KOL .
de oude kerkmuur, aangebragt zjjn,, om bet dak te ondersteunen •
doch zij is voor de talrijke gemeente nog te klein, ln 1841 heeft
deze kerk een uitmuntend orgel gekregen, in plaats van het vervallene,
dat even over de twee honderd jaren oud was. De kerk heeft drie ingangen
, eine ten Z. aan de straat, eene ten 0 . het kooreinde en eene ten N.
Het dak is^ even als dat van den toren, metleijen gedekt. Aan de kerk
is eene fraaije naaldtoren verbonden, met eene zeer lange spits voorzien,
welke onder de hoogste torens van Friesland gerekend wordt. De spits
geraakte in het jaar 1660 of 1661 door een onweder in brand, en
werd alzoo, tot op de zijmuren, afgeworpen, doch is kort daarna weder
opgebouwd. De toren is met een uur- en slagwerk voorzien en heeft
twee klokken , waarvan de grootste twee duizend Ned. ponden weegt.
De Do o p s g e z i n d e n , welke men er aantreft, worden tot de gem.
van Zwaag-Wesleinde gerekend. Het gebouw, dat vroeger tot Doops-
gezinde kerk diende, is voor weinige jaren verkocht, en in een parti-
kulier huis, waarvan het voorheen uitwendig reeds veel had, veranderd.
De Rooms c h Kathol i jken, van welke men er 10 heeft, onder
welke 6 Communikanten, behooren tot de stat. van Dockum.
Er bestaat te Kollum een, in '1838 gebouwd, Arni h u i s , hoewel
geen dadelijk Weeshuis, waarin 30 kinderen beneden de achttien jaren,
en 34 boven dien leeftijd verpleegd worden, ook is er een Gast-
hui s of Hof j e , waarin 6 oude lieden, die lidmaten van de Her-
vormdekerk zijn, worden opgenomen. Er is mede eene Lat i jnsct fe
s c h o o l geweest, welke hier, zoo niet reeds eerder, ten minstespoedig
na de Hervorming bestond , en waar, door den Predikant der plaats,
onderwijs gegeven werd. ln de zeventiende eeuw treffen wij hier eenen
Rector en eenen Conrector aan , onderscheiden van den toenmaligen
Predikant, doch naderhand zijn die betrekkingen aan den tijdelijken
Predikant opgedragen» Thans echter is deze school opgeheven. Bni-
tcndien zijn er nog twee scholen, als: eene dorpschool aan het Oost-
einde van de buurt, met 103 leerlingen, en eene school aan het West-
einde, waar in 1843 een nieuw schoolgebouw gesticht is , in plaats van
een, dat voor weinige jaren nieuw gebouwd was, doch veel te klein
werd bevonden. Deze laatste school wordt bezocht door 120 kinderen.
Weleer stond benoorden dit vlek, aan het Dockumer-diep, het
Hui .s-.Ter-Luine, een sterk kasteel, waarvan nu alleen de naam
overig is. Voorts lagen hier vele oude adellijke staten als: Bo ot s ma ,
Sjoe rda, Broersma, Tadema , Ha i j ema , F e i t sm a , Rid-
dersma, J e l t i n g a , Gr ö o t - e n -Kl e i n -Buma , Me l kama , enz.
j De Heer Evzo d e W e s s t , in leven Grietman van West-Dongeradeel,
die onderscheidene jaren in dienst der Oo&t-Indisehe Kompagnie, vele
aanzienlijke posten had waargenomen , heeft aan zij ne geboorteplaats
K o l l u m veel goeds gedaan, door het aanmoedigen van' allerlei arbeid,
het verzorgen der armen enz. Ook heeft hij hier eene fraaije buiten-
plaats aangelcgd , Oos t enbur g genaamd, ter plaatse , waar thans
het armenhuis staat. Voorts heeft men hier een fraai buitengoed, Nij-
enburg genaamd. Ook heeft men er eene wandelplaats in de regte laan,
die tusschen de landen, van den Heer d e W e s b t afkomstig, doorloopt en
ruim 5 u. langis. Vöor het jaar 1836 waren er vele zulke wandelplaatsen te
K o l l b h , welke echter, sedert dien tijd, tot leel- en weiland gemaakt zijn.
Te K o l l u m leefde, in 1777, zekere landman , E e l k e M e i n d e r t s , die
zieh als een niet onverdienstelijk Dichter, in de Nederduitsche en
Friesche volkstaal, heeft doen kennen; hij werd geboren in 1732 en
t den 23 October 1810.
