til am ex fubfiantia carnis i xequc emm quia ex [anguine negavit > fubflan•
tinm carols remit ,f c d materiam fcminis, quam conjiat fartguinis ejfe calo-
rem { for. fanguiuem efle calore) , ut dcfpumationc, mutatum in coagulum
fartguinis femimc: nam ex coagulo in cafeo vis cfi fubfiantia , quam medi-
cando confiringis , idefl , laftis. JnteUigimus ergo , ex eoncubitu nativitatem
Domini negaiam, quod fapil voluntas viri & carnis; non ex vulva partici-
patione. E t quid utique tam cxaggcrantcr inculcavit, non ex fanguine, nec
ex carnis voluntate, aut viri natum \ nifi quia ea erat caro, quam ex con-
cubitu natam nemo dubitqret? Ncgans porro ex eoncubitu , non negavit ex
came; immo confirmavit ex came: quia non. proinde negavit ex came, fic-
ut ex eoncubitu negavit : cetera.
27. Porro ex h is , aliifque qua cap. X X IV . ejufdem libri habentur,
tc fupra nuen. 24. relata fuerunt, apparet quanta fiducia & conftan-
tia Tertullianus mendofam iilam leftionem inculcet & defendat, ger-
manam contra rejiciat, & pro adulterina traducat: quare prima fronte
videri facile poffit,omnino ftatuendum e fle, ita eum reipfa icriptutn
reperifle in Joannis codicibus; atque adeo exftitiffe jam turn inter-
pretationem aliquam Latinam , qua: ita iegeret: uti quidem fibi per-
luaferunt Anfaldus dt Blanchinus. Sed dum mecum reputo qua fuerit
Tertulliani indoles, & quam rationem in citandis Scripturis inieric,
quaque ipfi pcculiares cauffa efle poflent verficulutn ilium Joannis ali-
ter ac in facris codicibus legendi, facile mihi perfuadeo, ipfum potius
le&ionem natus ejl excogitaffe, Sc pro fincera venditaffe. Quod fane
fpeftat ad rationem qua Scriptura fententias ufurpav.it, cenfuit quidem
Pamelius , fecutum fuiß'e editionem L X .ST. Interpretum in vcteriTeflamcnto ,
S3 tam in illo quam in novo Tejlamento fua propria ex Greco translatione «-
fum: fed reäius M illio , in Prolegom. in N. T . Grac. num. 6 1 6 , , vifum
fu i t , addulia ab e0 loca attentius confideranti, nihil cerlius quam quod in
tis ad Italicam fere femper refpexcrit s quamvis ipfe quoque agnofeat
citata ab eo Sacri codicis loca fere ncgligentius , ex memoria , contrade , ad
fenfum, baud fine levicula aliqua fubinde mutatione, ipfifque allcgatis te-
flimoniis immixta nonnumquam aliqua a fiilo Interprets Vulgati diverfa ,
Africanas (g vocabula mere barbara', qua fane omnia perfuaferint
Pamelio & a liis , Tertullianum fua propria translatione ufum in
Scripturarum citationibus: contra Millius de his ab antiqua Vulga- .
ta diferepantiis ita ibidem cenfet: Citationes alia ab ipfo Tertulliano
fumta videntur ex variis Verfionibus ,qua tempefiate ilia ftrebantur. Nem-
pe prater Italicam innumeras alias primis feculis exfiitijfe notat Augufli-
nus. Sed audiamus demum Cl. Sabaterium, Prxfat. Geh. num. X C V .
ita de Tertulliano feribentem: Vix definite licet, quo Latino codice ,
qua, fi mavis, interpretatione fit ufus. Cum feriptor ille acerrimi vebe-
mentijjimique fit ingenii, non aquabiliter ig una eademque ratione feribit;
fed vebementis fcquutur ingenii impetus, non fe verbis , fed fibi verba fub-
iicit, & ad nullius codicis fidem additius, plcrumque deferibere videtur,
quas laudat Scripture fententias. Alias ncgligentius, alias ex memoria,
alias ad fenfum, verba referre parum follicitus, profert; nonnullas pluri-
bus , quafdam paucioribus verbis efferf, pluses immntat. Verba etiam fibi
uni propria, nec ulli alii feriptori exaudita adbibet. Sed de his melius
in notis, ubi exferiptos cTcrtulIiani libris verficulos Scripturx interpofuimus,
letter judicabit. Haftenus Sabaterius, quo nemo melius de his judi-
c arep otuit.
28. Probabile eft itaqne, Tertulliano potiflimum in mentem ve-
nifle novam iilam in Joannis textu leflionem , eamque ab ipfo, utpote
cerebri fui foetum, adeo acriter affertam : præcipue quum pecuJiares
«idem caufla effent , ob quas «am praferret Vulgata in gracia & laci-
ni's codicibus. Nam primum apud Iren aum , cujus libros , etiam ex
Latina qua fupereft verfioue ( * ) , familiäres habuit, & aliquoties
tranferipftt, offendit eum Joannis locum fapius ita ufurpatum , quali
de Chrifto fingillatim effet intelligendus . Videbat fecundo eam le-
öionem maxime opportunam efle argumento, quod in eo libro contra
Valcntinianorum errores perïraflabat. Poftremo vulgatam Jeftionem
■ nati
(* ) ^ ova fane) nec oninino prat-
rercunda filentio videtur fehtentià C l. Saba-
terii , <jui in Prafat. "Gen. Gperis , Bibl.
Sacr. 'Latin* verf. antiqua , par. II. •§. I I I .
