
ejufmodi facris citncliis fe tocos devoverunt: natn licet fier» .poflic,
ut nonnulla ex iis Conftantino æqualia,auc pofteriora ftatui debeam;
omnibus <ta-me.n propterea majorem antiqiritatem derogare,iniquuai eft .
præcipue quum nullum ipfi certum aut probabile argumentum in fuas
&ncenti;p vconfircn&tianeim afferre pofiint.
iEufebius perperam producteur ab iis qui Cbrijli monogramma
Conjiatnïno adfcribunt, qui contra corumdcm opinioni
non obfcure adverfatur,.
$ z. Quod enim Eufebium Cæfarienfem pro le facere gloriantur * ,
mi ru ai quam curpiter eruditi aüoqni viri in re admodum obvia aluci-
nentur. Ica nimirum Eufebium y ex Jo. Chriftophorfoni interprétatio-
pe, inVita Confia lib. I. cap.XXIV.**, loqueritem inducunt. In teafeoxo-
Ba ) falutaris appellation!! Saivatorif nota inferipta yduobus fol um expreß'a
démentis , ideß, du ab us primis lit ter i s gracis no mi ni s Chrifti. Erat P in
medio litter<e X curiofe fubtiliter inferta, qtta tot um Chrifti uomen per»
fpicue figmficar uns, Porro ex his verbis a rguunt, Eufebium diligentius
& cura admiratione quadam defcripfifle Chrifti monogramme , uepote
novum inventum , & fub Conftantino primum ufurparl cceptum. Sed.
cur non ipfa grseca Eufebii verba y aut (altem Valefii interpretatio-
Aem confulere malucrunt^quam Chriftophorfoni ***? de quo hæc Valedus*
( * ) AtiQores Ephemer. L it t , laudato lo .
■ tOj pag- *3** » hoc paäo argumentum iftud
propoimnt : f(jmane folo a no! fopra quefia
rnateria a d ir e 3parerci molto firano , cbe ri
l'A r in g b io ( Qoma fott. 11b. 6, cap. i j - pag;
5 6 9 .) e Bolden! {Offe rv. fopra iC im it . lib.
t . cap. 3. pag. 335. ) r l corne Monfignor
G io rg i ( nel Hbro , de Monogram. Chrifti
cap ?• pag. i* .) riportino l'intero psjfod 'Eu-
febio in e lla vita d i Coßantino lib. f. cap..
) / opta i l Mortovramma Je con
poco d i -criterio r' efamini , ebiaramente fi
pub r-onofeere, alla meraviglia cbe f a vede-
r t d i quefia cofa nellq fua defcri\ione que-
fio douo Prelato , e parti colarme nte a quell
t parole : Erat P in medio lit te rs X cu-
riofe & fubtiliter inferta , quz totum Chrifti
nomen pcrfpicue fignificarunr , &c. cbe
e g li riguardava cib per una nuova invention
« . Imperoccbl fe g ià avanti in ufo
fojfe flata quefia fa c ra cifra f r a i Criflia-
tii d* Oriente , perché Eufebio deferiverne
cosi minutamente la compoji\ione, e lodar-
ne la curiofità 3 e fo t t ig lie^ a ,ccn tr.aravi-
■ gliarfi , cb* ebiaramente efprimejfe i l fanto
nome d i Crißo f Sembraci le cito dun que
d a tutto cib H concbiudere , cbe P imperator
Coßantino fu i l primo a ufare ne lia galea
j f nel Labaro militare i l monogr amma ,
i l quale in d i comincib a porfi ne' Jib ri Ec-
e Jefiafiici , corone ,fepolcri cd a v e lli de' f t -
d e li . Eumdem Eufebii locum producic Cla«
tW£!P. Zacharias, in Paralip'. in'T. F l Clem.
tumulum> pag. 404. Tom. X X X JX . C o lleö .
C a log- j ubi quserit; Quo primum temport
C b r ijli monogramma ufurpjttei caperit ? &
Chriftophorfoni verfiom inharens, cani nio-
nogravnmatis deferiprioneni y novam quan-
darn Cf ignotam adinventionem fapere ad-
curaie illam perpendentibus tnanifeßum cf-.
fe v u lt .
