i t ex ipfis becidifle una die viginti tria miliia hominum. Quod fie at-
septum, quafi dicatur de vituli culteribus, cum a d cos pertineat, qui cum
Moabiticis mulieribus fornicati faut, Num. 15 . verf. 9. Ubi Mofes quidem
aliquant0 p ’.ura ,nempc oecifa hominum viginti quattuor milita ,recenfct. Sed
has facile conciliant ur, Ham pop fid Principes Deo jubente Jufpenfi fitter am ,
& initiati BaaJ-peor gladiocafi , :Num. 25. verf,4. 5. Sed feortatorum longe
plures ping a , id efl pefl e a Deo jmmijfiq, una die perierUnt. De bis folis
Cgit Pauli us, fed Atofes de omnibus . Jtaque ex S J ofe & Paullo inter fie
collatis eolligimus , mille fieilicet fttfpcndio (5 gladio , viginti tria miliia pc*
fie interiififie, qua fimul junEa fiaciunt viginti quattuor miliia, A t vituli
tultorum nonnifi tria miliia cafia fttiJJe feimus , l . ex Hebrao textu, 2. ex
omnibus omnino Scriptura verfionibus prater Vulgatam, G r a d s , Cbaldais,
Syris , Arabicis, Perfieis, Samaritanis} 3. ex Hebraprum confienfiu, quorum
antiquijfimus Philo fie babet libre tertio de Vita M o lis , Oi SI xunfiod
HTtiiuvriS 7*ii« (dctRicrx tvs yita^iouç , XIli ailtem
( Levita ) cum fublato clampre viros ter mille occidilTent, qui im-
pietatis fueraot præçipue inoeotores, E t Tanchutna { eft hoc Rabbi,
ni cujufdam homen, faspius a Bocharto citati ) fiol, 47. b . Omnis in
q'uem erat jIHintf monitio ( id efl , accufatio ) fed milli re lie s , per
aquas probabatu r , ut adultéra, ôc interficiebatur, prout dicitur Exod.
32. verf, 20. E t {parfit fiuper aquas G propinavit ffraelitis, Etiam quif-
quis per telles couyinçebatur accufatione prævia , ftatim morte mul-
tabatur; unde e f t , quod dicitur, verfu 27, Qmsquis firatrem fiuum ins
terfiiciat, Sed i s , in quern neque telles e ran t, neque ulla accufatio,
( a Deo ) percutiebatur , ut habetur verf* 3 j . E t Dominas percufiu populum,
SMK \CÎ>K p v b v s 1VKUV , donee interfella fuerunt tria circiter bomU
num miliia. I ta etiam alii plures. 4. E x veterum fufiragio, inquibus Ambre-
fins in epifiola ad Romulum: Occifa quidem fcribuntur trra miliia ho*
ininum; nee numeri invidia movemur ( nam, moveamari), quia melius
eft paueortim fupplicio univerfos exui ( forte eximi, vet erui)quam in
cranes vindicari, Nempc Ambrofius ita legerat in Jtalica verfione, qua Vulgatam
pracejfit. Su n t, qui Ifidorum buic add a n t, qui jam non efl a d ma-
num. Rabanus quoque >>n Exodum ,lib. 4. cap. 18. Ipfe numerus trium
sniliium interfeftprum tripjicem formam indicat peccatorum. O n ne
enira peccatum aut fafto , aut verbo, aut cogitatione committitur. Petrus
Comeflor tarnquam dubius inter utramque leliionem ; E t ceciderunt ea
die quafi tria niilliat Alia .translatio habet, viginti tria miliia . Jta que
illius a t ate ambigua erat leliio, fed tondent pravaluit pejor. Oua'mvis
bodieque in .Complutenfi , & Parifienfi nupera , in majoribuf ill is Bd jiis on-
taytdrmt, legantur tria mijlia, Haftenus Bochartus. A t contra, Out
vulgatam J-atinorum Bibliorum leliionem defendunt , feribit Çalmetus ,
Comm, jn Exodi X X X I I . 28>, notant S . Gregorium Magnum, ( lib. X X .
M o ra l., & in J. Reg. X I V J , S - Cyrillum Alexandrinum ( Glaphyr. lib.
