en voornaamlle was, de begeerte der Liefhebberen
vao
o f door áe Scheepvaart van SeilmcK, nasr vrtemdc Kii0cn, of door hunne wegrocrmg la
d e Aflyrifchc cn Babelonifclie Gevangenis. In de dagen van David althans vi^ Baal Hanan^
d e Gaäeriier, rects Op^iener van de Olyf-en Moerbeûënboomen*. I Chron. XXVI I . 28.
E n d e «oorden van denPropheet Jezaias. Cap. LIX. 6. Haar (der Jooden) SpimeieeUt
Jeugt met tot Kkederen, doen ons denken, dat de oorfprong der Zyde van de Zy-Wor.
m e n den Jooden, ten dien tyde, niet geheel onbekend geweef t is. Doch wat hier van oot
ZV, ' t fchynt echter dat zulks nog laater niet algemeen bekend was by de Romeinen. Wan:
Cedretius fchryft , dat zc niet geweeten hebben, hoe het Spinzel, waar in de mcnfchen zo
S u i f t e r r y k pronken, door elendige Wormen gemaakt wordt. Ondertufichen aullen evenwc!
a l l e Romeinen hier onatrent zo onkundig niet geweeft zyn; dewyl de beroemde Cajut
Plinius Secundm, ten tyde van Fespaßanus^ reets geweeten heeft, dat de !Äyde van eencn
W o r m , die in Aßjrie t e vinden w a s , vaor tkwam. Wyders ftaat my nog voor, ergens g^
l e e z e n te hebben, dat men in China, behalve de bekende foort, nog eene andere grooter,
i n de bolTchcn Iccvende, wilde foort van Zy-Wormen ontdekt heeft; die, volgens 4it
b e r i c h t , eene graaiiwe gebruikbaare Zyde ipinnen. Eene diergelyke ontdekking zou 'er ook,
a o m e n wil, m Noord-Amerika, en w e l , naar ik my herinnere, in Petifylvanieii gefchied
x y n . Doch de Z y -Wo rme n zullen mogelyk, in geen gewell der Wacreld, zo menigvuldig
g e v o n d e n worden, als in Cacbtn China: alwaar, volgens het getuigenis van Pater Cbriflcpharus
Bor, die 'er in 't jaar 1620 geweeft is, gantfche Velden met Moerbeziënboomen
g e v o n d e n worden, welker bladeten krielen van Zy-Wormen, die hun Spinzel in de opei!
l u c h t maaken. Deze Zyde, zegt men, !s wel zo fyn niet als de Chineefche, maar digter;
e n wordt zeer fterk naar Japan en andere geweften g e zonden, daar Z8 zelfs den Boerca
t o t Kleeding dient.
KLEEMANN.
• Ftiims m-u Staaten Overzetling, ran de OIy%sctden ende de wilde Vyge-lioomen.
D E VEETAALER.
wn rayn Werk, wier verlangen te vervullen ik van mynen phcht oordeelde. Ta.. Vll
Hier Iwam by dat de Figauren der boveii aangehaalde Schryveren, (Liba-
" Ü s uitgezonderd, die 'er geene heeft, ) my niet genoeg met de Natuur
fcheenen overeen te komen; dit verwekte in my eene begeerte, om te zien,
o f ik 'er gelukkiger in weezen mogte, en was dus de tweede oorzaak van
deze myne onderneeming. En dewyl myne Leezers niet gewoon zyn, myne
Afbeeldingen zonder befchryving te ontvangen, zo hebbe ik er dezelve ook
nu wel moeten byvoegen; fchoon ik 'er niet veel anders over könne zeggen,
dan 'er bereids te berde gebragt is, door de zulken, die onze Rups al voor
my befchreeven hebben.
S - 3-
Laat ons dan met dit Infeft, dat zo bekend i s , de befchryving van 't Ei
a f beginnen. De 1«= Fig. van Tah. VIL vertoont ons de Eieren van den Zy-
Worm; welken menigmaal door den Wyfje, na de paaring, ten getale van
twee tot drle honderd gelegd worden*, Het geeft by die gelegenheid doorgaans
een bruin Sap van zieh uit; welk fap het ook ten deele, reets voor
de paaring, gelyk andere Vlinders doeh,. laat afgaan; dat in de IUe/Vg. doorRv. e.
a a a wordt aangeweezen. In 't begin zyn deze Eieren helder-geel, maar zaaaa,
worden wel haaft bruin, en eindelyk graauw. Derzelver figuur is rond en plat,
doch in 't midden hebben ze een groefje ofingedrukt puntjef. AI die bevrucht
zyn verkrygen zulk eene blaauwachtig-graanwe koleur, als de Eieren der
i f t e Pig. hebben; maar de onvruchtbaaren worden helder oker-geel, als die
van de ade Fig.-, en zyn, tot in het tweede jaar, met zekere vochtigheid_.
TCrvuId. Zy blyven allen ter piaatze, daar het Wyfje dezelven legt, vaftzitten, ''
en können den gantfchen Winter door, zonder eenig letzel, bewaard worden.
In de maand Mai des volgenden jaars, kan men aan de bevruchte Eieren
wel dra befpeuren, wanneer de jonge Wormen zullen uitkomen: want tegen
dien
• Ondci-de Vlinders, of zogenaatnde Ui l t jes der Z y -Wo rme n , zyn zomwylen zeer vruchtbaarc
W y f j e s ; die zulk eene menigte van Eieren, by zieh draagen, dat ze dezelven, o m zo te
i p r e e k e n , maar uitftorten, zynde in ilaat, o m 'er meer dan 500 te leggen. Byaldien nu
d i t vruchtbaar uitbrocd/.cl alteniaal in 't leven bleeve; zouden alle Moerbezienboomen der
w a e r e l d niet genocgzaam zyn, om ze allen te voeden; inzonderheid, dewyl menig een
"Worm in eencn Nacht mecr eet dan hy zwaar is. Veelligt heeft de Alwyze Schepper dit
I n f e ö , ook daarom zo teder gcfchapen, dat een weinig Nattighcid, cen weinig K.oudc.
m i t s g a d e r s de Spinnen, Vlicgen, cn andere kleine Dicrtjes, het zelve veelvuldig ter dood
k ö n n e n brengcn.
K L E E M A W N .
-f: De z e Eieren zyn cchter niet geheel kogelrond, maar een weinig langwcrpig rond. Het
g r o e f j e , of mgcdruktc puntjc, in 't midiV-n, wordt veroorzaakt door de ruimte, v/elki
d e in t Ei te zamcn gcboagen liggcnde jonge Z y -wo rm, tuifcben zieh, laat; waar dojr
n o o d w e n d i g eene vcidieping in 't midilcn van 't Ei moat ootftaan.
K LE E Ii ft H N.
m
Ii
i , . '
'S;
P:
fi!: