annis fere quinquaginta , Diocletiano & Maximiniano
imperantibus açerbifljma perfcçutio exorta , qua: per
x conlium
Vî&orem totidem annos &
menfes imperio Aureliani tribuen-
tes fequi maluerit. Sed quo pa&o
horum fcriptorum fententia fit interpretanda
, & de tota hac quæ-
ftione lcgendus Tillemontius Nota
I I I. in Aureliani Vitam ) Aure-
lianus in Cbriflianos perfecutionem
moturus , fulmine calitus mijfo co-
bibetur&c- Confentit Eufebius Üb-
V I I . H, E . cap. $o-, ubi cum Aureliani
animum in Chriftiano.s maxime
propenfum retuüflet, fubdit
procelfu temporis quorumdam con-
filiis foll ici tat um ut contra eofdem
perfecutionem commoveret . Sed
cum, fubdit iile interprète Valefio,
faratum iam y'fa» cpmpofitis centra
Vos edi S i s , ut tta dixerim ,fubfcri-
bentem ulta efl divina jufiitia, qua-
f i confinât* cubito conatum ejus réprimons:
cetera. Idem lib. VIII#
cap. 4. fer i bit a De cio fa* Valeria-
no ufque ad Diocletîanum celfafle
dasmonés palam Ecclefiam oppu-
jgnare : ex quibu* omnibus elicitur
Eufebium non compyta/Te banc inter
Ecclefiæ perfeçutiones # La-
ßantius tarnen non voluiffe tantum
Aurelianum , fed reipfa Cflepifte
Ecclefiam vexare feribit , ita tarnen
ut illi ne perficere quidem qua
cogitaverat, licuerit , fed prorinus
inter initia fut furoris exfimElus fit.
Vondum ad previncias ulteriores crtt-
tnta ejus feripta pervenerant ( puta
Jn Palæftinam Eufebü patriam )
fat i am (\n) Çanopbrurio y qui locus
* fi T brada y crmntus ipfe bu •
mi jacebat, fa lfa quadam fufpicio-
ve ab amicis fuis interemtus . Sed
& Conftantinus Imperator in ora-
tione ad Sand. extum cap. *4#
hune Decio & Vaieriano junoit,
quod ob perfecutionem in Ecclefiam
pialum vit» exitum habueric , ut
illi. Edidit itaqueAurelianusleges
contra Chrillianos ,quibus Ecclefiæ
tranouillitas aliquantulum turbari
debuitjadeo ut merito feriptum ab
Orofio fueritde hac quam ipfe no-
ngin compucavic perfecutione ,
quamque comparavît cum nona Æ -
gypti plaga fub Pharaone, ea ni-
mirum qua regio tota craffis aepæ-
ne traêlabilibus tenebris obduda
fuit : Plus omninoperteuli commina-
ta , quam fe c it # Nonnulli tamen
hacoccafione vexati ufque ad mortem
pro Çhrifti nomine, inter martyres
recenfentur .
t Annis fere quinquaginta) Si nu-
meres a Vaieriano ufque ad annum
Diocietiani XIX#, Chrifti C C C I I I .,
quo coepit. periecutio , aliquot anni
ad eum rumerujn implendum défunt:
jdeo fere addidit.
1 Diocletiano fa Maximiano imp.)
Hornii & Vorftii libri mendofe
Maximiniano. Fuit autem Maximia-
no cognomentum Herculio , quo di-
ftingui folet ab altero Maximiano,
qui & Galerius, tum a Maximino,
qui per hujus perfecutionis tempus
Carfares primum, tum Augufii fue-
runt *
z acerb. perfecutio exorta ) Licet
perfecutionis hujus aterbilfimæ îni-
tium ad annum Diocietiani XIX#
Chrifti C C C III. eollocetur, utdi-
ximus, tamen multo ante ipfi quali
præluferant, Diocletianus Rornæ
primum,tum in Oriente,Maximia-
nus Herculius autem intra Gallias,
turn alter Maximianus, dumtaxat in
Palatinosdc milites Chrillianos fæ-
viens# Hic demum Diocletiano licet
relufltanti impulfor & audor
fuit generalis perfecutionis in Chri-
ftianos exercendæ, ut fufius a La-
dantio in aureo de Mortibus Per-
fecutorum Itbello narratur , ex quo
pauca hæc delibare placet: Inqui-
ritur peragenda rei dies aptus fa
felix , ac potiffimum Terminalia de-
lïguntur y quæ funt a. d. feptimum
K a lend. Mart. , ut quafi terminus
imponeretur buic religioni•
llled ies primus leti , primufque
malo/um
C au fia fu it ( Virg. Æ n . IV# v# 169. & ieq. )
quee fa» ipfis fa» orbi terrarum
asçiderunt . Qui dies cum HUxifx
continuos annos plebem Dei depopulaca efl . qua tern-
pedate omnis fere facro martyrum cruore Orbis infedlus
eft:
xifiet . . . . repente , adhuc dubia
luce , ad ecclefiam ( Nicomediar in
Bithynia, ubi Diocletianus & G a lerius
tunc agebant) Vrsefettus cum
ducibus fa> tribums fa* rationalibus
vc’n it; fa* revulfis fonbus fimula-
crum Dei queer it ur : feripturee re-
pertet incenduntur : datur omnibus
pur da : rapitur J trepi datur , difeur*
rituty &c- Pofiridie propofitum eft
ediSum , quo cavebatur ut religioni
s tllius homines carerent omni ho-
more ac dignit ate \ torment is fubieSi
efient , ex quocumque or dine fa» gra-
du venirent ; adverfus eos omnis
a Elio valeret \ ipfi non de injuria ,
non de adulterio, non de rebus ab-
latis agere pofient; libertatem de-
nique ac vocem non baberent. Por-
ro his non repugnat Eufebius, quum
hoc edi&um propofitum fuifle men-
fe Martio appetente Pafchali fefto
feribit lib. VIII# H. E. cap.