*& num. X C I I I . -, -cjuuni corutn opinionem
rejeciflfet, qui S. Irenarum vel Latine pri-
anum "Tcripftßc y vel Grarce primum Scripta
in'Latinam dernde linguani transfudiilc ccn-
fuerunt, ipfe demum Hamit Irenæi quam
habemus incerpretationem nec antiquiorem,
-nec recentrorem ‘Gregorit M. temporibut.
Equidcm Dodvvellus , DifT. V. in Irenxum
$ . 10 ., ■ voiuit earn verfionem demum •poll
an. Chr. C G C L X X X V . 'prodiilTe occafione
xcvivifccncis in Prifcillianißis ■ ±eu*tovu uou
■ ^vuveuçjïeàt p s fententiam refutarunt G ra -
bius in Prolegom., 5 e â . I I . § . 3 . ,& M a f -
fuetius j Diilerr. 11, art. I I . n. 53. & fe q .,
-qui multis argumentis confirmant,antiquif-
iimam oninino elfe,ac Irenzo fupparem ejus
libro rum verfionem , eamque a Tertulliano
aifurpatam in libro adverfus Vaienrinianos ,
•etiam ubi interpres falfus « f t . Ladern ver-
fio Cypriano baud ignota fuiffe videtur ,
•quum in Epift. ad Pompejum , de Cerdone &
Marcione quzdam habeat,quz apud Irenz-
urn leguntur lib. I. cap. X X V I I . L egit &
Augufiinus , ut ex libro I . contra Julianum,
cap. j, & 7 , , qux etiamnunc extant apud
Irenz-um Latinum . lib. IV . & V . Porro
b a c Grabii & Maftuetii argumenta •{ qui-
bus addc Miilium in Prolegom. in N . T . ,
ubi -de I re n z o -& Tertulliano a g i t , & Do-
minicum de Colonia^ Hiftor. L itte r . Lugd.
tom. I . part. a. ) contra Dod w e ll urn , non
minus , immo inulto magis Sabaterium
inipugnant-, -qui a-d Gregorii M . tempora,
ad fæculi V I . exitum reiicît Irenzi L a tina
tn interpretationeni : eui tarnen minime
ignota eflè debuerant Grabii , & Maftuetii
argumenta , quum eos ibidem lau d e t,M a f-
fnetio ptzterea- magîftro fe ufum glorietnr.
<^uibus itaque argumentis pexmotus ab iU
Jorum feotentia difeeflit ? Uno hoc argumento
utitur, ftili barbarie: ita enim feri*
b it . Dein J e tam incub a ^tam agrefiit jtam
horrida & barbara eft bac interpretatio , ut
diet nequeat elaborata Irenas atate 3 qua
quidem sta te y rtfi incorrupt* L at in i fermo*
■ nit non effet in te g rity , ’par s ifaltem ’maxima
priftina elegant's* Tupererat . -£tenim ft
borridus intefpretationit i lit u t ft Hut earn
Gregorii Magni state antiquiorem bàberi
■ non finît ; mUlto quoque :recentiorem non èfife
, ex laudatis in bac -interpretatione S e r i-
pturarum 'verficulii conficitur : quippe qui.
-verficuli -ex veteri interpretationey fieu Ita la ,
q u a poft Gregor turn effe -in ufiu & »honore
d e fiit, plerumqtte -fiunt deficripta . -Sed hxc
una ratio -ex Hilo Hu£ta facile foluitur : ft
pouamus ^ quod maxime prbbabile «ft > in -
terpreteni "fuifle aliquem in Gaflia agentem.
ex Irenzi difeipuiis , vel Galium ( ut ex
quibusdam Gallicis idiotifmis 'conjecic
Dodvvellus1) vel potius Grzcum -, -eumque
minus peritum iatinz lin gu z :. cujuTmodi
fuerunt complures potiffinnim in Provinciis,
v e l cum -maxime Horeret R om s & in Ita lia
«jus fermoTiis ele^antia-. certe-, -ut ob^
fervavit -’Salmafius, Euner. Hell en. linguae
pag.xij.-, Interpres ille ubique graciffatyprie
imperitia ■ nitnirum h at in i fiermonit y fortean
■ & G r s c i y nam G ra ca ft ape male 'interprétât
us -eft . Ceterum Saba terii opinioni fulci*
«ndz nemo , puto , producet ipfius Gtego-
rii M. epiftolam ad Ætherium Lugdun.
epife., quz eft lib. IX . «p. L . , in qua le -
gitur : Gefta vero v e l ficripta beati Iren at
jamd iu eft quod ftollicite -quafivimut : fied
baElenus ex eis in v en iri a liqu id -non v a -
lu it : nam fi «x his concludere “ve lit ^uon»
•dum Latine redditum fuifte îrenzum } pof-
fet eodem jure concludi , n eG r s c e -quidem
-ejus feripta eo tempore fuperfuiftc. S e d ,
u t quod res e ll, dicam , Sabaterius in id
potiftimum intentas , ut Irenzum grzC« fcri-
p fiffe ,u ec qu* g ra ce fc rip fe ta t,latine red-
didifle demonftraret j non ad ea animadverttc
quz pro antiquitate ejus interpretatiouis
fuppetunt argumenta, atque adeo ex Hilt
barbarie tonjeilura dufla , ad sttatem G r z -
gorii Magni iilam temert rejecit - Ceterunt
plurimum intereft probe uoiîe ejus Verfio-
n*s ztatem , ut conftet quo in ptetio & lo-
co ha bend* lint le£liones Vulgatz L a tin z
Scripturarum interpretationis ibidem oc-
currcntes .