KOL .
In de Spaansche oorlogen , vooral na den afval van Rerrenbbrg,
had deze plaats veel te lijden, waarom ook Graaf Willem Lodewuk ,
Stadhouder van Friesland, en de Gedeputeerden te velde, hier hunne
zitplaats hadden , om naauwkeurig op den oorlog toe te zien, dien men
in de Ommelanden eerst tegen Rebbehberg, en toen tegen Verddso
voeren moest. . . . j
In 1623 had hier eene hevige opschudding plaats tegen de meuwe
belastingen, welke door de schutterij van Leeuwarden gestuit werd,
nadat de misnoegden in Buitenpost twee huizen hadden geplunderd.
In 1797 werd in dit dorp moedwillig brand gestickt^, waardoor de
helft der huizen, in de asch gelegd werden.
KÖLLUMER-KLUFT, naam welken men weleens, hij verkorting,
weeft aan de b. Kollcmer-Uiterdijksche-Kluet , prov. Friesland, kw.
Oostergoo, griet. Kollumerland-en-Nieuw-Kruisland. Zie Kolldmer-
Uiterdijbsoiie-Kluet.
KOLLÜMERLAND, landstr., prov. Friesland, kw. Oostergoo, het
zuidelijke en zuidwestelijke gedeelte van de griet. Kollumerland-en-
Nieuw-Kruisland uitmakende. Zie het volgende art. ^
KOLLUMERLAND-EN-NIEÜW-KRUISLAND, griet., prov. Fries-
land. kw. Oostergoo j arr. Leeuwarden, kant. Dockum (2 k. d., 8 m» k*,
1 s. d.) ; palende N. aan Oost-Dongeradeel en de Lauwerzee ,
0 . aan Groningerland, waarvan het door het riviertje de Lauwers af-
gescheiden wordt, Z. aan Achtkarspelen en W. aan Dantumadecl.
Deze griet., die van het Oosten naar het Westen 3 uren lang en
van het Noorden naar het Züiden 1 | uren breed i s , bevat de volgende
zeven d., als: Ko l lume r zwa a g , We s t e r g e e s t , Ko l lum, Oud-
woude, A u g s b u ur of Lu tk ewo u d e , Ba r um en Munmke z i j l .
KoLLDMERLABD-EB-NiEOW-KRmsLABD beslaat, volgens het kadaster , eene
oppervlakte van 8303 bund. 81 v. r. 91 v. eil., waaronder 8203 bund.
43 v. r. 20 v. ell. belastbaar land; telt 977 h., bewoond door
1177 huisgez., uitmakende eene bevolking van 6063 inw., die meest
hun bestaan vinden in den landbouw , veeteelt en veenderij. _ De lau-
derijen dezer griet. zijn zeer onderscheiden van aard. De westehjke zijn
zeer gemeene landen, de zuidelijkste iets beter, meest bestaande uit
veengronden , heideveld en zandige bouwlanden , doch de noordelijke
aan zee en de oostelijke onder Burum, zijn zeer zware kleigronden.
Men heeft er 1 olie-, en 4 korenmolens; 2 branderijen; 2 leerlooije-
rijen , en 1 wolkammerij en verwerij.
De Herv., die er 3600 in getal zijn, onder welke 400 Ledema-
ten , maken de volgende gem. uit, als: Augsbuur ot Lutke-
wo ud e - en -Ko l lume r z waag , Burum-en-Munn ikeztj l , Kollum
en O u d w o u d e - e n -W e s t e r g e e s t , welke tot de klass. van
Dockum, ring van Kollum behooren, en-zfe kerken hebben , welke
door vier Predikanten bediend worden.
De Doopsgez. teilen er 24 zielen, welke de gem. van Zwaag- W es t ein
de uitmaken. , „
De R. K., van welke men er 16 aantreft, onder welke 9 Lom-
munikanten, worden tot de stat. van Dockum gerekend.
Er zijn in deze griet. 8 scholen, als: twee te K o l l um , eene te
Au g sb u u r , e6ne te Burum, eene te Ko l l ume r zw a a g , eene te
Oudwoude, e6ne te We s t e r g e e s t en e6ne t eMu n n ik e z y 1 , welke
gezamenlijk gemiddeld door een getal van 660 leerlingen bezocht worden.
Vroeger waren in Kollüherland-es-Nieow-Kruisland vele adell. sloten:
Groot -Buma, B o o t s m a , Br oe r sma , B r o n g e rsm a , F e i t sma,