nam locum ubi ipfe degebat , re-
fpexilfe creditur .* fecum potius pu-
gnare videtur, quum initio libri de
Martyribus Palaellina: eadem fere
ad verbum repetens , pro Martio
tamen Aprilem ponit • Quat difere-
pantia tamen ex locorum , ut alii
putant, differentia orta eft: nimi-
rum quia hue citius , illuc ferius
Imperatorum edifta pervenerint .
fed potius, ut ego cenieo , alter ex
his locis corruptus eft. Sane men-
fe Martio haec contigilfe dicuntur
etiam in Chronico latino, tum in
Pafchali Chronico ; licet contra
Eufebii utrumque textum utrobi-
que ipfis Pafchae diebus (& quidem
ipfa X X V . die Martii , in
hoc altero ) id fattum ponatur.
Porro hoc primum in Chrjftia-
nos edidlum fecundum , tertium ,
quartum paullo poll fubfecuta funt,
& quidem aliud alio tetrius &
cruentius, de quibus Eufebius#
1 continuos annos ) Coeperat ni-
mirum perfecutio anno C C C I I I# ,
Nicomedi* V II. Kal# Mart., licet
alibialiquanto poft,defiit veroexe-
WPte anno C C C X II# » quum Maxentio
e medio fublato Conftanti
nus vi£lor Romam ingrefius edi
dlum ibidem pro Chriftianis prop o
fuit , quod in omni Romano im
perio, Maximino licet inique id
ferente, dehinc perfecutioni finem
impofuit. Hoc aliud fubfequutum
eft paullo poll Mediolani commu-
ni Conftantini & Licinii confenfu
editum , cujus exemplar habemus
apud Eufebium & Laxantium ,
quodque ab ipfo Licinio Nicome-
dix propofitum fuit idibus Junii
an n iC C C X III: adeoque,ut Ladlan-
tius feribit. ab everfa ecclefia fejus
civitatis, leu ab initio perfecutionis
) ttfque ad reftitutam fueruntan*
ni decern , menfes plus minus qua-
tuor • idem in fine ejufdem libri
hortatur ad preces Deo porrigen-
das, ut pacem poft annos decern pie-
bi fuce datam confirmet in feeculum*
Confentit Eufebius in Chronico ,
& lib. V I I I . H# E. cap. I j . & 16#,
in quorum primo decennium du-
ra lfe , in altero decimo anno de-
fiifle perfecutionem feribit.* utrumque
refte. Sed hoc non ad totum
imperium Romanum , fed ad Orientalem
tantum partem referto , ut
ex fequenti Nota.
a omnis fe r e . - - Orbis, &c. J Imperium
Romanum fxpe , ut no-
tum, in antiquis feriptoribus Orbis
terra y vel univerfus Orbis dicitur,
idque etiam in facris libris , uc
Lucx II. t . ,& ita hoc loco. Sane
Eufebius in Vita Conftantini lib*
II* cap. 53. narrat barbaros , feu
gentes extra Romanum Orbem litas
Chriftianosprofugos benigne ex-
cepilTe, & H. E. lib. IX . cap. 8.
Maximinum Armenios amicos an-
tea & focios Romanorum , quod
Chriftiani elfent & divinx Iegis
ftudiofiflimi, ad idolorum cultum
per vim traducere conantem, holies
Tibi effecilfe, & malo exitu adverfus
eofdem bellum geflifle . Quod
autem ipfum Romanum Impeuum
fpedat, fatis conftat nec univer-
fum, nec maiori ex parte decern
illis