(*■ *) Locus integer , quem illi poß Ba—
ronmni & aiios ex cap. X X IV . j& du obus
fequentibus citant t habetur cap, X X X - jS e
feq. graeci texcus & vci fionis V a led an x -
N im ium Chrißophorfonus , eodem Va le ho
moiiente in Præfatione9 Int er dum etiane
ex du abus per io d ir unam fa c it 3 13 duo capita
in unum cortfert : adeo ut Latinorum
capitum diflinSlio in ejus interprétatione
multum diferepet a G ra c a . qua rer , pe r-
git Ille , quantam pariat moleßiam ac per»
turbationem in citandit ex Eufebio locir#
norunt omner Studio.fi.
.(* *•) De edirione Jo . Chriftophorfoni
bac Fabricius, Biblioth. G ra c a Volum. VI*
pag. 60. T e r tia verfio Hifioria EccieC. Eu .
fe b ii y item S ocratir3 Tbeodoreti , So^ome-
n i 13 E v a g r ii 3 auSlore Jo. Chriftopho.rfo-
no Ciceßrinefi Epifcepo 3prodiit L ovan ii i j r o .
.. •... quam lic e t latinijfirnam vocet Monta-
cutius T . I. Orig. p. 1 6 4 .y tarnen rnultivif»
loeit in fe iiciter redden Eufebium 3 13 B a -
ronio errandi caujfam pajfim dedifle , muJti
jam obfervarunt, quorum ju d i. ia c olle g it
Martinur Kempius in B ib i. Tbee/qgica3 pag.
509. , cetera. Vide etiam de Chriftophor-
fono Joannis Curtcri:, & Petri Halloixii ju dicia
, in epiftola mincupatoria Valefii ad
Clcxum Gallicanum .
ûus t in P r * f. : Nimium proiixa Of lutmiofa tefl t].ui interprétât!« , Hum votes
quafdam addit ad cxplendam p.r:-odi;m J aul ad oi.jlitriorn loci expo•
filionemJuas adjicit •&*- Qu»m autem h * c »era fine, ex hoc
ipfo Eufebn loco colliguur , quern quidem ad verbum ita reddidit Va-
leiius : In bac falutaris appeliatimis fignumj dux videlicet Jitterx nomen
Cbrijli primis apicibus defignabant, P in medio fui deeuJJ'ata : orajc i fu n t:
eti 7 Hi ouTvpttu !<jrmyop:as t S cvpftoyov , Jv o ffTOiyiia to XpiSTou Trapat'riXowriz
otofiT ’Site :tùv orpdmsr ( v7Ti(ryf.ptiuvov * ^ too P ntaret <r i
lit<r«>T«Tct , Vides itaque, Lector, ut heic non appareant voces illæ, quas
tancopere urg en t, xjui ex Eufebio fe coiligere putant, Confiantmum
.Chrifti monogramma primtim ufurpaffe: qnamquam, nt quod fentio
dicam, non video quid vel in ipfa Chriftophorfoni verfione f i t , quod
' fenuntiam illam ftabiliat. Ceterum obfetvandum in primis eft , pro-
pofitum eo loco fuifle Eufebio, non monogramma proprie deferibe-
r e , fed oftenfam Conftantino in fomnisLabari formam B7-*«pw5iSir, feu
Crucis fpeciem referentem, tnm ejufdem Labari a fe vifi pretiofa or-
namenta: qua occafione non potuit ille filentio prætermittere, quod
. ,n maxime confpicua ejus Labari parte intextum erat chrifti monogram-
nia: add't vero obiter, idem fymbolnm in galea quoque geftare poftea
lolitum i mneratorem . Quod atitem Conftantinus in Labaro & gilea , nec
non in feutis m ilitan t,C b r ifti monogramma exprimendum vo k ie rit,
non alia fuifte canfla v ide tnr, quam quod fymbolum illud jamdiu an-
tea a fidelibus ufurpari foleret ; quæ, ut diximus, fententia eft eo-
f um a 9UI ' n antiquiffimis Chriftianorum monumentis colligendis &
tUuftrandis fummo labore & Audio verfati fu n t.