* - ) » Rupertum b>c, S ■ Petrum Damiani ( T om. 2. ferm. 6. ) & majoré
numéro eodiecs mfif, atque imprejfos, praferre X X I I I . miliia. Cut leliioni
fa ve rt etiam textum hebyaicum defendant quidam, cum littera Çaph , qua
accepta efl famquam expriment illud quafi , nota fit etiam numeral}s, nit,
weri JC X . : quart .legunt SWtJV? D, pro pVt^VtO. Tandem ut concilient Apo-.
fiolum turn Moyfe, reputant quidam complexum fuifife Apoflolum eos omnes ,
fiuvt ttCHpavit jtxitium i feu gladio, fen pefilc, feu aquis torrentis , quibus
i O i ■ * ' demerdemerfus
efl pulvis cohtriti vituls ; a Moyfe vero non nifi trucldatos gladio:
numero Ulo trium miliium defignatos fuifife, Quae poftremo loco ex Cal.
me to re tu ii, præterquamquod minus ad propofitam nobis quxftionem
faciunt, nullo etiam fatis idoneo fundamento nituntur: ponitur enim
non gladio tantum, de quo proprie quæriraus, fed St potu aquae pul*
vere vitiili comininuti in'feftæ, nec non pefte punitos vituli adorato*
res. Sed prius iilud Çhriftiani quidam Scriptores a Rabbinis fumfe«
runty utrofque autem egregie confutat. fupra laudato capite Bochar.
tus : hoc vero poftcritis aliqui deducunt ex verf. 35. Exod. X X X I I . ,
qui tarnen locus ob’fcurus e l l , & varias accipere poteft interpretatio-
r e s . Vide quæ de tribus illis punitionibus habet ät Rabbi Tancuma
paullo ante ex Bocharto relatus : qui tarnen perperam ad pellilentiam,
de qua verf. 33. inte lligit, retulit nutnerura trium miliium occiforum ,
de quibus verf. 28. Neque etiam multum juvac vulgatæ letlioni con.
flabiliendæ illoruta conjeftura, qui ex hebraico textu cum numerutn
exfculpere nituntur, nifi etiaht demonftrent , reipfa textum ilium
in græcis latinifque autiquis verfionibus ita fuilfe exprelfum. Hue de.
mum fpéûant, quæ primo loco citata fuerunt ejus interpretationis
e x em p li, ex Græcis quidem Patribus C yrilli A le x ., ex Latinis Grego*
r i i , & aliorum. Verum fufpefti mihi func textus ilI i,n o n fecus acSe.
veri noftri. Ac quod attinet ad Cyrilli locum , equidem eutndem adi-
r e , & in ipfo græco fonte legere mihi non licuit : vehementer tarnen
fufpicor, ac pæne pro certo habeo, Iatinum Interpretern Glaphyro-
rum , Andream Schottum S. J . , eo loco Vuigatæ leftionem fequutum,
contra grasci textus lidem. Quare enim eredam unum Cyrillum apud
græcos interprétés ita le gifse, contradicentibiis omnibus codicibus,ac
ceteris -græcis Patribus ? Idem fere ftatuo de Gregorio Magno , nimirum
a pofterioribus librariis ad Vulgatæ codices ejus textum fuifle exaâum,
uti etiam videre ell in Excerptis in Exodum fub Paterii nomine edi.
t i s , fed verius Alulfo Mouacho XI. fæculi a doftioribus adferiptis : id*
que haud obfeure colligere mihi videor .ex illo lo co , qui habetur lib.
X X . Moral, in [obi cap. X X IX . 2 5 ., ubi pod ea verba: Cecideruntque in
die ilia quafi viginti tria miliia hominum , hæc habetitur: Ecce qui vitam
omnium etiam cum fua morte petiit,paucorum vitam gladio extinxit : St paullo
infra : Succurnt citiui omnibus , oflenfa morte paucorum . Viden* , ut
femel & iterum paucos occifos dicat, non fecus ac S. Ambrofius fu>
pra produûus ? ergo non viginti tria miliia legerat in facro Codice, fed
tria miliia. Quum autem in Commentario illo fe potiffimum nova ta
feu Hieronymianam translations» edi fier ere, fed tarnen, prout magis
opportunum illi vifum ell , nunc novam, nunc veterem ufurpare feribat
in epiftoia nuncupatoria ad Leandrum, cap. 5 . , quumque nullam eo
loco inter binas iJlas interpretaciones diferepantiam notet ; hinc alia
conjeftura educitur: nimirum, eumdem occiforum numerum exhibuif.
fe utramque verfionem. Atqui antiquior ilia , ex græco exprelTa , trio
miliia tantum præferebat , ut colligitur non modo ex Ambrofio fupra
laudato, fed etiam ex Tertuiliano in Scorpiaco, feu adv. Gnollicos,
cap. I I I ., & ex Optato Milevitano lib. III. de Schifm. Donatill., apud
quem femel, iterum & tertio is numerus legitur: nempe primum
his verbis: Qui ( Moyfes) cum de Sina monte defeenderet , prope necdum
propofitis tabulis legis, in quibus feriptum erat, Non occides , tria miliia
Q_q q 2, btmi