genoemd wordt » een huis dat toit tempel diende,” e i men zelf's niet
aarselde, dat tot magazijn te gebruiken , zoo komt het ons voor, dat
zulks slcchts eené huiskerk geweest zij, die naderhand afgebroken is
of eene andere bestemming gekregen .heeft.
In den Fransehen tijd was I J z esd ijk e eene consistoriale kerk , tot
welke B i e r v l i e t , S c h o o n d i j k e , H o o f d p l a a t en Wa t e r -
l a n d k e r k j e (met I J zg sdijke zelve) behoorden.
Er moet ook een zeer körten tijd eene F ran sehe g em e i n t e be-
staan hebben. Alleenlijk blijkt uit een Fransch naamregister der
Predikanten bij de Waalsche gemeente, van het jaar 1736, bl. 1 2 ,
dat er vroeger bestond : » Isendyke , fort, combinaison d’Axel 1638,
» tombée 1634.” Er bestaat evcnwel ten deze geene aanleekening,
noch in de burgerlijke, noch in de kerkelijke registers-van I J zen d iik e ,
Welligt was deze zestienjarige combinatic enket een gevolg van dé
bezetting, v66r den vrede van 1648.
De Ro oms ch-Ka tho l i jken , van welken men er ruim 1300 aan-
treft, onder welke 930 Communikanten, maken eene par. uit, Welke
tot het apost. vic. van Breda, dek. van Aardenburg, behoort, en door
eenen Pastoor en eenen Kapellaan bediend wordt. Te voren werd de
R. K. kerk door Missionarissen bediend, de eersle Pastoor en de vijf-
tiende Zendeling was T h om a s Barth B r e y s e , die hier Van 1780 tot 1801
in dienst was.
De inwoners van het Nederlandsche deel van Watei vliet en Water-
land-Oudenman , zijn nog altoos kerkelijk onder •genoemdè Belgische
plaatsen ; maar tot de R. K. gem. behooren ook die van Bi e r v l i e t ,
een deel van Wa t e r la n d k e ïk j e en Scho ond i jk e , alzoo is de
R. K. gem. 1400 zielen en MlOO Commnnikanten ; maar als die
van- W a t e r v l i et en Wa t e r land-Oudenman overkomen , zoo als
•een Pauselijke bul onlangs bepaald heeft, zou de gem. 1900 zielen
worden. — Men heeft in deze gem. éénè school, welke gemiddeld
door een getal van 100 leerlingen bezocht wordt.
Het plattelandst. I J z e s d i j k e o f, volgens de uiispraak der landliedën ,
I s e s d i k e , ligt 4 u. Z. van Middelburg, 2 u. 0 . van Oostburg, 3J u.
0 . ten N. van Sluis, niet ver van êenen voormaligen inham der Schelde, \
de Bl ik genaamd, welke de plaats voorheen bespoelde. Teen kwa-
men de schepen tot bij de stad.
Hel bedijken van het Zuiddicp, in het jaär 168 8 , en van den
Zachariaspolder, in 1740, heeft de gelegenheid vaft I J z esd ijk e zeCr veel
doen veränderen ; terwijl door het leggen van den Kapitalen- en den Bak-
kersdam , in 1788, deze plaats van alle scheepvaart beroofd werd. Ook
was de grend rondom de stad zoo hoog öpgezet , dat er het hoogste
getijde zelf zelden bij kon. Daar voor het jaar 1688 de schepen voe-
ren , heeft nu reeds vele jaren lang de ploeg gegaan en het vee ge-
weid. Daardoor is I J zendijke nu een landstadjé geworden ,• en van al
het voordeel der scheepvaart beroofd, tot geene geringe schade der
inwoners.
De oude vestingwerken werden, tijdens de Republiek der Vereenigde
Niederlanden, nog behoorlijk onderhouden , hoewel zij niet geschikt waren
tot langen tegenweer, te minder, dewijl de onderwaterzetting , die
voorheen de meeste sterkte daaraan gaf, door het ophoogfcn van den
grond , niet meer kon plaats hebben. Na de omwenteling Van het
jaar 1813 werden de vestingwerken gedeeltelijk gesiecht, de poörten
afgebroken en de twee bruggen dOor drie nette dämmen vervan-
gen ; maar in en na het jaar 1850 zijn de vcstingwérken cénigzins
hersteld cn sleebts twee uitgangen open gebouden ; doch m 1842 zijn
de borstweringen der wal gesiecht en beplant, de bruggen enz. aige-
broken en weder door dämmen vervangen, en, in plaats van twee,
vier uitgangen uit de stad gemaakt. *
I J z e s d i j k e is reeds in het jaar 984 behend geweest, doch de oude
plaats van dien naam , lag ongeveer 730 eil. meer noordwaarts dam
de tegenwoordige. Zie het vorige art. . . .