Quod
_ , q u om am r ed n n d a re a p p a r e t , n . c e iu s
r a u o n e m „H am h a b u i r V a l . f i u s , C . c a n im
a in le lm u s B a n d p r iu s , u t n o t a t u n t P a t t «
V t t r y & Z a c h a r i a s , p o f t r em a E u f e b i i v «
b a iic m t e r p r e t a r i m a iu t t : l i n . a i r a n f v e r f a
fo r medium lit t t r am P d a t i a a d e o u t d e m i .
nogrammateGhrifti redln interpretanda
lint,non de d e cu ra t®3 ^ . Sed vox y ia ^ u i -
vov, ut notavit idem V i try,turn quae praceduut
dtio ttoi^ oSt j decuiïatuni, non retïu-n mono-
gtamma aperte (ignificant. Oportet autem
utramque tnonogratnmatis formam iam inde
a Conflantini x ta t e , immo ante Congan-
tinutn,in ufu fidelium fu ig e : nam L a flan .
tiu s.d e mort. Perfecut. cap. X L I V ., redlnni
monogramma , de C '.nflantino agens , defcri-
bit: Et tranfverfa X iit te ra , Uttnmo capito
ftreumflexo , Gbriflttm in fc u t i, no,a f . cum
contra Eufebins de deeuflato fit loeutns
quaie nimirum in Labato ab ipfo infpeöo
viiebatur , & yifitur adhuc in antiquis nam-
mis Conftaotini, & iequentium ïmperato-
xnm . Poftremo Enfebii locus ita preiTius red-
di pofTet: S aln tarit appollationii fymbolum,
d u x videlicet Uttera nemen C b r ijli depgnan-
U t primit tjttt apicibus , X per medium P
S ulpicii Severi Tom, II,
**") TTnius tantum , fed g raviffimi au-
ö o r is , teftïmoniuiji producam . Is cft G la -
rifl*. Philippus Bonarotius » qui 'in P ra f.
Operis, ojfer-vax. fopra alcuni Ÿramirfenti,
&c. , pag- X III. j quum quorumdam > qui
Chrifti ‘nvo'nogranrma a Conftantino primum
ufurpatum volnetantjophsionem indicaIfet,eos
-modefte quidem , fed graviter ita çoafutat:
G ià f anno perb gis 'eruditi , cbe n e 'fa c r iG i -
miteri trovate f i fono moltiffime Tnférigions
■ con que fio monogramma 3 e non é credibile %
cbe tutte fie no de' tempi' d i Coßantino j ma
Pralafcianddle perb tu ttig come cc bê elle fo -
no d'arrno incerto 3 b a fia dire , cbt i l Bo-
fio 3 i l SevemHo , e i Aringbio V h anno o f-
fervato in alcune molto pit* unticbo. d i ‘quell*
Imper atore 3 come in que lia d i Mario fottu
Adriano 3 d ' Altffandro fotto Antonina Pso ,
•e d i Ca jo Pitpa fotto Diocle\iano 3e d i P r s -
mitio 3 cbe f i ebiama nelP Infrri-fio** F o r -
ti film u s M a r t y r , e in quella d e l Santo Mar~
tire Ermete r ife rita d a l Tabre'tti 3 in cui f i
■ legge E R M E T E S P A S S U S , * v i f i v e d e il
monogramma nel me\X.0 • Siccome f i è trova-
to que ft 0 facro Monogramma in infinsti fe»
pol er i col Vafo de l fangue , contrajfegno d e l
Marts rio3 e foVente fu ' Vafi fie (fidel fan gu t,
0 fu ll a calcina con cut emno f ermatt , ed io
1 bo oJf«r,vato in un biccbiere d i fangue <a-
vato d alC irnittrio d i C a li fio ^ fcolpitovs fo» f *«*