Men heeft er elf straten. Het getal der huizen beloopt er 1 4 2 , en
men telt er, binnen de wallen, 800 inw.
Het voorm. S t a d h u i s , op de Markt, dat sints lang aan bijzon-
dere personen verkocht is, had eenen toren en verder mets merkwaar-
di«s. Het tegenwoordige S t a d h u i s , mede op de Markt , was vroe-
»er een Gouver nemen t sh ui s , en is^ in het jaar 1812, door Kei-
zerlijk decreet aan de stad afgestaan, waarna het tot bet tegenwoordige
doel is ingerigt. _ .
Men had vroeger een K r ij g s m a g.a z jj n te IJzesdijke, in een
bastion, ten Oosten der stad. Het werd in het jaar 1821 gesloopt.
De nieuw gebouwde Ka s e r n e , ter plaatse, waar het krijgsmaga-
ziin gestaan heeft, welke,, nithoofde zij niet afgewerkt was, gelnkkig
nop niet werd bewoond, i s , bij den storm van 29’ November lö o o ,
bij na geheel omgewaaid ; doch weder hersteld en dient thans tot huis-
vestinff der brigade Maréchaussées. _
Na de berovering van IJzesdijke, in 160 4 , door Pnns Madrits ,
werd de eerste godsdienstoefening der Gereformeerden gehouden in het
Gquverneinentshuis, door Ds. Gekson Bocebus. Uit de Stat. Not. van
Zeeland, van 10 April 1612, blijkt, dat Hoofdmannen en kerkeraad
van IJzesdijke , toen van de Staten eenigen bijslag van penmngen,
tot opbouwing van hnnne kerk, verzochten. Dat gebouw was een achtkante
koepel, op welks midden de toren ; naderhand is e r , naar de
westzijde, een aanmerkelijk stuk aangebouwd, waardoor zij nu inwendig
een langwerpig Vierkant vertoont, maar uitwendig onder den
toren de gedaante van eenen koepel heeft ; de tijd der vergrooting
wordt in de kerkelijke akten niet gemeld. Aan den ingang der kerk
Staat het jaarlal 1612 , zijnde dat van den opbouw. Zij heeft, sedert
het jaar 1813, een fraai orgel bekomen, dat, uit vrijwillige bijdragen
van eenige gemeenteleden bekostigd;, door den Gentseben Orgelmaker,
J. de Voldere, is vervaardigd, en den 2 Junij van dat jaar werd in-
gewijd. In 1841 is de kerk met een fraai en net blafond, met acht
koepels, door vrijwillig en renteloos voorschot van eenige leden der
gemeente, voorziea. Men bewaarde er vroeger eenen ladder en een stuk
kurk, met welken de Spanjaarden weleer voorbadden de stad te be-
klimmen' en de vesten over te zwemmen. De ladder is verdwenen ,
maar het stuk kurk is er nog. Ook töont men er in de consistorie een
stuk van eenen- degen ,• waarvan men echter de herkomst niet weet.
De Ro oms ch -Ka th o l i jk e k e r k , die hier vroeger stond , en
aan de H. Maagd toegewijd was, had eene kleine spits, maar muntte
deor nifets uit. In het jaar 1821 had men plan haar te vergrooten ,
waartee de Koning 1200 guld. gegeven had. Zij is echter door eene
nieuwe en fraaije kerk, in de Zuidstraat, vervangen, welke , rnsgelijks
aan die H. Maagd toegewijd, en van eenen fraaijen toren en een orgel
voorzien is. Deze werd, den 27' Mei 1841 , door den Bisschop van
Curium ïngewijd,
De dorpseheel wordt gemiddeld'door een: getal van 100' leerlingen
bcBocht.